Onafhankelijk magazine van Tilburg University

Ook al kom je op de uni een heel eind met een gezond
stel hersens, de beste prestaties lever je als je
ratio en je gevoel in balans zijn. Dat beweert tenminste
Ivan Nyklicek, hoofddocent Medische psychologie
en Neuropsychologie én de leider van de cursus
Mindfulness in het Zwijsengebouw. Is meditatie een
modeverschijnsel?
met zes medewerkers,
drie vrouwen, drie
mannen, sta ik op mijn
sokken, door mijn knieën
“Samen
gebogen, met mijn kont
naar achter en armen naar voren. Alsof
ik op een stoel ga zitten die er helaas
niet is. Het duurt niet lang voordat ik de
spieren in mijn benen voel verkrampen.
Maar iedereen in de kring staat nog in
zithouding. Ik kan toch niet als eerste
omhoog gaan? Volgens mij ben ik zelfs de
jongste aanwezige hier. En zo ratelen m’n
gedachten nog even door. Tot de stem
van Ivan Nyklicek, universitair hoofddocent
Medische psychologie en Neuropsychologie,
ze onderbreekt. ‘Merk je
gedachten op, als je bijvoorbeeld denkt:
ik zal zeker niet de eerste zijn die weer
naar boven gaat,’ spreekt hij kalm. Ik lach
in mezelf en kom langzaam weer rechtop
staan. Inmiddels niet als eerste. En daar
ben ik stiekem toch blij om.”
In de Black Box geeft Ivan de cursus
mindfulness gecombineerd met lichte
staande yoga-oefeningen. De les is een
fijne reminder voor me. Twee jaar geleden
volgde ik een cursus mindfulness, oftewel
aandachtsgerichte meditatie ontdaan van
ieder geloof, en sindsdien merk ik dat het
een goede houvast is in tijden van stress
en gepieker. Maar ook in rustige tijden
probeer ik een paar keer per week te
mediteren. Meestal thuis op een kussen.
Maar ook in de trein of in de tuin. Omdat
ik ervaar dat ik er rustiger van word, ik kan
onderzoeken waar mijn gedachten blijven
steken en ik minder wordt meegesleept
door emoties. Vooral als je erg rationeel
bent ingesteld, kan meditatie ervoor
zorgen dat je meer gaat vóelen. En
dat maakte me nieuwsgierig naar wat
meditatie biedt voor andere studenten en
medewerkers van de universiteit. Ook al
worden je rationele vermogens constant
Daarnaast zijn er legio andere
meditatietechnieken zoals
inzichtmeditatie waarbij je jezelf
bejubeld op de uni, lever je niet juist de
beste prestaties als je gevoel en ratio in
balans zijn?
Creatiever
Ik ga in gesprek met onderzoeker Ivan.
Drie jaar geleden toonde hij al aan dat
het volgen van een mindfulnesstraining
leidt tot minder stress. En hij is niet de
enige die positief resultaat laat zien. Over
de hele wereld verschijnen steeds meer
onderzoeken waaruit blijkt dat mensen
die consistent mediteren een grotere hersenomvang
hebben, emotioneel stabiel
zijn en zich beter kunnen concentreren.
Ivan mediteert sinds negen jaar zelf ook,
dagelijks een half uur. En dat brengt heel
veel voor hem, vertelt hij. “Ik kan makkelijker
dingen loslaten. Deadlines of doelen
in mijn werk bijvoorbeeld die ik mezelf
heb gesteld. Door middel van meditatie
zie ik dat het spinsels zijn. Ik relativeer
daardoor beter.”
Maar er is nog een voordeel, laat hij weten:
mediteren kan je creativiteit vergroten.
”Er komt gemakkelijker een frisse blik.
Ik ben ervan overtuigd dat je creatiever
wordt omdat je niet meer vastzit in een
gedachtepatroon. Je ziet nieuwe invalshoeken,
volgt nieuwe paden.” En dat werkt
niet alleen door in onderzoek, maar ook
in onderwijs. “Als er een nieuwe cursus
opgezet moet worden, ga ik sneller terug
naar de basis. Waar gaat het echt om?
Wat wil ik studenten bijbrengen? Waar
hebben ze later echt iets aan? Dat kan
dus ook buiten de lesstof om zijn. Zoals
een kritische blik werpen op de lesstof
zelf. Want meditatie helpt om kritisch te
blijven kijken. De dingen los te laten.”
Ongewenste gedachten
Dat ik creatiever word van meditatie
heb ik nooit zo direct gezien. Maar als
ik er even over nadenk, besef ik dat dit
inderdaad het geval is. Hoe meer rust ik
observeert, of Zen, waarbij
concentratie op de ademhaling
centraal staat.
Je hoeft niet in lotushouding te
zitten om te mediteren. Je kunt
het ook doen terwijl je rent, fietst,
ervaar, hoe sneller nieuwe ideeën voor
artikelen vanuit het niets opkomen. Terwijl
ik vaak vastloop in gedachtecirkels zodra
ik wanhopig probeer op zoek te gaan
naar een interessante invalshoek voor een
artikel.
Maar geeft een nachtje slapen niet
hetzelfde effect? Of een andere ontspannende
bezigheid, zoals hardlopen of
boetseren? “Dat kan zeker ook meditatief
zijn,” bevestigt Ivan. “Maar toch is er
een verschil met mediteren. Bij andere
ontspannende bezigheden is er een grote
kans dat je daarna weer in dezelfde gedachten
terugschiet. Zeker bij problemen
die met stress te maken hebben blijf je
hangen in je gedachten. Het voordeel van
meditatie is dat je systematisch oefent
om gedachtecirkels actief los te laten. Je
bevrijdt jezelf van ongewenste gedachten.”
En qua praktische haalbaarheid:
mediteren kun je altijd en overal.
Het blijkt trouwens ook uit onderzoek, dat
je hersenen meer thetagolven produceren
in dromerige of meditatieve toestand. En
die golven worden in verband gebracht
met creativiteit. En de oude filosofen
wisten het ook al, lees ik in het dagboek
Windstilte van Joke J. Hermsen. Plato
noemde rust de belangrijkste voorwaarde
voor het denken. ‘Pas dan ervaren we dat
we méér zijn dan een bewust, handelend
wezen, en juist dit surplus kan ons denken
van binnenuit vernieuwen.’ En dat is ook
het mooie van mediteren, besef ik, dat je
leert om naar jezelf te kijken en zo ervaart
wat er in je onbewuste allemaal speelt.
Hoezo zweverig?
‘Mediteren? Dat kan ik niet,’ krijg ik te
horen van vriendinnen. Dan leg ik uit dat
het geen kwestie is van je gedachten
totaal loslaten, wat vaak wordt gedacht.
Want nee, dat kan ik ook niet. Ik kan niet
eens vier tellen mijn adem volgen, zonder
dat mijn gedachten zijn weggeschoten.
ligt of staat.
Coverstory .11
Univers 21 april 2011