Literatuuronderzoek coachingsprojecten - vrijwillige inzet voor en ...

Literatuuronderzoek
Succes en faalfactoren
van coachingsprojecten
met (mbo)-jongeren
De Slinger Jongeren, 2009

1. Inleiding
In 2010 zal De Slinger Jongeren op verschillende Regionale Opleidingen Centra’s (ROC's) in Nederland
starten met het project 'Bedank een vrijwilliger' (BeV). Gedurende dit project zullen er, naast de peers
(jongerenteams), coaches worden ingezet om de leerlingen te begeleiden. Na afloop van het BeVproject
is het de bedoeling dat de coach en de leerling doorgaan als ‘maatschappelijke maatjes’ en zich
gezamenlijk in gaan zetten voor de samenleving. Om een goede invulling te geven aan het traject is het
noodzakelijk om van te voren een inventarisatie te maken van al bestaande coaching projecten en de
daarbij horende succes en faalfactoren. In dit rapport worden deze succes en faalfactoren beschreven
en gekoppeld aan de werkwijze van De Slinger Jongeren.
‘Bedank een Vrijwilliger’ project
Bij het Bedank een Vrijwilliger project worden ROC-jongeren bewust gemaakt van hun huidige positie en
rol in de samenleving door middel van creatieve workshops. De jongeren zullen kennismaken met
maatschappelijke organisaties en met vrijwillige inzet op een wijze die aansluit bij hun eigen interesses,
ideeën en leefwereld. Zo worden zij op basis van hun eigen ideeën en interesses gematcht met (jonge)
vrijwilligers(organisaties) die ze op zelfbedachte wijze gaan bedanken voor hun vrijwillige inzet. Hierbij
worden ze begeleid door getrainde HBO-jongeren of (jonge) professionals.
Doel- en taakstelling ‘Bedank een Vrijwilliger’ project
De doel- en taakstelling van het project is in twee jaar tijd ca. 1000 ROC-jongeren in de leeftijd van 16
t/m 23 jaar met verschillende etnisch-culturele achtergronden in totaal 10 gemeenten kennis laten
maken met maatschappelijke organisaties en met vrijwillige inzet op een wijze die aansluit bij hun eigen
interesses, ideeën en leefwereld, en waarbij tevens vrijwillige inzet wordt gerealiseerd vóór deze
jongeren. Hiertoe wordt een aanpak ontwikkeld (met onder andere kleinere groepen en meer
begeleiding), die is afgestemd op deze specifieke doelgroep van AKA-leerlingen (niveau 1) en (v)mbouitvallers.
En deze aanpak wordt overdraagbaar gemaakt ten behoeve van inzet bij vergelijkbare groepen
(die te vinden zijn op scholen, maar ook bijvoorbeeld via gemeentelijk jongerenwerk) in andere
gemeenten. De aanpak bestaat uit de volgende vijf stappen:
1. ROC-jongeren bewust maken van hun huidige en potentiële positie en rol in de samenleving door
middel van creatieve workshops (ca. 2 maanden inclusief voorbereiding project);
2. ROC-jongeren kennis laten maken met vrijwillige inzet en maatschappelijk actieve organisaties door
middel van het Make A Difference (M.A.D.) of burgerschapsbrevet (ca. 1 maand);
3. ROC-jongeren op basis van hun talenten en interesses ideeën laten genereren voor een eigen
vrijwillige inzet in de vorm van het bedanken van een vrijwilliger(sorganisatie)(ca. 1 maand);
2

4. ROC-jongeren worden, op basis van hun eigen interesses en ideeën, gematcht met (jonge)
vrijwilligers(organisaties) die ze op zelfbedachte wijze gaan bedanken voor hun vrijwillige inzet. Hierbij
worden ze begeleid door hiertoe getrainde HBO-jongeren of professionals uit het Slingernetwerk of
ambtenaren (ca. 2 maanden). Empowerment door eigen initiatief te nemen, staat hierbij centraal;
5. ROC-jongeren hun vrijwillige inzet wordt zichtbaar gemaakt met hulp van mediapartners, websites,
nieuwsbrieven en SlingerTV (hele projectperiode, ca. half jaar).
Naast de vrijwillige inzet door (en voor) 1000 ROC-jongeren, zijn 30-50 jongeren (mbo, hbo en WO'ers) in
2 jaar tijd in 10 gemeenten vrijwillig actief als teamlid van De Slinger Jongeren bij de begeleiding van de
projecten en zullen maximaal 1000 hiertoe getrainde HBO-jongeren en professionals uit bedrijven en
gemeenten zich op vrijwillige basis inzetten als coach van ROC-jongeren. Tenslotte zijn er per stad
gedurende de looptijd van het project zo'n 15-30 maatschappelijk actieve organisaties betrokken,
waarvan hun vrijwilligers (per stad ca. 100 vrijwilligers) bedankt worden voor hun inzet door de ROCjongeren.
3

2. Definities, doelstellingen en doelgroepen van coaching
Coaching
Coaching kan worden omschreven als een begeleidende activiteit, waarbij een ervaren persoon een
minder ervaren persoon begeleidt door het uitwisselen van praktische ervaringen en het geven van
regelmatige feedback. Coaching vormt een aanvulling op, en is geen vervanging, van hetgeen geboden
wordt aan zorg voor en ondersteuning van leerlingen. Coaching is erop gericht leerlingen te leren zelf
beslissingen en keuzes te maken voor hun toekomst. De leerling leert en de coach ondersteunt dit
proces. Het doel van de coaching is het vergroten van de persoonlijke effectiviteit van de leerling. Bij de
start van coaching worden door de leerling en de mentor doelen vastgesteld. Coaching is een vorm van
persoonlijke begeleiding op basis van een gelijkwaardige één op één relatie. Coaching van groepen is
echter ook mogelijk. De coach zoekt dan naar collectieve patronen in gedrag en denken in de groep. In
het geval van het BeV project zou het coachen zowel op individueel als op groepsniveau kunnen.
Bij coaching ligt het accent op het sociaal-emotionele vlak en op de identiteitsontwikkeling van
leerlingen. De leerling moet zich met de coach kunnen identificeren op basis van herkenning. In andere
onderzoeken zijn de koppelingen man-man of vrouw-vrouw. Bij het BeV-project van De Slinger Jongeren
wordt deze koppeling in principe niet gehanteerd, omdat herkenning niet alleen met geslacht te maken
hoeft te hebben. Door middel van koppeling van een coach en een mbo’er met dezelfde interesses,
waarbij de competenties van de jongere centraal staat, hopen we hetzelfde effect te bereiken.
Zorg- en risicoleerlingen
De projecten die De Slinger Jongeren aanbiedt zijn niet specifiek gericht op zorg- en risicoleerlingen.
Anderzijds hebben we wel vaak te maken met deze jongeren (zeker aangezien we ons in het ZonMwproject
specificiek richten op de uitvallers/heroriënteerders van het (V)mbo en de AKA-leerlingen die nog
niet toe zijn aan het volgen van een reguliere, arbeidsmarkt kwalificerende opleiding op niveau 2) en dan
voornamelijk met de klassieke risicoleerling; een leerling met sociaal/emotionele problematiek.
Schoolverlaten is bij hem/haar een gevolg van achterliggende problemen, zoals problemen door een
andere culturele achtergrond, sociale achterstanden, of een moeilijke gezinssituatie. In mentoring of
coachingsprojecten wordt geanticipeerd door te coachen op sociaal/emotioneel gebied zodat de leerling
meer grip op de situatie krijgt en de schoolprestaties beter kunnen worden. Bij ondersteunen op sociaal
gebied kun je bijvoorbeeld denken aan het delen van elkaars nevenactiviteiten. Het ondersteunen op
emotioneel gebied is een breed begrip en kan in principe altijd toegepast worden.
Als tweede soort risicoleerling wordt in de literatuur de opstapper genoemd. Ook hierop richt De Slinger
Jongeren zich in het ZonMwproject. Deze heeft geen geschiedenis van buitenschoolse problemen.
Schoolverlating is bij hem/haar het gevolg van de onvolkomenheden van het onderwijsbestel. Vaak is er
een slordige leerweg of beroepskeuze gemaakt en/of daalt de motivatie. Een dergelijk onduidelijk
toekomstperspectief kan een demotiverend effect hebben op de leerling. Een externe coach kan helpen
4

