Download essay + advies als PDF - College van Rijksadviseurs

eflectie op de bouw- en ontwerptradities (individueel of collectief artistiek vakmanschap)
impliceert experimenten met genetische varianten (recombinatie) en radicale breuken met de
traditie;
- het bewustzijn dat cultuurhistorie en erfgoed geen absolute waarden vertegenwoordigen,
maar zelf met regelmaat andere gedaanten aannemen en andere betekenissen kunnen
krijgen;
- inzicht in planprocessen, participatieprocessen en bouwprocessen.
Zowel in het ontwerponderwijs als in het erfgoedonderwijs kan fundamentele kennisvorming
(begrippen, context, geschiedenis en ontwerp, tradities, waardering en selectie) en het aanleren
van vaardigheden om kennis te vergaren in het teken staan van transformatieprocessen en –
producten. Het gaat daarbij om culturele bagage en om bijdragen aan de gereedschapskist van de
verschillende disciplines. Kern van de zaak is een ontwerpbenadering waarin behoud en
vernieuwing in samenhang worden onderwezen.
Het projectbureau Belvedere heeft het Belvedere-onderwijsnetwerk opgezet 59 , waarin drie
bijzonder hoogleraren – twee bij de ontwerpopleidingen in Delft en Wageningen en één bij de
masteropleiding erfgoedstudies van de VU in Amsterdam – zich inspannen om de Belvederehabitus
in de onderwijsprogramma‟s te integreren.
Een andere ontwikkeling in die richting is de oprichting van het RMIT (2006) bij Bouwkunde in
Delft . In samenwerking met de leerstoel Architectuurgeschiedenis ontstaat een smeltkroes van
geschiedenis, restauratieopvattingen en –ontwerpen, ontwerpvarianten waarin oud en nieuw
worden ge(re)combineerd.
Tenslotte in februari 2008 bij de VU het internationale en interfacultaire onderzoeksinstituut
CLUE van start gegaan. Hieraan nemen meer dan dertig onderzoekers deel met als basisdiscipline
aard- en leefwetenschappen, archeologie, architectuurgeschiedenis, bestuurskunde, economie,
geschiedenis en historische geografie.
Dit zijn de instituten die bij uitstek in staat geacht moeten worden om een nationaal
onderwijsprogramma Erfgoedkunde van de grond te tillen.
6. Verankering in het post-Belvederetijdperk
De herschikking van de positie van overheid naar markt en de verbreding van een objectgerichte
naar een gebiedsgerichte benadering vraagt om allianties van meervoudig opdrachtgeverschap en
om programma‟s met een heldere opzet en regie. In het post-Belvederetijdperk blijft de sinds
1999 nagestreefde houding, de culturele habitus, fier overeind. Meer dan tot nu toe is de habitus
een aanbeveling, is hij opener, namelijk een aanbod. In plaats van een zoveelste laag in de
ruimtelijke ordening moet de habitus een vanzelfsprekende plaats toebedeeld krijgen in de
bestaande keten van planvoorbereiding, besluitvorming en uitvoeringspraktijk. Het
Belvederebeleid streefde naar bekendmaking en bewustwording van het gedachtengoed, het
ontwikkelen van een kennislichaam via onderwijs en onderzoek, van methoden en technieken en
van een uitvoeringspraktijk in transformatiegebieden. Eén van Belvederedoelstellingen, namelijk
de vanzelfsprekende verankering in het nationale, provinciale, gemeentelijke gebiedsbeleid en de
uitvoeringspraktijk in transformatiegebieden, is in de afgelopen tien jaar beperkt gerealiseerd en
verdient voortgezet beleid. De duurzame inbedding in bestuur en beleid, in de gebiedsaanpak,
ontwerpbenadering en uitvoering behelst een inhoudelijk inzicht (geijkt waardenstelsel), een
formele procedure en bovenal communicatie en het vermijden van beperkende wetgeving,
centrale regie of objectsubsidies.
59 In dit essay wordt niet nader ingegaan op de koppelingen die het Projectbureau inmiddels met de HBOinstellingen
heeft gelegd en op de Belvedere-cursussen die het middels financiële impulsen (Belvedere op de
werkvloer) of anderszins in samenwerking heeft opgezet voor het NCM, NRF en RACM.
49