PROGRAMMABOEKJE Scandinavische Componisten - Vocaal ...

Jean Sibelius
Sibelius (1865 – 1957) studeerde net als
Grieg in Duitsland en effende, bij terugkeer
in Finland in 1891, met zijn op Finse
sagen gebaseerde koorsymfonie Kullerwo,
de weg voor een nationale Finse
muziek. De vierdelige cyclus van orkestwerken
Lemminkäiinen vestigde zijn
naam als nationale componist, waarna
hem van staatswege een stipendium
werd toegekend. Concertreizen voerden
hem door heel Europa. Als componist
behoort Sibelius tot de laatromantici. In
de vroegste werken putte hij uit Scandinavische
folklore, in latere werken vond
hij een klassiek evenwicht tussen vorm
en inhoud. Invloeden van Brahms, Tsjaikovski
en Debussy zijn merkbaar in de
zeven symfonieën, die door de critici of
bejubeld, of verguisd werden. Zweedse
en Duitse tradities worden in zijn vele
koorwerken gevonden.
Sydämeni laulu wordt gezongen op een
tekst uit Seitsemän velkestä, de eerste in
het Fins geschreven roman door Aleksis
Kivi. Het lied geeft een prachtig beeld van
de mystieke neiging van de Finse volksaard
en de fascinatie die Sibelius had met
de dood. Net als Mahler zes jaar later in
zijn Kindertotenlieder, componeerde Sibelius
dit lied over de dood van een kind
toen zijn vrouw Aino zwanger was in
1889. En net als Mahler verloor Sibelius
ook kort daarna een dochter.
Rakastava, een opus uit 1894 op teksten
uit de Kanteletar, een verzameling lyrische
folkloristische gedichten, werd door
Sibelius ingezonden voor een wedstrijd
georganiseerd door het studentenkoor
van de universiteit van Helsinki. De jury
vond de gecompliceerde stijl maar niets,
zodat hij tevreden moest zijn met een
tweede prijs. Maar het publiek raakte
tijdens de opvoering diep onder de indruk
3
van de schoonheid van dit werk. Nadat
hij er een versie voor symfonieorkest van
maakte, werd het een van de bekendste
muziekstukken uit zijn oeuvre.
Drömmarna, op tekst van Jonatan Reuter,
werd gecomponeerd in een periode
waarin Sibelius suïcidale gedachten koesterde
over zijn met drank overgoten leven
en financiële nadelen ondervond door
slechte betalingen van royalty’s tijdens
de Eerste Wereldoorlog.
Op latere leeftijd deed Sibelius de composities
uit zijn jeugd af als waardeloos
werk. Dat zelfs het kleinste muzikale
werkje nu in concerten wordt uitgevoerd
en op cd is vastgelegd, zou hij vreselijk
hebben gevonden. Na de zevende symfonie
werd zijn grote zelfkritiek zo overheersend
dat daarna geen enkel belangrijk
werk meer het licht zag.
‘Ik heb meer techniek’, schijnt Richard
Strauss te hebben gezegd over Jean Sibelius,
‘maar híj is belangrijker!’ Jean Sibelius
was niet alleen de bekendste Finse
componist, maar ook dé vertolker van
de Finse identiteit. Belangrijke politieke
en sociale veranderingen vonden plaats
in het fin de siècle van de negentiende
en het begin van de twintigste eeuw: de
opkomst van nationalistische stromingen,
de strijd voor onafhankelijkheid van
Rusland en de uiteindelijke burgeroorlog.
De beroemdste compositie van Sibelius
Finlandia, werd de ultieme vertolking van
het Finse tomeloze verlangen naar vrijheid
en liefde voor het land.
Op zondag 29 september 1957 werd Sibelius
begraven. Een stoet van meer dan
zeventienduizend mensen trok langs zijn
opgebaarde lichaam om hun nationale
held te eren.