Rijden zonder geldig rijbewijs in Nederland - SWOV

Samenvatting
De omvang van rijden zonder geldig rijbewijs
In Nederland is er een toenemende belangstelling voor mensen die zich
herhaaldelijk misdragen in het verkeer. Bestuurders zonder geldig rijbewijs
maken deel uit van deze groep. Om goede beleidsvorming op dit terrein
mogelijk te maken, is het van belang om na te gaan om hoeveel personen
het eigenlijk gaat en in welke mate zij bijdragen aan de verkeersonveiligheid.
Daarom heeft de SWOV hier een studie naar uitgevoerd.
Er zijn verschillende vormen van rijden zonder geldig rijbewijs. Zo zijn er
bestuurders die nooit een rijbewijs hebben bezeten. Er zijn ook bestuurders
die rijden terwijl er een maatregel of sanctie op het rijbewijs geldt,
bijvoorbeeld een rijontzegging of een ongeldigverklaring. Ten slotte zijn er
bestuurders die rijden terwijl hun rijbewijs is ingevorderd (door de politie),
ingehouden of geschorst.
De eerste onderzoeksvraag betreft de mate waarin rijden zonder geldig
rijbewijs voorkomt, in het verkeersveiligheidsonderzoek doorgaans
uitgedrukt in de afstand die er in het verkeer wordt afgelegd. De tweede
vraag betreft het (verhoogde) risico per kilometer. Door afgelegde afstand en
het risico per kilometer te combineren is een indruk te krijgen van het extra
aantal slachtoffers als gevolg van het rijden zonder rijbewijs, en op deze
wijze het ‘bereik’ van maatregelen (reductie van het aantal slachtoffers) als
er niet meer zonder rijbewijs wordt gereden. Beide onderwerpen, omvang en
risico, worden in dit rapport behandeld.
De eerste onderzoeksvraag betreft dus de mate waarin rijden zonder geldig
rijbewijs voorkomt. Bij dit onderwerp is het echter niet mogelijk om te kijken
naar de afgelegde afstanden, omdat gegevens hierover niet beschikbaar
zijn. In dit onderzoek is de omvang daarom uitgedrukt in het aandeel en het
aantal bestuurders zonder geldig rijbewijs.
In het onderzoek is ingezoomd op het rijden tijdens een zogeheten
Ontzegging van de Bevoegdheid tot het besturen van Motorrijtuigen (OBM,
of 'rijontzegging'). Hierover zijn goede gegevens voorhanden, waaruit onder
meer is af te leiden hoe groot de betreffende groep mensen is. Iets
dergelijks is bijvoorbeeld niet mogelijk voor bestuurders die nooit een
rijbewijs hebben gehaald. Deze beperking tot de rijontzegging betekent dus
dat maar een deel van het rijden zonder geldig rijbewijs in beeld wordt
gebracht.
Per jaar wordt in Nederland ongeveer 16.000 keer een onvoorwaardelijke
rijontzegging opgelegd. Omdat bij een deel daarvan (circa 9.000) de
rijontzegging over de jaargrens heen gaat, zijn er elk jaar ongeveer 25.000
mensen die een onvoorwaardelijke rijontzegging hebben, ongeacht de
lengte ervan. Rekening houdend met de duur van de rijontzeggingen,
betekent dit dat er op elk moment in Nederland ongeveer 9.000 personen
met een rijontzegging zijn. Dit betreft voornamelijk houders van het rijbewijs
B. Er zijn in Nederland ongeveer 10 miljoen mensen met een rijbewijs B. Dit
SWOV-rapport R-2010-13 3
Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid SWOV - Leidschendam