Seksuele delinquenten

- in de letterlijke zin des woords een schending van de (seksuele) fatsoensnormen en de ‘goede smaak’:
ongepast tonen van naakt of van seksuele handelingen. Het is de vraag in hoeverre het bezit van
kinderporno ook als zedendelict in deze zin valt aan te merken.
- schending van een plicht tot bescherming van jeugdigen en schending van het verbod op consensuele
seksuele interacties met personen die off limit zijn (met jeugdige prostituees en afhankelijken zijn
seksuele interacties dus altijd strafbaar, ook als ze wederzijds vrijwillig zijn).
- seksuele geweldsdelinquentie als aanduiding van alle vormen van seksuele interactie waarbij geweld,
dwang, intimidatie of evident machtsmisbruik een rol spelen.
De in dit themanummer behandelde onderwerpen hebben (vrijwel) volledig betrekking op
zedendelinquentie in laatstgenoemde betekenis.
Het onderwerp seksuele geweldsdelinquentie kan vanuit verschillende sociaal- en
gedragswetenschappelijke perspectieven worden benaderd.
In cultuurhistorisch perspectief gaat het om de ontwikkeling van denkbeelden over strafbare seksualiteit
in samenhang met het denken over seksuele moraal. In concreto komen hierbij vragen naar seksuele
zelfbestemming, seksuele vrijheid en de bescherming van kwetsbaren in de samenleving aan de orde.
Vanuit dit perspectief wordt getracht enig inzicht te bieden in de spanningsverhouding tussen deze in
onze samenleving belangrijke waarden.
Binnen deze benadering past ook de toespitsing op het meer juridische perspectief van rechtsfilosofische,
rechtshistorische en criminaliseringsvragen. Met name de geleidelijke neerslag van een zich
ontwikkelende (seksuele) moraal in strafbaarstelling en strafrechtstoepassing komt hierbij aan de orde.
Vrijheid, blijheid 1 van Kool past geheel binnen dit cultuur- en rechtshistorische perspectief. Zij gaat in
op de dominante waarden in drie verschillende tijdsperioden. Tot medio jaren zestig van de vorige eeuw
stond de zorg om de publieke moraal voorop, daarna was tot ongeveer 1985 het seksuele vrijheidsconcept
toonaangevend en sindsdien werd het accent van moraal en strafrecht verlegd naar de bescherming van
zwakkeren. In dit artikel worden de dilemma’s duidelijk bij strafwetgeving en toepassing, die moeten
laveren tussen vrijheid van seksuele expressie, vrijwaring van dwang en geweld, en de rechtstatelijke
bescherming van verdachten van seksuele geweldsdelinquentie. De subtiele vertaling van moraal- en
rechtsfilosofische uitgangspunten naar concrete strafrechtelijke afwegingen wordt in dit artikel wijze
uiteengezet. En passant komen ook enkele beleidspolitieke ontwikkelingen aan de orde.
De relatie tussen moraal en strafwetgeving (criminaliseringsprocessen) ligt op de grens van een
cultuurhistorische en een criminologische benadering. Vanuit criminologisch perspectief worden vragen
gesteld naar de aard, toedracht en prevalentie van specifieke vormen van seksuele geweldsdelinquentie.
Daarnaast wordt getracht inzicht te verschaffen in criminaliteitsprofielen van plegers van seksuele
geweldsdelinquentie en in de sociaal-economische aspecten van (de ontwikkeling van) verschillende
verschijningsvormen van delicten. Daarmee houdt de criminologie zich bezig met de sociale en
etiologische kenmerken van typen seksuele geweldsdelinquentie zoals bijvoorbeeld pedoseksuele
delinquentie, incest of aanranding en verkrachting.
Zeer belangrijk is de vraag in hoeverre plegers van seksuele geweldsdelinquentie specialisten zijn die hun
delicten vooral plegen op basis van deviante seksualiteit (seksuele voorkeur en wijzen van verwerving
van seksuele partners) of dat de seksuele geweldsdelinquentie eerder past in een algemene geneigdheid
tot het plegen van commune criminaliteit (kort gezegd diefstal en geweldpleging). De mogelijke
betekenis van neiging tot criminaliteit in het algemeen bij de verklaring van seksueel kindermisbruik
wordt door Smallbone e.a. (2001) als volgt onder woorden gebracht:
‘many child sexual offenses may be explained as extensions of more general antisocial patterns of
behavior, perhaps involving opportunistic exploitation of interpersonal relationships, or the
disregard of socially accepted codes of behavior.’
1 Titels en auteursnamen in vet verwijzen naar andere artikelen in dit themanummer.