maartnummer van AdRem - Remonstrantse Broederschap

Links: Een gat in de met graffitti versierde achtermuur van
de Pauluskerk in het centrum van Rotterdam. De kerk was
jarenlang in gebruik als opvang voor drugsverslaafden, een
initiatief van dominee Visser. Foto: Theo Audenaerd, HH.
Rechts: Dominee Visser in de Pauluskerk.
Foto: Merlijn Doomernik, HH.
vormen van vooruitgang en met name tegen de grote
stad. Die weerzin is nooit verdwenen. Zelf ervoer ik het
toen ik in de jaren ’90 van de vorige eeuw drie maanden
studeerde aan het Wheaton College, ook wel ‘The Evangelical
Harvard’ genoemd. Wheaton was een door en door
orthodox protestants stadje, op een half uur met de trein
van Chicago. Maar een fors deel van de bewoners was
nog nooit in de beroemde ‘Windy City’ geweest want de
metropool is zondig, goddeloos zoals Sodom, Babylon
en Ninive. In gesprekken met de over het algemeen
bijzonder aardige en gastvrije Wheatonians zijn we nooit
toegekomen aan de vraag of het misschien ook angst
voor de vrijheid was die de afkeer tegen de grote stad mee
bepaalde.
Visser van mensen Is God dan helemaal weg uit
de stad, per definitie, omdat daar van alles en nog wat
gebeurt dat Hij verboden heeft? Ds Hans Visser zal
de eerste zijn om die vraag radicaal ontkennend te
beantwoorden. Maar het is in zijn optiek wel belangrijk
om goed te weten over welke God we het hebben. Niet
die van de filosofen, een geconstrueerd product van
de menselijke geest, niet de God over wie in geleerde
theologentaal wordt gesproken. Nee, het gaat Visser om
het present stellen van de God die zegt: ‘ik zal er zijn’, de
bondgenoot tegen het noodlot dat toeslaat uit de duisternis,
uit de woestheid, de hardheid, de ledigheid die deze
aarde, de stad vaak kenmerken. Die God die ons in Jezus
vaak menselijk nabij komt. Jezus, de weerloze loopplank
tussen God en mensen over de afgrond van het niets. Zo
schrijft Visser in zijn boekje ‘Als ik God was in Rotterdam’.
Het is een feest om het te lezen, temeer omdat ik zelf in
de Maasstad geboren en getogen ben en ook omdat ik
Visser een paar keer ontmoet heb. Hij heeft iets van een
profeet. Dat zijn meestal lastige mensen met een boodschap,
die niet op de functie zitten te wachten maar er
uiteindelijk ook niet voor weglopen. Zo is hij in de harde
werkelijkheid in de letterlijke zin Visser van mensen geworden.
Niet om de kerk aan meer leden te helpen maar
om de relevantie van het christelijk geloof in de grote
stad zichtbaar te maken. Door middel van het diakonaal
centrum dat de Pauluskerk heette (en nu ter ziele is) waar
opvang en aandacht was voor al die mensen die in de
grote stad verloren gaan of verloren dreigen te gaan.
‘All the lonely people’, zoals de Beatles ze bezongen, de
eenzamen in de marge, afgevallen en achterop geraakt
in de harde race om het bestaan. Misschien van meet
af aan een onmogelijke missie, de spreekwoordelijke
druppel op een gloeiende plaat, maar voor heel veel
drugsverslaafden, depressieven, prostituees, moedelozen
en machtelozen is de Pauluskerk voor kortere of langere
tijd een toevluchtsoord geweest. Mensen konden er voor
even mens worden, konden op verhaal komen in plaats
van opgejaagd en eenzaam langs de rand van het leven te
moeten gaan.
vISSER wEEt DAt HIJ IN EEN
‘SECUlAR CIty’ LEEft EN
wERKt, MAAR HIJ LEGt ZICH
DAAR NIEt BIJ NEER.
God in Rotterdam Visser houdt van de stad. Hij zou
het beroepshalve, denk ik, geen week in de Achterhoek
uithouden. Hij houdt van het gevecht met burgemeesters
en politie, hij houdt van de discussie over het wezen van
het christelijk geloof, hij houdt van de spanning ook met
degene voor wie hij opkomt. Soms monden die spanningen
uit in heftige conflicten, vooral wanneer autoriteiten
afspraken niet nakomen of wanneer de dominee zelf de
grenzen van het mogelijke opzoekt en soms ook overschrijdt.
Maar het gaat ook over iets belangrijks. Over de
waardigheid van de mens, over de leefbaarheid van een
stad, over God in Rotterdam.
Visser weet dat hij in een ‘secular city’ leeft en werkt,
maar hij legt zich daar niet bij neer. God moet terug
in Rotterdam. In een andere grote stad had iemand op
een blinde muur gekalkt: JEZUS REDT. Een passant
had daaraan toegevoegd: HET NIET, waarna een derde
daar weer achter schreef: ALLEEN. Misschien een goede
samenvatting van het werk dat in de Pauluskerk werd verzet
en dat hoe dan ook een bron van inspiratie zal blijven
voor velen. •
Frans Fockema Andreae
Remonstrants emeritus­predikant
jaargang 23 nr. 3 maart 2012 11