Benson Owili | Professie voor het leven | Jubilerende fraters

FRATERS CMM
4/12
| Twee nieuwe geassocieerden | ‘Een dak
boven mijn ziel’ | Benson Owili | Professie
voor het leven | Jubilerende fraters |
Sigaren en rotan stoelen

Inhoud
Mission statement
Barmhartigheid is van alle tijden en plaatsen.
Barmhartigheid staat centraal in alle
wereldgodsdiensten: hindoeïsme, boeddhisme,
jodendom, christendom en islam.
De beweging van barmhartigheid heeft een
spoor getrokken in de geschiedenis.
De verschillende vormen waarin zij verschijnt,
zijn uitdrukking van de samenleving waarin zij
ontstond en van de spiritualiteit die haar draagt.
De Congregatie van de Fraters van Onze Lieve
Vrouw, Moeder van Barmhartigheid is geworteld
in de christelijke barmhartigheid.
2
Verloren zoon, Rembrandt
column van de
rond frater
andreas
algemene overste 4 5
Colofon
Fraters CMM (voorheen Ontmoetingen) is het driemaandelijks
contactblad van de Congregatie van de
Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid
(‘Fraters van Tilburg’ of ‘Fraters CMM’).
Een abonnement is gratis (aanvragen via adres
hieronder). ISSN 1574­9193
Redactie: Rien Vissers (hoofdredacteur), frater
Edward Gresnigt, frater Ad de Kok, frater
Lawrence Obiko, frater Ronald Randang, frater
Jan Smits, Peter van Zoest (eindredacteur)
Ontwerp
en opmaak: Heldergroen
www.heldergroen.nl
Druk: DekoVerdivas, Tilburg
Contact: Fraters CMM, Gasthuisring 54
5041 DT Tilburg
tel.: 013 5432777 (Rien Vissers)
fax: 013 5441405
e-mail: magazine@cmmbrothers.nl
website: www.cmmbrothers.org
Een vrijwillige bijdrage als tegemoetkoming
in de kosten is welkom op ING-bankrekening
106 85 17 t.n.v. Fraters CMM Tilburg
Foto omslag voor: Benson Owili in zijn hut
(zie pagina 11­12).
Foto omslag achter: Kunstig gestapeld hout in het
Italiaanse dorpje Pina. (foto: frater Ad de Kok).

Twee nieuwe
geassocieerden
‘Een dak boven
6 mijn ziel’ 8 Benson Owili
11
Van de redactie
Delen in het leven
van de fraters cmm
Een enkel beeld zegt soms meer dan duizend
woorden. Dat blijkt ook weer in dit nummer van
Fraters CMM. Benson Owili is één van de eerste
cliënten van een project dat de congregatie in
1996 in de Keniaanse plaats Oyugis begon om
besmetting met hiv/aids te voorkomen en
mensen te ondersteunen die gebukt gaan onder
de gevolgen ervan. De zwaar zieke seropositieve
Benson is in deze editie te zien, gefotografeerd
in zijn schamele hutje, naakt, half bedekt door
een deken. Maar kijk naar zijn ogen. Ze stralen.
En dan die glimlach ... Dankzij het werk van de
fraters in Kenia worden mensen als Benson niet
langer als ‘outcasts’ gestigmatiseerd, maar
opgevangen en geaccepteerd. Daardoor krijgen
ze hun zelfrespect dat ze vrijwel verloren hadden
weer terug. Daardoor ook krijgen ze weer kracht
om met hun ziekte om te gaan. De foto van
Benson Owili laat op treffende wijze de effectiviteit
zien van barmhartigheid. Deze kernwaarde
van de congregatie van de Fraters CMM zet
mensen er toe aan de nood van naasten onder
ogen te zien, er door bewogen te worden en in
beweging te komen om de helpende hand te
bieden. Dankzij de ‘beweging van barmhartigheid’
waar de fraters deel van uitmaken, worden over
de hele wereld mensen als Benson Owili opgetild
uit hun ellendige bestaan. Een krachtig beeld
illustreert dit zoveel meer dan prachtige woorden.
Het geassocieerd lidmaatschap
Bij het ter perse gaan van deze editie van Fraters CMM
kwam het bericht uit Kenia dat Benson Owili op 12
december is overleden. De redactie heeft in overleg met
de betrokkenen besloten de bijdrage over hem en zijn
foto op de cover te handhaven als eerbetoon aan
Benson en het project van de Fraters CMM.
armhartigheid en broederschap
Professie voor
het leven
Jubilerende
fraters
Kort nieuws
In Memoriam
13
Sigaren en
rotan stoelen
14 16
21
bronnen
20
23
3

Een schaduwkant van allerlei verhalen over seksueel
misbruik die de afgelopen jaren naar boven zijn
gekomen, is dat we onze spontaneïteit naar kinderen
toe verliezen. Het verhaal deed mij denken aan een
eigen ervaring in mei van dit jaar, toen ik in Rome
was voor de halfjaarlijkse vergadering van algemene
oversten. Van mijn logeeradres naar de bus loopt de
kortste route door een speeltuin. Die nam ik bij een
vorige gelegenheid regelmatig. Deze keer aarzelde ik,
en liep ik er niet doorheen. Later deed ik dat overigens
bewust wél, maar ik realiseerde me tegelijkertijd hoe
de persoonlijke confrontatie met misbruikzaken ook
bij mij doorwerkt. Uit verhalen van slachtoffers die ik
hoor, blijkt dat lichamelijk contact met hun kinderen
hen moeite kost en dat ze daar veel verdriet van
hebben. Ik kan me dat goed voorstellen en het bezorgt
je ook een gevoel van machteloosheid. Je zou willen
dat het anders was.
Het stukje in de krant geeft aan dat de balans naar
de andere kant door kan slaan. Kinderen dreigen
daardoor affectieve aandacht tekort te komen. Er
moet een goed evenwicht bestaan tussen afstand
Column
VAn de algemene overste
Dinsdag 20 november 2012 kwam ik terug uit Brazilië. In ‘nrc.next’ viel mijn oog op een stukje, getiteld:
‘Kinderen’. Een columniste schreef over haar vriend die in het vliegtuig naast een jongetje had gezeten
dat ’s nachts tegen hem aan in slaap was gevallen. “Hij was zo lief en klein”, vertelde hij vrienden.
Die reageerden echter met de opmerking dat hij dit niet zomaar tegen iedereen moest zeggen, omdat
mensen hier vreemd van op zouden kunnen kijken.
4
en nabijheid. Maar laten we kinderen toch vooral
spontaan en zonder reserve tegemoet treden.
Een week na terugkomst uit Brazilië, vertrok ik
naar Nairobi in verband met de professie voor het
leven van één van onze Keniaanse medebroeders.
De eerste ochtend na mijn aankomst sla ik de Daily
Nation, de grootste krant van Kenia, open en word
ik onmiddellijk geconfronteerd met de problematiek
van seksueel misbruik: er werd verslag gedaan van
een overheidsonderzoek. Schokkende cijfers: 32% van
de meisjes en 18% van de jongens tot achttien jaar
in Kenia blijkt op de een of andere manier seksueel
misbruikt te zijn. Ik werd me er opnieuw van bewust,
hoe wijdverbreid het probleem is en dat we er met
zijn allen hard aan moeten werken om dit kwaad uit
te bannen.
frater Broer Huitema

