pdf (3.6 Mb) - Nederlandse Vereniging voor Ruimtevaart

JAARGANG 9 JANUARI 7967
TWEEMAANDELIJKS ORGAAN VAN DE
AFDELING VAN DE
KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR LUCHTVAART (K.N. V,v,L,)

1. Dr J h/I J Kooy St Ignatiusstraal- 99a Breda tel O 16@&31880 (voorzifter)
Dr J, J Raimond Jr Zeiss-Planetarium Grote Marktstraat s-Gravenhage
tel 070-1 84466 (vice--voorzitter)
G C Dalman Deylerweg 95 Wassenaar tel, O1 751-2945 (secretais).
J M le Grand Nassau Dillenburgstraat 41 enhage tel 070-775391 (penningm, ) .
Ir J Geertsma Willinklaan 4 Oegstgeest 914
J de Groot van Riebeecklaan 40 Haarlem tel O2500--54622
Het lidmaatschap van ( le N.V,R, is opengesteld voor leden van de Koninklijke Ne derland
or Luchtvaart (K,N V,v.L.) en voor leden van de Nederlandse Vereniqinq
M, Vertregt
EEN-JAARS BANEN VOOR KUNSTMATIGE PLANETEN
M- Vertregt
E MARTIAANSE KALENDER
M, Vertregt
MENS BEREIDT ZICH VOOR OP HEELAL VLUCHTEN
Prof. J.A. Pobjedonostsew
..

In dit laatste nummer van onze jaargang zijn allereerst opgenomen een drietal artikelen
van ons bestuurslid de heer M Vertregt ze zijn het resultaat van zijn arbeid op het gebied
van de ruimtevaart in de laatste tijd. Wij zijn erg blij dat dit nummer door deze artikelen
zulk een relief krijgt het zijn weer pronkstukjes!
Dan is er een artikel van een van de vooraanstaande Russische geleerden op het gebied van
de ruimtevaart we zijn de Russische Ambassade zeer dankbaar dat deze ons dit artikel
artikel wilde afstaan
Het meest zullen onze lezers echter opkijken van het inlegvel een gedetailleerde kaart
van de achterzijde van de maan die wij ook vanwege de Russische ambassade ontvingen;
wij hebben ervan een los inlegvel laten vervaardigen omdat anders de kaart d oor het
nieten beschadigd zou worden,
In de begeleidende tekst die erbij verstrekt werd staat vermeld dat deze kaart tussen
janua-: en up-El van dit jaar vervaardigd is door samenwerking van het Rijks-Sternberg- .
Instituut voor Sterrenkunde met het Centraal Wetenschappelijk Onderzoekingsinstituut voor
Geodesie Baanberekening en Kartering volgens opnamen van het Russische interplanetaire
ruimtestation op 7 oktober 1959,
De meridionale zone tussen de 30-ste en de 70-ste breedtegraad is gemaakt van kaarten van
het zichtbare deel van de maan
door M, Vertregt
Naast satellieten staan tegenwoordig ook de lange-afstand raketten in het Engels genoemd
Intercontinental Ballistic Missiles” (I C B,M ) in de belangstelling omdat er ook op dat
gebied een wedstrijd aan de gang is tussen Amerika en Rusland. Het gaat erom wie de
grootste afstand op aarde met zulk een raket kan overbruggen,
Omdat de plaats vanwaar de raketten door Rusland worden afgeschoten niet bekend gemaakt
wordt moet tot op heden als kampioen beschouwd worden de Amerikaanse Atlasraket
die op 21 mei 1960 een afstand van 14500 km aflegde. Aangezien de grootst mogelijke
afstand tussen twee punten op aarde 20,000 km is is men dit doel dus al vrij dicht genaderd,
De Atlas-raket weegt 120 ton is 28 m lang en heeft met twee boosters een totale stuwkrachi
van 162 ton, De duur van de genoemde vlucht was 52 minuten en de grootst bereikte hoogte
1600 km.
Wanneer we enige vereenvoudigingen aanbrengen dan kunnen we over de vlucht van zulk
een raket enkele gemakkelijk af te leiden en toch interessante bijzonderheden ontdekken.
De vereenvoudigingen zijn- de aarde is een homogenen bol er is geen luchtweerstand en de
raket ondervindt bij de start gedurende een zeer korte tijd een zeer hoge versnelling.
Onder deze voorwaarden zal de baan van de raket een deel van een ellips zijn en &en van
de brandpunten van deze ellips ligt in het middelpunt van de aarde, (zie fig. 1)
Nu wordt de snelheid van een voorwerp in een elliptische baan aangegeven door de vergelijking
v 2 =
2 1 (%-a)

waarin v = de snelheid, in dit geval de aanvangssnelheid van de raket
A = de constante van het zwaartekrachtveld van de aarde,
R = de straal van de aarde,
a = de grote as van de ellips.
Tevens hebben we de volgende vergelijking voor de lengte van een voerstraal in een ellips:
a(I- 3
R = I+ E C OS(I~O~-
A)
waarin f = de excentriciteit van de ellips
A = de halve middelpuntshoek tussen de punten P en Q,
Uit deze twee vergelijkingen kunnen we a elimineren: en we vinden dan.
Nu is:
A
2
-v
--
R co
2
VI-- 2-
1- f
/u. R i 1- icosa(.
waarin vco voorstelt de circulaire snelheid voor een baan die over de oppervlakte van de
aarde loopt, Deze snelheid is 7 91 km/sec,
Wij noemen nu
2
5
1- f
= A, en krijgen dan A = 2 -
,,2
"co
Wij willen nu vinden, wat de kleinste snelheid v is, die we aan het projectiel moeten
geven om een bepaalde hoekafstand 2
tussen twee gegeven punten P en Q af te leggen,
Wij kunnen dit bereiken door de excentriciteit van de elliptische baan een bepaalde waarde
te geven en om dit te vinden stellen we op de bekende manier:
Wij lossen uit deze vergelijking f op en onderzoeken dan of deze waarde een maximum
of een minimum geeft,
i Om dit artikel niet te overladen met wiskundige vergelijkingen zullen we hier de afleiding
van de formules niet geven, Iedereen die differentiaalrekening geleerd heeft kan dit op
eenvoudige manier voor zichzelf afleiden,
Wij vinden dan:
-
OP t
Op basis van deze gevonden waarde kunnen we nu ook de overige parameters van de optimale
elliptische baan berekenen4 en vinden dan:
(zie fig.2)
a
-- R
h
opt - 2
,