om het zelfvertrouwen en de motivatie te verbeteren, antwoorden te geven op leervragen, alternatieve
oplossingsrichtingen aan te bieden en kan ervoor zorgen dat de leerling zijn/haar eigen ambities leert
kennen.
Coaches
De activiteiten van de coach bestaan uit het voeren van gesprekken met de leerling in een één-op één
situatie of eventueel in een klein groepje. De coach is een vrijwillige begeleider van een leerling en voert
dus geen reguliere taak op school uit, ook is de mentor niet verbonden aan een
hulpverlenersorganisatie. Het zijn professionals, zowel werkenden en gepensioneerden, afkomstig uit
verschillende beroepsgroepen. Ook kan het gaan om studenten uit het HBO/WO. Tijdens individuele
kennismakingsgesprekken wordt gekeken op welke gebieden de mentor ondersteuning kan bieden en
wordt er gesproken over motivatie, persoonlijke eigenschappen en kwaliteiten, voorkeuren en
verwachtingen.
Loopbaan
Wanneer jongeren loopbaancompetenties ontwikkelen, zullen zij uiteindelijk over een arbeidsidentiteit
beschikken. Zij zullen, anders geformuleerd, in staat zijn antwoord te geven op drie vragen:
(a) Wat voor soort mens ben ik?
(b) Wat voor soort werk past er bij mij?, en
(c) Kan ik met het soort werk dat ik ambieer, ook het soort mens zijn dat ik denk te zijn?
Onderzoek laat zien dat de ontwikkeling van reflectieve en op basis daarvan explorende en sturende
competenties een leeromgeving vereist, die aan drie condities voldoet:
1. Er moet sprake zijn van een zogenoemde ‘krachtige’ leeromgeving die transfer van theorie naar
praktijk mogelijk maakt. Dat is een leeromgeving die praktijknabij is, waarin het leren voor een
belangrijk deel wordt gestuurd door realistische praktijkproblemen die een ‘echte’
probleemeigenaar hebben en waarin de theorie wordt aangeboden in functie van het oplossen
van de aangeboden praktijk.
2. Er moet sprake zijn van een ‘dialogische’ leeromgeving. Reflectieve leerprocessen gericht op
identiteitsvorming worden gerealiseerd via twee gelijktijdige dialogen: een dialoog met zichzelf
(ervaringen en keuzes verbinden met eigen kwaliteiten en motieven) en een dialoog met
anderen (ervaringen en keuzes verbinden met waarden en mogelijkheden die voorkomen in
werk en leren). Deze dialogen kunnen slechts goed op gang komen wanneer er sprake is van
vertrouwen tussen leerlingen/studenten en hun docenten en wanneer de gedachten en
gevoelens van de leerling over ervaringen en keuzes centraal staan in gesprekken.
3. Er moet sprake zijn van een ‘participatieve’ c.q. ‘vraaggerichte’ leeromgeving. Uit onderzoek
(maar ook uit de praktijk) is bekend dat jongeren een grote weerstand hebben tegen reflectie.
Actieve participatie aan dan wel (mede)zeggenschap over het eigen leerproces is essentieel om
deze weerstand te overwinnen.
5

Vraaggerichte en praktijkgerichte leeromgeving
Een krachtige loopbaangerichte leeromgeving onstaat niet alleen wanneer de leerling de kans krijgt
om in de school en in de praktijk een dialoog te voeren met zijn begeleiders over zijn loopbaan, maar
ook wanneer de leeromgeving vraaggericht en praktijkgericht is. Vraaggericht wil zeggen dat de
leerling mede-zeggenschap krijgt in zijn leerproces, vooral doordat het keuzemogelijkheden worden
geboden. Praktijkgericht wil zeggen dat de leerling de kans krijgt om vele en verschillende stages te
lopen in het bedrijfsleven. Vraaggericht onderwijs draagt op zichzelf niet bij aan het inzetten van
loopbaancompetenties, maar praktijkgericht wel. Als leerlingen meer stages volgen, blijken zij hun
loopbaan meer in banen te kunnen leiden (loopbaanvorming) en meer te netwerken. Zij reflecteren
niet vaker op hun loopbaan dan leerlingen die geen stage lopen. Hievoor moet de dialoog in de
praktijk of op school worden georganiseerd.
Loopbaanleren en studierichting
Leerlingen die de dialoog voeren over hun loopbaan, beschikken over een sterker ontwikkelde
arbeidsidentiteit dan leerlingen die dit niet kunnen doen. Leerlingen in technische en economische
studierichtingen blijken over een zwakkere arbeidsidentiteit te beschikken dan leerlingen uit andere
studierichtingen. In deze studierichtingen is er sprake van een zwakke leeromging als het gaat om
loopbaanleren. Deze conclusie wordt ondersteund door een ander onderzoek naar verschillende
opleidingstrajecten. Hierin wordt geconcludeerd dat er over het algemeen de minste aandacht is
voor professionele identiteitsontwikkeling in de cognitieve en technische georienteerde
opleidingsprogramma’s.
Ervaringen
“In de coachingsgroepen wordt gereflecteerd op ervaringen uit de praktijk. Er komen vragen aan de
orde als: ‘Wie ben je eigenlijk?’ De coach confronteert de leerlingen met hun gedrag, benoemt
patronen en legt de relatie met de droom van de leerling. De kerncompetenties worden besproken
met betrekking tot wat leerlingen doen en waarom ze dit doen. De waarom-vraag gaat over de
drijfveren van de leerling. Als je wilt dat leerlingen leren keuzes te maken, moet je uit de
oppervlakkigheid blijven. Het gaat niet om ‘wat vind je leuk?’ maar: ‘wat vind je zo interessant dat je
er moeite voor wilt doen?’ Als een droom betekent dat leerlingen zich in situaties moeten begeven
die ze moeilijk vinden, is het belangrijk om de leerlingen dichter bij de droom te brengen. Het
streven is om leren spanned te maken, een uitdaging te laten zijn. Als coach zoeken we grenzen op
en dagen we leerlingen uit om een stapje verder te gaan dan wat ze zeggen te durven. Voor ons is
het een voorwaarde dat een coach zich kan verbinden aan leerlingen en dat leerlingen zich ook
verbinden aan hun coach. Wij zoeken de verbondenheid niet in veiligheid, maar door leerlingen uit
te dagen hun grenzen op te zoeken. We laten leerlingen dingen doen, zo nodig sturen we de leerling.
Als een leerling iets niet durft, nemen wij het niet over. We sturen de leerling op pad, maar willen
wel met de leerling meegaan op deze weg”. (Bron: M. Kuijpers, F.Meijers & J.Bakker. Krachtige
loopbaangerichte leeromgevingen in het (V)MBO: Hoe werkt het? September 2006.)
6

