hoofdstuk 1 - Basisboek Kwalitatief Onderzoek - Noordhoff Uitgevers

© Noordhoff Uitgevers bv
1.2 Ethische aanvaardbaarheid van het onderzoek
Casus 1; ALDAH-supermarkten
Op zichzelf is er niets mis mee om de sfeer in de filialen te willen
verbeteren, de klantvriendelijkheid te vergroten en daarmee de
omzet te verhogen. Een mogelijkheid is dat een deel van het personeel
zich niet prettig voelt in een ‘uniform’ en de voorkeur geeft
aan eigen kleding. Bij nieuw aan te trekken personeel kan het
dragen van bedrijfskleding als eis worden gesteld om aangenomen
te worden en voor het zittende personeel is het niet per se
‘onethisch’ om dat verplicht te stellen. Wat de bereidheid betreft
om als respondent te fungeren, worden de klanten niet geschaad
in hun belangen, mede doordat de gegevens anoniem worden verwerkt.
Casus 2; Imago Jong[en]
Het is niet onethisch om een jongerenblad te verbeteren, beter te
laten aansluiten bij de wensen van de beoogde doelgroepen en
daarmee de omzet te verhogen. Jongeren kunnen uiteraard niet
gedwongen worden om aan het onderzoek mee te werken. Hun
belangen worden in beginsel niet geschaad. Wanneer de betreffende
uitgever, om het blad aantrekkelijker te maken, informatie
en beeldmateriaal gaat opnemen en verspreiden die in strijd zijn
met de wet en de ‘goede zeden’ kan er een ethisch probleem ontstaan.
Casus 3; Harddrugverslaving
Het is de vraag of de respondenten vrijwillig meedoen, of dat zij
zich min of meer verplicht of gedwongen voelen om aan het
onderzoek mee te werken. Zij zijn immers in bepaalde opzichten
afhankelijk van de betreffende hulpverleners. Vrijwillige deelname
is een eerste vereiste. Als daaraan gedacht wordt, is het
onderzoek als ethisch verantwoord te karakteriseren. Betrokkenen
zijn al tevreden over de hulpverlening, maar willen dat deze
nog verbeterd wordt, hetgeen uiteindelijk de begeleiding van de
verslaafden ten goede zal komen.
Casus 4; Vergadercultuur
Hier kunnen zich ethische problemen voordoen. Worden de deelnemers
aan vergaderingen geïnformeerd over het onderzoek?
Welke rol kiest de onderzoeker? Presenteert hij zich als onderzoeker
– en krijgen de werknemers dan een juiste voorstelling van
zaken –, of worden zij bewust misleid? Of wordt een onderzoeker
voor de periode van het onderzoek aangesteld op een reguliere
functie, en probeert deze via onder meer participatie (aan de vergaderingen)
en observatie gegevens te verzamelen om de onderzoeksvraag
te kunnen beantwoorden. 31
§1.2 Ethische aanvaardbaarheid van het onderzoek