d
N N

Om in de optimale baan te komen moet het projectiel met de optimale snelheid en onder de
optimale elevatiehoek ?y- gelanceerd worden,
opt
'dis de hoek die de raaklijnen in het punt P met elkaar maken Om af te leiden maken we
gebruik van een vergelijking, die hier niet nader afgeleid zal worden, en die luidt:
Deze vergelijking toepassend vinden wij dan,
marin 180'- d I
I-sinoC -
1 +sin o( f opt
Wij krijgen dus het merkwaardig resultaat dat de tangens van de elevatiehoek gelijk is am
de excentriciteit van de elliptische baan.
Uit de vergelijking voor de tangens is nu tevens af te leiden dat = 45O-0.5 d
opt
Wanneer nu , en dus de schootafstand. zeer klein is mogen we 0 5 verwaarlozen, en
we krijgen: =450.
opt
Dit is hetzelfde resultaat dat we vroeger op de H.B..$. afgeleid hebben voor de optimale
elevatiehoek voor een projectiel. Doch daarbij namen we aan, dat de aarde vlak is. en dat
de zwaartekracht in alle punten van de baan constant is. De baan van het projectiel is dan
een parabool.
.3ij de optimale baan snijdt de koorde PQ de grote as van de ellips in het punt F
2"
'Nat is dit voor een punt?
Uit de figuur kunnen we aflezen, dat F1F2 = Rcos&
'Ne kunnen deze vergelijking als volgt ontwikkelen:
=R ( 1 +sin X ) ( 1 -sin d ) =2.' +( l+sinL I
cos cc
R
1Viaar we hebben geleerd, dat -( 1 +sin d )=a
2 0Pt
en dus is
F F = Rcosd =
1 2.
2 a
en
cos
1 -sin X
Doch dit is de afstand tussen twee brandpunten van een ellips en dus is F het tweede
2
sandpunt.
lleze eigenschap doel ons een gemakkelijke methode aan de hand om de optimale ellips
ie construeren, als de afstand tussen de startplaats P en het doel Q gegeven is (fig.2)
Vit de gegeven afstand PQ in kilometers berekenen we met behulp van de bekende straal
van de aarde R (6370 km) de hoe Wij trekken de koorde PQ en construeren de middel-
loodlijn hierop, Deze snijdt PQ in F en gaat door F1 het middelpunt van de aarde
2
'Ne vinden het middelpunt O van de ellips door de afstand F F middendoor te delen.
1 2
123

Aangezien FlP* F2P E 2a kunnen we hieruit de grote as van de ellips vinden De kleine
us b van de ellips vinden we door vanuit F of F een stuk met lengte a af te passen op
1
een loodlijn op de grote as in 0. Dan is SO de hajve kleine as b en nu kunnen we de ellips
volgens de gewone methoden construeren,
In de volgende tabel zijn enkele gegevens over de optimale ellipsen verzameld
O
03,
3:
5,
O0
l5,
300
2 0
111
222
6 67
1'1 10
2220
3330
6670
1 O000
'1 3380
I 6670
;$ 20000
O, 131 44,8'
0,184 44 .f 50
0,375 43 9 5,
O i 401 424
0 7 544 40 8
o, 641 374
0,817 30
0,911 22 , 5:
0 3 964 15
O? 992 7g0
1 ,- O
28
55
I 62
266
505
71 6
1165
1318
I I 65
716
O
147
245
377
502
747
95 6
1494
'1 930
2260
24 60
2528
Jiet geval = 90" geeft een circulaire baan op de oppervlakte van de aarde, T is de tijd
die het projectiel er over doet om de reis van P naar Q af te leggen, De afleiding van de vergelijking
van T kan men vinden in mijn boek ,,DE GRONDBEGINSELEN VAN DE
RUIMTEVAART li
Nadat wij aldus de theorie behandeld hebben zullen wij nu de praktijk eens bekijken.
Uit de tabel ziet men dat voor grote afstanden de elevatiehoek vrij klein wordt. Dit zou
betekenen dat het projectiel lang in de dichte luchtlagen zou blijven en een grote snel-heidsvermindering
door de luchtweerstand zou ondervinden,
De prkatijk is dan ook dat het projeciiel verticaal gestart wordt en pas in de hogere lucht- __
lagen omgelegd wordt totdat de juiskelevatiehoek is bereikt, Toch past men in de praktijk t
blijkbaar grotere elevatiehoeken toe dan de theoretische, De optimale hoogte voor een afstand
van 14500 km is 1040 km doch de werkelijke hoogte was volgens de berichten
1600 km, dus belangrijk meer.
Laten we tenslotte het volgende actuele geval behandelen De afstand tussen Washinbton e
en Moskou volgens een grote cirkel is 7780 km hetgeen overeenkomt met
= 35O
Wat zijn de parameters voor de optimale baan van een projectiel tussen deze twee steden?
Deze zijn
= O 855 of v = 6 77 km/sec. f opt = 0 521 = 27 5' hopt 2 1240 km
opt
Top( = 1640 sec, of ongeveer 27 minuten,
Dit zijn de droge cijfers. Wat betekent dit en vooral het laatste getal in de werkelijkheid?
124
,

I-Iet betekent dat indien ooit (wat de hemel verhoede!) een raket met een waterstofbom van
Washington wordt afgeschoten met als doel Moskou (of vice versa), binnen een half uur een
dezer wereldsteden van de aarde weggevaagd zal zijn, Zelfs indien de start van het projec-
tiel ogenblikkelijk door de bedreigde partij wordt gesignaleerd dan nog is het onmogelijk
een millioenenstad in een half uur te evacueren. Wij mogen aannemen, dat de bedreigde
partij direct na het registreren van de start van de vijandelijke raket zijn eigen raketten
met waterstofbommen zal lanceren naar de steden van de aanvaller. Zo lang er geen effec-
tieve afweermiddelen gevonden zijn tegen een aanval met lange-afstand raketten, moeten we
dus aannemen dat er binnen hoogstens een uur na het lanceren van de eerste raket enige
wereldsteden van de aarde verdwenen zullen zijn met hun huizen paleizen kerken, musea,
en me& hun millioenen menselijke inwoners. Op die dag zal de mensheid met recht kunnen
zeggen:
Dies irae, dies illa,
,,Solvet saeclum in favilla,"
door h4. Vertregt.
De kunstmatige planeetjes Pioneer 4 en 5 en Metsjta hebben maanden geleden hun laatste
piep door de radio laten horen en zijn daarna in de eindeloze ruimte verdwenen. De ruimte
tussen de planeten is zo onvoorstelbaar groot, dat het uitgesloten geacht moet worden, dat
een mensenoog die dwergplaneetjes ooit zal terugzien,")
Dit waren de eerste kunstmatige planeetjes die de mens aan het zonnestelsel toevoegde
en zonder twijfel zuller ei meer en beter uitgeruste volgen.
Kunstplaneten kunnen voor vele belangrijke onderzoekingen gebruikt worden, b.v, voor het
registreren van allerlei soorten zonnestralen en kosmische stralen* voor het meten van
magnetische velden, en voor het onderzoek van de dichtheid van meteorieten en micro-
meteorieten in de interplanetaire ruimte.
Zo kunnen 00 la gebruikt worden voor het onderzoek naar de omstandigheden op de planeten.
Daarvoor moet de kunstplaneet natuurlijk dicht bij een planeet kunnen komen maar aan de
andere kant is het wenselijk, dat het projectiel op zijn terugreis dicht bij de aarde komt,
om de gegevens die het op zijn reis heeft opgedaan en die op een band zijn opgenomen,
naar de aarde terug te kunnen seinen,
De baan van het projectiel moet dus een ellips zijn met een omlooptijd van precies een jaar,
om de aarde weer op hetzelfde punt, vanwaar het gelanceerd werd. te ontmoeten,
In het Engels noemt men zulk een instrument een ,,probe", wat we in het Nederlands met
, sonde" kunnen vertalen.
In de figuren 1 t/m 3 zijn de banen voor sondes naar Mercurius, Venus en Mars met de juiste
verhoudingen afgebeeld.
*) Als een amusant voorbeeld van de onbenulligheden, die men in pcpulaire boeken over
ruimtevaart kan lezen* kan in dit verband de uitspraak dienen die ik vond in ,,de Greep
naar de Maan" van Troebst.
Hierin wordt een Amerikaanse nuthoriteit crangehaald, die plechtig verzekert dat wij
ons niet ongerust behoeven te maken, dat die planeetjes met elkaar in botsing zullen komn!