4. Onderzoeken/evaluaties van coachingsprojecten
In de literatuur wordt niet zozeer gesproken over coaching, maar over mentoring. Omdat de
doelstellingen, werkwijze en doelgroep in grote lijnen overeenkomt, zijn de bevindingen uit
onderzoek/evaluaties ook relevant voor De Slinger Jongeren.
4.1 Evaluatieonderzoek TOP mentorprojecten (mentoronderzoek.nl)
Een onderzoek dat bruikbare resultaten heeft is TOP. TOP is een grootschalig onderzoek naar de
effecten van mentoring op de Toekomst, Ontwikkeling en Perspectief van jongeren. In dit onderzoek, dat
in opdracht van het Oranje Fonds uitgevoerd wordt door het Instituut voor Integratie en Sociale
Weerbaarheid, worden mentorkoppels gevraagd naar hun ervaringen met elkaar. De concrete uitvoering
van het onderzoek bestaat uit het registreren en rapporteren van wat er gebeurd is in de 26
mentorprojecten die onderdeel uitmaken van het ‘Stimuleringsprogramma Mentoring’ van het Oranje
Fonds.
Koppeling mentor/coach en coachees
Wanneer er naar de koppeling gekeken wordt, geschiedt koppeling bij voorkeur via het principe van
gelijkheid in geslacht en etniciteit. ‘Gemixte’ koppels komen echter ook voor. Met betrekking tot
etniciteit bestaan gemixte koppels vooral uit een autochtone mentor die een allochtone jongere
begeleidt. Dit is vooral toe te schrijven aan het feit dat het percentage autochtonen hoger ligt onder
mentoren dan onder de jongeren. Met betrekking tot geslacht wordt gezien dat vrouwelijke mentoren
vaker gekoppeld worden aan mannelijke leerlingen dan andersom, wat verklaard kan worden door het
feit dat de mentorpopulatie voor tweederde uit vrouwen bestaat. Het gemiddelde leeftijdsverschil
tussen mentor en leerlingen is 20 jaar. Het verschil in leeftijd varieert tussen de 1 en 55 jaar. De jongste
mentor is 17 jaar en de oudste 81. De leeftijd van de leerlingen ligt tussen de 12 en 24 jaar met een
gemiddelde van 16,5.
Werven van mentoren
Het werven van mentoren verloopt over het algemeen goed. Projectleiders vissen vaak in veel
verschillende vijvers om mentoren te werven, zoals onder scholieren, studenten, collega’s,
vrienden/kennissen, werknemers van andere bedrijven, vrijwilligers via vrijwilligerscentrale etc. Uit de
resultaten komt naar voren dat de eerste mentoren vaak uit het eigen privé- of professionele netwerk
worden gehaald. Daarnaast wordt in het eerste jaar veel aandacht voor de mentorprojecten gevraagd in
de media, soms met actieve hulp van in die gemeente belangrijke personen, zoals bijvoorbeeld
wethouders. De uitgebreide media-aandacht levert vaak nieuwe mentoren op.
7

Motieven van mentoren
Uit de resultaten blijkt verder dat voor het werven van mentoren in de verschillende vijvers,
verschillende motieven onder potentiële mentoren een rol spelen om zich in te zetten voor een
mentortraject. Het motief om ´anderen te helpen´ leeft sterker in het onderwijs en welzijn, terwijl ook
het motief om ´zelf te kunnen leren van mentoring onder mentoren binnen het bedrijfsleven aanwezig
is. Vooral deze laatste bevinding is een belangrijke omdat we in het coachingsproject van De Slinger
Jongeren er vanuit gaan dat er wederzijdse leermomenten zijn. De leerling leert van de coach, echter de
coach leert ook van de leerling. Bovenstaande bevindingen impliceren overigens ook dat het rekening
houden met motivatieverschillen de werving van coaches kan vergemakkelijken.
Werven van mentees
Hoewel het onderwijs niet de enige vindplaats voor jongeren is blijkt met name de inbedding van een
mentoringproject in het onderwijs het eerste jaar veel aandacht van de projectleiders te eisen. Het
werven van potentiële mentees blijkt in de onderwijspraktijk niet altijd even soepel te verlopen. In de
praktijk blijkt vaak dat op uitvoerend niveau niet altijd voldoende aandacht is voor mentoring. Juist het
draagvlak op uitvoerend niveau blijkt nodig om jongeren te bereiken en warm te maken voor het traject.
De meerwaarde van mentoring
In de praktijk worden er twee mogelijke oorzaken gezien voor het feit dat mentoring binnen het
onderwijs moeizaam verloopt en dat daarom het aantal matches achterblijft bij de doelen die vooraf
opgesteld zijn. Aan de ene kant blijkt de meerwaarde van mentoring niet altijd duidelijk. Wat voegt
mentoring toe aan de begeleiding voor leerlingen die er al is? En aan de andere kant is voor de
betrokkenen binnen het onderwijs niet altijd duidelijk voor wie mentoring bedoeld is. Dit valt af te
leiden uit de bevinding dat er onduidelijkheden zijn over de doorverwijzing van jongeren. De
doorverwijzing van te ‘zware’ leerlingen, oftewel leerlingen die eigenlijk professionele hulp zouden
moeten krijgen, maar ook te ‘lichte’ gevallen, zoals jongeren die vooral huiswerkondersteuning
behoeven, levert nog wel eens een discrepantie op tussen de verwachtingen die de mentor en mentee
van het traject hebben. Dit kan ten koste gaan van de kwaliteit van de begeleiding, met als gevolg dat
sommige koppels daardoor vroegtijdig, voordat de vooraf gestelde doelen zijn behaald, uit elkaar gaan.
Verheldering van de meerwaarde
Een belangrijk instrument om de meerwaarde van mentoring en de doelgroep te verhelderen blijkt het
geven van concrete en pakkende voorbeelden. Met behulp van filmpjes waarin mentoren en mentees
zelf aan het woord komen of door mentoren en mentees zelf de voorlichting in klassen te geven, kan de
meerwaarde van mentoring en de doelgroep worden verduidelijkt.
Verder blijkt mentoring steviger verankerd te zijn binnen het onderwijs wanneer er enthousiaste en
betrokken personen mee aan de slag gaan. In de projecten die meer succesvol zijn in het aanleveren van
koppels, krijgen deze personen er tijd, ruimte en (financiële) middelen voor. Dit impliceert dat het
belangrijk lijkt om onderwijspartners als een serieuze post in de begroting op te nemen. Daarnaast blijkt
dat in projecten waar veel leerlingen worden aangemeld, er vaak al samenwerkingsverbanden bestaan
8

