Voorbereid op pad Rustplaatsen Zingend langs ..... - Santiago

O Bedevaartliteratuur
De zoektocht naar middeleeuwse vrouwelijke pelgrims brengt ons automatisch naar
de geschreven bronnen. Onder de benaming "bedevaartliteratuur" wordt hiei: eerst en
vooral de 12de-eeuwse Codex Calixtinus bedoeld en verder de mirakelboeken
waarvan hier slechts een enkel voorbeeld zal worden aangehaald.
Aimery Picaud, de samensteller van genoemde codex, vermeldt dat hij samen met
zijn gezellin Gisberga (of Gerberga) de Vlaamse (Flandrensis) het bedoelde boek
naar Compostela bracht. Gisberga had dus met hem de camino de Santiago gevolgd.
Over haar persoon is verder niets bekend. We weten enkel dat zij de status
van pelgrim had.
In het tweede deel van de Codex Calixtinus heeft Aimery Picaud tweeëntwintig
wonderverhalen gegroepeerd. In vier van die mirakelen worden expliciet vrouwen
vermeld. Twee maal gaat het om een vrouw die haar man en kind(eren3 naar
Santiago gaat. Een derde verhaal gewaagt van een edelman uit Bourgondië die, in
gezelschap van zijn vrouw en zijn dienstpersoneel, genezing gaat afsmeken bij de
apostel. In een vierde mirakel speelt een arme oude vrouw een hoofdrol. Zij functioneert
er eerder als een symbolische toetssteen om de naastenliefde van een
pelgrimerende ridder te beproeven. Het beroemde mirakel van de gehangene spreekt
in de 12de-eeuwse versie enkel over de vader en zijn zoon. Eerst vanaf de 13de
eeuw wordt de moeder van de knaap aan het gezelschap toegevoegd. iij komt
hieronder nog ter sprake.
Het aantal vrouwen dat optreedt in de Cantigas de Santa Maria van Alfonso X, de
Wijze (+ 1284) is veel talrijker dan in de 12de-eeuwse teksten. Zoals men weet
vertelt dit liederboek de wonderen, door tussenkomst van Maria geschied en de
verhalen spelen zich derhalve af in diverse Mariaheiligdommen. In zekere zin kan
men de Cantigas tot de mirakelboeken rekenen. De vrouwen die met hun man enlof
hun kind op weg gaan doen dit meestal om een gunst af te smeken of uit dankbaarheid
voor bekomen weldaden. Hun motivatie is van zuiver devotionele aard in
tegenstelling tot de beweegredenen van Egeria die men eerder als theologischhistorisch
zou kunnen bestempelen. De vrouwelijke pelgrims uit de mirakelboeken
zijn vrijwel allen zeer vroom en geen van hen koestert langs de pelgrimsweg enige
bijbedoelingen.
Anders is het gesteld met de vrouwen die de bedevaart aangrepen als voorwendsel
om iets van de wereld te zien of om allerlei, soms zeer ondeugende, avontuurtjes te
beleven. Een en ander moge hierna blijken.