Q
(D

en.
of
( + voor buitenplaneten)
( - voor binnenplaneten)
De ,,parameter ' p van de ellips. uitgedrukt in de straal van de aardbaan is:
2
p = (a/rI)(l - f ) = n (2 - n).
De eigenschap a = r heeft als consequentie dat de vereiste elliptische baan zeer gemak-
1
kelijk te construeren is,
Men kan deze baan construeren door vanuit P (zie figcl) een lengte r = a af te passen
op de grote as Het punt O
2 1
dat men aldus verkrijgt is het middelpunt van de ellips: richt
men in dit punt een loodlijn op dan snijdt deze de baan van de aarde in A en dit punt is
1
dan tevens het snijpunt van de ellips met de aardbaan en de plaats waar de aarde staat op
het moment van lanceren van de sonde, De afstand OA is gelijk aan de kleine as van de
1
ellips.
De snelheid van de planeet in haar als cirkelvormig beschouwde baan is,
v P = p g q = & 7 G ~ = ~ t 7 q e l / v L - a = v / G
waarin:/= de constante van het zwaartekrachtveld van de zon
V = de snelheid van de eerste in haar baan om de zon.
a
De snelheid van de sonde bij het passeren van de planeet is:
v = = hi(2/nr1 - I/r,,)
Ei
-
a
Het verschil van beide snelheden. of wel de relatieve snelheid van de sonde ten opzichte
van de planeet bij het passeren is dus,
- = v Vî/n - I .
Deze relatieve snelheid is voor binnenplaneten negatief de planeet wordt dus door de sonde
(in het perihelium) ingehaald,
Voor buitenplaneten is de snelheid positief hier wordt de sonde door de planeet (in het
aphelium) ingehaald,
Wij stellen nu dat de sonde nuttige waarnemingen omtrent de planeet kan doen als de
onderlinge afstand kleiner is dan 50000 km, Voor het geval Venus kunnen we berekenen dat
de relatieve snelheid 4 6 km/sec, is, Dan kan de sonde gedurende 100 000/4,6 21 740 sec.
of ongeveer zes uren nuttige waarnemingen doen,
Dit getal is echter niet juist. wij hebben n.1, verzuimd rekening te houden met het kit, dat
de planeet de sonde zal aantrekken en daarop dus een versnelling zal uitoefenen,
1

iInp!aats van een elliptische baan zal de sonde in eerste benadering een hyperbolische
baan om de planeet beschrijven,
Wij liebben hier een drie--.lichamen probleem dat niet op eenvoudige wijze is op te lossen
Nemen we echter aan dat de sonde een zuiver hyperbolische baan om de planeet be-
schrijft en dat de kleinste afstand hart op hart 1.0 000 km is dan leert een eenvoudige
berekening, dat de tijd van nuttige wa anemingen tot de helft teruggebracht wordt en dus
ongeveer drie uren zal bedragen.
Door de aantrekking van de planeet zal de oorspronkelijke elliptische baan vervormd worden
en zal de omlooptijd verkort worden, Dik zijn factoren waarmede men bij het lanceren
rekening moet houden
De karakteristieke snelheid. die de sonde moet hebben om in zijn baan te komen kan
uitgedrukt worden door de formule:
Drukken we hierin de waarden van p en uit in n dan krijgen we
/V = + ( Vn - V n ) .
'kar a -
( + voor buitenplaneten)
( - voor binnenplaneten).
lit is de karakteristieke snelheid wanneer we geen rekening houden met de snelheid die
nodig is om aan de aantrekking van de aarde te ontkomen en welke globaal op 11 km/sec
gesteld kan worden,
T)e brandpuntshoek welke het baangedeelte van de aarde naar de planeet omspant kan als
volgt voor een binnenplaneet bepaald worden, (zie fig. 'L)
!i(aar omdat
vinden we dat
waar uit:
of
a = r 1
2
cos 8 = 1 - 3
Voor een buitenplaneet geldt hetzelfde resultaat,
= arc COS (n-I>.
De tijd die de sonde nodig heeft om de planeet te bereiken is voor een binnenplaneet.
waarin
doch omdat
128
a = r
1
('jaren)

is in dit geval:
Dus:
omdat:
is :
= arc cos O =
f = 1 -n,
T = (3~>( 2 - l+n)
Of: algemeen voor binnen- en buitenplaneten:
T = 33,18 + 58,13.n
(jaren);
(jaren).
( dagen) .
Wij moeten nu alleen de hoek y nog berekenen, welke de voorstralen van de aarde en de
planeet met elkaar maken op het tijdstip van lanceren.
De tijd T welke de planeet nodig heeft om van P naar P te komen moet gelijk zijn aan
P
1
de tijd T die de sonde nodig heeft om van A naar P2 tesomen,
S 1
Voor een vbinnenplaneet geldt dan:
-z
T = (n2/2il) ( 6 + Y)
P
en:
of:
+ Y = ( $ - I + ~ ) -3/2
en: 3
= (+- I +n) -7
- 3
-pl
-2-
= (0,5708. + n) - arc cos(n, - I).
hetzelfde resultaat geldt voor een buitenplaneet,
De baan, die de sonde beschrijft, zonder rekening te houden met de storingen door de aarde
en de planeet van bestemming, zou men een semi-Hohmann baan kunnen noemen.
Immers deze baan snijdt de baan van de planeet van vertrek en raakt de baan van de planeet
van bestemming; terwijl een echte Hohmann-baan beide banen raakt.
Plet spreekt vanzelf, dat de lancering met bijzonder veel zorg moet geschieden, en dat men
de mogelijkheid moet hebben, de baan van de sonde in elk geval gedurende het begin van
de vlucht vanaf de aarde te corrigeren. Als men eist, dat de sonde minimaal tot een afstand
van 10 O00 km en maximaal tot een afstand van 20 000 km de planeet nadert, dan vereist dit
voor het geval Venus, waarvan de afstand tot de zon rond 100 miljoen km is, een nauw-
keurigheid in de afstand van O,l%o, wat een nauwkeurigheid in de aanvangsnelheid van 0,053
impliceert >I
De één-jaars banen zijn natuurlijk alleen toe te passen voor de planeten Mercurius, Venus
en Mars,

Voor Jupiter zou men een vijf-jaars baan nodig hebben, doch dergelijke lange banen ver-
eisen zulke onmogelijke nauwkeurigheden" wat betreft de richting en de snelheid bij het
lanceren dat het bijna uitgesloten geacht moet worden dat een onbemand voertuig ooit
Jupiter zou bereiken.
--.
i iieronder volgen de gegevens over deze banen:
- n
T
"kar
(km/sec) (dagen)
V -v
P S
íkm/sec 1
Mercurius 0,387 0,613 l9,3
Venus 0,723 0,277 893
55,6 12736~ +100016~ -12~9
7-91 97,8' + 230Lt79 - 4,6
Mars 1,524 0,524 16,2 121~8 58 25' + 5 25' + 7,5

