Downloaden - Comité régional du tourisme de Champagne-Ardenne

Perscontacten:
Marcel BALTUS – BALTUS COMMUNICATIONS - Tel + 31 (0)70 365 21 23 – marcel@baltuscom.nl
Sarah FLOOK - Champagne-Ardenne Tourisme - E-mail : flook@tourisme-champagne-ardenne.com
1

INHOUDSOPGAVE
Betoverend Champagne-Ardenne: een gebied om te verkennen ................................................................................................ 3
NIEUW IN 2010 ........................................................................................................................................................................... 4
Wolven in Nocturnia, Perching Bar, Bij de familie Renoir, Métallurgic parc
GESCHIEDENIS EN CULTUUR ................................................................................................................................................. 5
Kastelen en Forten
- Kasteel van Sedan, Fort van Charlemont, Kasteel van Montmort,
- Kasteel van Cirey-sur-Blaise, Kasteel van Bligny, Rocroi, Langres
Geschiedenis en Herdenken
- Musea : Musée Guerre et Paix, Marne 14-18, Fort de la Pompelle, Musée de la Reddition
- Monumenten et Gedenkplaatsen : Mémorial Charles de Gaulle, Dormans, Mondement, Blanc Mont,
Fort de Villy-la-Ferté, Chapelle Russe, Circuit Grande Guerre de la Marne
- Beroemdheden: Voltaire, Renoir, Verlaine, Rimbaud, de Gaulle
Kerken en Abdijen
- Abdij van Clairvaux, Abdij van Auberive, Kathedraal van Reims, Basilique de l’Epine,
- Kerk van Asfeld, Route Versterkte Kerken, Route Vakwerk Kerken
DE GROTE STEDEN EN HUN ERFGOED ............................................................................................................................... 13
Reims, Châlons-en-Champagne, Epernay, Troyes, Charleville-Mézières, Langres, Chaumont
WILDE EN GECULTIVEERDE NATUUR .................................................................................................................................. 17
Fauna, Flora en Natuurgebieden :
- Het Burlen van Herten, Kraanvogels, Wilde Zwijnen, Land van Orchideeën, ‘Faux’ van Verzy,
de Grote Meren: het Lac du Der en het Lac d’Orient, Route du Porcien,
Favoriet: Route van Legenden en Oevers van de Maas
Bloemen en Tuinen :
- De mooiste bloemenregio van Frankrijk, Grand Jardin, 3 Jards, Botanische Tuin van de Presle,
- Botanische Tuin van Marnay/Seine
ACTIVITEITEN EN UITSTAPJES ............................................................................................................................................. 22
Tochten maken: de Champagne per fiets, de Ardennes per fiets, de belangrijkste voies vertes
Watersport Activiteiten: Langs de oevers van de meren, Boottochten, Vissen
Actieve Vrijetijdsbesteding: Terraltitude, Chêne Perché, Nigloland, Heel apart
CHAMPAGNE EN LEKKERNIJEN ........................................................................................................................................... 26
Gastronomie : Vleeswaren, Specialiteiten, Kaas, Zoetigheden
Champagne, Wijn uit de streek, Distillerie Guillon
FEESTEN EN EVENEMENTEN 2010 ....................................................................................................................................... 31
NUTTIGE ADRESSEN .............................................................................................................................................................. 38
2

BETOVEREND CHAMPAGNE-ARDENNE: EEN GEBIED OM TE VERKENNEN…
De regio Champagne-Ardenne ligt in het Noordoosten van Frankrijk en grenst aan België. De streek bestaat uit 4
departementen, elk met een rijk en gevarieerd karakter : de Ardennen (08), de Marne (51), de Aube (10) en de Haute-Marne
(52). De geschiedenis van het gebied is nauw verbonden met die van Frankrijk, vanaf de kroning van de Franse koningen in
Reims tot aan de strijd in de Ardennen in 1940. De markten in de Champagne waren van het eind van de 12 e tot aan de 14 e
eeuw zeer belangrijk voor het handels- en culturele verkeer tussen Noord- en Zuid-Europa. Nu draagt Champagne-Ardenne bij
aan de wereldwijde faam van het Franse « savoir-vivre » dankzij de unieke wijn waar iedereen van droomt: Champagne!
Champagne-Ardenne ligt ideaal aan de rand van het gebied rond Parijs, vlakbij de Elzas, het Noorden en België, en heeft voor
een weekend of langer talloze activiteiten te bieden en vele rijkdommen om te ontdekken. Steden en dorpen, musea, kastelen
met een rijk verleden en Champagnehuizen staan voor iedereen open. Tijdens wandel- en trektochten, bij het beoefenen van
watersport, bij het vissen en fietsen geniet u van de woeste natuurlanschappen.
De regio is snel bereikbaar vanuit Nederland metr de auto of de trein. De snelle Thalys verbindt nu Amsterdam met Parijs in
3 uur en 18 minuten! En vanaf Station Est in Parijs gaat er een snelle TGV naar Champagne-Ardenne (zie hieronder).
Autoroutes : Ook per auto is Champagne-ASrdeen vanuit Nederland zeer goed bereikbaar. Ter indicatie: vanuit Den Haag
naar de hoofdstad Reims is net geen 500 kilometer – via Rotterdam, Breda, Antwerpen, Brussel.Bergen/Charleroi, Mons/Parijs,
Parijs/Valenciennes en dan richting Metz/Nancy Reims:
De TGV EST Européen verbindt Paris in 45 minuten met Reims, diverse keren per dag rijdt hij
(heen en terug) naar 5 andere steden van de regio :Châlons-en-Champagne, Charleville-Mézières,
Rethel, Sedan, Vitry-le-François.
Door de TGV-verbinding zijn ook Bordeaux, Lille, Lyon en Duitsland, Zwitserland en Luxemburg
dichtbij.
Nieuwe uitgaven met informatie over de regio
Themabrochures :
Champagne-Ardenne Tourisme heeft 8 themabrochures uitgegeven, dat zijn evenveel
redenen om Champagne-Ardenne te gaan verkennen ! Ze bieden een keur aan ideeën
voor een verblijf en veel interessante plekken die met het gekozen thema te maken
hebben, zodat de bezoeker in de regio op pad kan gaan aan de hand van zijn eigen
interesses : ‘Trektochten’, ‘Parken & Tuinen’, ‘Kastelen & Forten’, ‘Geschiedenis &
Herdenken’, ‘Fauna & Flora’, ‘Kunstnijverheid & Ambachten’, ‘Kerken & Abdijen’ en
‘Water voor inspanning & ontspanning.
De 8 brochures zijn onderscheiden vanwege hun vormgeving, gratis verkrijgbaar bij de
toeristenbureaus van Champagne-Ardenne en te downloaden vía de site www.tourismechampagne-ardenne.com.
De website : Al surfend op de website, voor 2010 geheel ge-update, vindt u alle
praktische informatie, suggesties voor een verblijf en ook een aantal ‘schatten’ die Champagne-Ardenne Tourisme u biedt:
www.tourisme-champagne-ardenne.com.
Via de speciale perspagina voor de media en voor professionals zijn de persdossiers en de publicaties van de regio en haar
partners verkrijgbaar. Ten slotte zijn rechtenvrije foto’s beschikbaar via de fototheek.
2 nieuwtjes op interactief gebied…
Om op een leuke manier zoveel mogelijk te kunnen genieten van de toeristische charme van de streek, heeft
Champagne-Ardenne Tourisme een nieuwe vorm van informatieverstrekking bedacht: mini-audiogidsen die u kunt
downloaden (in het Nederlands). Zo raakt de bezoeker in een paar minuten op speelse wijze volledig thuis in het erfgoed van
Champagne-Ardenne door toeristische en historische kanttekeningen, interviews en literaire citaten.
Daarnaast heeft de kunstenaar en fotograaf Katia COLLINET (gespecialiseerd in 360°-fotografie) 4 originele opnames
gemaakt van een aantal bekende plekken in Reims, Charleville-Mézières, Langres en Troyes. Het lijkt of u er echt bent,
mede door het bijbehorende geluid en de extra informatie. ALLEEN TE BEKIJKEN VIA DE FRANSE WEBSITE.
U komt er via: Page d’accueil / Histoire et Patrimoine / Sites Historiques / Balades en ville.
3

NIEUW IN 2010
• In de Ardennes… WOLVEN in NOCTURNIA (Olizy-Primat)
Er zijn maar weinig dieren die zo tot de verbeelding spreken en de mens zo’n angst inboezemen als de wolf, het wilde familielid
van de hond, onze trouwe metgezel van alledag. Om de geheimen van deze heersers van de nacht beter te kunnen
doorgronden kondigt het natuur-studiecentrum in de Argonne, het zuidelijke deel van de Franse Ardennes, een noviteit aan
voor het voorjaar van 2010: de komst van de eerste drie wolven. Deze gasten van niveau zullen hier met de grootst mogelijke
aandacht en zorg worden omringd. Ze zijn de toekomstige ambassadeurs van een harmonieuze natuur, en niet langer de
verbeten vijand van de mens. In afwachting van de komst van dit fascinerende roofdier, dat befaamd is om zijn intelligentie en
zijn onstuimige karakter, organiseert het park thema-activiteiten waarin zijn leefwereld centraal staat: documentaires,
marionettenspelen, workshops, schmink-les (zet eens een wolvenmasker op) en lezingen.
Komst van de wolven: voorjaar 2010
Voor meer informatie: Nocturnia – Tel. : 03 24 71 07 38 – www.nocturnia.fr
• In de Marne… de PERCHING BAR (Verzy)
Het bijzondere van deze champagnebar in Verzy, in het recreatiepark Arboxygène, is dat hij zich midden tussen de bomen
bevindt, op 5,50 meter hoogte. Het is een nieuw hoogtepunt in de Marne, dat beschermers van het milieu en wijnliefhebbers
veel plezier zal bezorgen: er is een keus aan champagnes verkrijgbaar van de grote wijnhuizen en van wijnboeren.
Opening: voorjaar 2010
Voor meer informatie: Olivier Couteau – Tel. : 06 89 44 73 68 / 06 07 67 94 42 – www.arboxygene.eu
• In de Aube… « Du côté des Renoir » (Essoyes) – (Niew in 2011)
Al sinds 2007 werkt de gemeente Essoyes aan een groot cultureel en toeristisch project genaamd « Du côté des Renoir » (Bij
de familie Renoir). Bezoekers, die alleen al door de naam Renoir worden aangetrokken, kunnen met de schilder en zijn
familieleden kennis maken, maar ook met het kenmerkende van zijn Essoyes-periode. Tijdens een bezoek wordt steeds
duidelijker welke rol het dorp, Aline Charigot, Gabrielle, zijn kinderen, etc. gespeeld hebben in de familieverhoudingen en in het
werk van Renoir. Dit tweede deel van de carrière van de schilder leidt tot zijn creatie van een type vrouw dat veel weg heeft van
Aline Charigot.
Bezoekers komen eerst in de ‘Espace Renoir’, waar ze met de Renoirs kennismaken en waar toneelstukken over de familie te
zien zijn. Daarna kunnen ze vrij rondlopen in het dorp waar Renoir zo van hield. Dan lopen ze langs het huis van Gabrielle, of
steken ze het leuke riviertje de Ource over, dat door Essoyes stroomt, in de richting van het schildersatelier dat evenals de
impressionistische tuin eromheen helemaal is opgeknapt.
Aan het eind van het bezoek kan de nieuw verworven kennis over Renoir nog aangevuld worden door het maken van een van
de vier bewegwijzerde wandelingen, om de landschappen te bewonderen die Renoir op zijn doeken heeft vastgelegd. Langs de
routes staan enkele reproducties.
Opening van de tuin en het atelier: voor jaar 2010 / Opening van de Espace Renoir: herfst 2010
Voor meer informatie : Karine Rémy – Tel. : 03 25 29 10 94 – www.renoir-aube-champagne.com
• In de Haute-Marne… Métallurgic Park, de zwerftocht van het ijzer en van de mens. (Blaise-vallei)
Métallurgic Park ontstond in 2006 uit een privé en publiek samenwerkingsverband. Op de 4 locaties van het park komt de
bezoeker alles te weten over de geheimen van het vakmanschap in de ijzerindustrie in het noordelijke gebied van de Haute-
Marne en het zuiden van de Meuse. De belangrijkste locatie bevindt zich in Dommartin-le-Franc op de plek van de Hoogoven,
waar een klank- en lichtspel het verhaal vertelt van 25 eeuwen ijzerindustrie. In de kolenhal maken de bezoekers kennis met de
geschiedenis van de kunstzinnige ijzergieterij in de Haute-Marne en met het uitmuntende industriële vakmanschap door middel
van een interactieve en dynamische route langs allerlei voorstellingen.
Opening: juli 2010
Voor meer informatie: www.metallurgicpark.com
4

GESCHIEDENIS & CULTUUR
5

GESCHIEDENIS & CULTUUR
• KASTELEN EN FORTEN
• KASTEEL VAN SEDAN
Sedan, in de Ardennen, is bestempeld als ‘Ville d’Art et d’Histoire’ (Stad van Kunst en Geschiedenis), vanwege het rijke
historische en bouwkundige erfgoed uit het lange militaire verleden, en vanwege de schoonheid van het landschap. In de loop
der eeuwen is Sedan, in het hart van de Ardennen, ontstaan rond de burcht, die in volle glorie boven de stad aan de Maas
uitsteekt. Het is in de 15 e eeuw gebouwd en de grootste van Europa (35.000 m²). De burcht van Sedan ligt strategisch aan de
oostgrens van Frankrijk en werd voortdurend vergroot, versterkt en gemoderniseerd door de machthebbers La Marck, de
graven van Bouillon en de Prinsen die over Sedan regeerden. De burcht is als Historisch Monument bestempeld en doordrenkt
van geschiedenis, waardoor bezoekers zich pardoes weer in de Middeleeuwen wanen, in de tijd van het Prinsdom Van Sedan.
In de burcht is een bezoekersroute langs tableaux vivants, waarin het dagelijkse leven van de Prinsen maar ook van hun
soldaten en knechten tot in de kleinste details is gereconstrueerd.
L'Hôtellerie du Château Fort is een driesterrenhotel binnen de kasteelmuren met 54 kamers, voor een verblijf waarbij u vergeet
in welke tijd u leeft.
Office de tourisme du Pays Sedanais – Tel: 03 24 27 73 73 – www.sedan-bouillon.com
• FORT VAN CHARLEMONT
Vanaf zijn rotspunt in het kalkgesteente waakt het fort van Charlemont over Givet. Karel V liet het fort in 1555 bouwen ter
verdediging van deze doorgang van de Maas, door 3000 arbeiders die door 20.000 man voetvolk en 3000 ruiters werden
beschermd ! Lodewijk XIV veroverde het fort in 1678. In 1680 begon Vauban met de versterkingen van het fort en voegde
vestingwallen toe om het geheel te vergroten. De twee oorspronkelijke bastions en de vestingmuren kunnen bezocht worden.
De kazematten, het kruitmagazijn, de gevangenis en de indrukwekkende rij van de eerste muren zijn kenmerkend voor de
militaire architectuur van die tijd. Vanaf de top van het fort heeft u een spectaculair uitzicht, met de Maas en Givet aan uw
voeten, en vanaf de punt van het Oostelijke bastion kunt u Dinant zien, in de Belgische provincie Namen, op nauwelijks twintig
kilometer afstand.
Forteresse de Charlemont – Tel: 03 24 42 06 84- (0) 810 810 975 – www.valdardennetourisme.com
• KASTEEL VAN MONTMORT
Met de fundamenten en de ruïnes van een oud fort als uitgangspunt, is het kasteel van Montmort gereconstrueerd. Het vormt
een architectonische hoogstandje, waarbij het feodale karakter bewaard gebleven is. Het imposante, vierkante, bakstenen
bouwwerk is tegen een rotswand gebouwd, die hoog boven de Surmelin uitsteekt en gedekt met leien dakpannen. De vier
torens rijzen op vanaf een 14 m hoog terras. De binnenplaats is via een schroefvormige helling, een soort wenteltrap,
bereikbaar voor paarden : iets wat u beslist moet zien ! Eromheen ligt een park van 30 ha met bomen en bloeiende planten. Het
geheel is eigendom van de nazaten van Pierre de Rémond, die het in 1704 verwierf.
Château de Montmort Lucy – Tel: 03 26 52 76 51 – www.montmort.com
• KASTEEL VAN CIREY- SUR-BLAISE
Als Voltaire In Cirey gaat wonen, bij de mooie Emilie Châtelet, is hij zowel gevoelig voor haar charmes als voor die van haar
woning, die nog niet helemaal klaar is. Ze richten het huis samen in, brengen veranderingen aan en maken er een mooie plek
van. Hij laat een nieuwe vleugel bouwen, met een mooie, monumentale deur, voorzien van beeldhouwwerk met motieven uit de
wereld van Kunst en Wetenschap en van de zee. Voltaire brengt vijftien jaar in Cirey door, waar hij onophoudelijk schrijft (De
dood van Cesar, Alsire, Zaïre, Mahomet, Mérope…). Zijn komedies en tragedies worden door zijn vrienden opgevoerd in het
theatertje dat hij in de hanenbalken had gebouwd en dat geheel bewaard gebleven is. Door middel van ontelbare brieven blijft
Voltaire vanuit dit toevluchtsoord van de Schone Kunsten in contact met heel Europa. In 1749 komt een eind aan zijn
paradijselijke bestaan op aarde door de plotselinge dood van de Marquise du Châtelet. Bij een bezoek aan het kasteel krijgt u
een uitstekend beeld van hun dagelijks leven en raakt u volledig in de ban van deze twee toonaangevende persoonlijkheden uit
het tijdperk van de Verlichting. Open van mei tot september (Zie ook “Beroemdheden - Voltaire”)
Château de Cirey-sur-Blaise – Tel : 03 25 55 43 04 – www.visitvoltaire.com
• KASTEEL VAN BLIGNY
Hoewel de geschiedenis van de oudste heren van Bligny – de Heren van Chacenay – teruggaat tot de 12 e eeuw, is de markies
van Dampierre degene die het kasteel in de 17 e eeuw liet bouwen, niet ver van de bron van de Landione, op een voor de
wijnbouw zeer geschikte helling. Het kasteel is nog steeds bewoond, maar u kunt het toch bezoeken. In de salons kunt u een
verzameling van 1000 kristallen champagneglazen bewonderen ! In de enorme kelders is een museum met een verzameling
machines en werktuigen die aan het begin van de vorige eeuw in de Champagne gebruikt werden voor het werk in de
wijngaard. Een film illustreert hoe dat ging : u ziet de wijngaard en de techniek van de het maken van champagne…, waarvan u
de kwaliteit kunt beoordelen door middel van een gratis proeverij als slot van uw bezoek.
Château de Bligny – Tel: 03 25 27 40 11 – www.champagnechateaudebligny.com
6