ond frater andreas
Plagerijen
Iedereen wist dat frater Andreas zich aan álle regels wilde houden. Dat bracht hem soms
in een moeilijk parket. Hij werd wel met zijn regelvastheid geplaagd. Medebroeders konden
hem flink in de maling nemen. Ze stelden hem ‘op de proef’, zoals ze het noemden.
Als Andreas zich bij hen voegde, begonnen ze bijvoorbeeld
over de gebreken van iemand te spreken. Dat was
tegen de regel en ze wisten dat Andreas zich er ongemakkelijk
bij voelde. Ze meenden het ook niet maar gingen
er uitgebreid mee door. Andreas had moeite om het
gesprek een andere wending te geven. Ongemerkt lukte
dat nooit, zodat ze hem konden toelachen: “Andreas,
wat doe je nu weer?”
Er waren veel plagerijen op Ruwenberg. Je moest daar
als frater tegen kunnen. Plagen kon uitdrukking zijn van
een hartelijke en vertrouwde omgang. Het kon ook een
manier zijn om dingen te relativeren. Soms was het een
vrolijke vorm van verzet. De kinderen plaagden hun onderwijzers
natuurlijk ook. Maar frater Andreas leek dat
niet te merken. Het gebeurde wel dat de jongens hem op
de slaapzalen uitprobeerden. Een appel die ze overdag
in de boomgaard hadden gestolen, kon zomaar onder de
gordijnen van de chambrettes doorrollen. In plaats van
kwade vermoedens te krijgen, pakte frater Andreas de
appel gewoon op en gaf hem aan de boosdoener terug.
“Het was wel eenvoudig”, vond een mede­surveillant.
De schoolkinderen wisten dat ‘niet omzien’ in de regel
stond en dat frater Andreas die bepaling heel letterlijk
nam. Tijdens een wandeling bleven ze graag achter
zijn rug hangen. Het was voor frater Andreas een hele
opgave om, zonder om te zien, iedereen bij de groep
te houden. Of ze verplaatsten stilletjes zijn stoel in het
klaslokaal zodat de onderwijzer, zonder om te zien,
ernaast ging zitten.
De plagerijen gingen soms te ver. Maar volgens frater
Pacomius deed Andreas goed mee als er hier of daar een
grap werd uitgehaald. Het handvat van de keukendeur
was eens met deeg besmeurd en het trof dat juist frater
Andreas als eerste aankwam. Met de volle hand greep
hij in de smurrie. Hij reageerde even opgewekt en zachtmoedig
als altijd. “Vrolijk lachend ging frater Andreas
heen om zijn hand te zuiveren.”
Charles van Leeuwen
Speelkwartier op Ruwenberg.
5

Tijdens een plechtige eucharistieviering op 7 oktober 2012 in de kapel van het Tilburgse woonzorgcentrum
Joannes Zwijsen, hebben Henk en Trudy Mutsaers zich als ‘geassocieerde leden’ verbonden aan de congregatie.
In aanwezigheid van fraters, geassocieerde leden, familieleden en vrienden legden beiden voor drie jaar de bij
dit lidmaatschap behorende beloften af.
Algemeen CMM-overste frater Broer Huitema overhandigt de Constituties
van de congregatie aan Trudy en Henk Mutsaers.
nederland
Twee nieuwe
geassocieerden
In zijn welkomstwoord voorafgaand aan de viering,
memoreerde frater Jan Koppens, de provinciale CMMoverste
van Nederland, dat de nieuwe geassocieerden
zich hebben laten raken door de spiritualiteit
van Vincent de Paul, de gedrevenheid van Louise de
Marillac en de barmhartige broederschap van de fraters.
Reflecterend op de schriftlezingen van de zondag,
zei de algemene overste, frater Broer Huitema: “Waar
het in de lezingen van vandaag ten diepste om gaat,
is eenvoudig weer te geven met het woord ‘trouw’.
Zoals God trouw is aan zijn volk, zo worden wij opgeroepen
trouw te zijn aan elkaar en aan onze levensopdracht.
... Wederzijdse, duurzame trouw:
6
daar gaat het om in het leven, in al zijn verscheidenheid
aan verschijningsvormen. Henk en Trudy gaan
een verbintenis aan waarin zij trouw beloven aan de
congregatie en haar idealen. ... De aanvaarding van
jullie belofte van trouw ­ ieder afzonderlijk ­ betekent
ook voor de congregatie de plicht tot trouw aan jullie,
aan jou, Trudy en aan jou, Henk! Samen zullen we een
weg moeten vinden om die verbondenheid handen en
voeten te geven. Samen zullen we een route moeten
uitstippelen om die belofte van trouw in concreet handelen
vorm te geven. Het is een avontuur dat we samen
aangaan; daarom kiezen we er ook voor vandaag een
belofte uit te spreken voor drie jaar. Met de intentie

Frater Niek Hanckmann feliciteert de geassocieerden.
om na drie jaar een verbintenis voor het leven aan
te gaan. Vandaag beginnen we aan die tocht, maar
we weten ook dat de afgelopen jaren al een grote
verbondenheid is gegroeid. We beginnen dan ook
met groot vertrouwen.”
Verrijkt
Na een dienstverband van ruim tien jaar als activiteitenbegeleidster
in woonzorgcentrum Joannes Zwijsen
heeft Trudy Mutsaers sinds 1997 als vrijwilligster regelmatig
haar diensten verleend aan de fraters van de
communiteit van Joannes Zwijsen in Tilburg. Ze vertelde
tijdens de viering dat ze als activiteitenbegeleidster
veel contact met de fraters had en van hen verhalen
hoorde over hun missie in binnen­ en buitenland. Wat
haar ten diepste raakte was hun aandacht voor kinderen
op internaten en scholen, vooral de zorg voor de
zwakken, de armen en gehandicapten. Barmhartigheid,
broederschap en veel liefde voor de naaste, zei ze,
stonden bij Joannes Zwijsen hoog in het vaandel. En
dat zag ze bij de fraters terug. Maar ook hun groot
Godsvertrouwen terwijl ze steeds weer kracht putten
uit het gebed. Hun getuigenis heeft haar leven verrijkt.
Daarom wil ze graag meedoen en delen in die spiritualiteit
van de fraters op Joannes Zwijsen maar, zo
voegde ze er aan toe, niet zonder haar man Henk.
Geboeid
Henk gaf aan dat het leven van de fraters hem al
vanaf zijn jeugdjaren heeft geboeid. Op de lagere
school had hij bijna in elke klas een frater als onderwijzer.
Henk werkte als administrateur en manager
in het bedrijfsleven. Na zijn pensionering heeft hij
vrijwilligerswerk gedaan als penningmeester van de
HSC Honkbalvereniging en de Zonnebloem. Ook is hij
vanaf 1996 vrijwilliger bij de Tilburgse parochie Petrus
en Paulus. Door het dienstverband van zijn vrouw
Trudy bij de fraters, zijn de contacten met de congregatie
sterker geworden. “Daarom”, concludeerde hij,
“wil ik mij vandaag als geassocieerd lid verbinden aan
de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw,
Moeder van Barmhartigheid. Ik zal de Leefregel van de
fraters, die van ‘Barmhartigheid en Broederschap’, ook
in mijn leven beter gaan toepassen en deze nog sterker
en bewuster gaan beleven.”
Feliciteren
Ten overstaan van frater Broer Huitema, frater Jan
Koppens en frater Harrie van Geene, overste van de
communiteit Joannes Zwijsen, spraken de nieuwe
geassocieerde leden de verbintenistekst uit en tekenden
ze de verbindingsakte. Als uitdrukking van verbondenheid
met de congregatie gaf frater Broer Huitema aan
beiden de constituties, aan Henk een speld en aan Trudy
een ketting met het logo van de congregatie. Na de
eucharistieviering, die werd gecelebreerd door pater
Willem Spann OSFS, was er in de communiteit van
Joannes Zwijsen gelegenheid de nieuwe leden te feliciteren.
De viering werd in het generalaat van de fraters
besloten met een etentje in kleine kring.
frater Edward Gresnigt
Meer weten over het geassocieerd lidmaatschap
van de congregatie? Ga naar pagina 8­10.
7