met de instelling die verantwoordelijk is voor het project. De reeds opgebouwde vertrouwensband en
samenwerkingsverbanden tussen De Slinger Jongeren en de ROC’s waarin de BeV-projecten worden
uitgevoerd en de coaching wordt ingepast, vergemakkelijkt dus de werving van de jongeren.
Conclusie
Het opzetten van een mentor- en coachingsproject, waarbij veel aandacht is voor draagvlak en een
brede samenwerking in de gemeente, kost tijd. Mentor en coachingsprojecten zijn ontwikkelprojecten.
Juist de aandacht voor het brede draagvlak waarmee op den duur duurzame projecten kunnen ontstaan,
vergt tijd. Deze investering op kwaliteit blijkt belangrijk omdat de investering op draagvlak ook de
kwantiteit waarborgt. Wanneer de meerwaarde en doelgroep beter bekend is binnen het onderwijs,
leidt dit tot meer inspanning en ook een hogere kwaliteit in de doorverwijzing, waardoor het aantal
‘effectieve’ koppels vergroot wordt.
4.2 Onderzoek Movisie (Meer dan een steuntje in de rug. Succesfactoren van mentoring en coaching
onderzocht. 2009)
Het veld van coaching en mentoring is niet alleen onoverzichtelijk, maar er bestaat ook een zekere
spraakverwarring. Om enige helderheid te brengen in de discussie rond mentoring, wordt er in het
onderzoek van Movisie onderscheid gemaakt tussen drie typen mentoringprojecten. De eerste twee
typen zijn gericht op jongeren, het derde is gericht op specifieke doelgroepen. Voortbouwend op
Amerikaanse literatuur, wordt binnen het onderzoek onderscheid gemaakt tussen twee varianten:
school-based mentoring is primair gericht op het verbeteren van schoolprestaties van jongeren, terwijl
community based mentoring een bredere invalshoek kent (Rhodes 2002).
De drie typen mentoringprojecten op een rij:
1. School-based mentoring voor jongeren
In dit type projecten ondersteunt de mentor de schoolcarrière van zijn of haar mentee bij het
oplossen van conflicten en ruzies op school, geeft huiswerkbegeleiding en wijst zijn of haar
pupil op het belang van discipline. De school is het ankerpunt in de relatie tussen de mentor
en zijn/haar pupil, de activiteiten vinden veelal op school plaats en de school is de belangrijkste
partner in de organisatie van het mentoringproject. Er bestaan verschillende varianten
van school-based mentoring. Er zijn programma’s waarin medeleerlingen de mentor zijn,
programma’s waarin studenten van hogescholen middelbare scholieren ondersteunen en
programma’s waarin leerlingen worden begeleid door een volwassen mentor die werkzaam
is in de sector waarvoor de leerling wordt opgeleid (Kennispunt Mentoring 2009).
2. Community based mentoring voor jongeren
Dit type projecten is in bredere zin gericht op het begeleiden en ondersteunen van
opgroeiende jongeren. Het accent ligt op de sociaal-emotionele ontwikkeling en de
socialisatie van de mentee, bijvoorbeeld door deze vertrouwd te maken met de heersende
9

normen en waarden, gedragsregels en omgangsvormen. Hoewel community based
mentoringprojecten geen directe organisatorische relatie hebben met een onderwijsinstelling, speelt
het bevorderen van de schoolprestaties of het vergroten van de motivatie om te leren vrijwel altijd
een belangrijke rol in de mentoringrelatie.
3. Mentoring voor specifieke doelgroepen
Het derde type betreft projecten die gericht zijn op specifieke doelgroepen zoals ex-gedetineerden,
mensen met psychiatrische problemen, ouderen in een (dreigend) sociaal isolement of inburgeraars
met een taalachterstand. In het overgrote deel van deze projecten staat niet het leren en
socialiseren centraal, maar het hebben van een leuke tijd samen. Meestal worden in dit type
mentoringrelatie geen concrete doelen afgesproken, zoals het verbeteren van de taalvaardigheid
van de mentee, maar gaat het om het ‘contact om het contact’. Dit type projecten wordt in het
werkveld vaak bestempeld als ‘maatjesprojecten’.
Hoewel onderling dus accentverschillen zichtbaar zijn, hebben deze drie typen projecten vaak een
overeenkomstige opzet: de mentoren worden vooraf gescreend en getraind, vervolgens krijgen ze een
mentorbegeleider toegewezen die hen koppelt aan een mentee. Gedurende het traject worden voor de
mentoren meestal intervisiebijeenkomsten georganiseerd. De Slinger Jongeren richt zich vooral op de
tweede groep: community based mentoring/coaching voor jongeren. De focus ligt niet zozeer op de
schoolcarrière, de focus ligt echter wel op coaching van de sociaal-emotionele ontwikkeling van een
leerling. Dit hangt samen met de doelgroep van het ZonMw-project: kwetsbare jongeren binnen ROC’s.
Het einddoel is dat de coach en de jongere(n) zich gezamenlijk gaan inzetten voor de samenleving als
‘maatschappelijke maatjes’.
Methode en doelstelling van het onderzoek van Movisie (2009)
De centrale vraag van het onderzoek was:
Wat is het resultaat van mentorprojecten en hoe kan de effectiviteit worden geoptimaliseerd?
De doelstellingen waren:
1. Inzicht verkrijgen in werkzame elementen
2. Verfijning van mentoringmethodieken
3. Vergroten van maatschappelijke kansen van kwetsbare jongeren
Tijdens dit onderzoek zijn er ruim 360 coaches en coachees bevraagd. Dit is gedaan middels een
schriftelijke enquête en diepte interviews. In totaal zijn er negen coachingprojecten onderzocht:
Goal! Amsterdam
Big Brothers Big Sisters of Rotterdam
&U Meidenproject, Rotterdam
Vitalis, Den Haag
10