GESCHIEDENIS & CULTUUR
• ROCROI
Het fort van Rocroi in de Ardennen werd in 1555 gebouwd, en is de tweede versterking waar een vestingachtige ommuring
werd gebruikt. Deze heeft de vorm van een vijfhoek die in de loop der eeuwen verder werd versterkt en gebouwd werd om
tegenwicht te bieden aan het fort van Charlemont dat Karel de Grote in Givet gebouwd had, dat toen onder Spaanse
overheersing stond. Aan het eind van de 17 e eeuw bracht Vauban in de stervormige vestingwal een aantal verbeteringen aan.
In de 19 e eeuw was het fort absoluut niet meer berekend op de actuele militaire middelen en in 1889 werd het ontmanteld,
waarbij echter vrijwel de gehele vestingwal behouden werd.
Office de tourisme de Rocroi – Tel: 03 24 54 20 06 – www.otrocroi.com
• LANGRES
Met zijn hoge vestingmuren, zijn indrukwekkende torens en zijn talloze klokkentorens, ligt Langres als een trots fort op de
grens van de Champagne en Bourgogne. Deze versterkte rotspunt die als barrière dient, is de laatste getuige van de
ontwikkelingen van militaire fortificaties en waarschijnlijk is de stad al sinds de 3 e eeuw versterkt. In de 4 e eeuw, ten tijde van
de woelige periode van het Bas-Empire, komen de eerste versterkingen aan de noordkant, en wordt het de zetel van een
belangrijk bisdom. In de 13 e en 14 e eeuw worden de muren aangepast aan de groei van de stad en vallen de nieuwe wijken aan
de zuidkant erbinnen. Tot aan de Revolutie ontwikkelt de stad zich, daartoe aangezet door de machthebbers en de
bisschoppen die het bisdom met hun grote invloed besturen. Langres, dat aan de grens van het Franse koninkrijk ligt, wordt in
de 15 e eeuw een machtig koninklijk bolwerk, dat weerstand kan bieden aan Bourgogne, Franche-Comté en Lotharingen.
Office de tourisme de Langres – Tel: 03 25 87 67 67 – www.tourisme-langres.com
Andere kastelen en ideeën voor toeristische routes vindt u in de brochure ‘Kastelen & Forten’ uitgegeven door
Champagne-Ardenne Tourisme.
7

GESCHIEDENIS & CULTUUR
• GESCHIEDENIS EN HERDENKINGEN
o MUSEA
• MUSÉE GUERRE ET PAIX (MUSEUM VOOR OORLOG EN VREDE)
Het gebied van de Ardennen was bijna een eeuw lang het militaire strijdtoneel waar over het lot van Frankrijk werd beslist : van
de nederlaag van het Franse Keizerrijk bij Sedan in 1870 tot aan de beroemde Duitse doorbraak in 1940. In dit departementale
museum komt deze dramatische geschiedenis opnieuw tot leven door een gemeenschappelijke benadering van de drie
conflicten en dat is uniek in Frankrijk. Het museum heeft een oppervlakte van 4000 m² en leidt de bezoeker langs een parcours
waarbij de grens tussen oorlog en vrede vaag blijft. Tien gebeurtenissen die in de loop van de drie oorlogen bepalend geweest
zijn voor de plaatselijke geschiedenis worden levensecht en in de vorm van een klank- en lichtspel uitgebeeld. Bij elke scène
wordt een videofilm vertoond ter verduidelijking van de historisch context. Ook wordt aandacht besteed aan de sociologische
kant van de conflicten. De talloze vitrinekasten geven zicht op de ontwikkeling van wapens en de militaire uitrusting van 1850
tot 1945.
Musée Guerre et Paix en Ardennes Novion-Porcien – Tel: 03 24 72 69 50
• MARNE 14-18
Dit nieuwe museum in de Marne staat midden in het gebied dat gedurende de hele Eerste Wereldoorlog het strijdtoneel was in
de Champagne. Het museum is bedoeld als centrum van getuigenissen uit deze oorlog en dient als verbinding tussen de
verschillende herdenkingsplaatsen langs de route "Sur les Pas des Armées de Champagne". Er is een ontvangsthal met allerlei
documentatie, waaronder zeven lesbrieven en er is een filmzaal.
Marne 14-18 Suippes – Tel: 03 26 70 08 60 – www.marne14-18.fr
• FORT DE LA POMPELLE
Het Fort de la Pompelle, dat na de oorlog van 1870 gebouwd werd ter versterking van de fortificaties rondom Reims, werd in de
Eerste Wereldoorlog het toneel van diverse veldslagen. In het fort is nu een museum gevestigd, waar de strijd van toen tot
leven komt door allerlei documenten uit die tijd, voorwerpen uit het dagelijkse leven in de loopgraven, wapens en ander
geschut. Het herbergt een in de wereld unieke verzameling van 500 helmen van het Duitse Keizerlijke leger (Collectie Charles
Friese).
Fort de la Pompelle (op 5 km van Reims) – Tel: 03 26 49 11 85 – www.cheminsdememoire.gouv.fr
• MUSÉE DE LA REDDITION
In februari 1945 vestigt generaal Eisenhower het centrale kwartier van de Europese geallieerde strijdkrachten in Reims, in een
groot schoolgebouw vlakbij het station. In deze “War Room” wordt op 7 mei 1945, om 02.41 uur ’s ochtends, de
onvoorwaardelijke overgave van het Duitse leger getekend, die het einde betekende van de Tweede Wereldoorlog in Europa.
Het nieuws wordt de volgende dag, 8 mei, om 13.00 uur bekend gemaakt in de grote steden van de geallieerden. Op verzoek
van Stalin wordt echter op 9 mei een tweede ceremonie in Berlijn georganiseerd, in de sovjetsector. In 2005, 60 jaar na die
ondertekening, werd het Musée de la Reddition geheel vernieuwd. In de zaal met de kaarten en plattegronden, die in zijn
originele staat gelaten is, heerst een bijzondere, met emoties beladen sfeer. Er worden archiefbeelden vertoond, er zijn
voorwerpen en er staan beelden in kleding uit die tijd, waardoor men zich realiseert dat dit een plek is van historisch belang.
Musée de la Reddition du 7 mai 1945 – Tel: 03 26 47 84 17/ 03 26 85 23 36
o MONUMENTEN EN GEDENKPLAATSEN
• MÉMORIAL CHARLES DE GAULLE
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Generaal De Gaulle aanvoerder van de strijdkrachten van ‘France Libre’. Hij ging in
Colombey-les-Deux-Eglises wonen, vanwege de ligging ervan halverwege Parijs en vanwege zijn garnizoenen in het Oosten en
het Noorden. In 1934 kocht hij er zijn huis, « La Boisserie » en richtte het in. Het was een voormalig restaurant, waar hij op 9
november 1970 de laatste adem uitblies. Sinds 1979 is een deel ervan te bezoeken. Vlakbij, op de hoogste heuvel van de
gemeente Colombey, staat het beroemde kruis, het « Croix de Lorraine ». Het in 1972 ingewijde gedenkteken is gefinancierd
met nationale middelen en met bijdragen uit meer dan zestig landen. Het kruis is opgetrokken in roze graniet, 44 meter hoog en
een eerbetoon aan het menselijk handelen en aan de invloed van de mens op de Geschiedenis.
Op 11 oktober 2008 wijdde president Sarkozy samen met kanselier Angela Merkel een nieuw Mémorial in, precies vijftig jaar
na de historische ontmoeting in La Boisserie tussen generaal De Gaulle en kanselier Konrad Adenauer. Het museum is
uitgerust met de nieuwste museografische middelen en decors en gewijd aan het leven en werk van Charles de Gaulle. U komt
er veel te weten over de beroemdste Franse persoonlijkheid uit de 20e eeuw.
La Boisserie Colombey-les-Deux-Eglises – Tel: 03 25 01 52 52 – www.colombey-les-deux-eglises.com
La Croix de Lorraine – Tel: 03 25 27 40 11
Mémorial Charles de Gaulle – Tel: 03 25 30 90 80 – www.memorial-charlesdegaulle.fr
8

GESCHIEDENIS & CULTUUR
• DORMANS
Het Memorial ligt op de linkeroever van de Marne, op een helling van waar je over de rivier en de stad Dormans uitkijkt. Toen
het plan voor een groot monument ter herdenking aan de strijd rond de Marne ontstond, koos maarschalk Foch deze plek uit,
vanwege de strategische ligging ten opzichte van de beide veldslagen. De bouw was mogelijk, doordat Madame de la
Rochefoucauld in 1919 een vereniging had opgericht, bestuurd door de kardinaal van Reims en de bisschop van Châlons.
Deze verwierf een groot park met kasteel en op 18 juli 1920 werd de eerste steen voor de kapel gelegd. Marcel en Closson zijn
de architecten van het indrukwekkende geheel. Een monumentale trap leidt naar een groot voorplein met een zonnewijzer en
een oriëntatietafel met de namen van de plaatsen in de Marnevallei, waar de strijd zich in 1918 afspeelde. Vanaf het plein komt
u bij de crypte, waar de kerk met zijn klokkentoren en twee kleine torentjes bovenuit steekt.
Parc du Château – Tel: 03 26 57 77 87 – http://memorialdormans.free.fr/
• MONDEMENT
Het Monument National de la Victoire de la Marne is een gigantische steen van 35,5 m hoog, gegoten over een metalen
binnenwerk, in beton waarin roze-achtige steen uit de Moselle is verwerkt, met een tot 22 m diep liggende fundering. Het
monument gedenkt de eerste slag bij de Marne, die van september 1914. Het werd gebouwd tussen 1931 en 1938 onder
leiding van architect Paul Bigot. Door de oorlogsverklaring vond de officiële inwijding – gepland voor september 1939 - pas
plaats in 1951… Onder aan het monument is beeldhouwwerk aangebracht van generaals die in deze eerste slag legers
aanvoerden. Daarboven is in de steen het Dagbulletin van 6 september gegraveerd, ondertekend door Joffre.
Mémorial de Mondement – Tel: 03 26 81 84 38/ 03 26 80 51 43 - www.mondement1914.asso.fr
• BLANC MONT
Het monument is opgericht door de Verenigde Staten van Amerika, ter herdenking van de heldendaden van de Amerikaanse en
Franse soldaten die in de Eerste Wereldoorlog in dit gebied gevochten hebben. Aan deze strijd in de Champagne namen
70.000 Amerikaanse soldaten deel. Deze plek, de "Blanc-Mont" werd na een hevige strijd op 3 oktober 1918 veroverd door de
2e Amerikaanse divisie. Het monument is ontworpen door de architect Arthur Loomis Harmon uit New York en bestaat uit een
toren met een trap erin, die naar een panoramaterras leidt. Van daar heeft u uitzicht op het gebied waar de veldslag zich
afspeelde. In de muren zijn de insignes gegraveerd van de vier divisies die aan de strijd deelnamen.
Monument américain du Blanc Mont – Tel: 03 29 85 14 18
• FORT DE VILLY-LA-FERTE
Vlak voor het begin van de Tweede Wereldoorlog werd de zone van La Ferté sur Chiers opgenomen in de Maginotlinie. Rond
deze versterkingen werd in mei 1940 hevig gevochten; een museum in het fort is aan deze strijd gewijd. De vesting van La
Ferté is de laatste versterking aan de westzijde van de reeks versterkingen van Montmédy. Hij bevindt zich tussen de dorpen
Villy en La Ferté, op de top van een heuvel, genaamd "La Croix de Villy". De vesting werd gebouwd tussen 1935 en 1939, en
bestaat uit twee delen van waaruit de strijd gevoerd werd, in een ervan staat nog het antitankgeschut. Er is een monument voor
de 104 voor Frankrijk gevallen verdedigers, die op de Nationale begraafplaats in Villy zijn bijgezet.
Gemeentehuis van Villy – Tel: 03 24 27 50 80 of 03 24 22 61 49
• CHAPELLE ORTHODOXE RUSSE
Dichtbij Saint-Hilaire-le-Grand in de Marne staat een kapel uit 1937, de Chapelle Orthodoxe Russe, die waakt over de
overblijfselen van 871 Russische soldaten, die in Champagne-Ardenne sneuvelden. De kapel vereeuwigt tevens de herinnering
aan de 4000 omgekomen Russische soldaten die van 1916 tot 1918 deelnamen aan de strijd op het gehele Franse
grondgebied. Chapelle Orthodoxe Russe Saint Hilaire le Grand – Tel: 01 45 42 42 96 www.cheminsdememoire.gouv.fr
DE ROUTE 1914-1918: ‘GRANDE GUERRE DE LA MARNE’
(Nieuwe toeristische route van Champagne-Ardenne Tourisme)
De Marne is een van de departementen die het meest getroffen zijn door de Eerste Wereldoorlog. In het noorden
door de loopgravenoorlog en de strijd van het offensief van Argonne en van de Champagne, in het westen vanwege
de twee slagen bij de Marne. In dit gebied zijn talloze monumenten, gedenkplaatsen, militaire begraafplaatsen en
musea te zien en ook zijn er nog resten van slagvelden zichtbaar. Deze route is gecreëerd om al die getuigen van
deze oorlog met elkaar te verbinden, van Mondement tot aan Argonne, via Dormans, Reims en Suippes.
De route bestaat uit 11 delen (200 km) en is gedetailleerd in kaart gebracht in een brochure van 12 pagina’s, en online
te downloaden.
Champagne-Ardenne Tourisme – Tel: 03 26 21 85 80 – www.tourisme-champagne-ardenne.com
9

GESCHIEDENIS & CULTUUR
• BEROEMDHEDEN
• VOLTAIRE IN CIREY-SUR-BLAISE
Als gevolg van de publicatie van zijn ‘Lettres Anglaises’ (of Lettres Philosophiques) dreigt Voltaire in 1734 in de Bastille
gevangen gezet te worden. De publicatie was een lofzang op Engeland en een scherpe satire op de leefwijze van de Fransen.
Zijn vriendin, de Marquise du Châtelet verleent hem onderdak in Cirey, vlakbij het Graafschap Lorraine, dat nog onafhankelijk
is. Madame Du Châtelet werkte hard, en nam les bij de meest verlichte geesten om zich op het terrein van de wetenschap te
bekwamen. Emilie las alles op het terrein van de natuurkunde en was een groot bewonderaar van Newton. Weliswaar dacht ze
geen stellingen uit, maar ze stelde zich ten doel om alles wat zij van belang achtte op wetenschappelijk terrein toegankelijk te
maken voor een zo groot mogelijk publiek. Ze was een vrouw die zeer intensief leefde, studeerde en liefhad en Voltaire rouwde
dan ook lange tijd nadat ze in 1749 stierf. Hij schreef aan Argentat: ‘Niet zozeer is mijn minnares mij ontvallen, ik ben de helft
van mijzelf kwijtgeraakt, een geest die gemaakt was om de mijne te completeren, een geestesvriendin die ik twintig jaar
geleden zag ontstaan.’ (Zie ook: “Kasteel van Cirey-sur-Blaise”)
Kasteel van Cirey-sur-Blaise – Tel : 03 25 55 43 04 – www.visitvoltaire.com
• PIERRE-AUGUSTE RENOIR IN ESSOYES
‘Ik houd van schilderijen waar ik zó in zou willen wegwandelen,’ zei Renoir, de onvermoeibare loper. Door een vrouw kwam hij
in Essoyes terecht. In februari 1880 ontmoette hij in Parijs Aline Charigot, die zijn model werd. Pierre Auguste volgde haar naar
Parijs, maar trouwde pas met de jonge vrouw in 1890. In 1885 droomde Aline ervan zich met haar gezin in haar geboorteplaats
te vestigen. Auguste Renoir is direct weg van het dorp. Hier op het platteland vond hij de rust waardoor hij zich verder als
schilder kon ontwikkelen. De eenvoud van het dorp van zijn vrouw en van de inwoners, het intensieve contact met de aarde en
de natuur was precies wat hij zo nodig had. Elke zomer komt hij in Essoyes nieuwe energie opdoen. En in 1895, vlak na de
geboorte van zijn tweede zoon, Jean, de filmmaker, koopt Auguste er een huis. Achter in de tuin laat hij een atelier bouwen.
Vanaf dat moment gaat er geen zomer meer voorbij zonder dat de Renoirs er neerstrijken, soms vergezeld van vrienden.
Pierre-Auguste en Aline Renoir rusten op het kerkhof van Essoyes met hun drie zonen: Pierre, Claude en Jean. Het huis is nog
steeds van de familie, maar het atelier van de kunstenaar is te bezoeken. In 2010 opent het ‘projet Renoir’ met een nieuwe
museumruimte en een impressionistische tuin.
Atelier Renoir Essoyes - Office de Tourisme d’Essoyes – Tel 03 25 38 56 28 – www.essoyes.fr
• PAUL VERLAINE
In augustus 1879 verlaat Paul Verlaine de onderwijsinstelling Notre Dame in Rethel, waar hij sinds twee jaar les gaf. Hij had
liefde opgevat voor een leerling, Lucien Létinois uit Coulommes, een dorpje op 14 km van Rethel. Het tweetal komt na een kort
verblijf in Engeland terug in Coulommes. Daar ‘herontdekt’ Verlaine het Franse platteland... de kalmte, het langzame
levensritme en de rustgevende verten. Hij krijgt het idee zich terug te trekken op een boerenbedrijf, als een soort edelman: Boer
en Dichter. In Juniville is een boerderij te koop, hij doet een beroep op zijn moeder en zij koopt hem. In maart 1880 vestigt de
familie Létinois zich in Juniville, in de rue de l'Aby. Op 50 m afstand van de boerderij huurt Verlaine een huis, tegenover de
herberg Du Lion d’Or. In deze gerestaureerde dorpsherberg, die compleet met meubilair en andere voorwerpen in zijn
oorspronkelijke staat is teruggebracht, is het museum Verlaine geopend. Het is een levensechte, gezellige plek, waar Verlaine
aan de lange tafel zat te praten, te drinken, te schrijven en te tekenen. De aanwezigheid van de dichter is er bijna voelbaar, een
bezoek is beslist de moeite waard. Open van 1 mei tot eind oktober.
Musée Paul Verlaine – Juniville – Tel: 03 24 39 68 00/ 03 26 54 48 84 – www.paul-verlaine.com
• ARTHUR RIMBAUD
Het Musée Rimbaud hangt als het ware boven de Maas, in een totaal groene omgeving: l'île du Vieux Moulin. De collecties die
er tentoongesteld zijn, maken deel uit van de voorraad werken van Rimbaud van Charleville-Mézières, één van de rijkste
fondsen ter wereld. De plek is in Lodewijk XIII-stijl ingericht en er zijn voorwerpen en manuscripten te zien, zoals het sonnet
"Voyelles". Studies, foto’s, karikaturen en tekeningen zoals de schets voor "Coin de la table" van Fantin-Latour verhelderen het
werk van de dichter. De bibliotheek heeft een schat aan originele documenten en werken die aan de dichter gewijd zijn.
Tegenover het museum staat het huis waar Rimbaud met zijn moeder woonde, het is te bezoeken.
Musée Rimbaud – Tel: 03 24 32 44 65
Gemeentehuis van Charleville-Mézières – Tel: 03 25 29 61 34 – www.mairie-charlevillemezieres.fr
• CHARLES DE GAULLE
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was Generaal De Gaulle aanvoerder van de strijdkrachten van « Het Vrije Frankrijk ». Hij ging
in Colombey-les-Deux-Eglises wonen, vanwege de ligging ervan halverwege Parijs en zijn garnizoenen in het Oosten en het
Noorden. In 1934 had hij er zijn huis, « La Boisserie » gekocht en ingericht. Het was een voormalig restaurant, en hij blies er op
9 november 1970 de laatste adem uit. Om leven en werk van deze grote persoonlijkheid goed te leren kennen, is een bezoek
aan La Boisserie onontbeerlijk, gevolgd door een bezoek aan het Croix de Lorraine en tenslotte aan de splinternieuwe
gedenkplek die aan hem gewijd is. (Zie ook « Monumenten et Gedenkplaatsen » : Mémorial Charles de Gaulle.
10

