Catalogus cultuurhistorische inventarisatie gemeente Heeze-Leende

5.28.9.001 Leemputten aan de Rulse Dijk, Heeze
Langs de Rulsedijk, even voorbij de Plaetse op de rand van het beekdal van de Rul, zijn in de heide
vele ondiepe putjes te vinden. Hier werd dicht bij het oppervlak leem opgegraven om er stenen van te
bakken. De stenen werden, na eerst met de hand gevormd te zijn, in de zon en wind te drogen
gelegd.
28.10. Steenoven
De baksteenfabricage in Nederland maakte in de tweede helft van de 19de eeuw een snelle
ontwikkeling door. Het aantal fabrieken nam af, maar de capaciteit en het aantal arbeiders nam toe. In
deze ontwikkeling ging Leende niet mee, terwijl elders wel grote steenfabrieken bestonden.
5.28.10.1 Steenovens Steenbleek Strabrechtse Heide
Restanten van een steenoven in de omgeving van de steenbleek geven aan dat de stenen ter plekke
werden gebakken. Het betreffende gebied wordt ook wel Rulse heike genoemd. Hier werden in het
begin van de vorige eeuw door de parochie van Heeze steenovens in gebruik genomen voor de
buitenmuren van de toen gebouwde katholieke kerk. Op de eerste oven werden 111.000 stenen
gebakken. Dat er echter ver achter het kasteel ook een steenoven is geweest, was niet bekend. 478
Het ven draagt op de kadasterkaarten uit de jaren 1820 reeds de naam Steenbleek, zodat dit mogelijk
een plek is waar al eerder stenen gebakken werden. Misschien haalde men uit het ven turf om de
oven te stoken, of juist leem.
5.28.10.002 Steenoven Rielveld
Leden van de Heemkundekring "De Heerlijkheid Heeze-Leende" hebben in het Rielveld bij de
Rielloop een veldsteenoven opgegraven en resten van stenen gevonden, die daar in het verleden in
het open veld gebakken moeten zijn. De handvormstenen hadden koppen met afmetingen van 9 x 6
cm. De heemkundigen hebben in het veld, dat in de omgeving van Hubertuswei is gelegen, een
proefgleuf gegraven. Na de bovenlaag van het gras troffen zij steengruis tot op een diepte van 35 cm,
die gelegen was op een laag harde steenslag. Hieronder bevond zich een zandlaag van diepzwart
zand. Er werden ook enkele steenbrokken gevonden waarvan sommige waren voorzien van
verschillende soorten glazuur.
5.28.10.003 Steenovens Tongelreep
De bouw van de imposante kerk van Leende moet een immens werk zijn geweest. In Leende gaat het
verhaal dat de stenen ten behoeve van de kerk in de heide bij de Tongelreep waren gebakken en
door de parochianen vanaf de steenoven van hand tot hand werden doorgegeven tot op de
bouwplaats. Anderen betwijfelen of die veldovens wel bij de Tongelreep lagen, men denkt eerder aan
de Aa. Uit een studie naar middeleeuwse bakstenen werd gesteld dat per karrenvracht slechts 200
stenen vervoerd konden worden. Voor de bouw van de kerk van Lage Mierde, waarvoor 120.000
stenen zijn verwerkt, zouden dan 600 karrenvrachten nodig zijn geweest en dat over mulle of
modderige wegen. In Leende wordt het aantal stenen voor de toren geschat op 1 miljoen. 479
Volgens streekhistoricus J. Coenen waren er twee plaatsen in Leende waar veldovens in de 19 e eeuw
nog voorkwamen, waaronder de "Leemkuilen" bij Valkenhorst nabij de Tongelreep. Is dat dezelfde als
hierboven?
5.28.10.004. Steenovens Steenakkers Boscheindhoven
Volgens streekhistoricus J. Coenen waren er twee plaatsen in Leende waar veldovens in de 19 e eeuw
nog voorkwamen, waaronder in de Steenakkers niet ver van Boscheindhoven. Vlakbij de
Steenakkers, nabij de boerderij van Van Rijsingen (nu Sportpark), zouden deze steenovens gelegen
moeten hebben.
Ook dit lijkt een apocrief verhaal, tenzij Coenen harde bronnen heeft. Mogelijk gaat het terug op een
brief van J.H.C. Dee[b]en d.d. 20-2-1980 met de tekst: 'In april 1979 heb ik bij het trekken van sloten
in degemeente Heeze in een sloot puinresten gevonden (koordinaten 167.500 x374.850). Tussen het
uitgegraven zand bevonden zich naast de puinrestenook aardewerkfragmenten van het zgn. "blauwgrijze"
aardewerk. Het gaat hierbij om grote fragmenten die alle recent gebroken zijn. Volgens een
478 Smits, 1996, 21.
479 Coenen, 1997, 52.
261