‘ Een dak boven
mijn ziel’
De Nederlandse CMM-provincie organiseert regelmatig een ‘provinciemiddag’. Fraters en geassocieerde
leden komen dan samen in het Tilburgse woonzorgcentrum Joannes Zwijsen voor gemeenschappelijk
gebed, bezinning en ontmoeting. Op 23 november was tijdens de provinciemiddag veel aandacht voor het
geassocieerd lidmaatschap van de congregatie. Frater Wim Verschuren en geassocieerd CMM-lid Betty
Karhof spraken erover.
Frater Wim Verschuren (algemene overste van 1978­
1990) was vanaf het eerste uur aan het einde van de
jaren negentig nauw betrokken bij de opzet van het
geassocieerd lidmaatschap. Hij memoreerde hoezeer
het nieuw was en een bijzonder teken van de ontwikkeling
die de fratergemeenschap had doorgemaakt.
De congregatie veranderde in enkele decennia langzaam
van een gesloten in een open gemeenschap.
Een openheid die frater Wim Verschuren terugvoerde
op paus Johannes XXIII en het Tweede Vaticaans
Concilie (1962­1965), waarbij de kerk de ramen en
deuren opende en haar verbondenheid met de wereld
benadrukte. “Gaandeweg werd gastvrijheid voor de
congregatie van groter belang”, zo vatte hij samen.
“De wereld mocht binnenkomen: de ander werd gezien,
binnengelaten in de eigen kring en men ging samen
op weg. En zoals zo vaak was ook hiervoor inspiratie
te vinden in de rijke traditie van de kerk: abdijen
verwoorden al eeuwenlang in hun regels dat men
in elke gast Christus moet zien.”
‘Openheid’
“Associatie kun je zien als een uitbloei van allerlei vormen
van verbondenheid die in de Nederlandse CMMprovincie
ontstonden”, aldus frater Wim Verschuren.
“Dienend in het leven staand, groeiden nieuwe vormen
8
nederland
van aandacht voor vluchtelingen, jongeren, vereenzaamde
mensen, bezinning op werk en barmhartigheid.
Ook hier, in de communiteit van Joannes Zwijsen, is
veel aan te wijzen van openheid en gastvrijheid. In dit
huis maken de fraters deel uit van een groter geheel,
samen met andere religieuzen en leken. Die openheid
krijgt vorm aan tafel, waar fraters andere bewoners
ontmoeten, in de kapel tijdens de vieringen, in het
samen naar muziek luisteren, in de manier waarop
bewoners elkaar her en der in huis ontmoeten. Er is
duidelijk ruimte voor samenleven en vriendschap. De
fraters kennen ook steeds meer leken die in hun directe
omgeving werken. Horen ook deze mensen erbij? Delen
we in hun leven? Zonder deze hele ontwikkeling, die ik
hier probeerde te schetsen, zou associatie niet mogelijk
zijn. Het mag hierbij duidelijk zijn dat associatie
geen vrijblijvende verbinding is. Het boekje Delen in
het leven van de Fraters CMM uit 2006 verwoordt het
zo: ‘We zijn gegrepen door het verhaal van Jezus die
Gods liefde heeft voorgeleefd en heeft laten zien wat
barmhartigheid is’.”
Toekomst
Frater Wim Verschuren riep de beraadslagingen in
herinnering die uiteindelijk leidden tot het openstellen
van de congregatie voor geassocieerde leden.

Wij zijn bereid wegen te zoeken
die het sommigen mogelijk maken
met ons mee te leven en mee te werken,
als geassocieerd lid of anderszins,
zonder in alles onze levenswijze te delen.
(uit de leefregel van de Fraters CMM, nr. 365)
De congregatie biedt sinds eind jaren negentig
de mogelijkheid tot een verregaande vorm
van participatie door het geassocieerd
lidmaatschap. Wie dat aangaat, belooft
zich de spiritualiteit van barmhartigheid en
broederschap van de Fraters CMM eigen te
maken. Daarnaast deelt een geassocieerd lid
in de zending van de congregatie door zich in
te zetten voor bepaald werk en is betrokken
bij een communiteit. Op dit moment telt
de Nederlandse CMM-provincie negen
geassocieerde leden. In de overige gebieden
van de congregatie bestaat de mogelijkheid
tot associatie nog niet. Over het geassocieerd
lidmaatschap van de congregatie verscheen
in 2006 het boekje Delen in het leven
van de Fraters CMM. Het is verkrijgbaar
bij het generaal bestuur, Gasthuisring 54,
5041 DT Tilburg, tel. 013-5432777, e-mail:
generalboard@cmmbrothers.nl
Hij onderscheidde hierin drie fasen. In de eerste plaats
het hele proces rond de vraag naar de wenselijkheid
van associatie. Vervolgens, toen daarover overeenstemming
was, de vraag hoe associatie vormgegeven
diende te worden. Het betrof immers een nieuw soort
lidmaatschap dat ook formeel geregeld moest worden.
Tenslotte volgde een bezinning rond de vraag: hoe
nodigen we mensen ertoe uit? Tot besluit zei frater
Wim Verschuren ervan overtuigd te zijn dat voor de
toekomst van CMM in Nederland van wezenlijk belang
is, hoe het verder gaat met de geassocieerden. “Ze
maken intussen sinds 1999 deel uit van de congregatie.
Hoe zijn de ervaringen van de fraters? Zijn ze er blij
mee? En hoe ervaren en beleven de geassocieerde
leden het?” Met deze woorden kondigde hij Betty
Karhof aan, sinds 2006 geassocieerd lid en wonend
in het woonzorgcentrum Joannes Zwijsen.
Delen in het leven
van de fraters cmm
Het geassocieerd lidmaatschap
Barmhartigheid en broederschap
Gastvrij
Betty Karhof vertelde hoe zij in 1991 werd uitgenodigd
voor een meditatieve bijeenkomst in de Tilburgse
Elimcommuniteit en hoe gastvrij de ontvangst was.
Ze voelde zich welkom. In de eerstvolgende jaren
leerde ze daar veel over barmhartigheid, mediteren
en bijbel. Er vormde zich bij haar een beeld van de
fraters en hun betrokkenheid op de zwakkere, ver weg
en dicht bij. Toen in 2005 de vraag kwam na te denken
over asso­ciatie, verbaasde dat haar een beetje. Ze was
niet zo jong meer, wat kon ze nog betekenen, wat kon
haar zending zijn? Durfde ze ja te zeggen? In 2006
ging Betty Karhof haar tijdelijke verbintenis aan.
Daarbij zei ze: “Ik zoek een dak boven mijn ziel,
een plaats waar stilte en spiritualiteit gewoon
zijn, grond onder mijn voeten. Buiten lijkt het
wel of ik moet uitleggen waarom ik geloof, en
9