GESCHIEDENIS & CULTUUR
• KERKEN EN ABDIJEN
• ABDIJ VAN CLAIRVAUX
Het cisterciënzer klooster van Clairvaux, bij Bar-sur-Aube, werd in 1112 gesticht door Saint Bernard de Clairvaux (1090-1153),
een Franse monnik. Hij was cisterciënzer, een geleerde van de mystieke Kerk en theoloog en predikant van de tweede serie
kruistochten. Bernard de Clairvaux speelde een vooraanstaande rol in de politiek en was een van de belangrijkste
persoonlijkheden in de westers-christelijke spirituele traditie. Naar het voorbeeld van de eerste cisterciënzer abdijen en volgens
de voorschriften van de orde, was de abdijkerk van Clairvaux slechts een bescheiden gebouw en gespeend van elke versiering.
Maar ten gevolge van het snelle succes en de toename van de eerste cisterciënzer leefgemeenschappen moesten de te klein
geworden gebouwen met duurzamer materialen worden herbouwd. De kloostergebouwen en met name de kerk werden
opnieuw opgebouwd, maar dan in steen. De nieuwe Romaanse abdijkerk met zijn bogenconstructie was meer dan 100 m lang.
De bouw begon in 1135. Het koor en de koorafsluiting waren bij de eerste wijding, in 1145, klaar. Maar de hoofdbeuk stond nog
in de steigers toen men in 1158 al bezig was de koorafsluiting te vergroten, in gotische stijl. Alle werkzaamheden waren in
1174, bij de tweede wijding, voltooid. Doordat de abdijkerk van Clairvaux tijdens de Franse Revolutie werd verwoest en er vanaf
1808 een gevangenis verrees op de plek waar hij gestaan had, was het niet mogelijk om de abdij nauwkeurig te reconstrueren.
Door de ruïnes die ervan waren overgebleven en oude documenten was hij echter wel bekend. De Ministeries van Justitie en
van Cultuur houden zich met de restauratie bezig, zodat slechts een deel van de abdij bezocht kan worden. De vereniging die
de zich om de abdij bekommert, de Association Renaissance de l'Abbaye de Clairvaux, organiseert van half maart tot half
november dagelijks, behalve op maandag en dinsdag, rondleidingen in de abdij met een gids.
Abdij van Clairvaux – Tel: 03 25 27 52 55 – http://abbaye-clairvaux.barsuraube.net
• ABDIJ VAN AUBERIVE
De oude, rijke Abdij van Auberive werd in 1135 met steun van de leenheren uit de omgeving (Grancey, Champlitte,
Rochetaillée en hun vazallen) gesticht, langs de oever van de Aube, door Saint Bernard en de bisschop van Langres, Villain
d'Aigrement. Het klooster was in de 13 e eeuw buitengewoon welvarend, maar had zwaar te lijden van de Honderdjarige Oorlog,
de Godsdienstoorlogen in de 16 e eeuw en de Dertigjarige Oorlog (17 e eeuw), omdat het immers aan de grens lag tussen de
Champagne en Bourgogne. Het gebouw, dat tot een ruïne was teruggebracht, werd in de 17 e eeuw deels gerestaureerd
(kloostergang), en in de 18 e eeuw geheel hersteld. In 1790 werden de monnikenordes afgeschaft en werd het landgoed als
nationaal bezit verkocht. De familie Vendeul vestigde tussen 1797 en 1807 een katoenspinnerij in de westelijke vleugel. Toen
die activiteit verpieterde werd de abdij als woonruimte ingericht. Na de dood van zijn ouders verkocht de zoon van de familie
Vendeul de abdij aan de meester-smid Bordet, die de 17 e eeuwse abdijkerk sloopte om er een grote oven te bouwen. In 1856
begint een nieuwe periode van contact met de oude abdij van Clairvaux. Om de gevangenis van Clairvaux te ontlasten koopt de
staat de abdij en zet er langgestrafte vrouwen vast. De bekendste gevangene was Louise Michel, aanhangster van de
Commune die er 20 maanden werd vastgehouden, tussen december 1871 en augustus 1873, voordat ze naar Nieuw-
Caledonië werd gedeporteerd. Het is nu een nationaal monument en toegankelijk voor het publiek.
Abdij van Auberive – Tel: 03 25 87 67 67 - www.abbaye-auberive.com
• KATHEDRAAL VAN REIMS
De kathedraal van Reims, uit de 13 e eeuw, is met zijn stijleenheid, zijn lichte interieur en rijkdom aan beelden een meesterwerk
van gotiek en een van de meest indrukwekkende middeleeuwse bouwwerken in Europa. Er zijn 2303 gebeeldhouwde motieven
en engelen die hun vleugels uitslaan – waaronder de beroemde “Glimlachende engel”’– die met elkaar het unieke en bijzondere
karakter van de kathedraal benadrukken. De kathedraal is het beroemdste monument van de stad. In deze ruimte, met een
schip van 115 m lang en gewelven van 37,95 m hoog, werden 30 Franse koningen gekroond, van Hendrik I tot Karel X. Aan het
begin van WO-I (september 1914) vloog de kathedraal in brand door Duits kanonvuur en door meer dan 300 granaat-inslagen
gedurende 4 oorlogsjaren liep hij veel schade op. De kathedraal werd onder leiding van de architect Henri Deneux en met
financiële bijdragen van gulle donateurs, vooral Amerikaanse stichtingen (Carnegie, Ford, Rockfeller), gerestaureerd.
Office de Tourisme de Reims – Tel: 03 26 77 45 00 – www.reims-tourisme.com
• BASILIQUE DE L’EPINE
Op de uitgestrekte landbouwvlakten van de Champagne verheft zich de Basiliek de l’Epine, het doel van veel pelgrimstochten.
Hij heeft de afmetingen van een kathedraal en omdat hij op een kleine verhoging staat, is hij van mijlen afstand al zichtbaar. De
basiliek kwam in de plaats van een ouder bouwwerk, want rond 1200 stond hier al een bescheiden kapel waar Maria vereerd
werd. Het oudste document is een legaat, een geldsom voor deze eerste kapel, van Hendrik van Courtisols in 1230. De Basiliek
de l’Epine zou zijn gesticht na een wonderbaarlijke vondst rond 1400 door een herder, van een Mariabeeld in een brandende
doornstruik. De buitengewoon pure stijl van het geheel illustreert de 13 e eeuwse gotiek, met uitzondering van de eerste twee
pilaren van het schip. Het sterke materiaal is het witte, lichte steen van 65 km verderop, uit Savonnières in Perthois (in de
Meuse). Het zachte steen is krijt uit de Champagne, dat ter plaatse gevonden wordt en dat gebruikt werd voor de reeksen
boogjes en de gewelven.
Gemeentehuis van l’Epine – Tel: 03 26 66 96 99 – http://lepine.nuxit.net
11

GESCHIEDENIS & CULTUUR
• KERK VAN ASFELD
De kerk Saint Didier werd aan het eind van de 17 e eeuw gebouwd en is een van de eigenaardigste kerken van Frankrijk. Na
een overeenkomst uit 1680 tussen Jean-Jacques de Mesmes, Graaf van Avaux, lid van de Raad van State, voorzitter van het
Parijse Parlement, en Jean Despert, metselaar, begint deze laatste met het afbreken van de oude kerk. Daarna bouwt hij een
nieuwe, "volgens het model en de schetsen van de heer Fleury" en volgt hij de opdrachten die hem gegeven worden door
"zowel de heer Fleury als door de broer François Romain, die het bouwwerk op het punt van het metselwerk begeleiden". De
bouw begon in 1681 en werd in 1685 afgerond : de kerk van Asfeld is uniek in Frankrijk. De stijl is barok, hij bestaat uit een rond
gebouw met een gang, poort en klokkentoren, die samen een buitengewoon geheel vormen dat men zou kunnen vergelijken
met een spiegel of het muziekinstument de viola. Vast staat dat het een samenhangend geheel is. Echter, het meest originele
deel van de kerk, de gang-poort-klokkentoren, lijkt wat krap opgezet in vergelijking met de afmetingen van het ronde deel. Dit is
een magistrale constructie : hij is vijfhoekig en staat op een platform met holle zijden, die de bolling van de kapellen en apsis
completeren. De bovenkant is bijzonder door de manier waarop, aan de binnenkant, de aanzet van de koepel is verwerkt.
Kerk Saint Didier in Asfeld – Tel: 03 24 72 93 18
• ROUTE LANGS VERSTERKTE KERKEN
Het erfgoed aan forten en kastelen in Champagne-Ardenne biedt een compleet beeld van de ontwikkeling van de versterkingen
in een streek. In Champagne-Ardenne zijn er talloze voorbeelden van, van de Galliërs tot aan de bouw van de Maginotlinie. Het
kasteel mag dan het meest bekende voorbeeld zijn van een versterking, vanaf de 17 e en 18 e eeuw verdedigt de bevolking zich
met de wapens van huursoldaten en versterken ze ook hun eigen huizen, boerderijen en kerken. De route langs de Versterkte
Kerken van de Thiérache is een echte themaroute langs deze nog altijd zichtbare fortificaties die voor iedereen toegankelijk
zijn. De bewegwijzerde route maakt een lus van 150 km lang tussen de bossen van Signy-le-Petit en die van Signy-l'Abbaye,
van Charleville-Mézières tot aan de grens van het departement de Aisne. Hij loopt door een heuvelachtig en bosrijk landschap,
langs het buitengewoon rijke architectonische erfgoed. Naast abdijen, kastelen en versterkte huizen zijn de vijftien versterkte
kerken daar indrukwekkende voorbeelden van, met hun hoektorens, schietgaten, vestingtorens en andere uitkijktorentjes.
CDT Ardennes Charleville-Mézières – Tel: 03 24 56 67 77 – www.ardennes.com
ROUTE LANGS VAKWERK-KERKEN IN DE CHAMPAGNE
(Nieuwe toeristische route van Champagne-Ardenne Tourisme)
Champagne-Ardenne beschikt over een concentratie van zeer bijzondere en voor Frankrijk
unieke bouwwerken: een serie kerken opgetrokken in vakwerk (‘pans de bois’ of
‘colombages’). Hoewel vakwerkbouw in de burgerlijke architectuur veel voorkomt, is deze
bouwwijze in de kerkelijke archtitectuur veel zeldzamer (zie ook de kerk Sainte Catherine in
Honfleur). U treft deze kerken aan in het vochtige gebied van de Champagne met zijn kleiachtige
ondergrond, waar geen steen in zit, met een bebossing van met name eiken en
elzen. Sommige zijn ten dele, andere volledig in hout opgetrokken: het zijn er 11 en ze zijn
geconcentreerd in het gebied van de grote meren van de Champagne, dichtbij de
toeristische trekpleisters het Lac du Der en het Lac de la Forêt d’Orient.
Het circuit van deze route in 11 delen (160 km) is gedetailleerd in kaart gebracht in een
brochure van 12 pagina’s die on-line te downloaden is.
Voor meer informatie : Champagne-Ardenne Tourisme - Tel : 03 26 21 95 80
www.tourisme-champagne-ardenne.com
Voor meer informatie kunt u de rubriek raadplegen die gewijd is aan het thema erfgoed : u vindt deze op
www.tourisme-champagne-ardenne.com
12

DE GROTE STEDEN
&
HUN ERFGOED
13

DE GROTE STEDEN & HUN ERFGOED
• REIMS (51)
Reims, gelegen aan de rand van het wijngebied van de Champagne, is een regionaal centrum met een rijke historie, want in
Reims zijn veel beslissingen genomen die bepalend geweest zijn voor de Franse geschiedenis. In de stad zijn 33 Franse
koningen gekroond, van Clovis tot aan Karel X, Reims is dan ook een « Ville d’Art et d’Histoire ». Er zijn vier monumenten die
op de werelderfgoedlijst van de UNESCO staan en talloze musea en monumenten die getuigen van een roemrijk verleden, dat
in de Gallo-Romeise tijd begon. Dat alles maakt Reims tot een plaats in Frankrijk die absoluut een bezoek waard is. Dat heeft
de stad te danken aan de fascinerende schoonheid van de architectuur, maar ook aan de wereldfaam van de champagne en de
grote champagnehuizen zoals Veuve Clicquot, Mumm, Pommery,Taittinger en Ruinart. Een bezoek aan hun wijnkelders is voor
de liefhebber pure magie.
In geen geval mag u de Kathedraal Notre-Dame overslaan, een juweel van Franse gotische architectuur, waarvan de
prachtige, glimlachende engel, de « Ange au sourire » het symbool van de stad geworden is; het Palais du Tau, de voormalige
woning van de aartsbisschop van Reims, dat nu het Musée des Oeuvres de la Cathédrale huisvest, met kunstwerken uit de
kathedraal; de Basiliek Saint Remi, een wonder van romaanse kunst, die in 2007 zijn 1000-jarige bestaan vierde, en waar tot
aan de Franse Revolutie de Sainte Ampoule werd bewaard, die onmisbaar was bij de kroning van Franse koningen en niet te
vergeten de Abdij van Saint Remi, een belangrijke plek in de geschiedenis van Frankrijk en in de wereld van de spiritualiteit,
waar een bijzonder rijk museum gevestigd is over de geschiedenis en archeologie van Reims.
Office de Tourisme de Reims – Tel: 03 26 77 45 00 – www.reims-tourisme.com
REIMS, ART DÉCO-STAD
Na 4 jaren van onophoudelijke strijd komt Reims zwaar gehavend uit de Eerste Wereldoorlog. Van de
14.000 woningen die de stad rijk was, waren er nog maar 60 bewoonbaar; 80% van de stad was door de
oorlog in puin gelegd. Maar dankzij de inzet van alle inwoners en de steun van Amerikaanse fondsen kon
de stad weer opgebouwd worden. Tussen 1920 en 1930 hebben niet minder dan 325 architectenbureaus
een nieuwe stad geschetst, waarbij een heel eclectische stijl naar voren kwam, die onder andere
gekenmerkt werd door art deco-stijl. Bijzondere gebouwen, zoals de Carnegiebibliotheek, de gevel van
de bioscoop Opéra, de kerk Saint-Nicaise en de schouwburg het Grand Théâtre, gaven de stad toen een
zeer moderne allure.
• CHALONS-EN-CHAMPAGNE (51)
Châlons-en-Champagne ligt midden in Champagne-Ardenne en werd in 2007 als ‘Ville d’Art et d’Histoire’ bestempeld. De stad
was lange tijd een zeer belangrijk economisch knooppunt in Noord-Europa door de strategische ligging aan de Marne en langs
de via Agrippa, de Romeinse weg die Rome met Boulogne-sur-Mer verbond. De leefomgeving in Châlons-en-Champagne is
buitengewoon plezierig, en omdat er zoveel wateren door de stad lopen kreeg het de bijnaam « klein Venetië ». Zowel het
artistieke leven als het ambachtsleven is er sterk ontwikkeld, met name de steenhouwerij, de beeldhouwkunst en de ambacht
van het maken van glas-in-loodramen. In de loop der eeuwen is in Châlons-en-Champagne heel veel bouwkundig erfgoed
bewaard gebleven en het is heerlijk om door de straten met hun vakwerkhuizen te dwalen, of langs de kanalen die door de stad
slingeren. Een bezoek aan de stad is echt heel ontspannend, want er zijn overal plekjes in de prachtige tuinen en talloze parken
om even stil te staan. De kunstcollectie van het Musée des Beaux Arts et d’Archéologie is absoluut de moeite waard. De
Kathedraal Saint Etienne is een mooi gotisch bouwwerk en beroemd vanwege zijn prachtige glas-in-loodramen, maar vooral
die van de kerk Notre-Dame-de-Vaux zijn ongelofelijk mooi. Ze staan dan ook op de monumentenlijst van de UNESCO. Het is
een universele kunstschat, ons nagelaten door de schilder-glazenier Mathieu Blèville en zijn anonieme voorgangers en nodigt
uit tot overpeinzingen….
Office de Tourisme de Châlons-en-Champagne – Tel: 03 26 65 17 89 – www.chalons-tourisme.com
CHALONS, HET KLEIN-VENETIE VAN DE CHAMPAGNE
Overal is water, het stroomt dwars door de stad, tussen het groen en onder straten en pleinen door: de
Marne, de Mau en de Nau, het kanaal, lopen vrolijk wanordelijk door elkaar heen. Het toeristenbureau
organiseert vanaf mei tot september tochten met elektrische boten op de Mau en de Nau. Tijdens de tocht
die ongeveer veertig minuten duurt en waarbij commentaar gegeven wordt, heeft u vanuit een bijzondere
hoek zicht op talloze aparte plekken en monumenten van Châlons en ziet u diverse bruggen waarvan een
van de oudste dateert uit 1560. Elke vrijdag en zaterdag in juli en augustus zijn er ook nachtelijke tochten,
opgeluisterd met artistieke activiteiten, waarbij een geheimzinnige en intrigerende sfeer onstaat!
14

