Catalogus cultuurhistorische inventarisatie gemeente Heeze-Leende

Thema: 28 Grondstofwinning
Onder grondstofwinning valt naast turfwinning ook zandwinning, klei- en leemwinning en
drinkwaterwinning. In ieder dorp werd echter weldegelijk turf gegraven, maar dan door de inwoners zelf
en in relatief kleine veenvoorkomens in vennen, broeken, goren, langs beken etc. In de Tweede
Wereldoorlog werd hier soms nog turf gestoken. De turf werd per kar naar de boerderij gebracht. Dat
turfgraven levert oneffen terrein op, dichtgroeiende boerenkuilen, misschien “Peelbanen” (of hoe die ter
plaatse ook mogen heten). Bij boerderijen kun je een turfhok aantreffen.
28.1 Boerenkuil
5.28.1.001. Dollingerputten
Complex met turfkuilen bij de Dolling aan de overkant van de Aa.
5.28.1.002 De Goorsche Putten
Strook venige gronden ten oosten van de Strijper Aa, ten noorden van het Goor en Turfwater van
Soerendonk. Veel dichtgegroeide turfgaten en moerplassen.
5.28.1.003 Strijperheg
"Turfsteken" in de Strijperheg. Over de natte bagger werden strepen getrokken. Na het drogen kon
"de klot" worden gestoken. Gebied sluit aan op de Dollingerputten en De Goorse Putten. In de
Strijperheg komen meer “Putten”-toponiemen voor.
5.28.1.004 Huisvennen
De heide in Heeze werd deels gehuurd van de kasteelheer en deels betaalde de Heezer
gemeenschap cijnsgeld over de kavels. ‘De verhuring van de heide werd om de zes of tien jaar
vastgelegd met de dorpsbestuurders binnen de heerlijkheid. De borgemeesters van Heeze, Leende
en van Zesgehuchten mochten dan bepalen op welke gronden hun dorpsgenoten turf mochten
steken, heide maaien of schapen hoeden (…) In het contract stond nadrukkelijk aangegeven, dat
niemand in de "huijsvennen, waranden, vijvers, visscherijen, winnende broeken en alle andere
vennen en broeken" mocht komen om turf te steken, beesten te weiden of te vissen. Al die gebieden
waren gereserveerd voor de heer zelf. Tot in de 17de eeuw hadden ook kloosterlingen van het
klooster Marienhage uit Woensel het recht om daar turf te halen.’ 477
Het gaat om een algemene en niet ongebruikelijke bepaling over het gebruik van de woeste gronden.
De naam Huisven kan er op wijzen dat zo’n ven inderdaad voor de turf van het “huis”(kasteel) moest
zorgen. Daarom beide Huisvennen (groot en klein) opgenomen. In beide zit nu geen veen meer.
Allemaal opgestookt?
28.2 Peelbaan
28.3 Turfhok
28.4 Turfvaart
28.5 Moerput
Laagte ontstaan door grootschalige turfwinning.
28.6. Uitgelaagd perceel
28.7. Zandwinput
28.8. Stuifzandwinning
28.9. Leemput
477 Coenen, 1998, 155.
260