er dus maar niet meer over praat. Ik probeer door mijn
werk voor de Vincentiusvereniging mijn zending vorm
te geven: omkijken naar mensen heel dichtbij.” In 2009
verbond Betty Karhof zich voor het leven aan CMM. Ze
wilde voorgoed leven vanuit de grondhouding van aandacht,
toewijding, eenvoud. De Vincentiusvereniging
vroeg veel van haar: huisbezoeken, vergaderen, organiseren,
zorgen dat ook de projecten in de Derde Wereld
deelden in de opbrengst. Voor dit werk werd de kiem
gelegd door haar ouders in Goes. Vader en moeder
gaven daar leiding aan de kerkelijke verenigingen voor
armenzorg. Onlangs, na 22 jaar, droeg ze haar werk
voor Vincentius over aan jongeren, met pijn in het hart.
Grootmoedigheid
Voorzichtig nam Betty Karhof in woonzorgcentrum
Joannes Zwijsen enkele taken op zich, waaronder het
verzorgen van een wekelijks uurtje klassieke muziek
10
Frater Wim Verschuren.
voor bewoners, een leesgroepje Nederlandse literatuur.
Op dinsdag is ze gastvrouw bij de ‘inlooplunch’ van
de Elimcommuniteit. Bij de fraters in het woonzorgcentrum
treft ze een eenvoudig leven aan, zonder
franje. Ze vind het fijn wijze fraters te ontmoeten,
die hun sporen hebben verdiend, ver weg of dichtbij
ervaart ze ook bij hen gastvrijheid. Ze voelt zich
geaccepteerd en deelt in vreugde en verdriet.
Kort geleden bezocht ze met andere geassocieerde
leden het museum van het begijnhof in het Belgische
Hoogstraten. De begijnen mochten hun bezittingen
houden, maar legden geloften af van zuiverheid,
gehoorzaamheid en grootmoedigheid. Ze besloot:
“Een prachtig woord, ‘grootmoedig’ zijn, groeien in
delen en geven, vergeven misschien. Je klein kunnen
maken. Daar heb je moed voor nodig. Grote moed.”
Rien Vissers
Betty Karhof tijdens haar inleiding.
nederland

Kenia
Benson Owili:
OIP-cliënt van het
eerste uur
Tijdens een internationale vormings- en verdiepingsbijeenkomst van de Fraters CMM van 15 juli tot 2 augustus
in Nakuru, Kenia, bezochten de fraters Edward Gresnigt, Harrie van Geene, Domingos Tjeunfin en Daniël
Nyakundi samen met verpleegkundige Mary Mboya één van de eerste cliënten van het Oyugis Integrated
Project (OIP): Benson Owili. Het OIP is in 1996 door de congregatie in de Keniaanse plaats Oyugis begonnen om
besmetting met hiv/aids te voorkomen en mensen te ondersteunen die gebukt gaan onder de gevolgen ervan.
Frater Daniël Nyakundi bericht.
Toegangsweg van het Oyugis Integrated
Project in Kenia.
Het Oyugis Integrated Project in Kenia.
Na een barre tocht van drie kwartier over een moeilijk
begaanbare weg ontmoetten we Pamela Nyatuga,
de vrouw van Benson, die op de hoogte was van onze
komst en ons was tegemoet gelopen. We lieten de auto
aan de kant van de onverharde weg achter en volgden
de vrouw over smalle voetpaadjes. Na een minuut of
vijf kwamen we bij een kleine, eenvoudige hut. Hier
vonden we de zieke man. Mary had ons, voordat we
vertrokken, al het een en ander over zijn slechte gezondheidstoestand
verteld, maar je zag er niets
van op het gezicht van Benson. Dit is zonder twijfel
te danken aan de goede zorg vanuit het OIP, die leidt
tot zelfrespect en acceptatie.
Glimlach
Mary stelde ons voor aan de bewoners. Beiden staken
hun blijdschap niet onder stoelen of banken: hun
gezichten straalden. De verpleegkundige legde uit wat
zij voor hem kan doen: hij krijgt op tijd zijn medicijnen,
zijn wond wordt verzorgd en soms, wanneer het echt
nodig is, wordt hij vervoerd naar de medische hulppost
van het OIP. Elke beweging is echter pijnlijk voor
Benson. Hij had ook geen normale kleding
aan, maar slechts een deken omgeslagen.
Benson betuigde zijn dank aan het OIP voor de
zorg die de verpleegkundigen hem bieden en
11

de voedselhulp die hij van tijd tot tijd van het OIP
ontvangt. Mary zegde hem ook nu toe de volgende dag
wat voedsel te laten brengen. Benson vertelde dat hij
al jarenlang een goede relatie heeft met het OIP. Dat
contact stamt al uit de tijd van wijlen frater Anthony
Koning. Glimlachend wees de naar eigen zeggen bijna
zestigjarige naar een portret van de frater aan de
muur. Hij liet zijn open wond zien, veroorzaakt door
kanker, ten gevolge van het hiv­virus. Het was een
beklemmende situatie. Deze man heeft het erg zwaar
en verdient het in onze gebeden te worden genoemd.
Ondanks de harde realiteit zit Benson niet bij de pakken
neer. Zijn glimlach en zijn woorden zijn daar een
duidelijk teken van. “Dank zij de fraters, met name
frater Anthony, heb ik als seropositieve cliënt God
leren kennen en liefhebben”, drukte hij ons op het hart.
Goede medicatie
We namen afscheid van Benson met bemoedigende
woorden. We vertelden hem trots op hem te zijn dat hij
probeert zijn situatie te accepteren en dat hij, in zijn
penibele toestand, Jezus erkent als de meester van het
leven, wiens liefde en barmhartigheid iedereen elke dag
weer sterken om ons in staat te stellen door te gaan
op onze weg in het geloof. De man was blij met onze
komst. Toen we aanstalten maakten om te vertrekken
vroeg Benson of het mogelijk was hem een rolstoel
te bezorgen. Daarmee zou hij het huis kunnen verlaten
zonder anderen tot last te zijn. Mary maakte hem
12
Mary Mboya verlaat de hut van Benson Owili.
duidelijk dat dit in de toekomst misschien zou kunnen,
maar op dit moment geen prioriteit heeft. Een goede
medicatie en wondverzorging zijn veel essentiëler.
Ons bezoek had Benson goed gedaan. Het heeft hem
troost gebracht, waardoor hij weer even sterker in het
leven stond.
frater Daniël Nyakundi
Kenia
(bewerkt artikel uit OIP-Nieuwsbrief, nr. 189, oktober
2012, een uitgave van de Stichting Oyugis Integrated
Project Nederland, www.oip­nederland.nl)
Benson Owili
in zijn hut.