DE GROTE STEDEN & HUN ERFGOED
• EPERNAY (51)
Epernay is internationaal bekend als « Champagnehoofstad », het ligt dan ook midden in het wijngebied. Deze prachtige plaats
met zijn wijngaarden en wijnkelders wordt jaarlijks door bijna 450.000 toeristen bezocht, die uit alle hoeken van de wereld
komen. Epernay is daardoor vanzelf al het centrum van een belangrijke wereldmarkt. Het stadscentrum is rijk aan
geschiedenis, die verweven is met de ontwikkeling van de champagneproductie en de export van deze prachtige, feestelijke
wijn. De Avenue de Champagne getuigt hiervan. Hier zijn de grote wijnhuizen, waar de productie en de handel plaatsvindt.
Deze prestigieuze champagnehuizen, zoals Moët et Chandon, Perrier Jouët, Mercier en De Castellane zijn gevestigd in de
talloze 19 e eeuwse herenhuizen in renaissance- of klassieke stijl langs de avenue. Ook het « Comité Interprofessionnel des
Vins de Champagne » (CIVC) is hier gevestigd, de organisatie die de regelgeving rond de champagne behartigt. In 1994 kreeg
de laan een plekje bij de « 100 Sites Remarquables du Goût en France », de 100 meest bijzondere plekken van de goede
smaak in Frankrijk, waarmee de Avenue de Champagne wereldfaam verwierf. Toch speelt de belangrijkste activiteit van
Epernay zich onder de grond af, in de wijnkelders. Het is inderdaad ondenkbaar de stad aan te doen zonder een bezoek te
brengen aan de wijnkelders van de beroemde champagnehuizen. De panoramalift naar de gewelven van het campagnehuis
Mercier is een attractie op zich. Meer dan 100 kilometer aan tunnels in de krijtachtige grond onder Épernay, waar de schatten
van de toonaangevende wijnhuizen liggen… stelt u het zich eens voor!
Office de Tourisme d’Epernay en sa Région – Tel: 03 26 53 33 00 – www.ot-epernay.fr
HABITS DE LUMIÈRES
Aan de vooravond van de oudejaarsfeesten is er in de stad Épernay een festival van kleur en smaak.
Langs de beroemde “Avenue de Champagne”, de enige plek ter wereld waar gerenommeerde
Champagnehuizen - die rivaliseren in elegantie en raffinement - zich aaneenrijgen, zijn festiviteiten die alle
in het teken staan van gezelligheid en het goede leven.
Drie dagen lang komen alle liefhebbers van deze kostbare drank en van de streek hier bijeen; drie dagen
waarin gastronomie, levenskunst en gezelligheid voorop staan. Op het programma staan : feestverlichting,
toneelstukken, vuurwerk, muziekuitvoeringen, tentoonstellingen, proeverijen…
10, 11, 12 december 2010
• TROYES (10)
Troyes is een belangrijke stad en historisch gezien de hoofdstad van de Champagne. De stad dankt zijn bloei aan de
middeleeuwse markten en aan de welvaart van de Graven van Champagne. In deze ‘Ville d’Art et d’Histoire’ waarvan de
contouren van het historische deel doen denken aan de vorm van een champagnekurk, staan schitterende vakwerkherenhuizen,
die vanaf de Middeleeuwen de tand des tijds hebben doorstaan. Troyes heeft altijd goede relaties gehad met
kunstenaars en ambachtslieden en heeft dan ook buitengewoon veel artistiek erfgoed. De talloze heel verschillende en
originele musea in de binnenstad zijn daar het bewijs van, evenals de meesterwerken in de negen kerken die op de
monumentenlijst staan. Alles is doordrenkt van geschiedenis: van de keienstraatjes, de gevels van de vakwerkhuizen, de
buitengewoon mooie glas-in-loodramen die de kerken van de stad sieren, tot aan de weelderige draperieën in de 16 e eeuwse
beeldhouwkunst van Troyes. Bezoek vooral de Kerk Sainte Madeleine met zijn bijzondere glas-in-loodramen of neem een kijkje
in de Kerk Saint Pantaléon, waar een stuk of zestig beelden uit de school van Troyes te zien zijn. Het Musée de l’Outil et de la
Pensée Ouvrière, het gereedschappenmuseum, in het prachtige renaissance Hôtel Mauroy, eert de kunsten van de
handwerkslieden en de ambachtelijke kunstenaars, door middel van een zeldzame verzameling van 25.000 gereedschappen
en 35.000 boeken. De stad is nog altijd een echte handelsstad en herbergt onder andere het grootste centrum van outlet-stores
in Europa.
Office de tourisme de Troyes et sa région – Tel: 03 25 82 62 70 – www.tourisme-troyes.com
"LICHTSTAD " EN "MUZIEKSTAD" – juni-augustus
In de zomer zijn er in Troyes concerten en (gratis) avondvoorstellingen in de kerken en op historische
plaatsen in het centrum. Een lust voor oog en oor, voor het publiek dat feest wil vieren. De voorstelling
‘Les mystères de la fée bleue’ trok in de zomer van 2008 meer dan 23.000 bezoekers. Tijdens deze
periode van de Ville en Lumières leren bezoekers Troyes by-night kennen, door een wandelroute te
volgen langs de mooiste gebouwen van Troyes, die verlicht zijn en leuk, bijzonder en historisch zijn
‘aangekleed’. De thema’s van de Arthurlegendes, die rondom Chrétien de Troyes en de Middeleeuwen
worden op een heel originele manier en voor iedereen begrijpelijk in scène gezet. In 2009 zullen deze
thema’s opnieuw gebruikt worden.
Elke vrijdag-, zaterdag- en zondagavond vanaf 22.00 uur - Gratis
15

DE GROTE STEDEN & HUN ERFGOED
• CHARLEVILLE-MEZIERES (08)
Charleville-Mézières, in het noorden van de regio Champagne-Ardenne, ontstond in 1966, door de samenvoeging van
Charleville - een door de Italiaanse prins Charles de Gonzague gestichte stad van rijke burgers en kooplieden - en de militaire
vesting Mézières. De stad heeft een buitengewoon afwisselende architectuur, waarvan het « Place Ducale » een van de
pronkstukken is. Het uit 1612 daterende plein, aangelegd door Clément, heeft veel weg van het Parijse Place des Vosges. Er
heerst zowel een middeleeuwse als een 17 e eeuwse sfeer, er zijn renaissancegebouwen en gebouwen uit het industriële
tijdperk: een prachtige afwisseling! De illustere dichter Arthur Rimbaud werd hier geboren, keerde er telkens weer terug en ligt
er begraven. Door de stad is een circuit uitgezet langs zijn geliefde plekken; het leidt langs het ontroerende Musée Rimbaud
dat geheel aan hem gewijd is: de Rimbaud-collectie van de stad is een van de meest uitgebreide fondsen ter wereld.
Office de Tourisme de Charleville-Mézières et sa Région – Tel: 03 24 55 69 90 – www.charleville-tourisme.com
WERELDHOOFDSTAD VAN DE MARIONNETTEN – FESTIVAL « MARIONNETTES EN JARDIN »
Charleville-Mézières is als stad sterk gericht op het theater, en in het bijzonder op voorstellingen met
marionnetten, waarvan het de wereldhoofdstad geworden is. Het Wereld Marionnettenfestival vindt om het
jaar plaats (het eerstvolgende festival is in 2011), maar het festival « Marionnettes en Jardin » is er elk
jaar, georganiseerd door het Atelier de Création et de Diffusion de la Marionnette. Dit jaar van 2 tot 11 juli
2010. Tijdens het festival zijn er talloze voorstellingen, activiteiten, workshops en tentoonstellingen.
Atelier de Création et de Diffusion de la Marionnette – Tel : 03 24 52 97 65
• LANGRES (52)
Langres is een van de zeldzame Franse steden waarvan de vestingmuren nog geheel in tact zijn. Binnen de stenen muren zijn
talloze getuigen van de lange, rijke en afwisselende geschiedenis bewaard gebleven (het Maison Renaissance, herenhuizen,
de kathedraal…). Denis Diderot werd er geboren, een van de belangrijkste persoonlijkheden van het tijdperk van de Verlichting.
Zowel in de stad zelf als in het museum, het Musée d’Art et d’Histoire, komt de rijkdom aan historisch verleden en architectuur
goed tot zijn recht. Met zijn hoge vestingmuren, zijn indrukwekkende torens en talloze klokkentorens staat Langres op de lijst
van de 50 « Mooiste Steden van Frankrijk ». Bij de 3,5 km lange wandeling rond de vesting ontvouwt zich een weids,
eeuwenoud panorama. In het oosten strekken de vlakten van het Lac de la Liez en de Vallei van de Marne zich uit tot aan de
Vogezen, waarbij soms zelfs de Alpen bij Bern zichtbaar zijn. In het westen is voorbij de groene vallei van de Bonnelle het
plateau van Langres zichtbaar, met zijn hagen en beboste hellingen. (zie ook de rubriek ‘Forten en kastelen’).
Office de Tourisme du Pays de Langres – Tel: 03 25 88 19 62 – www.tourisme-langres.com
L’ESTIVAL DES HALLEBARDIERS
Sinds 1990 neemt de Compagnie van de Hellebaardiers elk jaar in augustus, als de avond valt, bezit van
de stad. Drie avonden per week verzorgt deze vereniging een verrassende ‘theater-rondleiding’, waarbij
de stad het toneel wordt en het publiek de toneelspelers. Het is een originele manier om de stad, zijn
erfgoed en zijn geschiedenis te leren kennen, door middel van verschillende voorstellingen, die gelijktijdig
worden opgevoerd. De toeschouwers krijgen capes om en spelen zelf mee: ze worden als het ware
ondergedompeld in de geschiedenis, die dan weer helemaal tot leven komt.
Compagnie des Hallebardiers – Tel: 03 25 90 77 40 – www.hallebardiers.com
• CHAUMONT (52)
De stad stamt uit de feodale tijd: het was de woonplaats van de Graven van de Champagne. Zij overheersten de hele
omgeving, waardoor de stad al vroeg van strategisch belang was. Chaumont wordt door veel groen omringd, er zijn bossen
vlakbij, en daarom is het een heel groene stad. Er is veel en afwisselend erfgoed: het viaduct uit de 19 e eeuw, de 12 e eeuwse
donjon, de Jezuïetenkapel, de hallen in de stijl van Baltard, de torentjes die zo karakteristiek zijn voor Chaumont, de in de 13 e
eeuw gestichte basiliek midden in de oude, middeleeuwse stad, ze dragen alle bij aan de kwaliteit van de leefomgeving.
Office de tourisme de Chaumont – Tel: 03 25 03 80 80 – www.tourisme-chaumont-champagne.com
INTERNATIONAAL FESTIVAL VAN POSTERS EN GRAFISCHE KUNST – half mei-half juli 2010
Al bijna 20 jaar is het ‘Festival International de l’Affiche et des Arts Graphiques’ een belangrijke
manifestatie van grafisch ontwerpen in Frankrijk en in Europa. Elk jaar betrekken grafische kunstenaars
de meest uiteenlopende locaties in de stad: de Jezuïetenkapel, loodsen waar levensmiddelen liggen
opgeslagen, de raadszaal van het stadhuis… Uit de ontmoetingen op deze onwaarschijnlijke plaatsen,
komen innovatieve en ontroerende grafische composities voort. Het begon allemaal in het midden van de
jaren tachtig met de ontdekking van een verzameling van 5000 affiches van onschatbare waarde.
Bureau du Festival – Tel: 03 25 03 86 80 – www.ville-chaumont.fr
Maison du Livre et de l’Affiche – Les Silos – Tel: 03 25 03 86 83
Voor meer informatie kunt u de rubriek raadplegen die gewijd is aan het thema steden en hun erfgoed, u vindt
deze op www.tourisme-champagne-ardenne.com
16

WILDE
&
GECULTIVEERDE NATUUR
17

WILDE EN GECULTIVEERDE NATUUR
• FAUNA, FLORA EN NATUURGEBIEDEN
• HET BURLEN VAN HERTEN
Van eind september tot half oktober klinkt in het legendarische bos van Argonne spookachtig geschreeuw, dat uit een andere
tijd lijkt te komen en de « liefdesactiviteiten » van de herten aankondigt: een indrukwekkend natuurspektakel. De vereniging
‘Actéon’ organiseert begeleide excursies om naar het ‘burlen’ van de herten te luisteren en zo magische momenten te beleven.
De vereniging organiseert trouwens het hele jaar door thematochten onder leiding van een gespecialiseerde gids.
Association Actéon – Pays d’Argonne – Tel: 03 26 60 10 06 – www.acteon.asso.fr
• KRAANVOGELS
Het Lac du Der is met zijn 48 km² oppervlakte en zijn 77 km aan oevers het grootste stuwmeer van Frankrijk. Het werd in 1974
onder water gezet en werd al snel een van de belangrijkste rustpunten voor trekvogels in West-Europa. In november zijn er
talloze eenden te zien, de eerste ganzen, zaagbekken, futen, aalscholvers en met een beetje geluk de spectaculaire
slechtvalk... Maar de echte sterren zijn de kraanvogels die er neerstrijken tijdens hun tocht zuidwaarts, van de gebieden in het
noorden waar ze zich voortplanten, naar hun overwinteringsplekken in Spanje en Marokko. Tijdens de ‘spitsuren’ zijn er wel
50.000 exemplaren te zien! Elke avond landen de grote steltlopers massaal met veel bombarie en geschreeuw op de stille
oevers om er de nacht door te brengen. Vroeg in de ochtend vertrekken ze weer om in het open veld voedsel te zoeken. Een
onvergetelijk schouwspel! Van september tot november werken verschillende natuurverenigingen samen om de talloze
bezoekers te ontvangen en van informatie te voorzien. De observatieposten langs de oevers van het meer zijn vrij toegankelijk
en er zijn diverse mogelijkheden voor vogelaars-arrangementen.
LPO Champagne-Ardenne (Ligue pour la Protection des Oiseaux) – Tel: 03 26 72 54 47 – www.lpochampagneardenne.com
Office de Tourisme du Lac du Der – Tel: 03 26 72 62 80 – www.lacduder.com
Loisirs Accueil Haute-Marne – Tel: 03 25 30 39 08 – www.tourisme-hautemarne.com
Elk jaar komen meer dan 50 fotografen uit Frankrijk en het buitenland bij elkaar in Montier en Der in de
Haute-Marne, tijdens het Festival International de la Photo Animalière et de Nature. Er zijn exposities,
bijeenkomsten, workshops en een wedstrijd waarbij de mooiste of meest originele foto wordt bekroond.
Het 14 e festival is op 18,19, 20 en 21 november 2010.
AFPAN – www.festiphoto-montier.org
• WILDE ZWIJNEN
Hij is honkvast, aan zijn eigen territorium gehecht, robuust, strijdlustig en koppig en komt heel veel voor in alle bossen in de
Ardennen. Het wilde zwijn is dermate één geworden met de geschiedenis en de inwoners van het departement, dat hij in het
logo is opgenomen. Hij komt zoveel voor, dat je hem overal tegenkomt, of dat nu in plaatselijke verhalen is, in
chocoladespecialiteiten, of in mooi bewerkte stickers die je vooral op auto’s ziet. En alle voetbalfans weten dat het everzwijn in
het blazoen van de voetbalclub van Sedan voorkomt en dat een van de meest illustere spelers uit de jaren vijftig, de
internationale achterhoedespeler Roger Marche, die hier vandaan komt, « het everzwijn van de Ardennen » genoemd werd.
Pavillon d’accueil du Territoire du Sanglier – Tel: 03 24 29 79 91 – www.3cantons.com
• LAND VAN ORCHIDEEËN
De orchidee, die vaak als een exotische plant wordt beschouwd, komt heel veel voor in de Haute-Marne. Er zijn zo’n 40
verschillende soorten waargenomen, waarvan het ‘Venusschoentje’ met zijn gele lip en karmijnrode bloemblaadjes het meest
tot de verbeelding spreekt. Daarnaast is er de bijzondere Bokkenorchis, met zijn onaangename geur, de orchidee die zich
vermomt om insecten aan te trekken en zo voor de bestuiving zorgt, en verder het Soldaatje, de Purperorchis, de Grote
muggenorchis, de Bergnachtorchis, de Brede wespenorchis, de Arabette met zijn koolvormige blaadjes... Langs de paden
ontluiken Blauwe knoop, Muizenoor, Valeriaan, Bloed-ooievaarsbek, Kroonkruid, en andere zeldzame soorten zoals de grote
Gele gentiaan, de paarse Asperge-orchis, lathyrus en ook nog zeldzame varens zoals de groene Doradilla en de Fougère de
Robert…. Deze planten zijn erg kwetsbaar en vragen speciale zorg. Om hun natuurlijke ontwikkeling te waarborgen wordt langs
een stuk of vijftig wegen in het departement pas laat gemaaid.
Comite Départemental du Tourisme de la Haute-Marne – Tel: 03 25 30 39 04 – www.tourisme-hautemarne.com
• ‘FAUX’ VAN VERZY
Al vanaf de 5 e eeuw, toen de kluizenaar Saint-Basle er woonde, was ‘la forêt domaniale de Verzy’ een gewijde plek. Het bos
staat vol met vreemde bomen. Ze worden « Faux » genoemd: het zijn kronkelige beuken, waarvan de stam spiraalvormig
groeit, vreemde vormen krijgt en vol knoesten zit. Het is een unieke plek in de wereld. Ze groeien heel langzaam en kunnen
buitengewoon oud worden. Tot nu toe heeft men geen verklaring gevonden voor de oorzaak van deze groeivorm maar men
heeft wel het genetische karakter kunnen bepalen. De geheimzinnige bomen gaven aanleiding tot allerlei legenden, zoals die
van de ‘gauillots’: boze geesten die de bomen met de klanken van hun toverfluit lieten verdraaien. Midden tussen de beuken
staan een enkele verdraaide eik op deze plek, waar in 664 een aan Saint-Basle gewijde Benedictijnenabdij werd gesticht.
CDT de la Marne – Tel: 03 26 68 37 52/ 03 26 69 51 04 – www.tourisme-en-champagne.com
18

