Werk van gewone mensen: - Economy and Society of the Low ...

thans geldende visies in de literatuur. Anders dan een berekening met Gini-
Coëfficiënten ons eerst had doen geloven, werd de Bossche samenleving van
de vroege zestiende eeuw immers niet gekenmerkt door een relatieve sociale
stabiliteit, integendeel 51 . In deze periode zijn de sociale ongelijkheden binnen
de Bossche middengroepen juist aanzienlijk afgenomen. Vooral de hogere
middengroepen lijken daarbij veel van hun sociale voorsprong ten opzichte van
de doorsnee-inwoner (de mediaan) van de stad te hebben verloren. De afstand
ten opzichte van de maatschappelijke topgroep werd anderzijds een stuk groter.
Aan de top van de sociale ladder, waar het relatieve belang van
vermogensinkomsten ongetwijfeld relatief sterker doorwoog, was de toestand
anderzijds relatief gunstig. Uitgedrukt als een percentage van de mediaan van
de stad, groeide de huishuurwaardebelasting van het hoogste deciel zelfs nog
aanzienlijk tussen pakweg het begin en het midden van de eeuw. Ongetwijfeld
speelden de relatieve prijsontwikkelingen tijdens de lange zestiende eeuw ook
in de hertogenstad de inkomens uit vermogens eerder in de kaart. 52
Deze bevindingen kunnen gekaderd worden in het grotere debat over de
relatie tussen economische groei en sociale ongelijkheid. De sociale
verdichting binnen de middengroepen laat zich namelijk het beste verklaren
door de verschraling van de Bossche economische structuur tussen 1500 en
1550. 53 Door de overschakeling van het Brabantse jaarmarktensysteem naar de
permanente internationale markt te Antwerpen, verloren verschillende Bossche
ambachtsmeesters de controle over de productie en verkoop van hun
producten. 54 Voor sommige ambachten betekende deze overgang een soort
doodsteek. Voor andere sectoren leidde ze voor de producenten tot een grotere
mate van economische afhankelijkheid van grote kooplui. In de mate dat de
handelaars-kapitalisten die voor de Bossche spelden- en messenmakers de
touwtjes in handen hielden, zélf niet eens in de stad woonden, zorgde dit zeker
ook voor een regionale herverdeling van de inkomens. 55 Onrechtstreeks
betaalde ongetwijfeld ook de plaatselijke middenstand een sociale prijs voor de
economische verzwakking. Maar deze resultaten kunnen ook omgekeerd
geïnterpreteerd worden: periodes van sterke commerciële expansie legden de
middengroepen blijkbaar geen windeieren.
51 B.BLONDÉ, The Sixteenth, p.44-54.
52 P.M.M.KLEP, Urban Decline in Brabant: the traditionalization of investments and labour
(1374-1806), in H.VAN DER WEE (ed.) The Rise and Decline of Urban Industries in Italy and
in the Low Countries (Late Middle Ages - Early Modern Times), Leuven, 1988, p.261-286.
P.M.M.KLEP, Urbanization in a Pre-Industrial Economy. The Case of Brabant, 1374-1930, in
Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, 7, 1976, p.153-168. Zie ook
P.M.HOHENBERG & L.HOLLEN LEES, The making of Urban Europe, 1000-1950, Cambridge,
1985, p. 113-120 en 343-344.
53 Zie vooral J.L.VAN ZANDEN, Tracing, p.661-662.
54 B.BLONDÉ & R.VAN UYTVEN, De smalle steden en het Brabantse stedelijke netwerk in de
Late Middeleeuwen en de Nieuwe Tijd, in Lira Elegans, 6, 1996, p.139-140. B.BLONDÉ, De
sociale, p.115.
55 Zie bijvoorbeeld de activiteiten van de Antwerpse koopman Gerard Timback als
opdrachtgever voor de Bossche speldenmakers. O.DE SMEDT, De Engelse natie te Antwerpen
in de zestiende eeuw (1496-1532), Antwerpen, 1950, 1, p.263 en 2, p.390.
- 16 -