Indonesië
De fraters die hun professie voor het leven afleggen, liggen plat ter aarde
terwijl de ‘Litanie van alle heiligen’ wordt gezongen.
Professie voor
het leven
Op 27 september 2012, het feest van de heilige Vincent de Paul, legden zes fraters in de handen van de
algemene overste, frater Broer Huitema, hun geloften voor het leven af. Dat gebeurde tijdens een plechtige
eucharistieviering in de Heilig Hartkerk van Tomohon, gecelebreerd door bisschop Joseph Suwatan MSC
van Manado.
Familieleden zegenen frater Benediktus Suri en
vertrouwen hem toe aan de congregatie.
De fraters die hun professie aflegden waren Nobertus
Dake, Agustinus Nai Aki, Petrus Narwadan, Yonas Paso
en Benediktus Suri uit Indonesië en frater Hendrique
de Fatima Marques uit Oost­Timor. Naast de algemene
overste was frater Martinus Lumbanraja aanwezig
als vertegenwoordiger van het generaal bestuur. De
professie werd verder bijgewoond door het gehele
provinciale bestuur van de Fraters CMM in Indonesië
en leden van het regionale CMM­bestuur van Oost­
Timor. Na de officiële receptie waren er allerlei
feestelijke activiteiten, waar postulanten,
novicen en leerlingen van CMM­internaten in
Tomohon aan deelnamen. Aansluitend werd in
kleine kring de professie gevierd.
13

Jubilerende
fraters
internationaal
Elk jaar zijn er in de congregatie fraterjubilea. Op 11 november sloten vijftien fraters hun jubileumjaar af.
Veertien van hen deden dat in het Tilburgse woonzorgcentrum Joannes Zwijsen en één in Medan, Indonesië.
Drie fraters traden een kwart eeuw geleden in, twee vijftig jaar geleden, drie zestig, drie vijfenzestig en
eveneens drie zeventig geleden. Eén frater mocht zelfs herdenken dat zijn intreden driekwart eeuw geleden
plaatsvond. Gouden jubilaris Jan Koppens, provinciaal CMM-overste van Nederland, blikt terug op zijn
keuze voor het fraterleven.
‘Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid’,
aquarel van Jan Verhallen uit 1994, bij gelegenheid
van het 150-jarig jubileum van de congregatie.
14
Het begon allemaal wat simpel door een vraag van
frater Gerardus op Ruwenberg: “Jan, wat wil je later
worden?” Mijn antwoord was kort: “Ik wil frater worden,
net als u.” Geen diepe motivatie dus, maar wel
het begin van iets dat later zou uitgroeien tot mijn
roeping. Ik heb de gebruikelijke stappen gezet richting
noviciaat van de fraters (1962), periode van tijdelijke
geloften, gevolgd door de binding voor het leven.
En weet je, ik heb er nooit spijt van gehad. Nooit.
Natuurlijk verliep niet alles even gladjes, maar het
was mijn roeping en ik ging ervoor, omdat ik geloof
in deze alternatieve levenswijze, waarin niet ‘ik’ maar
‘de ander’ centraal staat. Door al die jaren heen heb
ik getracht God en de mens vast te houden. Of me
dat altijd even goed gelukt is? Eén ding weet ik
zeker, ik mag met voldoening en met een dankbaar
hart omzien.
Dankbaar
Wat heb ik veel gekregen! Het begon al thuis bij
mijn ouders, zusje en broers, mijn opvoeding en scholing,
enkele onderwijsjaren in Nederland, en dan ruim
zesentwintig jaar in Indonesië. Nu ben ik weer zo’n
zestien jaar terug in Nederland. Wat heb ik veel gekregen!
Het werd me allemaal in de schoot geworpen.
Wat heb ik veel mogen leren, ook via het begeleiden
van religieuzen en anderen. En daarnaast groeiden er

Een aantal van de jubilarissen bijeen op 11 november: v.l.n.r. de fraters Pieter Jan van Lierop, Patricio Smolders,
Gerebernus van der Zande, Martinus Lumbanraja, Louis de Visser, Lawrence Obiko, Jan Koppens. Niet op de foto:
de fraters Joseph Tielemans, Guillaume Caubergh, Nico Nijst, Francesco Paijmans, Gustavus Menheere, Jan Smits,
Pacianus Verhoeven. Frater Johannes Sihombing vierde zijn jubileum in Medan, Indonesië.
langs mijn levensweg enkele prachtige bloemen, die
ik ‘vrienden’ mag noemen. Het zijn tropische en polderbloemen.
In die relaties leerde ik wat echte broeder­
en zusterschap ten diepste betekent. Zij hebben me
én meer mens én meer religieus gemaakt. Het viel
me toe. Reden genoeg om heel dankbaar te zijn.
Aandacht
Door alle jaren heen heeft de congregatie me ‘de
dienst van de leiding’ toevertrouwd, of hebben
confraters het van me gevraagd. Het zal best allemaal
niet even goed geweest zijn, maar ik heb geprobeerd
aandacht te hebben voor mensen van vlees en bloed,
met goede en korte kantjes (juist als ik!). Ik heb minstens
geprobeerd ‘broeder’ te zijn, binnen en buiten
de eigen gemeenschap, met aandacht voor zwakke en
of noodlijdende medemensen. Soms lukte dat aardig,
soms kwam ik er in tekort. Het toeval wilde (het viel
me toe) dat ik onlangs in Oost­Timor en Indonesië was
voor het leiden van een retraite waar fraters en zusters
van Zwijsen aan deelnamen, het geven van twee verschillende
workshops aan groepen fraters, een bezinningsdag
voor zwangere meiden buiten het huwelijk.
Het was echt niet alleen geven; ik mocht in al die
ontmoetingen ook veel ontvangen. In die periode
viel de eigenlijke datum van de historische dag
(29 augustus) dat ik vijftig jaar frater was. Ik beschouw,
en zo was het niet gepland, deze reis door
Oost­Timor en Indonesië, als een groot cadeau. Het
bracht me ook bij mezelf, bij mijn leven, mijn tocht
door het leven. Dank aan God en aan al die mensen
die altijd met me meegetrokken zijn.
frater Jan Koppens
15

Indonesië
Sigaren en
rotan stoelen
De Tweede Wereldoorlog en de internering van fraters in Nederlands-Indië was voor hen een uitermate
schokkende ervaring. In vier kampen hebben fraters, voor zover ze het overleefden, de oorlog doorgemaakt:
op Noord-Sumatra, in de buurt van Padang, op Zuid-Celebes en in Manado. Het kamp van Manado was
verreweg het wreedste en heeft twaalf fraters het leven gekost. Frater Pieter-Jan van Lierop schrijft over de
kampervaringen op Noord-Sumatra.
Het fraterleven kan soms dramatische wendingen
nemen. Het is al heel ingrijpend als je als jonge
frater wordt uitgezonden naar het eiland Sumatra,
in Nederlands­Indië. Maar die toenmalige kolonie
van Nederland had nog veel herkenbaars: Nederlands
bestuur, de Nederlandse taal in kantoren en in het
onderwijs en vele Nederlandse beambten, planters,
zakenmensen, pastores, religieuzen en militairen.
16
Gewaardeerd
De Europeanen vormden een bevoordeelde, hooggewaardeerde
groep in de Indische kolonie. Dat had te
maken met de mythe dat de blanken in alles superieur
waren aan niet­blanken. Daarnaast werden in kerkelijke
kring, religieuzen in het algemeen, vooral de missionarissen,
dus ook fraters nog bijzonder gewaardeerd, in
Nederlands­Indië nog meer dan in het moederland.