R
Deze banen zijn in de juiste verhoudingen afgebeeld in de figuren 1, 2 en 3. Men ziet,
dat ze elkaar wat de lengte betreft, niet veel ontlopen, doch door de verschillende gemid-
delde afstand van de zon is de duur van de baan naar Mars meer dan twee maal zo groot
als de duur van de baan naar Mercurius. De kleinste karakteristieke snelheid en dus
energie vereist de baan naar Venus, welke ook het gunstigst is door de kleine relatieve
snelheid in het perihelium,
Er zijn verschillende banen voor planetaire sonden in de literatuur beschreven, or
met
cco in de Verhandelingen van het 7e. Astronautische Congres te Rome, Croc
n sonde in een een-jaars baan zowel Venus als Mars observeren. Wij hebben in het
voorgaande gezien dat men voor een ontmoeting met een planeet een bijzondere constellatie
van de planeet en de aarde moel: hebben, en het is begrijpelijk dat die constellatie
voor de ontmoeting met twee planeten nog wel heel bijzonder moet zijn. Volgens Crocco
zal een gunstige constellatie in juni 1971 optreden, maar kan men verwachten dat er een
lange tijd zal verlopen, voordat er een tweede gunstige constellatie optreedt,
Immers, de onderlinge verhoudingen van de omlooptijden van de planeten om de zon zi
onmeetbare getallen, en dus zal precies dezelfde constellatie nooit herhaald worden.
hlen kan berekenen, dut een ongeveer gelijke constellatie pas na driehonderd jaren weer
zal plaats hebben. Het idee van Crocco is dus meer origineel dan praktisch.
Andere plannen voor sondes hebben de bedoeling, dat de sonde enige tijd in een circulaire
baan om de planeet doorbrengt, maar ook dit vereist zulk een precisie in de besturing,
dat dit met een onbemand apparaat praktisch niet te bereiken is. Maar voordat de eerste

uimtereizigers op een planeet landen, zullen ze ongetwijfeld eerst een exploratie-vlucht
in een circulaire baan om de planeet gemaakt hebben met de bedoeling deze van alle kanten
te verkennen Daarna pas zal een vlucht met landing volgen vooral ook omdat een landing
en het daarop volgende vertrek van de planeet veel meer energie eist dan een verkenning
vanuit een circulaire baan.
door M, Vertregt.
De basis van de aardse tijdrekening is de middelbare zonnedag, waarvan de duur op precies
24 uren van 60 minuten van 60 seconden gesteld is.
Ten opzichte van de sterrenhemel maakt de aarde een volledige omwenteling in 23 uren 56
minuten en 4 seconden, dit tijdsverloop noemt men een sterredag, en de duur daarvan is ge-
makkelijk te bepalen door twee achtereenvolgende doorgangen van een bepaalde ster door
de meridiaan van een plaats waar te nemen.
Doch als basis voor een tijdrekening is de sterredag niet geschikt. Immers de tijdrekeni
is voornamelijk bestemd voor de regeling van het burgerlijke leven, dat is incresteld op
zon, en de zon zou volgens de sterretijd elke dag op een andere tijd opkomen. Een groot
deel van het dagelijkse leven: de aanvangstijd van het dagelijkse werk, van de scholen. de
kantoren ei1 de fabrieken staat in verband met het tijdstip van zonsopkomst, Dit verband
is niet vast maar fluctueert met de seizoenen. Vandaar dan ook,, dat er verschillende po-
gingen gedaan zijn om ook dit onderdeel van de tijdrekening te verbeteren, o.a. door de
invoering van de zomertijd, Het plan van Prof. van den Bergh komt er op neer de zomertijd
niet in eens, maar, om het zo te zeggen bij stukjes en beetjes, in te voeren door de klok-
ken in de winter en de lente elke dag 50 seconden vooruit en in de zomer en de herfst elke
dag een 50 seconden achteruit te zetten. Een andere oplossing zou zijn, de gang van de
klokken continu te versnellen en te vertragen volgens een sinusfunctie. Dit kan door een
vrij eenvoudige mechanische inrichting in elke klok of horloge gerealiseerd worden.
Het voordeel van deze methode is, dat de klokken niet telkens behoeft t
zomer- en wintertijd komen ongemerkt utomatisch, Men kr
in de verschillende seizoenen een verschillende duur hebben
idee is, maar bij nader inzien, niet zo bijzonder vreemd is.
Ge regeling is alleen bestemd voor burgerlijk gebruik; astronomen en ander
werkers zullen er wel voor zorgen, dat hun tijdseenheden constant blijven
Ce oude Romeinen hadden al iets dergelijks. Door hen werd het tijdsverlo
opkomst en de ware middag in zes gelijke delen verdeeld, die zij ,,horae",
zodat een uur op de langste dag 75 van onze minuten duurde, en een u
45 minuten.
Het doel van al deze regelingen is, zoveel mogelijk van het hei
hetgeen volgens velen, èn geestelijk en lichamelijk van groot v
factor komt daar natuurlijk bij , besparing van kunstlicht.
Maar helaas, onze moderne maatschap pij neigt er steeds meer naar, de zon als regelende
factor in het burgerlijke leven te verwaarlozen. De voor een economisch gebruik van de
kostbare machines vereiste ploegenarbeid is er de oorzaak van, dat miljoenen werkers zich
gedurende een groot deel van huil leven niets van de stand van de zon aantrekken, Door de
verbetering en het goedkooper worden van kunstverlichting slagen wij er steeds beter in,
de nacht in de dag te veranderen, en wij maken ons wijs dat het tekort aan zonlicht door
kunstmatige hoogtezonnen gecompenseerd kan worden.
Door deze oorzaken heeft de zonnedag veel zijn oorspronkelijke belangrijkheid verloren,
Thans is de zonnedag echter nog steeds de grondslag van onze tijdsrekening en zal dit
voorlopig ook nog wel blijven.
132

kortste,
L september en 25 dec
achter De basis van o
de middelbare zonneda
3 november IS 4 miut
men weer versc jaar is de tijdsduur die de zon no-
maken dus om beginnende bij een
gemakltelijk waarneembare tijdsduur doch niet de meest geschikte om als basis voor een
tijdrekening t
De eisen die ral vroeger aan een goede kalender stelde waren de volgende
1 e onverandes anvangsdata te geven voor de seizoenen
2ee de data van de kerkelijke feestdagen vast te leggen
3e, een vas te geven voor de jaartelling
seizoene bepaald door de stand van de aardas ten opzichte van de zon. Indien
e stand ten opzichte van de sterrenhemel constant bleef zouden de seimenen onvernderlijk
ten opzichte van het sterrenjaar zijn
De aardas blijft echter niet constant ten opzichte van de sterrenhemel doch beschrijft
een cirkelvormige kegelmantel tengevolge waarvan de snijpunten van de zonnebaan die
men de eclipiica noemt en de hemelequator langzaam overschuiven Daardoor komt de
zon na een sterrejaar niee precies op dezelfde plaats tussen de sterren terug en daardoor
zullen de seizoenen langzaam verschuiven De tijdsduur die de zon nodig heeft om van
een snijpunt van de ecliptica met de equator het zogenaamde lentepunt tot het volgende
lentepunt te komen noemi men het tropische jaar en dit is de tweede basis van onze tijdrekening.
De duur van het sterrejaar is 365 25636 middelbare zonnedagen en die van het tropische
jaar 365 2422 zonnedagen hetgeen in 70 jaren een verschil van een dag geeft.
De basis van de burgerlijke kalender moet natuurlijk een jaar zijn dat een geheel aantal
dagen telt en het probleem om aan deze tegenstrijdige eis te voldoen kan alleen opgelost
worden door periodiek een jaar van verschillende duur een schrikkeljaar in te lassen
Onze huidige kalender werd door Paus Gregorius XI11 wiens pontificaat van 1572 tot
1585 viel op 24 februari 1582 ingevoerd De regels van deze tijdrekening zijn als volgt
Een gewoon jaar heeft 365 dagen maar eens in de vier jaren heeft men een schrikkeljaar
van 366 dagen met de uitzondering dat de eeuwjaren waarvan het eeuwtal niet door vier
deelbaar is geen schrikkeljaren zullen zijn.
e duur van het Gregoriaanse jaar is dus. 365 1/4 -_ lI100 +1/400 dagen 365 2425 dagen,
ank zij deze vernuftige regeling zal onze jaartelling pas over 30011 jaren een dag fout zijn,
e andere tijdseenheden die wij gebruiken zijn de week en de maand. De bedoeling van
deze eenheden is het jaar te verdelen in kleinere meer overzichtelijke perioden.
Maar de grote moeilijkheid waarmede elke verdeling te kampen heeft is dat het getal 365
alleen deelbaar is door 5 en 73 zodat men de keus heeft tussen een tijdseenheid van vaste
duur die niet een geheel aantal malen in het jaar gaat of een eenheid die wel een geheel
aantal malen op het jaar gaat maar die niet van vaste duur is.
Aan de eerste voorwaarden voldoet de week aan de tweede de maand,
Het grote voordeel van de week is dat men hiermede een ononderbroken opvolging van
perioden van gelijkblijvende duur heeft wat van groot belang is voor de chronologie,
Daarom zal het voorstel van sommige kalenderhervormers die aan het eind van het jaar een
extra dag die buiten de weken staat willen inlassen nooit genade vinden in de ogen vm
de geschiedkundige