Jong Perspectief, Zoetermeer
Coach & Co, Amersfoort
Hogeschool Utrecht Big Brother Big Sister
Coaching Parlan, Noord-Holland
Support Fryslân
De kenmerken van de mentoren in het onderzoek waren:
89% autochtoon
72% vrouw
18 tot 68 jaar (driekwart jonger dan 40)
Bij het werven van de coaches voor De Slinger Jongeren willen we de nadruk leggen op young
professionals en (hiertoe getrainde) hbo-studenten.
De kenmerken van de mentees waren:
58% allochtoon
62% meisjes
10 tot 21 jaar (driekwart 12 to 16 jaar)
De doelgroep van De Slinger Jongeren is voornamelijk ouder dan 16 jaar (leeftijd 16-20 jaar). Onze
ervaring is, dat hoe ouder deze kwetsbare jongeren zijn, hoe vaker zij reeds negatieve ervaringen hebben
opgedaan met de samenleving en hoe wantrouwender ze staan ten opzichte van de samenleving en
allerlei formele instanties op het gebied van onderwijs, werk,veiligheid, vrijetijd etc. (zo is de doelgroep
vmbo over het algemeen positiever en opener dan mbo-ers van vergelijkbare opleidingsniveaus).
Ook de doelgroep van De Slinger Jongeren is overwegend allochtoon en zeer multicultureel samengesteld.
Afbakening coachingprojecten
Jeugdmentoring zijn voornamelijk programma’s gericht op risicojongeren. Dit zijn geen zware gevallen
maar wel serieuze. De leeftijd van deze jongeren varieert van 10 tot 23 jaar. Mentoringprojecten
hebben een duurzaam karakter. Het project moet minstens 6 maanden duren en het contact tussen de
mentor en de jongeren circa 1 keer per week. De Slinger Jongeren heeft daarin een andere insteek. Het
werken met risicojongeren is niet zozeer relevant. De doelgroep kan lastig zijn, maar in principe geen
prominente risicogroep. De coaching is voornamelijk gericht op overdracht van sociaal en cultureel
kapitaal (empowerment).
De 5 belangrijkste gebieden die Movisie onderscheidt, waarbij jongeren hulp nodig hebben zijn (volgens
de coaches):
School
Sociale vaardigheden
Emotioneel welzijn
Vrijetijdsbesteding
Relatie en contact ouders
11

De minste hulp hebben de jongeren nodig bij het omgaan met alcohol en/of drugs en
criminaliteitspreventie. De gebieden sociale vaardigheden, emotioneel welzijn en vrijetijdsbesteding zijn
de belangrijkste onderwerpen waarop De Slinger Jongeren inhaakt.
Wat levert coaching op?
Uit dit onderzoek bleek dat coachingprojecten positief gewaardeerd worden. Coaches werden
gewaardeerd met een gemiddelde rapportcijfer van 8,9. De projecten werden gewaardeerd met een
rapportcijfer van 8,4. Deze rapportcijfers gingen veelal om de gezelligheid en of het leuk was. Maar zijn
de projecten ook effectief?
Vier vragen zijn opgezet om de effectiviteit van de projecten te evalueren:
Emotioneel kapitaal heeft betrekking op het emotioneel welzijn van de coachee. Draagt het
mentoschap bij aan het vertrouwen dat de coachee heeft in zichzelf en in de toekomst?
Academisch kapitaal heeft betrekking op de leerprestaties van de coachee. Zijn de schoolcijfers
en werkprestaties van de coachee verbeterd en-of is de motivatie voor school toegenomen?
Sociaal kapitaal heeft betrekking op het vermogen van de coachee om nieuwe hulpbronnen aan
te boren. Heeft het mentorschap bijgedragen aan uitbreiding van het sociale netwerk van de
coachee en zijn diens verhoudingen met ouders en leeftijdsgenoten verbeterd?
Cultureel kapitaal heeft betrekking op de gedragscode en omgangsvormen die van belang zijn
om vooruit te komen in de samenleving. Heeft de coachee dankzij het mentorschap zijn of haar
horizon verbreed, nieuwe sociale vaardigheden ontwikkeld en praktische vaardigheden
opgedaan?
Met name cultureel, sociaal en emotioneel kapitaal zijn van belang voor de projecten van De Slinger
Jongeren.
Hieronder wordt een deel van de resultaten van de vragenlijst, ingevuld door de mentees en mentoren,
besproken.
Emotioneel kapitaal: 57% van de ondervraagde mentees waren het eens met de stelling ‘Door
het contact met mijn mentor heb ik meer vertrouwen in de toekomst’. 18% was het hier mee
oneens. Met de stelling ‘Door het contact met mijn mentor heb ik meer zelfvertrouwen’ was
48% van de mentees het mee eens en 34% niet.
Sociaal kapitaal: 50% van de mentees heeft door het contact met de mentor meer mensen leren
kennen, maar de meerderheid vond ook dat de relatie met leeftijdsgenoten en de ouders niet is
verbeterd door het contact met de mentor. Dit was respectievelijk 37% en 46% van de mentees
die er zo over dachten.
Cultureel kapitaal: 42% van de mentees heeft door het contact met de mentor nieuwe hobby’s
en interesses gekregen. 31% was het hier niet mee eens. 43% is op nieuwe plekken gekomen,
12

hier was 32% het niet mee eens. 48% van de mentoren vond dat de sociale vaardigheden van de
mentee is verbeterd dankzij de coachingrelatie. 41% had hier geen overduidelijke mening over.
Succesfactoren
Wat zijn nou deze succesfactoren?
1. De juiste match: een kleine afstand in de beleving van de coachee is cruciaal. De match moet
raakvlakken hebben in humor, karakter en interesses.
Invulling De Slinger Jongeren: om een juiste match te maken, willen we de jongeren en de
potentiële coaches laten speeddaten. In de speeddate worden er stellingen over de interesses en
hobby´s verwerkt. Op deze manier kunnen er matches gemaakt worden op basis van dezelfde
raakvlakken en/of behoeften.
2. Een groot leeftijdsverschil kan positief uitwerken op zelfvertrouwen en sociale vaardigheden.
Invulling De Slinger Jongeren: Wij werken vaak met peers. Gebleken is dat dit een positieve
uitwerking heeft. Hbo- of wo-studenten en young professionals hebben dan ook in principe onze
voorkeur. Maar we zullen ook oudere coaches in het porject opnemen, omdat we geïnteresseerd
zijn in eventuele verschillen in waardering en werkwijze tussen jongere en oudere coaches.
3. Autochtone mentor kan bijdragen aan het zelfvertrouwen en cultureel kapitaal van een
allochtone coachee.
Invulling De Slinger Jongeren: Matching wordt niet per sé op basis van afkomst gemaakt.
Matching wordt gemaakt op basis van raakvlakken en/of behoeften zoals hierboven genoemd.
4. Zonder hechte band geen effect!
Invulling De Slinger Jongeren: Doordat in onze projecten op een zeer laagdrempelige, praktische
manier wordt samengewerkt tussen coach en jongere(n) wordt de coach niet als een ‘bedreiging
of vreemde van buitenaf’ (onze doelgroep is vaak wantrouwend ten aanzien van onbekenden)
gezien en wordt op ongedwongen, speelse wijze een band opgebouwd.
Mentorstijl
De mentorstijl is de vorm van begeleiding die door de mentor wordt toegepast. De combinatie van drie
mentorstijlen blijken effectief:
1. Ondersteunende stijl: vertrouwensband opbouwen (met name beginfase)
Invulling De Slinger Jongeren: tijdens het project wordt de vertrouwensband opgebouwd door
een aantal contactmomenten met elkaar te hebben.
2. Instrumentele stijl: doelen stellen, de coachee spelenderwijs toerusten
Invulling De Slinger Jongeren: ook dit punt wordt tijdens het project vervuld. In eerste instantie
wordt door de coach praktische, instrumentele coaching/begeleiding geboden bij de uitvoering
van het project. In de loop der tijd gevolgd door meer persoonlijk gerichte instrumenten en
methodieken die meer buiten het project liggen, zoals een bezoek op de werkvloer van de coach.
3. Actieve stijl: erop uit gaan, afwisselen van leerzame en ontspannende activiteiten ondernemen
Invulling De Slinger Jongeren: Na afloop van het project kunnen de coach en jongere doorgaan
als ’maatschappelijk maatjse’ waarin ze vaker activiteiten met elkaar ondernemen en iets gaan
doen voor een ander c.q. de samenleving, ook buitenschools.
13