WILDE EN GECULTIVEERDE NATUUR
• DE GROTE MEREN
LAC DU DER
Omdat de Marne soms heel onberekenbaar was, werd in 1970 besloten een stuwmeer aan te leggen dat het Lac du Der werd
genoemd. Hierdoor ontstond op de grens tussen de departementen Marne en Haute-Marne een van de grootste kunstmatige
meren in Europa, met 4800 ha water en 77 km aan oevers. Het Lac du Der is een plek geworden, midden in Champagne-
Ardenne, voor allerlei vrijetijdsbesteding in de natuur, en een natuurlijke halteplaats voor trekvogels. In de omgeving van het
meer zijn meer dan 270 vogelsoorten waargenomen (waaronder zeldzame en bedreigde soorten) 40 soorten zoogdieren, 45
libellesoorten, 20 soorten kikvorsachtigen en meer dan 200 verschillende plantensoorten. Het gebied werd in 1978 bestempeld
als nationaal jachtgebied en als terrein voor wilde fauna. Het is een belangrijk gebied voor vogels en trekt talloze ornithologen
uit de hele wereld.
Office de Tourisme du lac du Der – Tel: 03 26 72 62 80 – www.lacduder.com
LAC D’ORIENT
Oostelijk van het Bassin Parisien, aan de zuidkant van de regio Champagne-Ardenne, ligt een uitgestrekt en geheimzinnig
gebied waar water, aarde en bos een eigenaardig landschap gevormd hebben, het resultaat van het werk van de natuur en de
mens. Hier, op 25 km van Troyes, werd in 1970 een van de eerste vijf regionale natuurparken van Frankrijk gesticht, met
een oppervlakte van 70.000 ha (50 gemeenten met nu meer dan 20.000 inwoners). Diep in de bossen liggen enorme
stuwmeren (5.000 ha), die heerlijk zijn voor liefhebbers van natuur, sport en andere vrije tijdsbestedingen zoals zeilen, vissen
en zwemmen. De ruim 70 meren vormen echte watertuinen, prachtige watervlakten, die ook een uitgelezen rustplaats zijn voor
duizenden vogels tijdens de vogeltrek : kraanvogels, eenden, wilde ganzen, roofvogels…. In een paar dagen kunt u dit enorme
natuurterrein via allerlei paden lopend of fietsend verkennen, door bossen van haagbeuken, eiken en dennen, door laag
struikgewas, waarbij u door prachtige dorpen van de Aube komt. Het park is een levendig, voor iedereen toegankelijk gebied,
waar de zorg voor de natuur samengaat met de ontwikkeling van de streek.
Le Pavillon Charles: Midden in het park ligt een studiecentrum, het “Centre d’Etudes et de Pédagogie de l’Environnement”
(CEPE), waar bezoekers terecht kunnen voor excursies, gericht op het observeren van de natuur van de verschillende
landschappen, de natuurlijke milieus en de wilde flora en fauna, met een natuurkenner als gids.
Maison du Parc Régional de la Forêt d’Orient – Tel 03 25 43 81 90 – www.pnr-foret-orient.fr
ROUTE DU PORCIEN
Deze 110 km lange, bewegwijzerde route loopt met een grote boog van de heuvels van de Haut Porcien naar de krijtachtige
vlakten van de Champagne. U komt door liefelijke landschappen en schilderachtige plattelandsdorpjes, langs boerderijen en
huizen met houtwerk. Na een vallei, bos of open veld kan plotseling een dorp opdoemen met een verrassend kasteel met
bijzondere torens (Doumely), een geheel lemen hal (Wasigny), of een barokke kerk zoals die in Asfeld die zo eigenaardig is en
daardoor heel bijzonder.
Comité Départemental du Tourisme des Ardennes – Tel 03 24 56 06 08 – www.ardennes.com
FAVORIET: ROUTE VAN LEGENDEN EN OEVERS VAN DE MAAS
Met zijn donkere en soms angstaanjagende bossen, zijn kleurige rotsformaties, overgebleven van
vroegere bergen en met zijn talloze magische waterpartijen, rivieren en beken, is de Ardennen een land
van legenden. Men zegt wel eens dat onder elke steen een legende verscholen ligt. Vroeger bevolkten
ridders, tovenaars en geesten dit voormalige Keltische grondgebied, en daar komt die vreemde sfeer
vandaan die kinderen en bewoners zo aanspreekt. De wouden, mythische plekken bij uitstek, het alom
aanwezige water en de geheimzinnige natuur hebben de mens prachtige verhalen ingefluisterd, die in elk
gezin van generatie op generatie worden doorgegeven. Het beroemdste verhaal is dat van de “Vier
Heemskinderen en hun sprookjespaard Bayard”, dat alle kinderen in de Ardennen zo graag horen. Het
Duivelskasteel in Roc la Tour, de Dames de Meuse in Laifour, de Rièzes van Rocroi: de natuur biedt hier
heel bijzondere plekken, die de achtergrond zijn van de legenden van de Ardennen. Laat u in dit gebied
van rotspartijen, die boven de slingers van de Maas en de Semoy hangen, meeslepen naar deze wereld
van legenden, feeën en duivelse kasteelheren...
Comité Départemental du Tourisme des Ardennes – Tel: 03 24 56 06 08 - www.ardennes.com
Meer informatie vindt u in de brochure « Fauna & Flora » en in de rubriek die aan dit thema gewijd is op
www.tourisme-champagne-ardenne.com
19

WILDE EN GECULTIVEERDE NATUUR
• BLOEMEN EN TUINEN
• CHAMPAGNE-ARDENNE, DE MOOISTE BLOEMENREGIO VAN FRANKRIJK
Met 408 gemeenten, onderscheiden met het één- tot viersterrenlabel ‘Villes et Villages Fleuris’ (de lijst van 2009), staat
Champagne-Ardenne als nummer één op de ranglijst van mooiste bloemenregio’s in Frankrijk. Als ster fungeert hierbij een
bloem (fleur). Het label wordt toegekend op basis van de waardering voor het landschappelijke en plantkundige erfgoed van de
gemeente, voor de inspanningen om het leefklimaat te veraangenamen en blijvend te verbeteren, en tenslotte de activiteiten
van de gemeente om het toerisme voor schooljeugd, inwoners en bezoekers te bevorderen. Zo hebben :
- 15 dorpen en steden de hoogste onderscheiding ‘4 Fleurs’;
- 131 gemeenten zijn onderscheiden met ‘3 Fleurs’ ;
- 117 hebben ‘2 Fleurs’ gekregen ;
- 145 kregen ‘1 Fleur’.
Deze onderscheiden gemeenten liggen verdeeld over het gehele grondgebied van Champagne-Ardenne, zowel in de Marne,
nummer één op de lijst van bloemendepartementen van Frankrijk, als in de Ardennen, de Aube en de Haute-Marne.
Champagne-Ardenne Tourisme – Tel: 03 26 21 85 80 – www.tourisme-champagne-ardenne.com
• LE GRAND JARDIN
Deze prachtige Renaissancetuin werd ontworpen door Claude de Lorraine, de eerste duc de Guise en is een voorbeeld van 16 e
eeuwse tuinierkunst en architectuur. Herstelwerkzaamheden, begonnen in 1982, brachten de oorspronkelijke pracht en luister
terug. De tuin is een juweel van uitgekiende beplanting, een Renaissancedroom, en trekt tuinliefhebbers uit heel Europa. Vanaf
het bordes ziet u de zichtlijnen langs de beplanting, de perken overblijvende planten evenals de vierkante bloembedden, de
geneeskrachtige en aromatische kruiden en de boomgaard met zijn zeldzame verzameling fruitbomen. Voorts ziet u het latwerk
waarlangs de planten opgebonden zijn, de bijzondere perelaars, het kanaal van de bron naar de slotgracht en het doolhof in het
midden, de fontein, de boogbrug en de wonderschone omlijsting van groen die dit alles omsluit. Het romantische park staat vol
zeldzame boomsoorten en is opgesierd met originele gietijzeren sculpturen, gegoten in Dommartin-le-Franc.
Le Grand Jardin de Joinville – Tel: 03 25 94 17 54 – www.legrandjardin.com
• DE 3 JARDS – CHALONS EN CHAMPAGNE
Het van origine Germaanse woord ‘Gart’ veranderde in de loop der jaren in ‘jard’. De Jard werd in de 15 e eeuw ontworpen en in
de 18 e eeuw opnieuw getekend en door de administrateur van de Champagne, Rouillé d'Orfeuil, opgesplitst in drie tuinen :
Petit Jard, Grand Jard, et Jard Anglais. De muziektent is het centrale punt van de Grand Jard. De lanen liggen hoog: tegen
overstromingen van de Marne. In 1826 scheidde het kanaal van de Marne de Jard Anglais af van het geheel. Deze tuin stamt
dus uit dezelfde periode als het Parc aux Buttes Chaumont, het Parc Monceau en het Parc Monsouris in Parijs. In 1929 werden
de Jards als natuurmonument bestempeld. Vier beelden, de vier seizoenen, bewaken de Petit Jard. Zij zijn gemaakt door
Carlos Carillo, beeldhouwer uit Châlons. U ziet er het "petit Chenonceaux", gebouwd op de brug ‘le pont des Archers’ Het is
een overblijfsel van de versterkingen van de stad. De zuidgevel, met zijn uitspringende torentje is 1602 gereconstrueerd. Office
de Tourisme de Châlons-en-Champagne – Tel: 03 26 65 17 89 – www.chalons-tourisme.com
• BOTANISCHE TUIN VAN DE PRESLE
Het Centre Botanique de la Presle, tussen Reims en Epernay wordt gevormd door een opmerkelijke tuin, een boomkwekerij en
een studiecentrum. Het is het resultaat van precisiewerk op 2 ha grond, waar bezoekers van kunnen genieten. Dominique
Brochet laat u planten zien die zij in een periode van 17 jaar verzamelde en hier binnen haalde: het muurtje met
alpenbloemen, de rozentuin, de wilgentuin, de fruitbomen, maar ook het Kaukasische doolhof, het resultaat van een reis
naar Kirghistan in 1998. Een boomkwekerij met alpenplanten, struiken en ouderwetse rozen vormt het slotstuk van een bezoek.
De tuin wordt beschermd sinds 1995, staat sinds 2005 op de lijst van Bijzondere Tuinen, en een jury van tuinexperts kende de
tuin de 5 e plaats toe in de lijst van Top parken van 2006.
Jardin botanique de la Presle (10 km van Reims) – Tel: 03 26 59 43 39 – http://jbpresle-brochetlanvin.club.fr
• BOTANISCHE TUIN VAN MARNAY/SEINE
In deze tuin, een echt levend plantenmuseum, zijn een aantal voor iedereen geschikte, leerzame routes uitgezet. Hierdoor
maakt u kennis met de plantenwereld en leert u heel concreet hoe botanische handboeken in elkaar steken. Een van de doelen
is het behoud van de natuur, waar aandacht aan besteed wordt door middel van het bestuderen en bespreken van begrippen
als bio-diversiteit en milieubescherming. Zo is een deel van de botanische tuin gewijd aan de bescherming van planten en er is
een beschermd natuurgebied van 6,5 ha groot, het «Etang du Grand Mort », een oude zijarm van de Seine, omzoomd door
graslanden en beboste alluviale gronden die soms onder water staan.
Jardin botanique de Marnay/Seine – Tel: 03 25 21 94 18 – www.jardin-botanique.org
Meer informatie vindt u in de brochure ‘Parken & Tuinen’ en in de rubriek die aan dit thema gewijd is op
www.tourisme-champagne-ardenne.com
20

ACTIVITEITEN & UITSTAPJES
21

ACTIVITEITEN & UITSTAPJES
• TOCHTEN MAKEN
De streek is het best te verkennen door buiten op pad te gaan. Bovendien zijn er talloze wegen aangelegd waarlangs je
uitstekend kunt wandelen en heel veel voies vertes. Zij bieden nog meer mogelijkheden om erop uit te gaan.
DE CHAMPAGNE PER FIETS, DE ARDENNES PER FIETS
Door het netwerk van 450 km aan voies vertes zijn de Champagne en de
Ardennes heel goed per fiets te verkennen.
Ze zijn grotendeels aangelegd op oude jaagpaden die langs de talloze
kanalen en andere wateren in de regio lopen, en op oude spoorwegtracés.
Via deze voies vertes kunt u genieten van alle aspecten en de charme van
het afwisselende landschap.
Het netwerk van deze voies vertes is het basisnetwerk, dat nog wordt
uitgebreid met een groot aanbod aan al of niet bewegwijzerde routes over
kleine weggetjes met weinig verkeer. De belangrijkste voies vertes in
Champagne-Ardenne zijn: de voie verte Trans-Ardennes (83 km), de voies
vertes rond het meer, het lac du Der (80 km), de vélovoie rond de meren
van het forêt d’Orient (42 km) en die langs het kanaal van Champagne
naar Bourgogne (130 km).
Nieuw in 2010 : de voie verte langs het canal de la Haute-Seine (27
km) in de Aube, geschikt voor fietsers en skaters !
Voor de uitgebreid beschreven en gedetailleerd in kaart gebrachte routes,
de technische bijzonderheden ervan en voor voorzieningen en toeristische
informatie:
http://randonnees.tourisme-champagne-ardenne.com
NIEUWE TOPOGRAFISCHE FIETSGIDS VOOR 2010: van Editions Chamina
- 96 pagina’s
- 3000 exemplaren verspreid in Frankrijk en in franstalige grensgebieden
- Routekaarten op een schaal van 1 : 100.000
- Gedetailleerde toeristische informatie
- Beschrijvingen van de belangrijkste routes (voies verte Trans-Ardennes, canal
Champagne- Bourgogne…)
- Beschrijving van plaatselijke circuits (rondom Epernay, in de Argonne…)
EEN KWALITEITSKEURMERK VOOR ACCOMMODATIES EN VERHUURDERS
Om deze routes op te waarderen en om beter tegemoet te komen aan de verwachtingen van de
fietstoerist, is een kwaliteitskeurmerk ingesteld voor de accommodaties (hotels, chambres d’hôtes en
campings) en de fietsverhuurders.
Zij houden zich aan talloze criteria met als doel dat de fietstoeristen makkelijker en beter bij hen terecht
kunnen. Sommige criteria zijn verplicht, zoals de aanwezigheid van een ruimte waar de fiets kan
worden schoongemaakt, van fietsreparatiemateriaal, of de mogelijkheid om de volgende dag een
picknickmand mee te nemen. Andere criteria zijn facultatief, zoals bagagetransport.
Aangesloten bedrijven en de criteria van het keurmerk vindt u op:
http://www.tourisme-champagne-ardenne.com/balades/balades/velo/hebergements-agrees.aspx
Er zijn momenteel 27 accommodaties aangesloten: 10 hotels, 16 chambres d’hôtes en 1 camping,
naast 7 verhuurders. Zij ontvingen alle het label: ‘La Champagne à vélo’ of ‘les Ardennes à vélo’, al
naar gelang hun geografische ligging.
22

ACTIVITEITEN & UITSTAPJES
• De belangrijkste voies vertes van de Regio :
LA VOIE VERTE TRANS-ARDENNES
Deze voie verte van 83 km lang verbindt Givet met Charleville-Mézières, en volgt de loop van de Maas, over het oude jaagpad.
Doordat het een asfaltweg is, is hij geschikt voor elke type fiets en voor skaters. Hij loopt van noord naar zuid door de heuvels
van de Ardennen, door het schitterende landschap, langs de slingers van de rivier.
CDT Ardennes –Tel: 03 24 56 06 08 – www.ardennes.com
LA COULEE VERTE DE REIMS
La coulée verte (de groene gang) van Reims is een 12 km lange voie verte door de bebouwde kom van Reims, over het
jaagpad langs het kanaal van de Aisne naar de Marne. Het pad is geasfalteerd en de berm is verhard, zodat het geschikt is
voor fietsers, skaters en joggers. Het vormt een veilig wandel- en fietsparcours midden in de stad.
Office de Tourisme de Reims – 03 26 77 45 00 – www.reims-tourisme.com
LES VOIES VERTES DU LAC DU DER
Het Pays du Der wordt door verschillende voies vertes doorkruist : de lus rond het meer (38 km) loopt grotendeels over de
dijken die het meer omsluiten en biedt mooie uitzichten over het 4800 ha grote wateroppervlak. De lus kan op diverse plekken
verlengd worden, zodat u in Saint-Dizier komt (12km), in Montier-en-Der (12 km) of in Vitry-le-François (20 km).
Office de Tourisme du Lac du Der – Tel: 03 26 72 62 80 – www.lacduder.com
LA VELOVOIE DES LACS DE LA FORET D’ORIENT
Deze voie verte van 42 km lang verbindt Saint-Julien-les-Villas met Dienville. Hij is glad geasfalteerd, zodat fietsers en skaters
er gebruik van kunnen maken en loopt langs de drie meren van het Forêt d’Orient en hun toevoerkanalen. Op veel plaatsen ligt
het traject hoog op de dijk, zodat u een mooi uitzicht over de meren heeft.
Office de Tourisme de la Forêt d’Orient – Tel: 03 25 43 38 88 – www.pnr-foret-orient.fr
LE CANAL ‘ENTRE CHAMPAGNE ET BOURGOGNE’
Het kanaal tussen Champagne en Bourgogne loopt van noord naar zuid dwars door de Haute-Marne. De voie verte, geschikt
voor fietsers, loopt over het jaagpad. Zo is er ongeveer 130 km aan paden tussen Bayard-sur-Marne en Langres, en vervolgens
richting Bourgogne. Als u dit traject door de Marnevallei volgt, ziet u hoe enorm gevarieerd de landschappen van de Haute-
Marne zijn.
CDT de la Haute-Marne – Tel: 03 25 30 39 00 – www.tourisme-hautemarne.com
LA VOIE VERTE DU PAYS DE LANGRES
Deze voie verte van 12 km lang is aangelegd op een oude spoorlijn die in Langres begint en dan over een deel van het plateau
loopt. De eerste 6 km zijn verhard, voor de laatste 6 km heeft u een mountainbike nodig, want dan is het een zandpad. Vanaf
het pad kunt u over diverse lussen verder het gebied in.
Office de Tourisme de Langres – 03 25 87 67 67 – www.tourisme-langres.com
VERBINDING LAC DU DER – LACS DE LA FORET D’ORIENT
Nog niet echt goed aangelegd, maar per fiets goed te doen, is het netwerk van autoluwe weggetjes die de verbinding vormen
tussen het fietspad rond de meren en van het Forêt d’Orient en de fietspaden rond het Lac du Der. Zo kunt u een route van
ongeveer 125 km lang rijden, tussen Troyes en Saint Dizier.
Een volledige beschrijving van de routes vindt u op http://randonnees.tourisme-champagne-ardenne.com (gedetailleerde
kaarten, technische specificaties van de weg, servicepunten en plekken waar u toeristische informatie kunt krijgen…).
23