Het leven in de communiteit van Medan, de hoofdstad
van het noorden van Sumatra, verschilde begin 1942
niet zo veel van het communiteitsleven in Nederland.
De communiteit bestond toen uit de fraters Alex van
Aalst, David Fleerakkers, Amator van Hugten, Reinoldus
Korremans, Theodatus van Oers (overste), Cyprianus
Op de Beek, Rodulf Ouddeken en Ranulfo Schippers.
Ze waren werkzaam op Nederlandstalige scholen.
Kamp
Op 12 maart 1942 veranderde die situatie totaal.
De Japanners bezetten Medan en gaven meteen hun
visitekaartje af: vlak voor de fraterschool werden vijf
plunderaars onthoofd en hun hoofden werden een
week lang op stokken in de stad opgesteld. Het missiepersoneel,
bestaande uit paters, zusters, broeders en
fraters, werd huisinternering opgelegd. Maar dat duurde
niet lang. Een maand later werden zij ondergebracht
in een kamp in Belawan, de havenstad van Medan.
Ze mochten ieder dertig kilo bagage meenemen en genoten
op den duur, met scharrelen en handeltjes, nog
enig comfort. Vooral de groentetuin van frater David
Fleerakkers, de man met ‘de groene handen’, hield de
fraters en vele andere kampgenoten gezond. De fraters
zagen er spoedig uit als echte kampbewoners, in hun
korte broeken, hun blote bovenlijven en baardige
Van links naar rechts: Frater Alex van Aalst, Frater
Reinoldus Korremans en Frater David Fleerakkers,
kort na de bevrijding in 1945.
gezichten. Ze stonken bovendien omdat er geen zeep
was om te baden. De Japanse bewakers hielden regelmatig
appèl om de gevangenen te tellen. Dat duurde
soms uren. De disciplinaire maatregelen waren streng
en er werd veel geslagen. Dat alles werd als extra vernederend
ervaren voor de Europese geïnterneerden, die
zo gewend waren aan hun status tijdens de koloniale
tijd. De honger sloeg toe toen het kamp in juni 1943
werd overgeplaatst naar een andere locatie in de buurt
van Medan, door de kampbewoners ‘Belawan­Estate’
genoemd. Het eten was zo miniem en zo slecht van
kwaliteit, dat je alleen kon overleven met smokkelen,
stelen, handeltjes drijven met de corrupte bewakers en
zelf een groentetuintje onderhouden, zoals frater David
nog steeds deed. Frater Alex van Aalst vertelt erover:
“Heel onze aandacht werd in beslag genomen door het
eten. Nergens kon je komen of er werd over gesproken.
Als we een avond bij elkaar zaten was vooral eten onderwerp
van gesprek en passeerden de heerlijkste spijzen
de revue. ... Je werd gewoon door eten bezeten.”
Ziekenboeg
Het moreel was hoog onder de fraters uit
Medan. Ze waren hun gevoelens van vernederde
kolonialen snel te boven, want er moest worden
aangepakt. Frater Ranulfo Schippers had
17

De communiteit van Medan kort na de bevrijding in 1945.
een EHBO­diploma en stelde zich met de fraters Alex
van Aalst, Amator van Hugten, Theodatus van Oers en
Rodulf Ouddeken beschikbaar om in de ziekenboeg te
werken. Dat bleven ze ook doen toen levensbedreigende
dysenterie­epidemieën uitbraken. Vele honderden
doden hebben zij afgelegd en begraven. Zo goed en
zo kwaad als het ging namen de fraters deel aan
de opleiding van jongens voor het MULO­ en HBSdiploma.
Ze waren betrokken bij bonte avonden,
sportactiviteiten, paas­ en kerstvieringen en sinterklaasavonden,
totdat honger en ziekte de belangstelling
hiervoor deed verdwijnen.
Waardigheid
Hoe blijf je mens in een dergelijke onterende omstandigheid?
Het staat vast dat de fraters hun waardigheid
en hun samenhang als fratersgroep bewaard hebben.
Zo besteedden zij veel aandacht aan het zilveren feest
van frater Cyprianus Op de Beek. Er was een versierde
feestruimte, er werd een feestmis opgedragen, er waren
met de hand geschreven feestboekjes en door de
fraters getekende herinneringsplaatjes. Zelfs de maaltijd
had, dankzij de groentetuin, een feestelijk karakter.
Maar het hoogtepunt van het feest was toen de fraters
bij elkaar zaten en van de overste een Hollandse sigaar
18
gepresenteerd kregen. Daar bleef je mens van ...
En toen het eeuwfeest van de congregatie werd
gevierd op 25 augustus 1944, had die overste nog
voor elke frater zo’n sigaar. Terwijl het hele kamp op
kistjes, houtblokken en boomstammen zat, hadden
de fraters vier rotan stoelen. Om de beurt gingen ze
’s avonds in zo’n stoel zitten. Daar bleef je mens van ...
Nog een paar keer is het kamp waarin de fraters van
Medan gevangen zaten verplaatst. Eerst naar Rantau
Parapat en daarna naar Si Rengo­Rengo. Daarvoor
moesten ze vele kilometers over nauwelijks begaanbare
wegen lopen. Hoe zwaar het ook was, ze gooiden hun
stoelen niet weg. Ze wilden ’s avonds weer als mensen
op een echte stoel zitten.
‘Jij bent mijn pappie niet’
Begin december 1944 werd het hongerkamp plotseling
belast met honderd jongens van tien tot zestien jaar.
Enkelen van hen konden zich bij hun vaders voegen,
die ook in het kamp zaten. Dat was soms een probleem
omdat zij hun vaders lang niet hadden gezien en
in verwilderde kamptoestand niet eens herkenden.
“Jij bent mijn pappie niet, die was veel dikker en had
geen baard”, zei één van de jongens toen zijn vader
op hem toesnelde. De meesten hadden geen opvang.

