TOENEMENDE VERGRIJZING EN DE GEVOLGEN VOOR ...

9
Aanleiding
scheiding tussen werk en privé is niet meer zo strikt als voorheen. Echter, we dienen niet
voorbij te gaan aan de keuze die ieder individu maakt voor de indeling werktijd - vrije tijd: tijd is
een schaars goed dat maar eenmaal gebruikt kan worden. Wordt tijd ingezet om betaalde
arbeid te verrichten of wordt tijd besteed aan zorgtaken of andere sociaal-maatschappelijke
activiteiten?
Deze maatschappelijke ontwikkelingen spelen een belangrijke rol op de arbeidsmarkt en
hebben vanzelfsprekend ook betrekking op de verhouding tussen vraag en aanbod op de inen
externe arbeidsmarkt van gemeenten.
Wetenschappelijke relevantie
Niet alleen in het maatschappelijke, maar ook in het wetenschappelijke discours is er veel
aandacht voor de vergrijzing. Er is reeds veel literatuur gepubliceerd over de vergrijzing en de
gevolgen die dat kan hebben voor de betaalbaarheid en beheersbaarheid van bijvoorbeeld
allerlei zorgvoorzieningen en de AOW. Het accent ligt vooral op de financieel-economische
aspecten. Maar onderbelicht tot nu toe blijven de gevolgen voor de arbeidsmarkt. Er wordt wel
verondersteld dat er krapte zal ontstaan en in sommige sectoren wordt meer krapte verwacht
dan in andere, maar veel verder gaat het discours op dit aspect nog niet. Door allerlei
taakstellingen en bezuinigingsoperaties zijn veel overheidswerkgevers nu nog bezig met het
zoveel en zo snel mogelijk laten afvloeien van personeel. Vanuit bestuurskundig perspectief
willen wij deze problematiek beschouwen. Wij willen onderzoeken of bij ongewijzigd beleid de
overheidswerkgevers niet tijdig zullen anticiperen op de demografische ontwikkelingen en zich
binnen afzienbare tijd geconfronteerd zullen zien met kwantitatieve en kwalitatieve krapte op
de arbeidsmarkt, waardoor ze aan hun vervangingsvraag niet in voldoende mate zullen
kunnen voldoen. Deze effecten van de vergrijzing zijn de werkgevers in de publieke sector nog
niet voldoende helder. Terwijl zij niet alleen vandaag, maar ook in de toekomst een goed
toegerust ambtelijk apparaat nodig hebben om de publieke taken adequaat te kunnen
uitvoeren.
1.6 Methodologische verantwoording
De benadering die gebruikt wordt in deze scriptie is de descriptieve benadering. Er wordt
beschrijvend onderzoek gedaan naar de vergrijzingsgevolgen voor de arbeidsmarkt van
gemeenten. Het onderzoek is vooral descriptief van aard, omdat er nog weinig gemeenten zijn
die levensfasebewust personeelsbeleid daadwerkelijk geïmplementeerd hebben 6 . Van het
meten van de effecten van dit beleid is vanwege de korte termijn dan ook nog geen sprake.
Daarom is het ook nog niet mogelijk om de theorieën te toetsen aan de praktijk.
Wel zijn er verwachtingen geformuleerd dat met het inzetten van een dergelijk
personeelsbeleid gemeenten hun ambtenaren gezonder en duurzamer voor hun organisatie
kunnen behouden. Daarmee zullen gemeenten in staat zijn de uitstroom naar inactiviteit af te
remmen. Bijkomend positief neveneffect wordt verwacht van de uitstraling naar de
arbeidsmarkt als gemeenten daadwerkelijk een levensfasebewust personeelsbeleid gaan
voeren. De assumptie is dat gemeenten zich hiermee als een aantrekkelijke werkgever zullen
kunnen profileren, wat hun imago op de arbeidsmarkt ten goede kan komen.
Wij willen nagaan of er daadwerkelijk negatieve gevolgen van de vergrijzing zullen optreden,
waardoor gemeenten risico's gaan lopen voor wat betreft hun bedrijfsvoering. En of
levensfasebewust personeelsbeleid een middel kan zijn om deze problematiek te kunnen
oplossen of minstens beperken. De onderzoeksopzet wordt in hoofdstuk vijf besproken.
6 Bron: A&O fonds Gemeent en, Personeelsmonitor 2006, p 10.