ACTIVITEITEN & UITSTAPJES
• WATERSPORTACTIVITEITEN
• LANGS DE OEVERS VAN DE MEREN
HET LAC DU DER is met zijn oppervlakte van 4800 ha en zijn 77 km aan oevers het grootste stuwmeer van Europa en biedt
talloze mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding:
3.500 ha aan water is beschikbaar voor zeilers en surfers, er zijn 6 stranden aangelegd en 3 perfect in het natuurlandschap
geïntegreerde haventjes voor watersport. Er is 475 ha aan viswater dat het hele jaar beschikbaar is (witvis, roofvissen…).
Voor wie het liever droog houdt is er 500 km aan bewegwijzerde wandel-, fiets-, mountainbike- en paardrijroutes, er zijn
speeltuintjes en mogelijkheden voor allerlei andere sporten (klimmuren, wandelen, skaten of fietsen rond het meer…).
Natuurliefhebbers genieten van de grote variatie van de flora en fauna in de rietlanden, de ondergelopen wilgenbosjes,
modderpoelen en moerassen. In de herfst kiezen meer dan 270 trekvogel- en inheemse vogelsoorten dit gebied uit om er neer
te strijken. Ornithologen uit de hele wereld komen speciaal hierheen om één ervan te observeren: de kraanvogel (zie ook het
hoofdstuk Fauna, Flora en Natuurgebieden).
Office de Tourisme du Lac du Der – Tel: 03 26 72 62 80 – www.lacduder.com
DE MEREN VAN HET FORÊT D’ORIENT : De 3 meren van het Forêt d’Orient bieden 3000 ha water voor watersporten en voor het
observeren van vogels in een omgeving die heel geschikt is voor allerlei activiteiten in de open lucht.
Maison du Parc Régional de la Forêt d’Orient – Tel: 03 25 43 81 90 – www.pnr-foret-orient.fr
• BOOTTOCHTEN
Champagne-Ardenne heeft een netwerk van 600 km aan kanalen en andere waterwegen, gevormd door de stroomgebieden
van de Maas, de Marne, de Seine en diverse kanalen (het kanaal van de Ardennen, het kanaal van de Marne naar de Saône,
van de Aisne naar de Marne, het kanaal langs de Marne, en het kanaal van de Marne naar de Rijn). Dit netwerk is toegankelijk
voor (niet al te grote) cruiseschepen, voor boten waarvoor geen vaarbewijs nodig is, voor motorbootjes en kleine
vrachtschepen. Bij het varen ziet u de streek op een heel andere manier en komt u door landschappen die vaak niet op andere
wijze toegankelijk zijn: de slingers van de Maas, de wijngaarden van de Marne... Dat maakt dat menigeen hier graag een paar
dagen aan het roer staat om zich rustig over het water te laten voortglijden. Wie zich liever laat varen kan boottochten maken
vanuit Cumières, georganiseerd door de maatschappij ‘Le Bateau Champagne Vallée’.
Ardennes Nautisme – Tel 03 24 27 05 15 – www.ardennes-nautisme.com
Bateau Champagne Vallée – Tel 03 26 54 49 51/ 06 85 10 82 42 – www.champagne-et-croisiere.com
• VISSEN
Met zijn meren, zijn talloze beekjes en rivieren (van de Semoy, via de Seine, de Marne en de Aube tot aan de Maas), is
Champagne-Ardenne een paradijs voor vissers. Karpers, snoeken en snoekbaarzen komen hier het meest voor. De heel grote
exemplaren in de meren in het Pays de Langres trekken vissers uit heel Europa aan. Liefhebbers van roofvissen gaan graag
naar de meren van het Forêt d'Orient, het Lac du Der en de meren rondom Langres, waarvan het bijzondere is dat er in
bepaalde zones ‘s nachts op karpers gevist mag worden. Bij Chaumont (Haute-Marne), lenen de Aube, de Seine en de Rognon
zich voor het vliegvissen en het vissen op forel. De visplekken worden beheerd door talloze organisaties, die cursussen geven
voor jongelui en voor korte of langere tijd viskaarten uitgeven.
Office de Tourisme du Pays de Langres – Tel: 03 25 87 67 67
Parc National Régional des Grands Lacs de la Forêt d’Orient – Tel: 03 25 43 38 88
Office de Tourisme du Lac du Der – Tel: 03 26 72 62 80
24

ACTIVITEITEN & UTSTAPJES
• ACTIEVE VRIJETIJDSBESTEDING
• TERRALTITUDE
Bij Fumay, midden in een ruim 70 jaar oud dennenbos, is in april 2007 het avonturenpark ‘Ardennes Terre d’Aventures’
geopend, met vier acrobatische circuits met een oplopende moeilijkheidsgraad. Het is een leuke manier om met het hele gezin
de natuur en de bossen van de Ardennen te leren kennen. Er zijn 50 onderdelen, waaronder 6 abseilinstallaties, van 40 tot 130
meter lang, mogelijkheden voor tarzansprongen, verrassende hangbruggetjes, allerlei obstakels en hinderlagen, touwen die
daartussen gespannen zijn, en dit is nog maar een greep uit de mogelijkheden. Maar dat is nog niet alles, want wie sensatie
zoekt in de natuur, kan volledig aan zijn trekken komen met de topattractie van dit avonturencentrum: de ‘Fantasticâble’. Dit is
een enorme abseilinstallatie waarmee iedereen op absoluut veilige manier een ongelofelijke glijvlucht kan maken door van een
300 m hoog platform af te springen. Hangend in een tuig onderaan een karretje, laten waaghalzen zich via een 1200 meter
lange kabel naar beneden glijden waarbij ze een hoogteverschil van 145 meter overbruggen, met een snelheid tussen de 80 en
115 km per uur. Sensatie verzekerd!
Terraltitude Val d’Ardenne Tourisme – Tel: 03 24 42 92 42 - www.terraltitude.com of www.valdardennetourisme.com
• LE CHÊNE PERCHÉ
In Signy-l’Abbaye kunt u in een activiteitenpark en onder het toeziend oog van erkende begeleiders ‘boompje klimmen’, met
behulp van touwbruggen en –ladders, gespannen touwen, abseilinstallaties en nog veel meer. Maar het originele van dit park
zit hem in de overnachtingmogelijkheden: boomhutten voor 2 à 3 personen op 15 m hoogte. In de geriefelijk ingerichte hutten
(er zijn zelfs ‘ecologische toiletten’, met zaagsel), krijg je echt het gevoel heerlijk eenvoudig te leven, midden in de natuur. Bij
een overnachting bent u helemaal alleen in uw eigen boom en kunt u veel plezier beleven aan het luisteren naar alle geluiden
van de natuur en het van heel dichtbij bekijken van de rijke flora en fauna.
In de bossen kunt u ook wandel-, fiets- en tandemtochten maken met gedetailleerde routebeschrijving, of « de natuur
ontdekken », door de bewegwijzerde paden en daarmee de sporen van zwijnen, dassen, vossen of wilde katten te volgen.
Le Chêne Perché – Tel: 06 79 73 52 73 – www.lecheneperche.com
• NIGLOLAND
Dit in Dolancourt in de Aube gevestigde park heeft het egeltje Niglo als mascotte. Het park is bedacht door professionele
circusmensen. Het is erg leuk voor gezinnen, zowel vanwege de talloze attracties als vanwege het 18 ha grote park zelf, met
zijn eeuwenoude bomen en 500 plantensoorten. Er zijn 35 attracties, voor alle leeftijden, waaronder het « Spatiale Expérience »
(avontuur in de ruimte), de « Grizzli », maar ook de « Rivière Canadienne », waarbij u in een boomstam door het water suist.
Het park heeft zijn eigen themahotel, het « Piratenhotel ». Dit familiepark bij uitstek is met zijn 480.000 bezoekers per jaar een
van de drukst bezochte in Frankrijk.
Nigloland – Tel: 03 25 27 94 52 – www.nigloland.fr
• HEEL APART !
• ABSEILEN IN CHAMPAGNEKELDERS
Het Maison Leclerc-Briant in Épernay heeft een wel heel originele manier bedacht om de champagnekelders te bezoeken. Zij
biedt een klinkende cocktail aan: een combinatie van authentieke entourage, een dosis sport en een flinke scheut adrenaline.
Op het programma staat een afdaling aan touwen in een put van 30 m diep, waarbij u midden in de kelders terecht komt waarin
de schat van 600.000 flessen champagne ligt. Voordat er liften waren, was er boven de put een hijsinstallatie met een katrol,
waarmee de flessen in de diepe kelders werden gedeponeerd. En, hoe kan het ook anders in dit Champagnegebied, om dit
bezoek op een bijzondere manier af te sluiten, wordt een mooie fles gesabreerd, dat wil zeggen, met het zwaard ontkurkt!
Let op: Het abseilen kan alleen in groepen van ten minste 15 personen, maar u kunt zich bij een al gevormde groep aansluiten.
Champagne Leclerc Briant – Tel: 03 26 54 45 33 – www.leclercbriant.com
25

CHAMPAGNE & LEKKERNIJEN
26

CHAMPAGNE EN LEKKERNIJEN
• GASTRONOMIE
• VLEESWAREN
ANDOUILLETTE DE TROYES (AOC)
Voor deze worstjes wordt uitsluitend zorgvuldig geselecteerde, in de lengte in repen gesneden dikke darm (“chaudins”) en
varkensmaag gebruikt. De andouilette wordt op smaak gebracht met verse ui, zout, peper en kruiden en krijgt daarna zijn vorm
in een omhulsel van natuurlijke darm. Dan wordt de worst dichtgeknoopt en met de hand gevormd en vervolgens urenlang in
bouillon gekookt totdat de smaak zich onmiskenbaar heeft ontwikkeld. De beste slagers van de stad voeren vol trots het
keurmerk AAAAA ("Association Amicale des Amateurs d'Andouillettes Authentiques"), de bekroning van de unieke kwaliteit van
hun producten.
Fijnproeversadressen :
Charcuterie Thierry PRAUTOIS – Troyes – Tel: 03 25 73 06 46
Charcuterie Christophe THIERRY – Sainte-Savine – Tel: 03 25 79 08 74
BOUDIN BLANC DE RETHEL
De witte bloedworst uit Rethel wordt traditioneel en ambachtelijk gemaakt en mag het ‘Label Rouge’ voeren en de aanduiding
dat het een beschermd product betreft: Indication Géographique Protégée (IGP). De worst bestaat uit uitsluitend vers
varkensvlees, vast vet, verse melk en eieren. Daardoor is hij zo enorm smeuïg en zo verrukkelijk, of het nu de naturel-variant is
of die met champignons of ui, en of hij nu warm of koud gegeten wordt.
Let op: Elk jaar op de laatste zondag van april viert Rethel het bloedworstfeest… met optredens, voorstellingen en proeverijen!
Fijnproeversadres: Charcuterie DEMOIZET – Rethel – Tel: 03 24 38 42 05
JAMBON SEC DES ARDENNES (IGP)
Deze gedroogde ham bestaat uit uitsluitend verse varkensham waar kruiden en aroma’s aan zijn toegevoegd. Hij wordt
handmatig en met droog zout licht gezouten. De ham is dus niet gerookt en bevat geen nitriet. Het productieproces vergt ten
minste negen maanden. De ham is in alle goede slagerijen verkrijgbaar.
JAMBON DE REIMS
Deze uiterst fijne ham met peterselie wordt gemaakt van ontbeende varkensschouder, gekookt in een speciale, met
champagne op smaak gebrachte bouillon. Hij wordt vervolgens gemalen en bestrooid met paneermeel.
Fijnproeversadres:
Boucherie du Forum - Daniel FAUCHART – Reims – Tel: 03 26 47 42 07
BOUCHERIE – Roger DIGRAZIA – Reims – Tel: 03 26 09 31 86
HET MERK «ARDENNES DE FRANCE» – Kwaliteitsproducten, 100% gegarandeerd uit de Ardennen.
Het gemeenschappelijke streekmerk « Ardennes de France » is herkenbaar aan de zeshoekige vorm en het zwarte
everzwijntje. Het garandeert de consument de herkomst en kwaliteit van de 124 producten en diensten die het keurmerk
voeren. Het streekmerk biedt dezelfde kwaliteitsgarantie als het ‘Label Rouge’, het enige verschil is dat er regionale kenmerken
aan zijn toegevoegd. Meer over deze producten is te lezen op de site van de vereniging, met een lijst van deelnemers,
producten en streekrecepten: www.ardennes-de-france.com
Ardennes de France – Charleville-Mézières – Tel: 03 24 32 21 48 – www.ardennes-de-france.com
PIEDS DE PORC A LA SAINTE-MENEHOULD
In het Hôtel de Metz liet een dom koksmaatje in 1730 per ongeluk een nacht lang een pan met varkenspootjes op het vuur
staan. De volgende ochtend trof hij tot zijn verbazing een dermate gare en malse varkenspoot aan, dat zelfs het bot helemaal
zacht geworden was. Zo ontstond de « Pied de Porc de Sainte-Ménéhould ». Ze worden goudbruin gepaneerd en warm
opgediend, waardoor de geur van het sappige vlees goed tot zijn recht komt.
Fijnproeversadres: Charcuterie Nadège et Sylvain WARIN – Sainte-Menehould – Tel: 03 26 60 86 12
• SPECIALITEITEN
TRUFFES DE HAUTE-MARNE
In de 19 e eeuw begonnen de beroemdste Parijse restaurants de befaamde « Tuber Uncinatum », bijgenaamd « Grijze truffel uit
de Bourgogne» te gebruiken. In die tijd produceerde de Haute-Marne ongeveer twaalf ton truffels per jaar. Aan het begin van de
20 e eeuw raakte de truffel in vergetelheid, maar dankzij een nieuwe kweekmethode van de truffel groeit de productie de laatste
twintig jaar gestaag.
Fijnproeversadres: Association Trufficole de La Haute-Marne – Chaumont – Tel: 03 25 32 57 00
27

CHAMPAGNE EN LEKKERNIJEN
DINDE ROUGE DES ARDENNES
Terwijl 3 maanden foktijd voldoende is voor een gewone kalkoen, duurt het 7 tot 8 maanden voordat een rode kalkoen, gefokt
op de groene weiden van de Ardennen klaar is voor consumptie. Hij wordt gevoed met graan, verrijkt met eiwitten, en de
verfijning ontstaat doordat ze ook melk krijgen. Omdat ze zo langzaam groeien en door hun traditionele voeding is het vlees van
deze « Dinde Rouge des Ardennes » overheerlijk en ouderwets stevig.
Fijnproeversadres: Sarl Aviculture Devresse Auge – Tel: 03 24 54 34 05
LE LENTILLON DE CHAMPAGNE
Een andere plaatselijke « beroemdheid » is de Lentillon de Champagne. Traditiegetrouw worden deze linzen gekweekt tussen
Troyes en Rethel. Er is een classificatie voor aangevraagd bij het nationale instituut voor dit soort aanvragen: het Institut
National des Appellations d’origine (I.N.A.O.).
• KAAS
CHAOURCE (A.O.C)
Deze verrukkelijke kaas, die in 1970 bekroond werd met een A.O.C. vermelding, komt, zoals de naam al aangeeft, uit het dorp
Chaource. De kaas wordt gemaakt van volle koemelk, is zacht van textuur en heeft een wit-beschimmelde korst. De kaas is
licht zout en moet minstens 50% vet bevatten. Hij is cilindervormig en herkenbaar aan de fijne, paddestoelachtige, romige geur,
en vooral aan de zachte, een beetje hazelnootachtige smaak met een licht friszuur accent.
Fijnproeversadressen:
Syndicat de Défense du Fromage De Chaource – Tel: 03 25 49 11 55
Fromagerie de Mussy – Chaource – Tel: 03 25 73 24 35 – www.fromageriedemussy.com
Langres (A.O.C)
Deze met volle koemelk bereide kaas heeft sinds 1991 een A.O.C. vermelding: Appellation d'Origine Contrôlée. De Langres
heeft typische kenmerken: de oranjeachtige kleur, de cilindervorm en de deuk aan de bovenkant, de zogenaamde « fontaine ».
Hij geurt sterk en is herkenbaar aan de subtiele, niet te evenaren smaak. De kaas moet een dag of twintig rijpen, waarbij hij
regelmatig met pekel gespoeld wordt. Soms wordt hij nog verfijnd met marc de champagne, wat het speciale karakter versterkt.
Na een rijping van 3 tot 4 weken, waarbij hij niet gekeerd wordt, wordt de korst bruin en de kuil aan de bovenkant dieper.
Syndicat Interprofessionnel du Fromage de Langres – Langres – Tel: 03 25 87 60 20 - www.fromagedelangres.com
• ZOETIGHEDEN
Champagne-Ardenne heeft ook allerlei soorten gebak en snoep. De volgende heerlijkheden mag u niet overslaan :
BISCUIT ROSE DE REIMS
Dit roze koekje, de biscuit rose, is vanaf het moment dat het in 1691 gelanceerd werd, een van de symbolen van Reims, samen
met champagne natuurlijk. Het ontstond toen een bakker na het bakken de warmte van de oven wilde benutten, en zijn koekjes
een tweede keer bakte. Daar komt dan ook de naam vandaan: « bis-cuit ». Er wordt vanille aan toegevoegd, en om zwarte
stipjes daarvan onzichtbaar te maken wordt karmijn gebruikt, een rode, natuurlijke kleurstof, waardoor de koekjes roze worden.
Ze worden gemaakt in de koekfabriek « Fossier » in Reims en zijn zo luchtig dat ze hun eigen volume aan vloeistof kunnen
opnemen, waarbij het aroma bewaard blijft. Het roze koekje wordt dan ook volgens de traditie in champagne gedoopt en dan
gegeten. Een andere specialiteit van Fossier is de Croquignole de Reims, een krokant koekje in de vorm van een vinger.
Biscuits Fossier (Boutique) – Reims – Tel: 03 26 47 59 84
PAIN D’EPICE DE REIMS
Deze ontbijtkoek is rond, of vierkant en soms langwerpig, hij is mooi kastanjebruin en weegt 50 g tot 2 kg. Hij wordt gemaakt
van roggemeel, water, honing (60%) en kruiden. Volgens het kookboek Le Larousse ménager illustré uit 1926, moet het brood
talloze middelgrote gaatjes hebben : zijn ze te klein, dan is het deeg niet genoeg gerezen, zijn ze te groot, dan is het juist teveel
gerezen. De koek moet echt naar honing geuren en een donkere, glanzende en droge korst hebben. De Pain d’épice de Reims
is zo herkenbaar door de bereiding met roggemeel en doordat hij met honing wordt gezoet.
Andere, minder bekende specialiteiten zijn ook de moeite waard : Uit de banketbakkerskeuken van de Ardennen komt de
beroemde wafel met suiker, de galette ardennaise au sucre, een specialiteit op basis van gerezen deeg, soms gegarneerd
met een smeuïge room; de Carolo, een knapperig en zacht gebakje op basis van amandelen en crème pralinée en
bijvoorbeeld de Gâteau Mollet, een licht soort briochebroodje, gebakken in een hoge ronde cakevorm met een opening in het
midden. Een specialiteit van de Haute-Marne zijn de schuimpjes, de Caisses de Wassy, waarvan Marie STUART het recept
zou hebben bedacht. En dan zijn er nog de bonbons van blauwe chocolade in de vorm van afgeplatte blokjes, de Ardoises de
Charleville-Mézières, die doen denken aan het kenmerkende bouwmateriaal van de Ardennen, de leistenen dakpannen
(ardoises). De Bouchons de Champagne zijn bonbons, gevuld met marc de champagne.
28