Iiet nadeel van de week is natuurlijk, dat dezelfde data in verschillende jaren op verschil-
lende weekdagen vallen
De verdeling in maanden is wel liet meest onystematische en onbevredigende gedeelte in
onze kalender De maand is een overblijfsel van de oeroude maankalender en door de
eeuwen heen hebben chronologen tot mislukking gedoemde pogingen gedaan om de zonne-
kalender en de maankalender met elkaar in overeenstemming te brengen,
Vele godsdienstige feesten o,a. het paasfeest zijn gebaseerd op de maankalender en de
inpassing van die feesten in de moderne zonnekalender heeft heel wat voeten in de aarde
gehad, De vaststelling van de paasdatum is eeuwenlang een strijdpunt in de Christelijke
kerken geweest en heeft tot beschuldigingen van ketterij tot geloofsvervolgingen en tot
scheuringen aanleiding gegeven, Tegelijk met de invoering van de Gregoriaanse kalender
werd de datum van het paasfeest gefixeerd op de eerste zondag volgende op de eerste
volle maan in de lente
Het heeft in de loop van de laatste eeuwen niet ontbroken aan kalenderhervormers die
trachten de gebreken van de verdeling in weken en maanden op te heffen.
Het getal 364 is wat deelbaarheid betreft veel gunstiger dan 365+ Het is namelijk deelbaar
door 4 7 en Een van de voorstellen is dan ook om het jaar te verdelen in 13 maanden
elk van 4 weken van 7 dagen Aan het eind van het jaar wordt dan een extra-dag ingeschakeld
die buiten de verdeling in weken en in maanden staat, In schrikkeljaren wordt
zulk een dag ook tussen de maanden juni en juli ingelast, Een bezwaar tegen dit voorste
nog afgezien van het ongewenste om dagen buiten de weken in te schakelen is dat dert
niet deelbaar is door vier waardoor de seizoenen niet een geheel aantal maanden duren,
Een ander systeem komt aan dit bezwaar tegemoet door vier seizoenen elk van 91 dagen
aan te nemen Elk seizoen telt drie maanden van respectievelijk 30 30 en 31 dagen,
De eerste dag van het jaar en van elk seizoen valt steeds op zondag, Ook bij dit systeem
moet men natuurlijk een of twee ext
Ondanks de verwarring in onze kale 28 29 30 en 31 dagen is het
niet waarschijnlijk dat een nieuwe voerd zal worden, Hoe eenvoudig
zou deze kalender zijn als het jaar
Zoals wij reeds zeiden. dateert onze huidige kalender van 1582 en is sedert die tijd nooii
herzien,
Intussen is er echter heel wat in de veranderd en in de eerste plaats is de
mens veel minder afhankelijk van de seizoenen geworden, Voor miljoenen industriele en
administratieve werkers zijn de seizoenen wat hun dagelijks werk betreft van praktisch
geen belang meer en met de vooruitgang van de techniek zal dat steeds minder worden,
Zelfs een onderdeel van de landbouw, namelijk de kwekerij in kassen is thans reeds door
het gebruik van kunstmatige verwarming, besproeiing en verlichting, in grote mate onafhankelijk
van de seizoenen geworden,
De landbouwer heeft tegenwoordig geen almanak meer nodig om te weten of hij moet gaan
ploegen of zaaien maar wacht daarvoor de weersberichten en de aankondigingen van de
landbouwvoorlichtingsdienst door de radio af.
Van de drie punten die ik hiervoor opsomde waaraan vroeger een kalender moest voldoen
heeft het eerste de constantheid van de seizoenen veel van zijn belang verloren het
tweede de vaststelling van de kerkelijke feestdagen heeft voor grote groepen in onze samen-.
leving geen enkele betekenis meer, en wat het derde betreft te dienen als maateenheid voor
de tijdrekening daarvoor zou het sterrenjaar een even geschikte en eenvoudiger vast te
stellen tijdsduur zijn.
Een laatste punt is de aanvang van het jaar, Dit valt nu op 1 januari hetgeen ongeveer
overeenkomt met de doorgang door het perihelium van de aarde in haar baan om de zon.
Deze datum* die door traditie en gedeeltelijk zelfs door toeval vastgesteld is, is zeker niet
de meest logische,
134