Maar goddank waren er de fraters en verschillende
idealistische mensen. Die organiseerden meteen een
internaat, zonder enige faciliteit. Er was zelfs geen
eten. Toch is het gelukt om van dat internaat nog iets
te maken. “Elke avond lazen frater Reinoldus en ik
de jongens voor”, aldus frater Alex van Aalst. “Frater
Reinoldus in het achterste gedeelte van de barak en
ik in het voorste deel. We hadden veel belangstelling.
Zelfs uit andere barakken kwamen mensen luisteren.”
Maar de honger bleef heersen. Slakken, paddenstoelen,
slangen, het waren zeer welkome aanvullingen op het
uiterst karige menu. Frater Alex: “Als bij ons internaat
een rat ontdekt werd bleef er niets overeind staan.
Twintig, dertig jongens renden achter het beest aan,
en eraan ging ie.”
Nationalisme
Op 1 mei 1945 vierde frater Rodulf Ouddeken zijn
zilveren kloosterjubileum. Ondanks alle ellende werd
het toch nog feest. Er was een mis, en zelfs een diner.
Frater David Fleerakkers had kans gezien kippen te
gaan houden. Daarom kon er tijdens het diner naast
groente ook kip en voor elke frater een gebakken eitje
opgediend worden. En na het diner, toen de fraters bij
elkaar zaten, was er nog één keer voor elke frater een
Hollandse sigaar. Daar bleef je mens van! De kampellende
sleepte zich voort tot 24 augustus, de dag van
de bevrijding. Spoedig was er weer kleding en eten.
De fraters die het leven verloren tijdens de Tweede
Wereldoorlog in het toenmalige Nederlands-Indië.
Het fraterhuis in Medan vlak voor de bezetting van
Nederlands-Indië door de Japanners.
Maar de kampbewoners bleven in het kamp geïnterneerd
omdat daarbuiten hun veiligheid niet gegarandeerd
kon worden. Revolutionaire groepen en vrijheidsstrijders
traden agressief op tegenover de kolonisator.
De sfeer was totaal veranderd: ‘Indonesia merdeka’,
het onafhankelijke Indonesië. Komend uit hun kampisolement,
werden de fraters door het zeer breed
gedragen nationalisme totaal verrast.
Verleden tijd
Pas op 31 oktober kwamen de fraters weer terug in
Medan. Ze waren diep teleurgesteld. Er was nog steeds
geen vrijheid voor hen. Met priesters en zusters werden
zij op een terrein van de missie opnieuw geïnterneerd
om hun veiligheid te garanderen. Er waren weliswaar
geen ontberingen meer, maar tot ver in 1946 moesten
zij werkeloos de ontwikkelingen afwachten. De fraters
werden gehuisvest in een pand van de missie. Het was
leeg zonder bedden en meubels. Maar ’s avonds konden
de fraters gelukkig wel weer zitten, want ze hadden
hun rotan stoelen meegenomen, die in de kampperiode
zo goed dienst hadden gedaan. In het kamp Medan
leerden de fraters dat ‘ons Indië’, verleden tijd was,
en dat van hen gevraagd werd om het onderwijs in de
Republiek Indonesië mee op te bouwen. Dat hebben zij
voortreffelijk gedaan. De St. Thomasscholen voor
kleuter­, basis, en middelbaar onderwijs werden
topscholen in Medan.
frater Pieter-Jan van Lierop
19

Bedevaart
naar Lourdes
Van 11 tot en met 16 september is een aantal leden
van de communiteit Joannes Zwijsen uit Tilburg naar
Lourdes geweest. De compleet verzorgde bedevaart
was georganiseerd door de stichting ‘Nederlandse
Lourdesbedevaart voor Zieken’. De deelnemers waren de
fraters Simon van den Broek, Frans van de Meulengraaf,
Sebastianus van Seters, Adri Simons, Patrick Smolders
en Hein van der Zande. Na aankomst in Lourdes bezochten
de pelgrims de grot waar Maria in 1858 aan
de l4­jarige Bernadette Soubirous is verschenen. Elke
dag was er een gebedsdienst of een eucharistieviering.
Vooral de internationale mis in de immens grote ondergrondse
Pius X­basiliek en de openluchtmis in de regen
bij de grot hebben veel indruk gemaakt. In de tweede
helft van de week was de Bredase bisschop Jan Liesen
aanwezig. Hij leidde de kruisweg. Op de laatste dag was
er een busexcursie door het bergachtige landschap van
de Pyreneeën.
Foto boven: De pelgrims onderweg in Lourdes.
Foto onder: De Lourdespelgrims met begeleiding voor
de ingang van hun hotel in de Franse bedevaartplaats.
Op 28 september brachten bestuursleden en medewerk(st)ers
van het Nijmeegs Instituut voor Missiewetenschappen
(NIM) een bezoek aan het generalaat
in Tilburg en kloosterhotel ‘Zin’ in Vught. Doel van de
dag was om kennis te maken met de congregatie en
het verhaal van de ‘missie’ van de Fraters CMM te horen.
Een terugblik door NIM­directeur Frans Dokman.
Op het generalaat vertelt plaatsvervangend algemeen
overste frater Edward Gresnigt over de geschiedenis
van de congregatie. Hij leidt ons rond en staat wat
kort nieuws
‘ Op verhaal komen’ bij de fraters
20
langer stil bij het graf van frater Andreas om te spreken
over diens leven. Een leven waarin menselijkheid
en barmhartigheid centraal staan, ook bij het onderwijzen
van leerlingen. Dat spreekt de staf en docenten
van het NIM erg aan. We brengen ook een bezoek aan
het Fratermuseum. Het neemt ons mee terug naar de
tijd waarin bisschop Joannes Zwijsen de congregatie
stichtte. Het is een periode waarin onderwijs moeilijk
toegankelijk is voor armere mensen. Het museum
openbaart de missie van de fraters door de tijd heen,
die tot uiting komt in (speciaal) onderwijs voor hen

die dat nodig hebben. Vervolgens gaan we naar de
kapittelzaal, waar Carine van Vught van de Stichting
Verhalis een dvd presenteert van interviews met
religieuzen. Verhalis verzamelt herinneringen en verhalen
uit verschillende domeinen van het religieuze
leven, van missiewerkers tot slotzusters, van binnen
en buiten de muren van de communiteit. De geïnterviewden
zijn op leeftijd. Na afloop vragen wij ons
af: is hun verhaal straks voorbij? Met die vraag in
het achterhoofd reizen we af naar kloosterhotel ‘Zin’
en de ernaast gelegen CMM­communiteit Eleousa.
Frater Wim Verschuren verwelkomt ons. Een woord
van hem dat bij ons beklijft is ‘herscheppen’. Het
‘herscheppen’ van onderwijs vanuit een gemoed van
barmhartigheid. Voor mensen met een behoefte aan
een zinvolle vertelling, binnen en buiten hun werk.
Die boodschap waaiert uit vanuit CMM in Vught.
Het verhaal van frater Andreas wordt doorgegeven.
Frans Dokman, directeur NIM
Oost-Timor:
zeven
postulanten
Tijdens een eucharistieviering in het fraterhuis in
Dili, Oost­Timor, heeft de regionale overste frater
Silvino Belo zeven postulanten aangenomen.
Vanaf 14 oktober verblijven ze in een gebouw van
een landbouwproject in Suai dat de fraters van de
jezuïeten hebben overgenomen. Frater Antonius
Sipahutar is postulantenmeester en tevens verantwoordelijk
voor het project dat tot doel heeft de
agrarische activiteiten in de streek op een hoger
plan te brengen. De postulanten zullen worden
ingezet in het parochiewerk en betrokken zijn bij
gebedsvieringen, muzikale begeleiding, jeugdwerk
en het bezoeken van ouderen en zieken.
Frater
IN MEMORIAM
Sibrand (W.G.J.) KOENEN
Hij werd geboren te Arcen op 6 maart 1921 en trad
in de Congregatie van Onze Lieve Vrouw, Moeder van
Barmhartigheid te Tilburg op 19 maart 1938. Hij legde
zijn professie voor het leven af op 10 augustus 1942.
Hij overleed op 2 oktober 2012 in het fraterhuis in
Zonhoven (België) en werd begraven op het kerkhof
Zonhoven-Centrum.
Het dienend leven van frater Sibrand voltrok zich volledig
in Zonhoven. Hij was vier jaar onderwijzer op de St.­
Jozefschool. In 1949 werd hij gevraagd leraar te worden
aan de Normaalschool St.­Jan Berchmans, die in 1957
opging in Humaniora St.­Jan Berchmans. Hij was een zeer
talentvolle leerkracht. Zijn leerlingen hadden graag les
van frater Sibrand. Aardrijkskunde en geschiedenis waren
zijn favoriete vakken. Hij had leidinggevende functies op
scholen; eerst in Zonhoven en later in schoolbesturen
te Zonhoven en Lanaken. Ook in de congregatie deed
men een beroep op hem als juvenistenleider, lid van het
provinciaal bestuur en of lid van het bestuur van de communiteit
in Zonhoven. Zijn scherpe geest en zijn karakter
vormden een goed fundament voor die functies. Hij was
een dienende medebroeder, die opkwam voor de belangen
van zijn confraters en de zending van de fraters. Het was
een groot kruis voor hem toen zijn gehoor hem steeds
meer in de steek liet. Hierdoor werd het communiceren
moeilijk. Zijn innerlijke stabiliteit echter nam niet af.
Langzaam maar zeker moest hij het leven uit handen
geven. Midden in de nacht van 2 oktober riep God
hem op om naar het Vaderhuis te komen. We weten
frater Sibrand daar veilig in de barmhartige liefde
van God.
21