CHAMPAGNE EN LEKKERNIJEN
• CHAMPAGNE EN WIJN UIT DE STREEK
Als één wijnsoort de status van gewone dank ontstegen is, is het wel champagne, die overal ter wereld het symbool is voor
feesten en verjaardagen. Vroeger werd champagne alleen gedronken als een koning gekroond werd, maar nu is het een van de
meest aansprekende parels van de Franse gastronomie en levenskunst. Jaarlijks worden meer dan 330 miljoen flessen
champagne verkocht.
Het champagnewijngebied, dat in 1908 als eerste een AOC vermelding kreeg, is nu 34.000 ha groot, en goed voor 90% van
deze Appellation. De wijn komt hoofdzakelijk uit vier gebieden: « la Montagne de Reims », « la Côte des Blancs », « la Vallée
de la Marne » en in de Aube uit « la Côte des Bar ». In deze gebieden, waar de appellation contrôlée geldt, zijn slechts drie
druivensoorten toegestaan: de le Pinot Noir (rode druiven) die een krachtige, volle wijn geeft, met aroma’s van rood fruit; de
Pinot Meunier (rode druiven) die van verschillende melanges mooie “ronde wijnen” maakt; en de Chardonnay (witte druiven) die
voor subtiliteit zorgt en maakt dat de wijn, dankzij de aroma’s en de enorme frisheid lang houdbaar is.
Champagne ontstaat door een tweede gisting in de fles en een ligtijd na de botteling van ten minste 15 maanden voor de droge
champagne en 3 jaar voor de millésimés (voorzien van een jaartal).
• WIJNPRODUCENTEN EN DE GROTE WIJNHUIZEN
Uitsluitend wijnen uit het gebied waar het predicaat AOC Champagne geldt, mogen zich erop beroepen gemaakt te zijn volgens
de methode die officieel de « Méthode Champenoise » heet. Momenteel behoort 90% van de wijngaarden in de Champagne
toe aan 15.000 wijnboeren in de streek, die na de oogst hun druiven kunnen verkopen aan de Champagnehuizen of aan een
van de coöperaties. Ongeveer 5000 wijnboeren houden hun oogst zelf en maken er de zogenaamde « Champagne de
vignerons » van, expressieve wijnen, waarin de typische kenmerken van hun eigen wijndomein naar voren komen.
• LES MAISONS DE CHAMPAGNE
De Champagnehuizen, de Maisons de Champagne, waaronder zo’n 75 « Grandes Marques », kopen vrijwel al hun druiven bij
de wijnboeren. Ze exploiteren zelf inderdaad maar een paar duizend hectare. Hun specialiteit is de bewerking van de
Champagnewijnen, waardoor de eigen stijl van elk merk onmiskenbaar naar voren komt. Dat wordt nog eens versterkt door een
buitengewoon dynamische handel, die maakt dat champagne al eeuwenlang in de hele wereld het onbetwiste symbool is voor
een bepaalde levensstijl. De Champagnehuizen nemen momenteel 2/3 van de verzendingen voor hun rekening en 90% van de
export. De Champagnehuizen bevinden zich voornamelijk in Reims, Epernay en Châlons-en-Champagne. Hun kelders zijn te
bezoeken, ze zijn ongelooflijk mooi of historisch gezien heel bijzonder. Er zijn verschillende mogelijkheden: op pad gaan met
interactieve begeleiding, diavoorstellingen met muziek bijwonen, musea bekijken en u kunt zelfs in champagnekelders afdalen
aan touwen...
• DE EERSTE WIJNSTOKKEN
De eerste wijnstokken werden in de Romeinse tijd in de Champagne geplant, maar met name in de Middeleeuwen werd de
Champagnewijn beroemd, door de wijnverbouwende monniken. De wijn zat toen in tonnen, waardoor de bubbels eruit
verdwenen. Rond 1660 verschenen de eerste flessen, waardoor de aroma’s tijdens de rijping van de wijn beter bewaard bleef,
maar met name bleef het natuurlijke bruisende karakter behouden. Deze techniek zou zijn vastgelegd door Dom Pérignon, een
benedictijner monnik van de Abdij van Hautvillers. De huidige technieken van persing en vinificatie werden aan het begin van
de 20 e eeuw formeel vastgelegd. Ook voor het bewerken van de wijngaard zijn voorschriften, vastgelegd door het Comité
Interprofessionnel des Vins de Champagne (CIVC), in overleg met het Institut National des Appellations d'Origine (INAO).
Comité Interprofessionnel des Vins de Champagne – Epernay – Tel: 03 26 51 19 30 – www.champagne.fr
• LA ROUTE TOURISTIQUE DU CHAMPAGNE
Via deze Toeristische Route door de Champagne, een 500 km lange route tussen Reims en de Côte des Bar komt u langs
ongeveer 80 plekken waar u verschillende champagnes kunt leren kennen en proeven. De route is ingedeeld in 5
bewegwijzerde circuits, 4 in de Marne en 1 in de Aube. De routes slingeren dwars door de wijngaarden, u komt langs prachtige
vergezichten, oude dorpjes, kloosters en indrukwekkende kastelen en kerken. De wijnboeren leiden u persoonlijk rond, dat gaat
heel ongedwongen en u ziet de ambachtelijke manier van wijnmaken. Het is raadzaam te reserveren voor zo’n bezoek, zodat u
zeker weet dat de eigenaren er zijn. Soms moet u er iets voor betalen, soms is het gratis, afhankelijk van wat het bedrijf u biedt.
CDT Marne – Tel: 03 26 68 37 52 – www.tourisme-en-champagne.com
CDT Aube – Tel: 03 25 42 50 76 – www.aube-champagne.com
29

CHAMPAGNE EN LEKKERNIJEN
• NIET MOUSSERENDE WIJN
De Rosé uit Les Riceys (A.O.C.) – Een bijzondere wijn
Een bijzondere wijn uit de wijnhuizen van Champagne-Ardenne is de Rosé des Riceys. Het is de strengst gecontroleerde wijn
in heel Frankrijk, zo streng zelfs, dat hij niet eens elk jaar op de markt komt. Hij wordt gemaakt van uitsluitend de Pinot Noirdruif,
geoogst op de steilste en zonnigste hellingen, en dan nog alleen in goede jaren, want de druiven moeten goed gerijpt zijn.
De bewerking is heel speciaal; er wordt koolzuur bij gebruikt en de wijn rijpt een jaar of soms langer in eikenhouten vaten. Dat
geeft de unieke smaak, de "goût des Riceys", met zijn subtiele aroma van wilde bloemen, viooltjes en hazelnoten.
Deze wijn was erg populair aan het hof van Lodewijk XIV. Hij werd namelijk door de Zonnekoning zelf ontdekt, omdat een ploeg
metselaars uit Les Riceys, die aan de bouw van het kasteel van Versailles werkten deze rosé uit hun eigen streek meenamen.
Er worden per keer maar enkele tienduizenden flessen geproduceerd, afhankelijk van de oogst. Les Riceys is met zijn 750 ha
aan wijngaarden niet alleen het grootste wijngebied in de Champagne, maar ook het enige gebied met 3 A.O.C.’s:
« Champagne » « Coteaux Champenois » en « Rosé des Riceys ».
Les Coteaux Champenois
Deze wijn heeft sinds 1974 een A.O.C. vermelding. Deze klassieke rode, witte en zelfs roséwijnen werden vroeger natuurlijke
champagnewijn genoemd en zijn vervolgproducten van de niet-mousserende wijnen die concurreerden met de wijnen uit de
Bourgogne. Deze niet-mousserende rode (Pinot Noir) en witte (Chardonnay) wijnen worden gemaakt in het gebied van de
champagneproductie. De bekendste zijn de rode wijnen uit Bouzy en uit Cumières.
Wijn uit de Haute-Marne
Dankzij een aantal liefhebbers wordt in de Haute-Marne sinds een jaar of tien weer wijn geproduceerd, in twee wijngaarden die
aan het begin van de 20 e eeuw verdwenen waren.
- Het wijngebied van Montsaugeon ontstond in de 9 e eeuw, toen de priorij van Aubigny werd gesticht. Na een enorme
bloeiperiode van de 15 e tot de 17 e eeuw viel de wijngaard aan het eind van de 19 e eeuw ten prooi aan de phylloxera.
In 1988 werd hij opnieuw beplant. De witte en de rode Pinot Noir 2001 van de Muid Montsaugeonnais werd in
2003 door de wijngids van Hachette met een ster onderscheiden
- De wijnen uit Coiffy, waarvan de oorsprong teruggaat tot de tijd van de Romeinen, zijn diverse keren met een
medaille onderscheiden bij het Parijse Concours Général Agricole. Sinds 1981 is deze wijngaard weer opgebloeid
en hij bestaat nu uit 5 ha chardonnay, 4 ha pinot noir en 2 ha pinot gris.
• APERITIEVEN
Champagne-Ardenne heeft een paar mooie aperitieven: de Cacibel, een melange van cider, zwartebessenlikeur en honing, dat
koel gedronken moet worden, de Magra Bendi, een aperitief uit de Aube, op basis van grenadine en frambozen voor de rode
versie en peer en witte wijn voor de witte en verder de Rubis de Groseille uit Bugnières, een vruchtenwijn die koel gedronken
wordt.
Een beroemd streekproduct: de Ratafia. Hoewel bij de regio Champagne-Ardenne altijd aan champagne wordt gedacht, is er
nog een andere, erg lekkere drank die typerend is voor deze regio: de Ratafia. Het is een zoet aperitief waarvan de naam
voortkomt uit de naam van de drank waarmee een verdrag werd bekrachtigd, ofwel geratificeerd. Ratafia is een product waarbij
ongefilterde mout van de pinotdruif, dat bij de persing wordt opgevangen, gemengd wordt met een brandewijn van marc of van
wijn. Als het eenmaal is bereid, wordt de basis minstens twee jaar op eikenhout bewaard, waardoor de prachtige amberkleur
ontstaat. Als hij gebotteld wordt, is het alcoholpercentage 18°. Om de aroma’s van Marc, citrusschil en gekonfijt fruit tot zijn
recht te laten komen wordt Ratafia gedronken op een temperatuur tussen de 6 en 8°C.
• SPIRITUALIA
Andere mooie producten uit de streek zijn met name de beroemde Marc de Champagne, het resultaat van distillatie van de
vaste resten (schil, pitjes en takjes) van de bij de persing geplette druiven, en de Vieille Fine de Marne, voortkomend uit de
distillatie van het productieoverschot van champagnewijn. In de streek worden nog talloze andere vruchten gedistilleerd, zoals
frambozen, bessen en pruimen. De Prunelle Arcisienne (uit Arcis-sur-Aube), en de vruchtenbrandewijn, de eau de vie de
fruits uit Argonne en de Bassigny zijn beroemde plaatselijke producten.
FAVORIET: DE DISTILLERIE GUILLON
De Distillerie Guillon maakt een single malt, iets heel ongebruikelijks in deze regio. De stokerij staat op de Montagne de
Reims, waar al 4 generaties zich met wijn en spiritualia bezig houden. Thierry GUILLON werkte bijna 2 jaar in een van de
meest prestigieuse stokerijen van Duitsland en verzamelde allerlei kennis op het gebied van wijn en alcoholica. Hij is nu een
gediplomeerd specialist op het gebied van wijn en stichtte de Distillerie Guillon in 1997.
Distillerie Guillon – Hameau de Vertuelle – Route de Verzy – 51150 LOUVOIS – Tel: 03 26 51 87 50 - www.whisky-guillon.com
Meer informatie vindt u in de rubriek gewijd aan het thema champagne op www.tourisme-champagneardenne.com
30

FEESTEN & EVENEMENTEN
31

FEESTEN & EVENEMENTEN
• JANUARI / FEBRUARI
La Saint Vincent 2010 (51 & 10)
1 tot 31 januari
Gedurende de hele maand januari 2010 vieren de wijnboeren in de Champagne het feest van hun beschermheilige Saint
Vincent. Elk wijndorp heeft zijn eigen broederschap, die optochten houdt in het dorp.
Rond de naamdag van Saint Vincent (22 januari) vindt een grote bijeenkomst plaats van de aartsbroederschap in Troyes. Dan
komen meer dan 2000 mensen bij elkaar in historische kostuums.
CIVC (comité interprofessionnel du vin de Champagne) - Mr Philippe Wibrotte - Service Communication – Tel : 03 26 51 19 30
Rallye Monte Carlo Historique – Reims (51)
28 januari
Tijdens deze manifestatie komen talloze verzamelaars bijeen met hun auto’s of racewagens, die ooit meereden in een eerdere
Rally van Monte-Carlo. Ze starten vanuit de ‘Cité des Sacres’ (Stad van de Kroningen, Reims) en rijden na een aantal
behendigheidswedstrijden naar Monaco. Er zullen bijna 320 voertuigen uit 7 Europese landen aan de start verschijnen.
Technisch onderzoek van 9.00 tot 15.30 in het Parc des Expositions. Vertrek om 19.00 uur, place de l'Hôtel de Ville.
Office du Tourisme de Reims – Tel : 03 26 77 45 00 – www.reims-tourisme.com
Festival Humour d’Hiver -- Saint-Dizier (52)
19 januari tot 5 februari
Tijdense deze editie van het winterfestival van de humor kunnen de toeschouwers kennis maken met talloze humoristische
cabaretiers en kwalitatief hoogstaande voorstellingen bijwonen:
19 januari : Gérald Dahan
23 januari : mannen komen van Mars, vrouwen van Venus
26 januari : Eric Antoine
29 januari : Jean-Marie Bigard
2 februari : ‘Hors Piste’
5 februari : Fabrice Eboué
Saint Dizier –Espace Camille Claudel - Tel : 03 25 07 31 26 - www.ville-saintdizier.fr
Festival « Les enfants du cinéma » – Ardennes (08)
19 januari tot 5 februari
Twee weken lang draaien in het hele departement Ardennes films waarin kinderen de hoofdrol spelen.
In 2008 genoten 30.000 toeschouwers van dit multiculturele evenement.
Les enfants du cinéma – Tel : 03 24 33 81 10 – www.lesenfantsducinema.free.fr
• MAART / APRIL
22 e editie van Tinta’Mars : Festival gewijd aan theater dat ter plekke ontstaat – Langres en Pays de Langres (52)
11 tot 27 maart
Dit gevoelige, grappige, vaak hoogst vermakelijke en uitgesproken optimistische festival is een mix van humor, lach, emotie,
muziek en zang : levendig theater in al zijn vormen. Tinta’Mars is een festival waar het publiek echt bij betrokken is. Het
uitgekiende, vrolijke programma wordt elk jaar in elkaar gezet door een stuk of twintig mensen die talenten weten te ontdekken:
het is onweerstaanbaar en buitengewoon origineel!
Association Tinta’Mars – Tel : 03 26 87 65 56 – http://pagesperso-orange.fr/tintamars
La Foire au boudin blanc de Rethel – Rethel (08)
24 tot 25 april
Gastronomische braderie met de zo beroemde Boudin blanc (witte worst) uit Rethel.
Office de Tourisme de Rethel – Tel : 03 24 38 54 56 / 03 24 72 29 33 01
10 e Fête annuelle des plantes au Château du Grand Jardin – Printemps du Grand Jardin – Joinville (52)
30 april tot 2 mei 2010
Dit plantenfestijn dat voor de 10e keer plaatsvindt is een evenement dat tuinliefhebbers niet mogen missen. Talloze deelnemers
staan met hun stalletjes langs de paden en op de gazons van de Grand Jardin en zoals elk jaar zullen er in het weekend van 1
mei weer duizenden bezoekers rondlopen, op zoek naar zeldzame planten, of gewoon uit pure nieuwsgierigheid.
Le Château du Grand Jardin – 52300 Joinville – Tel : 03 25 94 17 54 – www.legrandjardin.com
32