Een effectieve mentor combineert en schakelt tussen de drie mentorstijlen en naarmate de
coachingrelatie langer duurt, groeit het repertoire van mentoren. De mentorstijlen zijn deels verankerd
in de persoonlijkheid van de mentor, maar kunnen ook gedeeltelijk worden aangeleerd en strategisch
worden ingezet.
Organisatie
Succesfactoren zijn:
- Tijd Langdurige coachingrelaties zijn effectiever
- Schaal Kleinschalige projecten lijken effectiever (‘familiegevoel’,
beperkte caseload mentorbegeleiding of casemanager).
- Aandacht Aandacht en waardering voor coaches, veel meer
(informeel) contact met de coachees en contact met de
thuissituatie van de coachees.
- Maatwerk in training en intervisie Positief gewaardeerd, maar soms te algemeen: intervisie
beter benutten als training on the job.
-Monitoring, evaluatie, volgsystemen komen effectiviteit ten goede: combineer harde en
zachte vormen.
- Aansluiting bij de sociale infrastructuur coachees potentieel kwetsbare doelgroep, dus zorg voor
vroegtijdige signalering, doorverwijzing etc. wanneer
nodig.
De Slinger Jongeren wil vooral in de beginfase veel ervaring opdoen met training’ on the job’ van de
coaches. Daarnaast wordt –samen met Movisie- een op maat gemaakt training- en intervisie-aanbod
ontwikkeld voor de coaches.Gestart wordt met kleinschalige coachingstrajecten en doel ishet
samenstellen van ‘pools’van coaches in diverse steden, die inzetbaar zijn op meerdere projecten c.q. voor
meerdere jongeren en voor een langere periode. Zij komen tevens in aanmerking voor trainingen.
14

4. Training van coaches
Om een effectieve mentor-coachee relatie te bewerkstelligen moeten de coaches opgeleid worden tot
een veelzijdige mentor. Uit een trainingsprogramma voor coaches van het Landeling
Ondersteuningsprogramma Coaching (LOM) worden een aantal aspecten van een dergelijke training
benoemd.
Leerdoelen
De leerdoelen van de training van een mentor zijn volgens het LOM:
- De mentor kan aangeven wat coaching is en wat zijn/haar taak hierin is
- De mentor kan aangeven wat de kenmerken zijn van een goede mentor-coachee relatie
- De mentor weer over welke basisvaardigheden een mentor moet beschikken en kan die vaardigheden
ook toepassen
- De mentor kan sociaal-emotionele begeleiding geven aan de coachee
- De mentor kan een coachee helpen bij het orienteren op vervolgstudie en/of werk.
Ervaringen staan centraal
De training gaat uit van de eigen kracht van de coaches. De inhoud van de training is niet voorschrijvend
en heeft geen theoretisch karakter, maar laat veel ruimte voor de inbreng van eigen kennis, visie en
ervaringen van coaches.
Tijdens de training staat het uitwisselen van ervaringen centraal. Het zijn de ervaringen die coaches
opdoen met hun coachees, maar ook ervaringen uit hun eigen leven, De onderwerpem van de training
worden besproken aan de hand van deze ervaringen.
Het is belangrijk dat tijdens de training het uitwisselen van kennis, visie en ervaringen worden
gestimuleerd: “Hoe denk jij daar over?”, is een veelgestelde vraag in de training. Ook kunnen bepaalde
situaties ter plekke worden uitgespeeld; “kun jij de rol spelen van een coach die het vervelend vindt als
zijn coachee weer te laat op zijn afspraak komt?”. Verder is het zinvol ervoor te zorgen dat coaches
elkaar zoveel mogelijk tips geven: “hoe zou jij dat aanpakken in die situatie?”,
Doelgroep
Een training kan bedoeld worden voor student- en volwassencoaches. Zij zijn ervaringsdeskundigen en
kunnen functioneren als rolmodel voor leerlingen. De coaches ondersteunen de leerlingen bij hun sociaal
en emotioneel welbevinden en eventueel bij bepaalde vragen over of rond de studie en bij studie- en/of
beroepskeuze. De studentmentor/studentcoach is een student van het MBO, HBO of WO. De
volwassenmentor/volwassencoach is een volwassen beroepsoefenaar in een specifieke beroepspraktijk
of young professional.
- Hoewel er onderscheid wordt gemaakt in twee soorten coaches, kan gekozen worden voor een
trainingsopzet, bruikbaar voor alle coaches. De reden hiervoor is dat er veel overeenkomsten zijn in de
aard en inhoud van de begeleiding die coaches geven.
15

- Er kan gekozen worden voor een homogene samenstelling van de groep, door bijvoorbeeld de
studentcoaches bij elkaar te plaatsen. De groep mag niet groter dan ongeveer 15 coaches zijn.
- Het opsplitsen van coaches uit verschillende allochtone groeperingen kan als voordeel hebben dat de
coaches zich eerder op hun gemak voelen in hun eigen groep. Coaches hoeven minder te wennen aan
elkaar. Verder blijkt dat coaches uit dezelfde groep sneller contact leggen met elkaar en eerder
afspraken maken om gezamenlijk activiteiten te ondernemen met de coachees. Aan de andere kant,
gezamenlijk trainen heeft ook weer voordelen. Het kan bijdragen aan wederzijds begrip en kennis van
interculturele verschillen. Meerdere factoren spelen hierbij een rol, zoals het aantal coaches dat getraind
moet worden, de verdeling over de groeperingen waaruit zij afkomstig zijn en de verhouding
man/vrouw.
Uitgebreide informatie over het trainen van coaches is te vinden in: “Train de mentor” Een draaiboek
voor trainers van leerling-, student-, en volwassencoaches. Landelijk Ondersteuningsprogramma
Coaching. Utrecht, 2004.
16

