Rijden zonder geldig rijbewijs in Nederland - SWOV

afzonderlijke onderdelen niet bekend zijn, is de quasi-induced exposure
methode een goede manier om de relatieve risico's van bestuurders met en
zonder geldig rijbewijs met elkaar te vergelijken op basis van de
ongevallenstatistieken.
Eerste en tweede botser
Bij een ongeval waarbij meer partijen betrokken zijn, wijst de politie een
zogeheten eerste en een tweede botser aan, die later als zodanig in BRON
worden gecodeerd. De eerste botser is degene die door de politie als
vermoedelijke veroorzaker wordt aangemerkt, de tweede botser wordt
beschouwd als onschuldig slachtoffer. Hoewel een ongeval vaak meer
oorzaken en misschien zelfs meer veroorzakers heeft, beschouwen we in dit
rapport de tweede botsers als representatief voor de totale
bestuurderspopulatie.
Als de politie beoordeelt welke bestuurders wel en niet schuldig zijn aan een
ongeval, kan er sprake zijn van ‘vervorming’ of ‘bias’. DeYoung, Peck &
Helander (1997) zijn dieper ingegaan op de vraag welke mogelijke vormen
van bias er in dat geval kunnen zijn. Ook bij het gebruik van de gegevens uit
BRON kan bias ontstaan, bijvoorbeeld doordat de politie eerder geneigd kan
zijn om een bestuurder zonder geldig rijbewijs aan te wijzen als veroorzaker
van het ongeval. Een andere mogelijkheid is dat de politie bij een overleden
bestuurder niet nagaat of registreert of deze al dan niet een geldig rijbewijs
had. Het is belangrijk om deze vormen van bias te onderzoeken, maar het
kost zeer veel inspanning. Zo zou bijvoorbeeld voor (een selectie van)
ongevallen moeten worden achterhaald wie nu uiteindelijk echt als veroorzaker
werd of zou moeten worden aangewezen. Verder zou voor (een
selectie van) bestuurders die bij een ongeval betrokken zijn geweest,
moeten worden uitgezocht of zij ten tijde van het ongeval al dan niet een
geldig rijbewijs hadden. Een dergelijke tijdrovende zoektocht viel buiten de
mogelijkheden van dit onderzoek. Daarom gaan we hier uit van de validiteit
van de gegevens in BRON, waarbij eventuele bronnen van 'vervuiling' van
de gegevens zo veel mogelijk zijn weggefilterd (zie Bijlage L).
In dit onderzoek is de verhouding van het aantal bestuurders zonder en met
een geldig rijbewijs voor de groep eerste botsers vergeleken met die voor de
groep tweede botsers. Het quotiënt van deze twee verhoudingen – de
zogenoemde odds ratio – is een maat voor de relatieve onveiligheid van
bestuurders zonder geldig rijbewijs ten opzichte van bestuurders met een
geldig rijbewijs. Uit de ongevallengegevens in BRON en de schatting van de
relatieve onveiligheid van bestuurders zonder geldig rijbewijs, is vervolgens
afgeleid met welk percentage het aantal ongevallen zou afnemen als er
geen bestuurders zonder geldig rijbewijs aan het verkeer zouden
deelnemen.
Bovenstaande analyse wordt uitgevoerd voor ongevallen tussen twee
personenauto's, omdat dit type ongevallen over het algemeen goed door
politie wordt geregistreerd. Daarnaast moeten bij dit type ongevallen alle
betrokken bestuurders een rijbewijs B hebben, waardoor eerste en tweede
botsers goed kunnen worden vergeleken.
Bij de analyse van de ongevallengegevens worden alle ongevallen tussen
twee personenauto's beschouwd, ongeacht de ernst van het eventuele
SWOV-rapport R-2010-13 21
Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid SWOV - Leidschendam