Een veel logischer beginpunt voor het jaar zou zijn de datum, dat de zon in het lentepunt
komt, dus 21 maart zoals het ook vroeger was. De namen van de laatste maanden, te be-
ginnen bij september (de zevende) voor de negende maand van het jaar, zijn hiervan nog
overblijfselen .
Het voorgaande is een inleiding om de lezer een idee te geven van de grondlagen van onze
tijdrekening en om een handleiding te verschaffen voor het samenstellen van buitenaardse
kalenders. Wij zien daaruit, dat onze tijdrekening verschillende elementen in zich heeft,
die in vroegere tijden van groot belang, maar thans van veel minder of in het geheel geen
belang meer zijn, Wij behoeven dus bij het opstellen van de tijdrekening van een andere
planeet ons niet slaafs aan de methoden van de aarde tijdrekening te houden, doch wij
kunnen deze aanpassen aan de omstandigheden op die planeet.
Om ons goed in die andere omstandigheden in te leven, veronderstellen wij dat wij passa-
giers zijn in een raket die de aarde verlaten heeft met bestemming Mars, Het is niet de
bedoeling Mars voor een korte tijd aan te doen, maar om een permanente kolonie op die
planeet te vestigen.
Zodra wij de aarde verlaten hebben, e idee van dag, nacht seizoen en jaar, zinneloos
geworden. Aan de zonkant van de ra het dag^ aan de schaduwkant is het nacht,
In de eindeloze eeuwige ruimte is elke tijdrekening zuiver symbolisch, en aangezien onder
n de aardse tijdrekening niet beter of slechter is dan een andere, is het
sch deze aan te houden. Onze klokken wijzen Universal Time aan, wij noemen 24 uren
dag, en wij tellen de dagen volgens de aardse kalender door, alsof wij de aarde nooit
Zodra wij echter op en
Stel dat op het ogenblik, dat de raket landt, de zon op deze plaats juist in zijn hoogste
stand staat. Het is daar dan middag, en als onze klokken op dat moment zes uur U,T, aanwijzen
moeten wij, als wij er aan willen vasthouden dat de middag op twaalf uur plaatselijke
tijd valt., beginnen met onze klokken zes uren vooruit te zetten. Wij kunnen deze
plaatselijke tijd tevens tot Martiaanse standaardtijd verheffen, door de nulmeridiaan van
Mars over onze nederzetting te laten lopen,
Een zonnedag op Mars duurt ongeveer veertig minuten langer dan een aardse middelbare
zonnedag en dus moeten wij: om een tijdrekening te handhaven die op de aardse gelijkt,
onze klokken elke drie dagen twee uren terugzetten. Maar al heel spoedig zal dit te bezwaarlijk
blijken te zijn, en zullen we gaan overleggen, hoe we een rationele, aan de omstandigheden
op Mars aangepaste tijdrekening moeten opzetten, Een goed georganiseerde
expeditie zal dit echter al voor de aanvang van de reis gedaan hebben,
Voor het samenstellen van de Martiaanse tijdrekening maken wij ons geheel los van elke
aardse traditie, dus" om enkele voorbeelden te noemen. van het idee, dat de dag 24 uren
moet hebben, dat een uur zestig minuten moet teIlen. en een minuut zestig seconden.
Wij besluiten. dat een rationeel tijdsysteem op het tientallige stelsel gebaseerd moet zijn,
n dus maken wij af dat de middelbare zonnedag op Mars in tien delen verdeeld zal worden,
ie we Mars-uren, afgekort Mh, zullen noemen.
Elk Mh is verdeeld in 100 Mars-minuten afgekort Mm, en elke Mars-minuut in 100 blursseconden,
afgekort Ms, Een Marsdag telt dus 1 O0 O00 Mars-seconden,
Om verwarring te voorkomen zullen wij de overeenkomstige aardse tijdseenheden aanduiden
met Ad Ah, Am, en As.
In aardse tijdseenheden uitgedrukt is een middelbare Mars zonnedag (Mzd): 24 Ah, 39 Am,
35,O As of 88775,O As. In Ms uitgedrukt is dit getal 100 000. De correlatie tussen beide
tijdseenheden is dus.
1 Ms = O 88775 As.
Het spreekt vanzelf, dat we op Mars niet spreken van ,kwart voor" of ,tien over half", en
meer dergelijke onduidelijke uitdrukkingen* maar dat we zeggen: ,Het is 6.73 of 4.82":
Onze klokken zullen dan ook geen wijzers hebben, maar de getallen van de uren en de mi-
nuten op een cijferplaat aanwijzen, zoals sommige moderne klokken op aarde reeds doen,
135

Het is aan te raden, een van onze klokken de aardse U,T, te laten aanwijzen, omdat al onze
sterrekundige tabellen volgens deze tijd opgesteld zijn,
De duur van het Martiaanse sterrejaar is 7686 Ad 23 Ah 30 Am 41 AS of wel
j9,355.@41 As, Dit komt overeen met 66,850,086 Ms of bijna precies 668-6 Evlzd-
Hoe lang het tropische jaar op Mars duurt, weten wij niet, omdat wij niet weten in welke
tijd de pool van de Martiaanse ecliptica een omloop tussen de sterren maakt. Maar onze
aardse ervaring leerde ons, dat het sterrejaar voor moderne omstandigheden weinig bezwaren
heeft, terwijl de exacte meting van de tijdsduur van die periode vrij gemakkelijk is,
-Iet getal 668 is weer even slecht deelbaar als hel getal 365; het is namelijk alleen deel-
Jaar door 4 en 167. Voor het opmaken van onze tijdrekening houden wij in de eerste plaats
rekening er medes dat wij op Mars zeer weinig me! seizoenen te mqken zullen hebben omdat
wij wegens de ijle zuurstofloze atmosfeer toch in afgesloten ruimten, bijvoorbeeld in grote
koepels van doorschijnend plastic, moeten leven. Deze koepels hebben een eigen klimaat,
en de samenstelling, de temperatuur en de vochtigheid van de lucht in de koepel hebben
geen enkel verband met de omstandigheden daarbuiten
Wij hebben in onze chronologie geen maanden nodig, die op aarde een zeer onvolkomen
om de telling van de dagen iets overzichtelijker te maken. Wat wij wel wil-
len hebben, zijn weken, en gedachtig aan ons principe om zoveel mogelijk het tientallige
stelsel te gebruiken, zouden wij de week op tien dagen willen stellen. Het aantal rustda
per week behoeft natuurlijk niet een te zijn, maar kan naar behoefte vastgesteld worden,
Het grote belang van de week is, dat wij met behulp van deze doorlopende periode van
gelijke duur een gemakkelijk hulpmiddel hebben om de dagen te tellen en te benoemen,
Onze aardse week kent maar zeven dagen en dus moeten w daaraan toevoegen
en benoemen. De laatste dag van onze week, zaterdag, is naar genoemd, en dus
noemen wij de achtste dag Uranusdag, de negende Neptunusdag en de tiende Plutodag,
Wij moeten nu de duur van het jaar zo regelen, dat dit een geheel aantal weken bevat, en
dus het aantal dagen een tienvoud is. Daardoor zullen e data in verschillende jaren
steeds op dezelfde werkdag valle moet dus 650 of 670 zijn, en
wij zullen beide soorten jaren zo gemiddelde op de lange duur
op 668-6 dagen uitkomt.
Vijftig jaren tellen 33430 dagen gt in jaren van 660 en 670
dagen indelen:
33430 = 7(6 x 670 + 1
Een periode van 50 jaren, of een pentakontade wordt verdeeld in zeven perioden van 7 jaren,
heptaden genaamd, Elke heptade bevat zes ,*langee" jaren van 670 dagen en een i kort"
jaar van 660 dagen. Na zeven heptaden volgt een lang jaar, en dan begint de cyclus opnieuw.
Aangezien de duur van het ware jaar 668-6 dagen is. zal het eerste kalenderjaar 1,4 dag te
lang duren. Na afloop van het tweede kalenderjaar is dit verschil 2,8 dagen geworden. en na
het zesde kalenderjaar is het tot 8,4 dagen aangegroeid. Dan komt er echter een kort jaar
van 660 dagen en aan het eind van de eerste heptade is de kalender slechts 0 2 dag voor
de ware dagentelling. Aan het eind van de zevende heptade, of het 49e jaar, is de tellinq
volgens kalenderjaren 1,4 dag voor op de ware telling, maar aan het eind van de periode van
50 jaren lopen beide tellingen weer precies gelijk.
Aangezien wij niet aan seizoenen gebonden zijn, maakt het weinig uit, dat het ene jaar
tien dagen langer is dan het andere. Men kan trouwens gemakkelijk voor elk jaar een correctiegetal
aangeven om zo nodig de juiste telling te verkrijgen.
De astronomen zullen in elk geval wel zorgen, dat hun chronologie in orde is, door de dagen
vanaf een vastgesteld begintijdstip eenvoudig door te tellen; zoals wij dat op aarde doen
volgens de Juliaanse aera. (Deze is zo genoemd naar de vader van een beroemd Leids geleerde
uit de zeventiende eeuw, Julius Scaliger. en niet naar Julius Caesar). Scaliger koos
als begindatum van zijn aera, maandag de eerste januari van het jaat 4713 V.C., welke dag
het ranggetal nul kreeg.
136