Frater
Camille (A.D.J.) Gerets
Hij werd geboren te Lanaken op 15 april 1928 en
trad in de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve
Vrouw, Moeder van Barmhartigheid te Tilburg, op 29
augustus 1945. Hij legde zijn professie voor het leven
af op 15 augustus 1951. Hij overleed op 19 november
2012 in het fraterhuis in Zonhoven (België) en werd
begraven op het kerkhof Zonhoven-Centrum.
Geboren in Lanaken leerde hij daar op de lagere school
de fraters kennen. De ontmoeting met hen vormde de
basis van zijn religieuze roeping. Frater Camille was
zeer getalenteerd, zijn belangstelling was veelzijdig.
In alle eenvoud was hij een gedreven leraar wiskunde
op het Sint­Jan Berchmansinstituut in Zonhoven. Hij
werd in 1960 gevraagd om deeltijdsurveillant te zijn
op het internaat. In 1967 werd de Belgische CMMprovincie
opgericht. Naast zijn leraarschap werd frater
Camille gevraagd de functie van provinciale econoom
op zich te nemen. Met inzet van al zijn krachten heeft
hij gedurende 45 jaar de provincie financieel begeleid
en de boekhouding verzorgd. Het moet voor hem een
groot kruis geweest zijn toen hij gezondheidsproblemen
kreeg, die uiteindelijk er toe leidden dat hij in
1983 noodgedwongen afscheid moest nemen van het
onderwijs. Hij heeft dat kruis omarmd en is zijn weg
gegaan. Dat zegt veel over zijn mentale veerkracht, zijn
doorzettingsvermogen en zijn optimistische houding.
Frater Camille had oog voor de noden van anderen.
Bescheiden en bewogen hielp hij waar steun nodig
was. Zo gaf hij vorm aan zijn roeping als frater, en
deed hij wat Jezus heeft gedaan: dienen en verlichten,
een helpende hand zijn voor velen.
22
Frater
Marcel (J.M.) Achten
in memoriam
Hij werd geboren te Helchteren op 12 december 1911
en trad in de Congregatie van de Fraters van Onze
Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid te Tilburg
op 8 september 1928. Hij legde zijn professie voor
het leven af op 15 augustus 1933. Hij overleed op 3
december 2012 in het fraterhuis in Zonhoven (België)
en werd begraven op het kerkhof Zonhoven-Centrum.
Van zijn geboorteplaats in het Belgisch Helchteren
vertrok Jaak Achten in 1928 naar Tilburg, Nederland,
waar hij als frater Marcel zijn noviciaat begon. Na
het behalen van zijn onderwijsbevoegdheid werd hij
aangesteld als leerkracht aan het B.O. voor Doven
te Maaseik. Later zou hij er schoolhoofd worden.
Diezelfde taak vervulde hij als eerste directeur (1955)
gedurende 26 jaar op het gerenommeerd Koninklijk
Instituut voor Doven en Slechthorenden te Hasselt.
Hij had aandacht voor zijn leerlingen, wilde alles voor
hen doen om te zorgen dat ze binnen de maatschappij
goed mee konden komen. De burgerlijke autoriteiten
spraken hun waardering uit door het verlenen van de
Koninklijke onderscheiding: de zilveren en later gouden
palm der Kroonorde. Vele jaren was frater Marcel
overste, plaatsvervangend overste of raadslid binnen
de communiteit van Maaseik en Hasselt. In 1978 en
1987 vertrok hij voor geruime tijd naar Kenia om daar
fraters en onderwijzers te ondersteunen in het onderwijs
aan doven en slechthorenden. Frater Marcel mocht
oud worden, zeer oud. Ondanks zijn hoge leeftijd en
afnemende gezondheid probeerde hij zoveel mogelijk
deel te nemen aan het communiteitsleven. Hij keek vol
vertrouwen uit naar zijn uiteindelijke ontmoeting met
de Heer van Liefde en Leven. Die wens is nu in vervulling
gegaan.

Over de
in- uitgang
van het leven
Zwijsens aandacht voor barmhartige liefde
Deze gedachte over kwetsbaarheid en kwetsbare perioden in het
leven was Zwijsen dierbaar. Onze stichter sloot geen enkel goed
werk uit. Leeftijdsdiscriminatie was hem vreemd. Wel richtte hij
de schijnwerper op de twee beslissende scharnierperioden in het
leven van een mens: “zijn intrede in de wereld” en “zijn uitgang
uit de wereld”. Hij richtte zich bij voorkeur op de jonge mens en
op de hoogbejaarde mens. Hun kwetsbaarheid ging hem bijzonder
ter harte. Hij wist uit ervaring hoezeer een goede jeugd en een verzoend
kunnen heengaan uit dit leven, meer dan wat ook, beslissend
zijn voor de kwaliteit van heel het leven.
Die praktische oriëntatie had een religieuze achtergrond. Jezus was
zich bewust dat hij van God was uitgegaan en naar Hem terugkeerde
(vgl. Joh 13,3 ). Die levensvisie had Zwijsen ook: de oorsprong
en de bestemming van iedere mens ligt bij God, de Barmhartige.
De levensweg van een mens vraagt om geborgenheid en nieuwe
kansen, om richtingsbesef en ruimte. Dat geldt in het bijzonder
als mensen jong of oud zijn. Daarom legt Zwijsen bij de zendingsopdracht
van zijn zusters en fraters het accent op de in­ en
uitgang van het leven.
frater Harrie van Geene
Bronnen
Zorg voor de kleinen geeft kleur aan ons samen-zijn. Aandacht voor de ernstig zieken zegt
veel over het menselijk klimaat in ons midden. In het algemeen geldt: de kwaliteit van
een samenleving van mensen kun je aflezen aan de mate van aandacht voor de zwakste
schakel. Het is de grondregel van de barmhartige liefde.
23

Wij zijn bereid wegen
te zoeken
die het sommigen
mogelijk maken
met ons mee te leven
en mee te werken,
als geassocieerd lid of
anderszins,
zonder in alles onze
levenswijze te delen.
(uit de leefregel van de Fraters CMM)
Blad van de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid