Bekijk hier de complete publicatie - Anneke Hakkenberg

Wiskunde en creativiteit
Zo verwerkt en beoordeelt het naast feiten ook gevoelens. Voor het verstand
dat we toepassen op onze keuzen telt naast de vraag of een redenering klopt
en of iets waar is, ook mee wat er waar is en of een keuze tot iets beters leidt.
Ons verstand stelt ons in staat om keuzen te maken in een werkelijkheid
die meer mogelijkheden biedt en meer beperkingen oplegt dan we ons
kunnen voorstellen. We zijn desondanks in staat met vertrouwen onze
keuzen te maken en daarmee in te grijpen in die werkelijkheid. Ons bewust
ingrijpen berust deels op feiten, op wat we weten of denken te weten, en
deels op verwachtingen en veronderstellingen. Voor de keuze als geheel
gebruiken we ons verstand. Om een keuze te kunnen voorbereiden en te
kunnen uitvoeren, is het van belang dat er samenhang is in het beeld dat
we ons van de werkelijkheid, de keuze waar we voor staan, maken. Om een
samenhangend en kloppend beeld, een structuur, te kunnen maken, hebben
we logica nodig. Om een beeld te verkrijgen dat past in de werkelijkheid
hebben we normen voor wat goed en geschikt is en we moeten ons ook een
beeld vormen van wat er kan gebeuren. Daarvoor hebben we naast kennis
van feiten onze verbeeldingskracht, fantasie en creativiteit nodig.
De wiskunde toont - slechts - de mogelijkheden van de logica. Toepassing
van wiskunde, liever gezegd, van formele of mathematische logica op tekst
houdt de beperking in tot de beschrijving van het logische in de tekst.
Hoe iemand zijn inhoudelijke kennis en creativiteit met betrekking tot
een keuze gebruikt en tegelijkertijd een structuur opbouwt, zal ik hierna
toelichten.
Het gebruik van de logica bij onderzoek heb ik verwerkt tot aanwijzingen
bij keuzen die tijdens een onderzoek moeten worden gedaan. Ik heb deze
aanpak opgenomen in een checklist die is opgebouwd uit vier fasen. Zij
betreffen de verkenning, de uitwerking, de uitvoering en de presentatie van een
onderzoek. Het doel is om voorafgaande aan een onderzoek zoveel mogelijk
inzicht te krijgen in de keuzen die tijdens het onderzoek worden gemaakt.
Bij het gebruik van de checklist heeft men de vrijheid alleen die vragen
te beantwoorden die op dat moment zinvol lijken. De checklist is een
geheugensteun en geen dwangbuis. Het werkt zelfs handiger om eerst alle
gemakkelijk te beantwoorden vragen af te werken. Deze antwoorden geven
aanwijzingen voor de mogelijkheden en de grenzen van het onderzoek. De
vragen waarop nog geen antwoorden te geven zijn, kunnen aan bod komen
als men over meer inzicht beschikt.
5