1
gens deze telling is de le januari 1961: Juliaanse dag 2,437,301. Welke dag de astro--
op Mars als eerste van hun aera zullen kiezen is nog onbekend. Misschien wel de
e datum 28 november 1659 op welke dag Christiaan Huygens de eerste tekening van
rvlakte van Mars maakte en daarmede voor het eerst de chronologie van Mars met
de aarde verbond
eval is de door mij voorgestelde Martiaanse tijdrekening voor het burgerlijke leven
ig genoeg pas na ongeveer duizend jaren zal de fout een dag bedragen,
economische leven op Mars zal zich niet als op aarde op maanden van ongelijke
te maar op de weken van gelijke lengte baseren waarvan er altijd een vol aantal in een
f en hoe men de Christelijke feestdagen in een jaar van 668 dagen zal inpassen is een
oor de theologen. Evenals de vaststelling van de paasdatum op aarde is dit een onp
dat zeer geschikt is om tot heftige disputen en tot uitingen van het bekende odium
ogicum aanleiding te geven. Het zal niet gemakkelijk zijn een oplossing te vinden
die alle geloofsrichtingen bevredigt.
Wij zullen op Mars natuurlijk niet in de fout vervallen die wij op aarde gemaakt hebben
door het eerste jaar van de jaartelling het rangnummer een te geven, Het eerste jaar van de
Martiaanse jaartelling evenals de eerste week van elk jaar krijgt het rangnummer nul
Men ziet dan direct aan de datum 0.53 8 dat dit de achtste dag van de 53e week van het
lde jaar is o€ wel de 538e dag na het begin van de tijdrekening De datum 25.0.9 betekent
t dit de negende dag van het 25e jaar van de tijdrekening is
est ons nog het begin van het jaar vast te leggen,
ij schreven reeds dat de op aaide aangenomen datum van 1 januari niet de meest logische
is en dat men deze datum veel beter op 21 maart zou kunnen laten vallen
Op Mars zullen we dan ook ongehinderd door aardse tradities een betere dag uitzoeken, Dit
kan bijvoorbeeld de dag zijn dal de zon precies 180° verwijderd is van de meridiaan die
men door een heldere vaste ster kan tiekken
Daarvoor is de ster Leonis genaamd Regulw zeer geschikt.
Dit is een ster van
eerste grootte welke een kleine eigenbeweging heeft (0 25' per jaar)
en vrij ver namelijk 67 lichtjaren van ons verwijderd is waardoor de jaarlijkse parallax
klein is n.1, O 049 . De ster staat .+ 0°27 van de aardse en --log6 van de Martiaanse
ecliptica verwijderd, Het tijdstip van de jaarwisseling is volgens deze methode met een--
voudjge hulpmiddelen steeds gemakkelijk en nauwkeurig te bepalen.
Door prof, J, A. Pobjedonostsew doctor in de techniek Stalinprijswinnaar.
In de laatste jaren worden in de Sowjet-Unie wetenschappelijke onderzoekingen verricht
ontwerpen gemaakt en proeven genomen ter voorbereiding van vluchten van de mens in de
' kosmische ruimte,
oe volmaakt de verschillende tegenwoordige automatische installaties en apparaten voor
de bestudering van de ons omringende ruimte ook mogen zijn toch zullen ze de mens die
ze bedacht en gemaakt heeft nooit geheel kunnen vervangen. Daarom zal de mens vroeger
of later zelf het Heelal in moeten vliegen en daar aan het onderzoek deel moeten gaan nemen,
Dat wil echter geenszins zeggen dat zodra de mens het wereldruim zal zijn binnenge-
drongen de automaten hun betekenis verliezen, De rol van de automatische raketten bij het
onderzoek van het Heelal en van de hemellichamen zal als voorheen zeer groot en belang-
rijk blijven.

In overeenstemming met de algemene tendentie tot verhoging van de rol der automatie
in het produktieproces en het wetenschappelijke werk zullen de automatische raketten trouwe
helpers van de mens zijn bij het Heelal-onderzoek en op de afzonderlijke etappen daarvan.
Sterker nog bijvoorbeeld bij het maken van een vlucht van de Aarde naar de Maan met een
afgeremde daling op dit hemellichaam en bij de terugkeer naar de Aarde komt het doeltref-
fend voor om niet alleen de start van de raket vanaf de Aarde en het in zijn baan brengen
voor de vlucht naar de Maan te automatiseren maar ook heel de vlucht met inbegrip van het
zacht neerdalen op het maanoppervlak. En dat heeft niet alleen betrekking op de onbemande
raketten waarvoor geen andere oplossing bestaat, Gezien het huidige ontwikkelingspeil van
de elektronica en de rakettechniek is het niet nodig de mens de uitvoering toe te vertrouwen
van de verantwoordelijke en ingewikkelde manoeuvre voor het zonder schokken dalen op een
liemellichaam. De automatische besturing met gebruik van een radio-altimeter, computer en
andere apparaten maakt de daling ontegenzeggelijk veel veiliger en beter, terwijl ook het
brandstofverbruik lager is,
Daarom zal het blijkbaar ook doeltreffend zijn om tevens de start vanaf de Maan en de lan-
ding van de raket bij de terugkeer op de Aarde geheel te automatiseren, onafhankelijk van
de samenstelling van de nuttige lading.
De grote snelheden en versnellingen tijdens de vlucht die eisen dat in een ommezien de
beste oplossing wordt gevonden het ingewikkelde van de situatie. het ontoelaatbare v
fouten en de onvolmaaktheid van de mogelijkheden van de mens als piloot verhinderen
de raket met de hand bestuurd kan worden, Waarschijnlijk zullen de vlucht naar de Maan en
de terugkeer naar de Aarde automat
berekend program dat tijdens de vl
an de raket op de
seconden nodig is, En dat
lle landing zonder schokken
het besturingssysteem
van seconden reageren
moet,
I-et is mogelijk dat zelfs de keuze van een goed landingsterrein voor de raket plaats zal
kunnen vinden met behulp van automatische apparatuur die aan boord van de raket is aangebracht
en die bij de nadering van het maanoppervlak de remmende raketmotoren zal bedienen,
Voor het maken van de eerste Heelal-vlucht met een bemande raket moet een hele reeks
van meest verschillende problemen worden opgelost, In het beginstadium van deze etappe
bij het bedwingen van het Heelal zal de mens zich in dezelfde situatie bevinden als de
ontdekkers van onbekende zeeen en oceanen tijdens het vroege ontwikkelingsstadium va1
de mensenmaatschappij, Onwillekeurig vergelijkt men de stormen de riffen onder de waterspiegel
de zandbanken en de onbekende stromingen de scheurbuik en de andere gevaren uit
die tijd met de gevaren van de nog pas ter wereld komende ruimtevaart: de zomestromen
zwermen meteoren radiatiegordels kosmische straling, gewichtloosheid enz
Vóór een mens naar het Heelal zal worden gezonden moeten alle maatregelen zijn getroffen
ter beveiliging van deze vlucht en ter verzekering van de onvoorwaardelijke behouden terugkeer
van de mens naar de Aarde. Lichtzinnige jacht naar wetenschappelijke en technische
sensaties is de Sowjet-Unie vreemd, temeer waar het een mensenleven geldt,
Op het ogenblik wordt in de teclinisch- en populair-wetenschappelijke literatuur alsook
in de schone letteren zowel in de USSR / zie b.v, de i Mededelingen van de Academie voor
Wetenschappen der USSR" de tijdschriften "Priroda'! / "De Natuur" /, "Naoeka i Zjiznj" /
"De Wetenschap en het Leven" / en andere uitgaven / alsook in het buitenland op grote
schaal de mogelijkheid van Heelal-vluchten van de mens besproken, Daarbij worden de
138

