(PDF) van dit bulkboek.

schrijver
Nee, zij schreven korte vertellingen-op-rijm waarmee zij het
land door trokken, op zoek naar publiek. Met hun repertoire
opgeschreven of uit het hoofd geleerd, meldden ze zich bij
de rijken in de kastelen en de steden. Vaak ‘s avonds, tijdens
of na de maaltijd, traden ze op aan tafel. Ze vertelden
hun berijmde verhalen en werden na afloop beloond door
de gastheer. De hoogte van hun beloning hing uiteraard af
van hoe goed ze waren.
De Hollandse sprookspreker Willem van Hildegaersberch
(ca. 1350-1408) stak ook niet onder stoelen of
banken dat hij dichtte en voordroeg omwille van ‘gunst’ en
‘ghewin’.
Hoe kwam zo’n voordrachtskunstenaar aan ideeën om
een gedicht van te maken?
Van minstrelen en sprooksprekers is bekend dat zij hun
onderwerpen overal en nergens vandaan haalden. Een deel
van hun verhalen verzonnen ze gewoon zelf, of ontleenden
ze aan voorvallen uit het dagelijkse leven. Soms kregen ze,
als ze ergens op bezoek waren, een boek onder ogen, waar
ze wat aan ontleenden. Maar vaak haalden ze hun
verhaalstof uit het mondelinge circuit waarin ze zelf volop
verkeerden. Veel stof kenden de sprekers dus van-horen-
zeggen: een sproke die ze een collega hoorden vertellen,
een preek over een bijbelpassage, een lied dat gezongen
werd, een sterk verhaal dat ze in de kroeg hoorden, een
lokale sage, een mop, een exempel van een volksprediker
en ga zo maar door.
De sprekers waren vervolgens meesters in ‘adaptatie’,
in aanpassing. Dat wil zeggen: ze vertelden de verhalen
nooit klakkeloos weer na, maar bewerkten ze naar gelang
de situatie en het publiek het vereiste. Er werd wat bij
verzonnen, er werd iets weggelaten ...
Deze algemene schets van hoe deze Middeleeuwse
rappers aan hun stof
kwamen en deze daarna aanpasten, lijkt ook uitstekend van
toepassing op de dichter van de Beatrijs. Waarom zouden
wij hem niet op zijn woord geloven als hij zegt het Mariamirakel
van een geestelijke gehoord te hebben? Hij wil de
legende vertellen ‘Volcomelijc na der waerheide’, volledig
naar waarheid.
Waar gebeurd!
Je kan je afvragen of zo’n verhaal als dat van Beatrijs nu
echt werd geloofd door het publiek in de Middeleeuwen.
De schrijvers wisten in elk geval dat dit heel belangrijk was.
Het verhaal van ‘Karel ende Elegast’ begint zelfs met de
medeling ‘Vraie historie ende al waer’. En de schrijver van
de Beatrijs meldt dat dit verhaal volledig naar de waarheid
is.
In de cisterciënzer abdij van Vrouwenpark, gelegen in
het Brabantse Rotselaar, werd in elk geval niet getwijfeld
aan de hele geschiedenis. In hun eigen Sint-Pieterskerk
stond immers het enige echte Maria-beeld (van omstreeks
1330) waartoe Beatrijs gebeden had. In Vrouwenpark kon
je met eigen ogen de lieftallige madonna aanschouwen,
die veertien jaar lang de plaats van kosteres Beatrijs had
ingenomen. Deze claim zal de abdij wel geen windeieren
hebben gelegd, evenmin als de talloze kerken die in het
bezit waren van de enige echte schedel van Johannes de
Doper of de echte ijzeren ringen van Mariken van
Nieumeghen.
Wat is waarheid eigenlijk? Of beter: wat is nu belangrijker?
De waarheid in de zin dat de geschiedenis tot in de
kleinste details volkomen correct en objectief weergegeven
is? Of de morele waarheid? De moderne mens is geneigd
te kiezen voor de eerste, meer ‘journalistieke’ waarheid.
Voor de middeleeuwer was het belangrijker dat het verhaal
waar zou kùnnen zijn.
De legende van Beatrijs illustreert in elk geval het
aloude gezegde: de wonderen zijn de wereld nog niet uit.
En dát is goed om te weten!
9