5. Financiering van coachingsprojecten
(Bron: bijeenkomst kennispuntmentoring www.mentoringwijzer.nl)
Het Kennispunt Mentoring wil meer bekendheid geven aan mentoring in het onderwijs en scholen en
instellingen stimuleren gebruik te maken van deze methodiek. Het richt zich op alle vormen van
mentoring. Het Kennispunt Mentoring organiseerde in november 2009 een bijeenkomst
over financieringsmogelijkheden voor mentoringprojecten. Hieronder staan een aantal uitkomsten van
deze bijeenkomst.
Het financieel inbedden van een coachingproject binnen een school
Kees Maas van het Norbertus College in Roosendaal vertelt over zijn ervaring met het financieel
inbedden van het coachingproject binnen zijn school. Dit project is bedoeld voor leerlingen die
vroegtijdig dreigen uit te vallen of onder hun niveau presteren en die zelf geholpen willen worden. Vanaf
schooljaar 2002-2003 tot schooljaar 2007-2008 werd het project twee jaar gesubsidieerd door Palet en
vier jaar door de gemeente Roosendaal. Net als iedere andere subsidie liepen ook deze subsidies ten
einde. Aan het eind van de subsidieperiode was er een absoluut besef dat het project dóór moest gaan.
Om aan dit besef gehoor te geven, is gekeken op welke wijze het project structureel kon worden ingebed
binnen de organisatie. Adriaan Frijters, directeur Schade en Inkomen Nationale Nederlanden, opperde
het idee om een businessplan te maken waarin wordt gekeken naar de vraag wat de school aan een
dergelijk project zou kunnen verdienen en hoe er een win-winsituatie zou kunnen ontstaan. Deze
vertaalslag van het denken in termen van subsidies naar het financieel verantwoordelijk denken is dé
kanteling geweest voor het Norbertus College. Hierdoor hebben zij het coachingproject een vast
onderdeel van het aanbod kunnen maken binnen de leerlingbegeleiding. Het advies van Kees Maas is
dan ook om los te komen van de tunnelvisie; het denken in termen van subsidies. Subsidies zijn altijd
eindig. Neem daarom het heft in eigen handen en ga financieel verantwoordelijk denken: maak een
businessplan waarin je het coachingproject vanuit een financieel eigen belang structureel probeert in te
bedden in de school.
Gemeentelijke subsidiemogelijkheden
Jules Wolthuis, werkzaam bij de gemeente Lelystad, geeft een aantal succesfactoren die de honorering
van een subsidieaanvraag bij de gemeente kunnen vergroten. Deze succesfactoren zijn:
1. Let op de eigen houding: wees geduldig, neem initiatief en zorg voor een transparante
communicatielijn met wethouders en ambtenaren.
2. Werk samen met anderen: denk aan het aangaan van samenwerkingsverbanden met bijvoorbeeld
schoolbesturen. Maar werk vooral ook samen met de gemeente. Steek energie in de relatie met de
gemeente, want de gemeente is je belangrijkste partner. Maak hen mede verantwoordelijk voor de
ideeën die er zijn.
17

3. Bereid de subsidieaanvraag zorgvuldig voor: werk ook hier samen met de verantwoordelijke
wethouder. Zorg ervoor dat het idee/projectplan reeds een bekend verhaal is wanneer de
subsidieaanvraag bij de gemeente binnenkomt.
4. Weet waar de besluitpunten liggen binnen de gemeente, ofwel: weet waar het geld is. Heb hierbij oog
voor verschillende beleidsterreinen waar subsidie aangevraagd kan worden. Denk bijvoorbeeld aan het
beleidsterrein van onderwijs, welzijn en in het bijzonder jeugdbeleid. Ook de Lokaal Educatieve Agenda
en het armoedebeleid kunnen een uitgangspunt vormen voor het aanvragen van subsidie voor
coachingprojecten. Wees je daarbij bewust van de aandachtspunten van de verschillende
beleidsterreinen en weet waarvoor je aanvraagt (maak een goed plan van aanpak).
18

6. Dilemma’s, knelpunten en mogelijke oplossingen
(Bron: bijeenkomst kennispuntmentoring www.mentoringwijzer.nl
Ter afsluiting van de bijeenkomst van het Kennispunt Mentoring zijn er een aantal concrete
aanbevelingen gedaan, die voort zijn gekomen uit veelvoorkomende dilemma’s die door de genodigden
gedurende de bijeenkomst zijn aangedragen.
Dilemma: Hoe bed je het coachingproject structureel in binnen de eigen organisatie?
Aanbeveling:
Zet de meerwaarde en de effecten van coachingprojecten op papier. Zorg voor een goede
documentatie en argumentatie waarmee sleutelfiguren in de organisatie (leidinggevenden,
coaches, docenten) overtuigd kunnen worden van een structurele inbedding van
coachingprojecten binnen de eigen organisatie.
Dilemma: Hoe betrek je het bedrijfsleven bij de financiering van coachingprojecten?Welke
mogelijkheden biedt het bedrijfsleven?
Aanbevelingen:
Schakel de hulp in van zogenaamde ‘makelaars maatschappelijk verantwoord ondernemen’. Dit
zijn organisaties die bemiddelen tussen bedrijven en maatschappelijke organisaties. Gebruik
deze makelaars om in contact te komen met bedrijven. Kijk of bedrijven een rol kunnen spelen in
het leveren van coaches, kennis (in de vorm van bijvoorbeeld trainingen) en of zij eventueel
daarna een financiële bijdrage zouden kunnen leveren aan het project.
De Slinger Jongeren/De Publieke Zaak is zelf schakel tussen bedrijven en maatschappelijke
organisaties en dus staan we sterk in dit opzicht.
Bouw een goed netwerk op met lokale bedrijven. Ook de lokale politiek mag daarbij niet uit het
oog worden verloren. Bouw goede contacten op met de verantwoordelijke
wethouders/ambtenaren; maak hen mede verantwoordelijk voor het project.
Start een ‘klankbordgroep’ met (vooraanstaande) leden uit diverse maatschappelijke
organisaties en het bedrijfsleven waarin gesproken wordt over maatschappelijke knelpunten en
mogelijke oplossingen en de rol van het coachingproject daarbinnen.
Toon passie, spreek met je hart en maak duidelijk dat je het niet voor jezelf doet, maar voor de
leerlingen.
19

Dilemma: Hoe vind je naast de gemeente andere financierders?
Aanbevelingen:
Zoek meerdere financierders: maak het project niet financieel afhankelijk van de gemeente,
maar kijk ook naar financieringsmogelijkheden buiten de gemeente (bedrijven, scholen,
enzovoort).
Overtuig scholen van de meerwaarde van coachingprojecten: maak scholen er bewust van dat
ook zij baat hebben bij coachingprojecten (minder schooluitval). Spreek scholen aan op de vraag
wat zij ervoor over hebben om leerlingen te behouden. Probeer scholen dus partner te maken
van de projecten en daarmee ook cofinancier van de projecten.
Heb oog voor de vorm en inhoud van het project: verschillende projecten vragen om
verschillende vormen/bronnen van financiering. Wees je daarvan bewust en weet waar je
aanklopt.
Dilemma: Hoe onderhoud je een goede relatie met de gemeente?
Aanbeveling:
Breng je successen in beeld. Breng bijvoorbeeld de coachees mee naar overleggen met
wethouders en/of ambtenaren en laat henzelf hun verhaal doen of vergader op het stadhuis
zodat de gemeente weet dat je actief bent. Doe dit structureel en niet alleen op momenten dat
er besluiten worden genomen.
Creëer persmomenten.
Dilemma: Hoe werk je naar een structurele financiering toe?
Aanbevelingen:
Probeer te stapelen: zorg voor meerdere financierders en maak je niet afhankelijk van één
financiële bron.
Haak aan bij de lokale sociale agenda: probeer het coachingproject in te bedden in lokale
maatschappelijke problemen waar de gemeente tijd en geld aan besteedt.
Sluit aan bij de WMO: kijk wat er vanuit de vrijwilligersgelden mogelijk is.
Kijk naar woningbouwcorporaties. Ook zij hebben in het kader van maatschappelijk verantwoord
ondernemen veel geld te besteden.
20

