Werk van gewone mensen: - Economy and Society of the Low ...

context van maatschappelijke structuren en processen. 20 Hoe kunnen anders
fenomenen zoals de door Alfons Thijs ook onderkende sociale en culturele
spanningen in de Brabantse maatschappij, het beschavingsoffensief, de
confessionalisering, het bloeiende cultuur- en verenigingsleven in stad en
platteland,… begrepen worden? 21
2. Sociale ongelijkheid en de kleine man: oude resultaten en
voorbijgestreefde methodes
De vroegmoderne sociale historiografie wordt gedomineerd door studies
waarin de klemtoon wordt gelegd op de grote sociale ongelijkheid in de
samenleving. Die extreme ongelijkheid geldt dan vooral voor de stedelijke
samenlevingen, waar kwetsbare sociale groepen de ruimte deelden met rijkere
inwoners. 22
’s-Hertogenbosch, zo bleek uit mijn vroeger onderzoek, vormt in dit verhaal
geen uitzondering. 23 Dankzij een unieke reeks directe belastingen konden we
eerder al de sociale structuur van de Hertogenstad in de vroege zestiende eeuw
tamelijk nauwkeurig beschrijven. 24
In twee van de gedetailleerd bestudeerde belastingen ging het om
belastingen op de huishuurwaarde, één uit het begin (1505/06) en één rond het
midden van de eeuw (1547). 25 De ‘gemene zettingen’ van 1502/03 en 1511/12
vielen in een reeks van belastingen waarin iedereen geacht werd te contribueren
20 E. VANHAUTE, Het debat dat er geen was. Sociale stratificatie in de geschiedschrijving, in
Docendo discimus. Liber amicorum Romain Van Eenoo, Gent, 1999, p.239.
21 G.MARNEF & B.BLONDÉ, Een gebroken cultureel elan?, in R.VAN UYTVEN E.A. (ed.),
Geschiedenis van Brabant van het hertogdom tot heden, Zwolle-Leuven, 2004, p.343-357.
22 Zie bijvoorbeeld enkele Lorenzverdelingen in R.VAN UYTVEN & W.BLOCKMANS, De
noodzaak van een geïntegreerde sociale geschiedenis, in Tijdschrift voor Geschiedenis, 84,
1971, p.279-281. Ook Soltow en Van Zanden gaan er van uit dat het urbanisatieproces
automatisch leidt tot een groei van de sociale ongelijkheid. L. SOLTOW & J.L. VAN ZANDEN,
Income & wealth inequality in the Netherlands, 16th-20th century, Amsterdam, 1998, p.32.
Zie eveneens J.L.VAN ZANDEN, Tracing the beginning of the Kuznets curve: western Europe
during the early modern period, in Economic History Review, 4, 1995, p.643-664.
23 B.BLONDÉ, De sociale structuren en economische dynamiek van ’s-Hertogenbosch, 1500-
1550, Tilburg, 1987; ID., The Sixteenth Century: an Age of Economic and Social Transition?
The Economy and Social Structures of 's-Hertogenbosch, 1500-1565, in P.CLARK (ed.),
Towns and Networks in Early Modern Europe, Leicester, 1990, p.44-55.
24 Voor een overzicht zie A.SCHUTTELAARS, Heren van de raad, p.484-485.
25 De gemene zettingen van 1505/06 en 1547 waren twee huishuurgelden, waarbij
respectievelijk een tiende tot een zestiende van de (geschatte) huurwaarde van de woning in
de buidel van de belastingcollecteurs terecht kwam. GAH, OA, Stadsrek. B15 (1505/06), f.
13 en GAH, OA, Stadsrek. B53 (1546/47), f. 24.
- 4 -