Catalogus cultuurhistorische inventarisatie gemeente Heeze-Leende

(2011) adres Jan Deckersstraat 53 Heeze. Of men bewust deze naam gekozen heeft, door
bijvoorbeeld gebruik te maken van een oud uithangbord, is helaas niet bekend. 456
Het huidige eetcafé De Koffer bood voorheen onderdak aan café De Valk. Dit was al voor het begin
van de vorige eeuw een dorpscafé. Hier werden vergaderingen van verenigingen gehouden. Op
zondag na de hoogmis kwamen hier veel mensen voornamelijk boeren uit het dorp een pintje of een
oude klare drinken. De herbergierster Betje Maas-Velweijen, beter bekend als Betje Schaft (haar
ouders kwamen uit Borkel en Schaft), zag nauwlettend toe dat de zaak niet de uit de hand liep. 457
Café De Valk was ook de zetel van de R.K. volksuniversiteit Heeze. Deze ‘schoolvorm’ stamt van
Amsterdamse hoogleraren die het tijd vonden om iets te doen aan "de verheffing van het volk”. Het
doel van de R.K. Volksuniversiteit Heeze was om aan de leden te geven wat waarheid, goedheid of
schoonheid bevat:
‘In de volgende zeven jaar [1948-1955 ] dat de vereniging heeft bestaan, werden tientallen avonden verzorgd van
zeer uiteenlopende aard, die overwegend op een hoog peil stonden Een kleine selectie hieruit: beeldende kunst (met
lichtbeelden), muziekavonden met zang, fluit en piano, ballet, films (…) Uit Alphen kwam pastoor Willem J .C. Binck
vertellen over heemkunde; hij is op dit gebied de grote voortrekker geweest en dankzij hem werd het allereerste
Heemkamp gehouden door de Stichting Brabants Heem in 1949. Het is leuk om te lezen dat bekende Nederlanders
als Antoon Coolen, Godfried Bomans of Anton van Duinkerken, maar ook een muziekgezelschap als Het Brabants
Orkest uit 's-Hertogenbosch genegen waren naar Heeze te komen om in een dorps cafeeke, op een geïmproviseerd
toneeltje naast de kolenkachel, hun talenten uit te dragen voor een kleine groep dorpelingen ‘. 458
5.27.21.002 De Scheuter, Dorpstraat 52-54 Leende
Er ligt een pand nog dichter bij de kerk in Leende dan de gerestaureerde pastorie aan de andere kant
van de kerk, namelijk Herberg De Scheuter. Tot ongeveer 1975 was er een bakkerij in gevestigd,
voorheen ook nog een kruidenierswinkel. De naam van het café-restaurant, De Scheuter, is een
verwijzing naar die voormalige bakkerij. ‘Een scheuter is namelijk in de streektaal een schieter, ook
wel schietschop of schietplank genoemd. Daarmee werd vroeger het deeg in de met hout
(mutserd=takkenbos) gestookte oven 'geschoten' (geschoven). Met de scheuter werd er later ook het
gebakken brood uitgehaald.’ 459
5.27.21.003 Cafe De Ploeg, Petrus van Eijnattenlaan, Leende
In 1790 werd door de Achelse eremieten over de grens op Leender grondgebied een boerderij
gebouwd, de Leender of Kluise Hoef (zie 5.19.3.001). Als gevolg van de Franse en Luikse revoluties
(1789) zochten zij een veilig onderkomen in neutraal gebied. In 1798 verkochten de eremieten echter
al hun onroerende goederen inclusief "de Hoef" op het grondgebied van Leende aan de plaatselijke
grondheer Jan Diederik van Tuyll van Serooskerken. Tot 1845 werd de Hoef bewoond door pachters
van de baron en daarna was het eigendom van de Trappisten van Westmalle.
Vermoedelijk werd de Leender of Kluise Hoef nog lange tijd uitsluitend als boerderij verpacht. Haar
ligging op de grens en het drukke verkeer van handelaars, smokkelaars en douanebeambten zorgde
ervoor dat in de Hoef een herberguitbating werd ingericht. Aanvankelijk was hiervoor geen
vergunning verkregen. Het cafeetje kreeg de naam van "De Ploeg". Op een voorlopig nog niet te
bepalen datum werd een gedeelte van de Hoef omgevormd tot gastenhuis voor vrouwelijke
familieleden van bewoners van de Achelse Kluis of andere toevallige bezoekers van "het andere
geslacht". Dit vrouwenverblijf of dameskwartier bezorgde de pachter van de Hoef een welkome
bijverdienste. 460
Aan de kwaliteit van het bier, met de Achelse Kluis op een steenworp afstand, zal hier zeker aan
hebben bijgedragen. Een grote brand in 1949 leverde café 'De Ploeg' zoveel schade op dat werd
besloten om de gebouwen van de Leenderhoef volledig te slopen.
5.27.21.004 Paessense hut, Zesgehuchten
De zogenaamde Paessense hut lag langs de weg van Heeze naar Eindhoven in Zesgehuchten. De
herberg werd voornamelijk bezocht door reizigers op deze route. ‘Na de afbraak van de Paessense
hut in 1902 zijn de stenen gebruikt voor de bouw van een boerderij op het Heezer gehucht Kerkhof.
456 Coenen, 1998, 137.
457 Van den Heuvel, 2006.
458 Veldhuizen - Van Geffen, 1994, 10.
459 Van Dijk, 1985, 5.
460 Van den Sijppe, 1998, 80.
252