7. Algemene aanbevelingen
Het potentieel van coaching kan nog sterker worden benut door:
1. Effectiever matchen
2. Coaches meer bewust te maken van de werking van verschillende begeleidingsstijlen
3. Een duurzame ondersteuningsstructuur: training op maat, vinger aan de pols (monitoring) en
inbedding in de bredere sociale infrastructuur.
Aanbevelingen vanuit andere projecten (o.a Variya onderzoeken: ‘Onderweg naar morgen, niet
zonder mijn mentor’ en ‘extra steun in de rug’)
zorg dat je een goede start kunt maken;
zorg dat je over gemotiveerd en deskundig personeel beschikt;
zorg ervoor dat de leeromgeving op school en in de praktijk sluitend is: betrek het wekveld
bij de opleiding;
scholing en voorbereiding vooraf zijn erg belangrijk;
coaching on the job blijft ook nodig;
een persoonlijke, directe benadering, via de stagecontacten levert meer op dan grootschalige
informatiebijeenkomsten.;
zorg voor een zo breed mogelijk draagvlak in de school;
organiseer de loopbaandialoog op basis van concrete praktijkervaringen;
begrijp en organiseer vraaggericht onderwijs niet als doe-het-zelfonderwijs maar als een
continue dialoog met leerlingen over het maken van loopbaankeuzes;
maak van gesprekken met leerlingen over hun vaardigheden en wensen zo snel mogelijk een
dialoog over hun kwaliteiten en motieven;
reflectie alleen is niet voldoende. Leerlingen moeten zelf de vormgeving van hun loopbaan
sturen;
netwerken moet op school meer aandacht krijgen;
interventies en instrumenten moeten niet alleen voor de studieloopbaan worden ingezet
maar ook voor de totale levensloopbaan;
niet alleen leerlingen maar ook docenten, decanen en managers moeten
loopbaancompetenties ontwikkelen.
Voorwaarden om een loopbaanleeromgeving te vormen
De voorwaarden zijn van toepassing op vernieuwingen in scholen in het algemeen.
Het gaat om:
het bevorderen van het innovatievermogen en –bereidheid bij zowel de docenten als het
management;
het organiseren van tijd en het tijd nemen voor de vernieuwing;
het geven vab prioriteit aan vernieuwingsprocessen vanuit een duidelijke visie;
het accepteren van fouten door alle betrokkenen;
het zorgen voor draagvlak onder docenten;
deskundigheidsbevordering van docenten;
steun in woord en daad van het management;
21

het creeeren van een gemeenschappelijke visie;
het opzoeken van de grenzen van wet –en regelgeving;
het samenbrengen van talenten voor vernieuwing;
het verzamelen van bewijzen van en voor succes;
het borgen van opgebouwde deskundigheid in de organisatie, en om;
het verbreden van vernieuwingen naar andere delen van de organisatie.
Risico’s bij coaching
Bij coaching gaat het om jonge en vaak kwetsbare leerlingen. In vol vertrouwen worden deze
toevertrouwd aan een mentor of coach. Afspraken vinden vaak buiten en na schooltijd plaats. De
screening en monitoring van coaches kan daarom niet zorgvuldig genoeg zijn. Sommige projecten
vragen een verklaring van goed gedrag van de mentor. Ook moet voor alle partijen van meet af aan
duidelijk zijn dat de mentor geen professionele hulpverlener is. Een mentor moet zijn grenzen
kennen en bewaken. Het is wel belangrijk, zeker bij leerlingcoaching, dat de mentor weet waar hij
terecht kan met problemen die professionele aandacht behoeven en hoe hij de hem toevertrouwde
leerlingen kan en mag doorverwijzen.
22

8. Conclusie
Coachingsprojecten hebben het potentieel om effectief en succesvol te zijn, echter daarvoor moeten
er heel wat handen ineen geslagen worden. Er is veel onbenut potentieel of tijdelijk rendement,
deels veroorzaakt door een onvoldoende voorbereiding. Het is duidelijk dat een belangrijk deel, zo
niet het belangrijkste deel, bestaat uit een goede voorbereiding. De kennis van succes- en
faalfactoren vergroot, zo blijkt uit onderzoek, de kans op succes. Vooral op het gebied van matching
en opleiding van de coaches moet veel tijd en energie gestoken worden. Aanvullend hierop, is een zo
breed mogelijk draagvlak op de scholen een belangrijk en niet te onderschatten onderdeel.
De Slinger Jongeren sluit aan bij wat zij al doet, dus het coachingstraject wordt geïntegreerd in de
lopende projecten. Er is dus reeds draagvlak voor de activiteite,n waar coaching een aanvulling op is.
Coaches die in coachingsprojecten participeren, moeten over een zo compleet mogelijk pakket
beschikken. Deels vanuit de eigen intuitie, deels aangeleerd door trainingen en workshops. Coachees
zijn er in verschillende kleuren en maten en dus vergt dat een goed aanpassingsvermogen vanuit de
coaches. Dit is enkel te verkijgen door de coaches een goed en compleet mogelijk voortraject aan te
bieden. Hierbij variëren leerlingen sterk in cultuur, afkomst en milieu (dit is zeker ook van toepassng
op de doelgroep van de Slinger Jongeren) . Bij de samenstelling van de mentorgroep moet hier dus
rekening mee gehouden worden, want hoewel er een positief effect lijkt te zijn bij het matchen van
een oudere autochtone mentor met een allochtone coachee; enkel autochtone coaches in een
allochtone coachee groep is niet bevorderlijk voor de samenwerking tussen deze twee groepen.
Ook als het gaat om financiering van het project moeten er voorbereidingen getroffen worden. Het
zoeken van meerdere financierders lijkt nodig te zijn, zodat men niet afhankelijk wordt van één
enkele financierder. Een subsidie houdt een keer op en dus is een stevige financiele basis belangrijk
voor de eventuele voortzetting van het project in de jaren erna.
De samenwerking met scholen is een uitdaging, maar in verschillende opzichten zeer belangrijk. Ten
eerste moeten niet alleen coaches opgeleid worden, de docenten van de school waar het project
wordt uitgevoerd, moeten ook voorgelicht en geinformeerd worden. Zonder de ondersteuning en
het enthousiasme van deze docenten wordt het coachen toch wel erg lastig. Ten tweede is het
duidelijk maken van de win-win situatie erg belangrijk, omdat dit ervoor kan zorgen dat het project
als onderdeel van het leerprogramma wordt geïntegreerd. Een business plan opzetten samen met de
school kan hierbij een hulpvol middel zijn. Binnen De Slinger Jongeren wordt altijd intensief
samengewerkt met docenten, die volledig op de hoogte zijn van de projecten en hier ook hun
goedkeuring aan verlenen. Zij stellen tijd beschikbaar binnen het onderwijsprogramma en beoordelen
of en in hoeverre de competenties die de jongeren opdoen, relevant zijn in het kader van onderwijs in
burgerschapscompetenties.
Tot slot zijn er een aantal succes en faalfactoren genoemd. Zoals al gezegd is de kennis van deze
factoren de sleutel tot succes. Ook sluit de werkwijze van De Slinger Jongeren reeds op een aantal van
deze punten aan en kan daarmee een voordeel hebben.
23