Archief van de Nederlandse Hervormde gemeente van ...

10 700 700
Aanvankelijk zullen de weinige Gereformeerden van Wilsveen en Leidschendam in
naburige gemeenten ter kerke zijn gegaan, want van een Gereformeerde gemeente is pas
sprake als de Nootdorpse predikant Jan Barentsz tevens predikant wordt van Wilsveen en
de Leidschendam. 5 Hij is het geweest die in 1584 begonnen is met de aanleg van een
lidmatenregister waaruit duidelijk blijkt hoe gering het aantal leden wel was. Slechts 15
gezinnen uit Wilsveen en Leidschendam maakten gebruik van de Wilsveense kapel, die
weer opnieuw voor de eredienst was ingericht Het is dus niet zo verwonderlijk dat ds
Barentsz de ene zondag de dienst in Nootdorp leidde, terwijl hij dat de andere zondag in
Wilsveen deed. De eerste bediening van het H. Avondmaal aldaar vond plaats op 29
oktober 1589. Overigens is het opmerkelijk dat de kapel zó kort na de afbraak weer voor
de eredienst was ingericht. Of moeten we hieruit de conclusie trekken, dat de afbraak niet
is doorgegaan of dat men de kapel opnieuw heeft opgebouwd. Het laatste lijkt zeer
onwaarschijnlijk, geldmiddelen voor de opbouw zullen, gelet op de economisch moeilijke
tijden, zeker niet voorhanden zijn geweest. In de rekeningen van het z.g. Geestelijk
Kantoor te Delft, waarin de inkomsten en uitgaven van de voorreformatorische kerkelijke
goederen staan genoteerd, is hierover niets te vinden. Het moet welhaast, dat men op het
laatste moment van de afbraak heeft afgezien of dat het gebouw tijdelijk ontoegankelijk is
gemaakt.Door het uitvenen van de omringende landen -wat velen werk verschafte- en de
uitbreiding van het aantal woningen romdom 'de Leidschendam', nam het aantal lidmaten
langzamerhand toe. Daarom kon op 22 juni 1619 de combinatie met Nootdorp worden
opgeheven en een eigen predikant beroepen.
Leidschendam groeide echter zo hard, dat de leden uit dit gebied een eigen 'predikplaats'
wilden hebben. De diaken Jasper Wilsoets, die aan de noordzijde van de Leidschendam
woonde, stelde hiervoor een gedeelte van zijn woning beschikbaar. Nadat de betrokken
ruimte was ingericht met banken en een preekstoel en bovendien op het dak ook nog een
luidklok was geplaatst, kon op 7 juni 1620, op Pinksterdag, de eerste dienst worden
gehouden door de predikant van Wilsveen. Vermeldenswaard is dat hierbij 99 toehoorders
werden geteld. Na een aantal jaren ging het pand echter in andere handen over en werd
een deel van het huis ingericht als gelagkamer. Veel overlast en de nodige ergernis tijdens
de zondagse diensten waren het gevolg, zodat deze op 30 augustus 1633 moesten
worden gestaakt. Gelukkig was de Wilsveense predikant in Leidschendam komen wonen
en bood deze de helpende hand door hiertoe een gedeelte van zijn woning voor de
eredienst ter beschikking te stellen. Op zondag 21 mei 1634 konden de kerkdiensten
daardoor weer worden voortgezet. Inmiddels was het aantal Gereformeerden aan de
Leidschendam zo toegenomen dat het verlangen ontstond naar een eigen kerkgebouw en
een eigen predikant. Al in 1639 kreeg Mr. Arent van 's-Gravesande uit Leiden opdracht tot
de bouw van een kerk, maar het duurde tot 19 oktober 1646 voor hieraan kon worden
begonnen. Diakonoff, I., Het Koepelkerkje van Leidschendam, blz. 120, Overdruk uit het
Leids Jaarboekje 1973, Leiden 1974. Om aan de nodige financiën te komen verleenden
de Staten van Holland in 1652 een octrooi voor het heffen van '2 penningen van elke
gulden tot verderen opbouw'.
Nadat op 26 oktober 1653 de laatste dienst in de 'noodkerk' plaatsvond, hield ds. Nicolao
Martini van Wilsveen op 2 november 1653 zijn eerste 'predicatie in de Nieuwe Kercke
aldaer, ende den Here om sijn segen gebeden'. Hij verbond zich in 1655 tevens als eerste
predikant aan de gemeente van Leidschendam. Helaas was het nieuwe kerkgebouw geen
lang leven beschoren, want op zondag 9 augustus 1693 legde een grote brand de kerk in
5 Spoor, C., alsvoren, blz 60.