FEESTEN & EVENEMENTEN
• MEI / JUNI
Randonnée des Cadoles – Les Riceys (10)
1 mei
Jaarlijks op dezelfde datum georganiseerde wandeltocht vanuit Les Riceys, dwars door de wijngaarden en op zoek naar
‘cadoles’ (schuilhutjes), die wordt afgesloten met een maaltijd in de open lucht.
Office de Tourisme des Riceys - Tel : 03 25 29 15 38
21 e Festival International de l’Affiche et des Arts Graphiques – Chaumont (52)
half mei tot half juni
Tijdens dit festival zijn op verschillende plaatsen in de stad tentoonstellingen van posters van grafisch ontwerpers uit Frankrijk
en uit andere landen, symposia, voorstellingen, workshops en concerten. Het is een internationale wedstrijd voor studenten en
professionals in grafische vormgeving. Het festival wordt opengesteld voor « nieuwe media » (andere uitdrukkingsmiddelen en
informatiedragers dan de poster)
Festival de l’Affiche et du graphisme – 52000 CHAUMONT- Tel : 03 25 03 86 80 – artsgraphiques.affiches@wanadoo.fr
Journée des plantes – Bergères (10)
13 mei
Al jarenlang komen plantenspecialisten uit heel Frankrijk op Hemelvaartsdag naar dit kleine dorpje in de wijngaarden van de
Côte des Bar. Langs de straten van Bergères, in schuren en op binnenplaatsen, die door de 120 inwoners met plezier ter
beschikking gesteld worden, staat een honderdtal kraampjes met orchideeën, fuchsia’s, cactussen, hibiscussen, geraniums,
zeldzame boomsoorten en fruitbomen. Ook wordt er die dag een boswandeling georganiseerd.
De heer en mevrouw PETIT – Tel : 03 25 27 45 47
Fête de la Vigne et du Vin – Marne (51)
13 tot 16 mei
Bezoek aan plaatsen waar de wijn gemaakt wordt. Proeverijen. In de kelders van de wijnboeren wordt het feest van schone
kunsten en champagne gevierd. Er zijn voorstellingen en spelen rondom de thema’s wijn en de wijngaard, men kan
kennismaken met de vinologie, er zijn concerten, handwerkslieden, enz.
Action Champagnes Tourisme – Tel : 03 26 64 96 87 – www.champagne-tourisme.com
Phare de Verzenay – Tel : 03 26 07 87 87 - www.lepharedeverzenay.com
Sentier du Vigneron – Tel : 03 26 52 31 37 / 03 26 52 39 08 – www.mutigny-en-champagne.com
Le Festival médiéval – Sedan (08)
15 et 16 mei
Middeleeuwse kampementen, straatspelen, historische optochten, in een stad waar momenteel het grootste versterkte kasteel
van Europa staat.
Office de Tourisme de Sedan – Tel : 03 24 27 73 73 / 03 24 29 98 80 - www.tourisme-sedan.com
La Fête du Pétard – Langres (52)
29 mei
Bij het Fête du Pétard (lett: het feest van de rotjes, de knallen) staat het straattheater in al zijn vormen centraal: theater, dans,
circus, muziek, enz. Het basisprincipe is: “het erfgoed van het gebied van Langres door middel van een bijzondere en ludieke
massabijeenkomst symbolisch en feestelijk te eren”. Zo komen de plaatsen waar het zich allemaal afspeelt, door een
programma van allerlei toneelstukken op een andere, nieuwe manier tot leven.
La Compagnie des Hallebardiers – Tel : 03 25 90 77 40 – www.hallebardiers.com
Festival Furies – Châlons-en-Champagne (51)
juni
In juni, tijdens dit festival dat op het gebied van circus en straattheater nationaal en internationaal toonaangevend is, verandert
Châlons-en-Champagne in één gigantisch grote, open circuspiste waarin nieuw theater ontstaat. Allerlei voorstellingen en
ideeën ontstaan buiten de circustent, gewoon op straat, waardoor de stad zijn functie van ontmoetingsplek weer terugkrijgt.
Festival des Furies - Tel : 03 26 65 73 55 – www.festival-furies.com
Les Flâneries Musicales d'été de Reims (51)
juni en juli
Meer dan 100 concerten, waarvan de meeste gratis. Zeer afwisselend programma: klassiek, jazz, enz. Twee concerten per
dag, zowel op prachtige cultuur-erfgoedlocaties als op onverwachte plekken, zoals in cafés en parken.
Les Flâneries de Reims – Tel : 03 26 36 78 00 – www.flaneriesreims.com
33

FEESTEN & EVENEMENTEN
Les Fêtes Johanniques de Reims et les Sacres du Folklore – Reims (51)
5 et 6 Juni
In een middeleeuwse sfeer flaneren de mensen langs de kraampjes van een middeleeuwse markt. Daarna is er een grote
muziek- en lichtshow, waarbij een optocht voorbijtrekt van alle in Reims gekroonde Franse koningen. (2000 figuranten in
kleding uit die tijd lopen mee met Jeanne d'Arc en Karel VII). Tijdens dit feest maken de toeschouwers kennis met zang, dans,
en gewoonten van landen uit de hele wereld.
Office du Tourisme de Reims – Tel : 03 26 77 45 00 – www.reims-tourisme.com
Tel : 03 26 82 45 66 – www.reims-fetes.com / Tel : 03 26 03 16 31 – www.jolivettes-sacresdufolklore.com
Rendez-vous aux Jardins – In de hele regio
4 tot 6 Juni
Nationale manifestatie: Openbare en privéparken en tuinen worden opengesteld (voorstellingen, lezingen, rondleidingen met
gids, proeverijen, tentoonstellingen, ontmoetingen met bekendheden, demonstraties, workshops, scholierenbezoeken). Thema:
het gereedschap van de tuinier.
Tel : 03 26 70 36 50 – www.rendezvousauxjardins.culture.fr
Les Chevalets d'Essoyes – Essoyes (10)
5 et 6 juni
Tijdens deze twee dagen is er in Essoyes een invasie van kunstenaars die met alle mogelijke matieralen werken uit heel
Frankrijk. Zij exposeren hun werk in schuren en op binnenplaatsen van particulieren, in gemeentegebouwen, langs de oever
van de Ource, enz. Kom ze bewonderen: bij sommige artiesten kunt u ook zelf hun kunstvorm uitproberen.
Office de Tourisme d'Essoyes – Tel : 03 25 29 61 34
Salon de la coutellerie – Nogent (52)
12 et 13 juni
Deze beurs is opgezet om de kunst van de messenmakerij te promoten via tentoonstellingen en demonstraties. Er zijn
exposanten met alle mogelijke achtergronden uit Frankrijk, Nederland, België, Duitsland en andere Noord-Europese landen.
Confrérie du Bassin Coutelier Nogentais – Tel : 06 80 52 60 43 – www.confrerie-bassin-coutelier-nogentais.com
Ville en Musique – Troyes (10)
eind juni tot begin augustus
Ongeveer 100 gratis concerten op een aantal openbare plekken in Troyes: op pleinen, in portalen, op binnenplaatsen van
herenhuizen, in kerken of in de muziektent van de Jardin du Rocher. U kunt elk type muziek verwachten: barok-concerten,
klassieke muziek en jazz- rock- en blues-concerten. De concerten worden gegeven op vrijdag- en zaterdagavond om 21.00 en
22.30 uur en op zondagochtend.
Office du tourisme de Troyes – Tel : 03 25 82 62 70 – www.tourisme-troyes.com
• JULI / AUGUSTUS
Les Musicales de l’Abbaye d’Auberive – Auberive (52)
juli
Muziekfestival waarbij de viool centraal staat in de prachtige entourage van de abdij van Auberive. Virtuoos vioolspel door
deelname van zeer beroemde musici.
Abbaye d’Auberive – Tel: 06 07 56 24 16 – www.musicales-abbaye-auberive.com
Festival de Musique d'Ici et d'Ailleurs – Châlons-en-Champagne (51)
1 juli tot 8 augustus
Een keur aan hedendaagse wereldmuziek. Gratis concerten in Châlons-en-Champagne en elders, om kennis te maken met de
diversiteit aan muzikale stromingen en om contact te maken met een « wereld sound » waardoor u de grote namen van de
toekomst nu al leert kennen.
Musiques sur la ville – Tel : 03 26 68 47 27 – www.musiques-ici-ailleurs.com
Festival Marionnettes en Jardin – Charleville-Mézières (08)
2 tot 11 juli
Bij dit festival, georganiseerd door het Atelier de Création et de Diffusion de la Marionnette, kunt u genieten van talloze
voorstellingen, workshops en tentoonstellingen.
Atelier de Création et de Diffusion de la Marionnette – Tel : 03 24 52 97 65
34

FEESTEN & EVENEMENTEN
Son et Lumière de La Cassine – Vendresse (08)
4 juli tot 3 augustus
Klank- en lichtspel op zaterdagavond op het Château de la Cassine. Thema: nog niet bekend.
L'Association Culturelle du Château de la Cassine - Tel : 03 24 35 44 84
Tour de France – Reims / Epernay
7 en 8 juli
Aankomst van de Tour de France op 7 juli 2010 in Reims. Vertrek van de Tour de France op 8 juli 2010 vanuit Epernay.
www.ville-reims.fr / www.erpernay.fr
La Route du Champagne en Fête – Fontette - Landreville - Noé Les Mallets - Viviers Sur Artaut (Aube)
24 et 25 juli
Hier is champagne de onbetwiste koning van het feest. Het hele weekend staan de deuren van de wijnboeren open. Het borrelt
van de activiteiten in de straten van het dorp. Het onmisbare attribuut is uw “paspoortglas”, uw Proefglas. Het pricipe is heel
simpel: met dit kostbare paspoort kunt u overal rondlopen en in elke kelder naar binnen gaan om gratis te proeven.
Association de promotion du vignoble champenois - Tel : 03 25 43 72 72 - www.vignoble-champagne.com
Aymon Folk Festival – Bogny sur Meuse (08)
30 en 31 juli
Op de Rocher des Quatre fils Aymon (Rots van de vier Heemskinderen) wordt een folkloristische avond georganiseerd met
voorstellingen door groepen uit de regio of groepen die internationale bekendheid genieten. Warme snacks zijn verkrijgbaar.
Contact : 03 24 32 75 04
L’Estival des Hallebardiers – Langres (52)
De weekenden in augustus
Rondleiding van anderhalf uur met historische voorstellingen door de straten van de ommuurde binnenstad van Langres. Door
verschillende, gelijktijdig plaatsvindende voorstellingen krijgen de toeschouwers op een originele manier een beeld van het
erfgoed van de stad. Aan het eind krijgt iedereen gezellig een glas aangeboden in een rustiek café-restaurant. Het publiek krijgt
een cape om en wordt meegevoerd in de werveling van de geschiedenis. Donderdag-, vrijdag- en zaterdagavond (21.00 uur).
La Compagnie des Hallebardiers – Tel : 03 25 90 77 40 – www.hallebardiers.com
Festival du Chien à plumes, 14 ème édition – Lac de Villegusien (52)
6 tot 8 augustus
Dit festival vindt tegelijkertijd met het beroemde Woodstock festival plaats, duurt drie dagen en speelt zich op 3 plaatsen af. Er
treden beroemdheden op en allerlei onontdekte talenten. Dit alles aan de oevers van het meer van Villegusien en op de
camping aldaar, die voor deze gelegenheid geschikt gemaakt is en gratis toegankelijk is.
Le Chien à Plumes – Tel : 03 25 88 78 82
Salon des Plaisirs de la chasse et de la Nature – Châteauvillain (52)
28 en 29 augustus
Deze traditionele beurs over de jacht en de natuur aan het eind van de zomer vindt voor de 18e keer plaats, deze keer in het
prachtige hertenkamp van Châteauvillain. Er zijn meer dan 200 exposanten die allerlei producten aanbieden: wapens, kleding,
kijkers, schoeisel en kunstproducten. Er zijn allerlei voorstellingen: demonstraties met jachthonden, honden die truffels zoeken,
paardenspannen, valkeniers, tijgerdressuur… In een ronde piste van 600 m², gewijd aan het bewerken van huiden en het
opzetten van dieren zijn scenes opgebouwd van het wildleven in de Haute-Marne en in Afrika. In een piste van 200 m² is een
flink aantal messenmakers aanwezig, de meeste uit Nogent, die het messenmakersvak toelichten.
Déclic Haute-Marne – Tel : 03 25 03 01 03 - www.salon-chasse-nature.com
• SEPTEMBER / OKTOBER
Week-end de l'Excellence Automobile – Gueux (51)
10 tot 12 september
Verzameling antieke auto’s en motoren, zowel raceauto’s als toeristische modellen. Zaterdag en zondag verschijnen telkens
wisselende series auto’s en motoren in sessies van 20 à 30 minuten. Naast de leuke antieke modellen zijn er ook heel
bijzondere en/of heel moderne.
Weea Organisation – Tel : 04 50 55 93 92 – www.weea-organisation.com
35

FEESTEN & EVENEMENTEN
« Devenez vendangeurs d’un Jour » – dans la Marne et l’Aube (51 & 10)
september – afhankelijk van de data van de wijnoogst
Tijdens dit evenement, ‘een dagje druivenplukken’ wordt u door wijnboeren ingewijd in het druivenplukken. Na een copieus
ontbijt gaan zij met u mee naar de druivenplukkers midden in de wijngaarden voor een “potje knippen”. Om 12 uur terug naar
huis voor een lunch met de plukkers. ’s Middags bezoekt u samen met de wijngaardenier wijnkelders, waar het werk op volle
toeren draait. De dag wordt afgesloten met een proeverij.
CDT Aube – Tel : 03 25 42 50 00 - www.aube-champagne.com
CDT MARNE – Tel : 03 26 68 37 52 – www.tourisme-en-champagne.com
Halloween à Nigloland – Dolancourt (10)
Elk weekend in oktober en in de herfstvakantie
Tijdens dit weekend ondergaat het attractiepark Nigloland een verandering: er onstaat een feestelijke maar ook beangstigende
sfeer. Pas op: er dolen monsters rond… Maak uw laatste rit met een lijkwagen, kijk of u genoeg lef heeft om de spelonk binnen
te gaan, ga de confrontatie aan met de monsters van het Spookhuis, laat u verrassen door de voorstelling « Magic Halloween »
of die van de metamorfose van de weerwolf. Houd uw kinderen in de gaten, want u zult ze na een schminksessie niet meer
herkennen…
Parc d'attractions Nigloland – Tel : 03 25 27 94 52 – www.nigloland.fr
Salon du livre pour la jeunesse – Troyes (10)
14 tot 18 oktober
Een boekententoonstelling voor de jeugd op 4000 m². Meer dan 35 000 werken worden vier dagen lang tentoongesteld door vijf
boekhandelaren uit Champagne-Ardenne. Er is een enorme keus aan romans, stripboeken, albums en documentaires voor elke
leeftijdscategorie, van baby tot scholier. Troyes maakt gebruik van deze gelegenheid om het boek van alle kanten in de
spotlights te zetten, via tentoonstellingen, workshops, multimedia-aktiviteiten, verhalenvertellers, gratis voorstellingen…
Maison du Boulanger - Tel : 03 25 73 14 43
Nuits de Champagne – Troyes (10)
eind oktober
Tekst- en muziekschrijvers van het Franse chanson staan in de schijnwerpers, met bijna 25 nachtelijke concerten. Het hele
programma van deze Nuits de Champagne vindt plaats in de Espace Argence en staat in het teken van één bepaalde tekst- en
muziekschrijver die dan een week lang het symbool van de stad en de regio is.
Maison du Boulanger - Tel : 03 25 73 14 43
14 ème Fête des Sorcières – Fort de Cognelot à Chalindrey (52)
30 en 31 oktober
Heksen heten u welkom in de donkere gangen van het Fort du Cognelot. Vanaf 14.00 uur op zaterdag en 10.00 uur op zondag
zijn er doorlopend activiteiten (spookdoolhof, rondlopende heksen en andere griezelfiguren, interactieve tentoonstellingen,
spelletjes buiten, schminken, draaiorgels). Toegang : 4 € (onder de 12 jaar gratis).
Communauté de Communes du Pays de Chalindrey – Tel : 03 25 88 82 03
• NOVEMBER / DECEMBER
Festival de Jazz - Reims (51)
november
Jazzfestival met nieuw talent en met beroemdheden.
Tel : 03 26 47 00 10 - www.djza51.com
Noëls de Champagne – Marne (51)
eind november tot eind december
De Chemin des Crèches slingert door het landschap van de Champagne, door 41 gemeenten tussen Reims, Epernay,
Châlons-en-Champagne en Fismes. In de karakteristieke dorpen langs de route staan honderden kerststallen in alle soorten en
maten. Er zijn overal tentoonstellingen, wandelingen, kerstmarkten en hele kerstdorpen (In Reims zijn meer dan 100
gastronomische, ambachtelijke of gewoon gezellige kroegjes) concerten, adventskalenders en andere aktiviteiten. Het is één
groot feest van vrolijkheid en verwondering.
Reims – Tel 03 26 09 83 50 - www.reims-destination-noel.fr / Fismes – Tel : 03 26 48 81 28 - www.fismes-tourisme.fr
Epernay –Tel : 03 26 53 33 00 - www.ot-epernay.fr / Châlons-en-Champagne - Tel : 03 26 65 17 89 - www.chalons-tourisme.com
36

FEESTEN & EVENEMENTEN
14 ème Festival International de la Photo Animalière et de Nature – Montier-en-Der (52)
18 tot 21 november
Bij dit festival zijn meer dan 60 tentoonstellingen met als thema: « wilde flora en fauna » van de grootste internationale,
nationale en regionale dierfotografen, van nationale verenigingen van amateurfotografen, maar ook van bedrijven die
gespecialiseerd zijn in natuurfoto’s. Er zijn excursies naar het Lac du Der waar het publiek vogels en de natuur kan observeren.
Festival de la Photo Animalière et de Nature – Tel : 03 25 55 72 84 – www.festiphoto-montier.org
Habits de Lumière – Epernay (51)
10 tot 12 december
Drie feestelijke dagen, georganiseerd door Epernay en zijn champagnehuizen. Straattheater, champagnebars,
muziekvoorstellingen, vuurwerk en feestverlichting in de Avenue de Champagne en de wijnhuizen waar de straat zo beroemd
om is. Demonstraties en proeverijen met sterrenkoks in samenwerking met de wijnproducenten uit de streek en de
champagnehuizen. Tentoonstellingen, bezoek aan wijnkelders, toneel en een optocht van meer dan 400 antieke auto’s.
Office du tourisme d’Epernay – Tel : 03 26 53 33 00 - www.ot-epernay.fr / Service Communication – Tel : 03 26 53 36 03
37

NUTTIGE ADRESSEN
CHAMPAGNE-ARDENNE TOURISME
Perscontact : Sarah FLOOK
50, Avenue du Général Patton
BP 50319
51013 CHALONS-EN-CHAMPAGNE CEDEX
Tel : 03 26 21 85 80
www.tourisme-champagne-ardenne.com
CDT ARDENNES
Perscontact : Jörg HARTWIG
24, Place Ducale
BP 419
08107 CHARLEVILLE-MEZIERES CEDEX
Tel: 03 24 56 06 08
www.ardennes.com
CDT AUBE
Perscontact : Aline MILLEY
34, Quai Dampierre
10000 TROYES
Tel: 03 25 42 50 00
www.aube-champagne.com
CDT MARNE
Perscontact : Armel PERON
13Bis, Rue Carnot – B.P. 74
51006 CHALONS-EN-CHAMPAGNE CEDEX
Tel: 03 26 68 37 52 ou 03 26 69 51 04
www.tourisme-en-champagne.com
CDT HAUTE-MARNE
Perscontact : Sylvie MILLOT
40Bis, Avenue Foch
52000 CHAUMONT
Tel: 03 25 30 39 00
www.tourisme.hautemarne.com
Fotocredits :
Collection CRT Champagne-Ardenne (foto’s : Contextes.org – Christian Maury – Greg Oxley – Bruno
Gouhoury - Peter Winfield – A. Balthazard – Sarah Flook)
38

39
Uw aantekeningen…
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...
………………………………………………………………………………………………………………………………………...

50, avenue du Général Patton - B.P. 50319 – 51013 Châlons-en-Champagne Cedex – France
Tel 33 (0)3 26 21 85 80 – Fax 33 (0)3 26 21 85 90
www.tourisme-champagne-ardenne.com - contact@tourisme-champagne-ardenne.com
40