moeilijkheden en de q~varen die de toekomstige ruimtevaarders op hun eerste reizen te
wachten staan, in deta s #geanalyseerd Naast de verderfelijke invloed van de verschd-
lende uitstralingen op
t organisme van de mens wordt ook uitvoerig het meteoorgevaar
behandeld Verschillende auteurs opperen daarbij soms volkomen tegenstrijdige inzichten
Maar alles bij elkaar genomen kan men zich tot op zekere hoogte wel in deze kwestie
oriënteren en de meest juiste richting bij dit werk kiezen.
Zo zal men bijvoorbeeld bij het maken van vluchten in de kosmische ruimte het meteoorge-.
vaar blijkbaar toch niet mogen verwaarlozen! De waarschijnlijkheid van een botsing van het
ruimteschip met grote meteoren van het meteoriet-type is zo klein dat zij verwaarloosd kan
worden Het uiterst fijne meteoorstof is niet gevaarlijk en bovendien wordt de interplanetaire
ruimte er door de zonnedruk voortdurend van gezuiverd, Maar de mi ote meteoren
kunnen een zeker gevaar opleveren, De micro-meteoren worden in de on lijke nabijheid
van de Aarde met behulp van hoogteraketten en kunstmatige aardsatellieten bestudeerd
Ook voor het bepalen van de mogelijke afbrekende inwerking van me p de optische
apparaten de zonnebatterijen en de constructiematerialen en de SQO lij tage die daar-
bij optreedt wordt van Heelalraketten gebruik gemaakt, De passagierscabines kunnen door
een voldoende stevige bekleding of door een afschermend schild tegen kleine meteoren be-
schermd worden, De start van de jnlijk plaatsvinden op dagen
dat de Aarde zich niet in de baa kometen bevindt. en bij
berekening van de baan die de raket
gen zal er rekening mee worden
houden dat deze niet de baan van gen
zal doorkruisen,
e mate van gevaar die de meteoo
lend en afhankelijk van
de afmetingen en de aard van de d
an afhankelijk of deze
deeltjes van ijzer steen of een alsmede van hun snelheid
ten opzichte van de raket en de dichtheid van de zwerm Er zijn enige honderden
meteoorzwermen bekend die zich met omwentelingsperioden van &én tot 125 jaar en meer
in elliptische banen om de Zon bewegen. Ook zijn de data van hun maximum bekend. d,w,z,
de tijdstippen waarop de banen van de Aarde en van deze zwermen elkaar snijden, Op die
dagen is het voor het ruimteschip veiliger om onder bescherming van de dampkring tegen de
intensiefste meteoorzwermen op het A lak te blijven, Niet ieder jaar vliegt de
Aarde door de kern van meteoorzwerm eten. en de tijd dat dit duurt is verschillend
aangezien de doorsnee van de meteoorzwerm soms enige miljoenen kilometers bedraagt,
Behalve de bestudeerde meteoorzwermen bestaan er ook nog niet bekende, wier baan die van
de Aarde niet doorsnijdt, De raketten-verkenners van de interplanetaire ruimte moeten ook
deze leemten in onze kennis helpen aanvullen.
Onmiddellijk na afloop van de Grote Vaderlandse oorlog werd in de Sowjet-Unie een begin
gemaakt met de praktische bestudering hoe dieren zich tijdens een vlucht in raketten ge-
dragen,
e loop van deze proefnemingen werd bestudeerd welke invloed op het organisme van de
en zulke verschijnselen hebben als de lengteversnellingen die tijdens de aanloop van
de raket optreden de gewichtloosheidstoestand na het uitschakelen van de raketmotoren
de verschillende soorten radiatie enz.
De proeven met dieren in het Heelal en met mensen in de labratoria hebben voor de weten-
schap zeer veel waardevolle opgeleverd.
Er is een geheel nieuw gebied van het weten ontstaan en wel de ruimtevaartgeneeskunde
Parallel met de proefnemingen met dieren is in de laatste jaren ook de normale functionering
gecontroleerd van een speciaal ingerichte hermetisch gesloten cabine met luchtgeneratie
waarin de temperatuur de druk en het vochtgehalte op het nodige peil worden gehouden en
andere accomodaties zijn,
Het ingewikkeldste probleem was natuurlijk echter om het ruimteschip zelf te construeren,
waarin voor een mens plaats zal zijn en voor al de installaties en apparaten die nodig zijn
om hem normale levens- en arbeidsomstandigheden te verzekeren,
139

Behalve genoemde installaties zal in de passagierscabine zeker ook een inrichting zijn
voor behouden terugkeer ervan naar de Aarde
En dat wil zeggen dat het gewicht van de cabine betrekkelijk groot zal zijn en dat de
stuwraket die haar in haar baan in het Heelal zal brengen van overeenkomstige afmetingen
en stuwkracht moet zijn.
Zulk- raketten van een constructie met een zeer hoge gewichtsterugslag en die hoogelficignte
motoren van groot vermogen hebben moeten van systemen voorzien zijn die
een optimaal functioneren van de aggregaten garanderen en ook moet voor deze raketten
van de meest perfecte systemen gebruik gemaakt worden voor de stabilisering en de besturing
van de vlucht van de raket,
De succesvolle vluchten van de Sowjet-raketten zijn geen uitzonderingsgevallen en geen
toevallig suc ces uit een reeks van mislukte lanceringen maar het resultaat van een planmatige,
systematische perfectionering van hun constructies,
Precies in overeenstemming met het plan voor het maken van een ballistische raket van
nog groter vermogen voor de lancering van zware spoetniks / d,w,z, van enige duizenden
kilogfammen / en voor het uitvoeren van ruimtevluchten naar planeten van het Zonnestelsel
werden in januari en juli van dit jaar in de Sowjet-Unie proeven genomen met de
lancering van nieuwe grote meertraps-dragerraketten voor het onderzoek van de Kosmos
Na een vlucht over een afstand tot aan 13,000 kilometer vanaf de start kwamen de raketten
rnet buitengewone nauwkeurigheid neer in het gebied dat in het centrale verlaten deel v
de Stille Oceaan op het watervlak was afgebakend,
Op 15 mei 1960 werd een ruimteschip van totaal 4 540 kilo ongerekend het gewicht van de
laatste trap van de raket die hem op zijn vlucht om de Aarde vergezelde, in de ronde baan
van een aardsatelliet gebracht.
Aan boord van dit Spoetnik-schip bevonden zich een hermetisch-gesloten cabine van ongeveer
2,s t met een last waarmee het gewicht van een mens werd nagebootst en alle voor
de vlucht van een mens nodige installaties Bovendien voerde het verschillende apparatuur
mee waarvan het gewicht de voedingsbronnen incluisv 1477 kilo bedroeg
De lancering werd ondernomen met het doel om de constructie af te werken en te controleren
van een Spoetnik-schip dat de nodige voorwaarden garandeert voor een vlucht van
de mens in het Heelal, voor een betrouwbare besturing tijdens de vlucht en voor terugkeer
naar de Aarde,
Zo werd een begin gemaakt met het ingewikkelde werk om betrouwbare ruimteschepen te
maken die een veilige vlucht van de mens in de interplanetaire ruimte verzekeren,
Ook was het de bedoeling met dit Spoetnik-schip dat de hermetisch gesloten cabine zich
van de Spoetnik af zou scheiden en dat zij in hun baan geremd zouden worden teneinde
de vlucht om de Aarde te beeindigen, Indien met behulp van raketmotoren de Spoetnik in
zijn baan een zekere impuls zal worden gegeven die tegengesteld is aan de richting van
zijn beweging en de snelheid van zijn vlucht daarmee enigszins zal worden afgeremd, dan
zal de Spoetnik snel hoogte verliezen en na de dichte dampkringslagen te zijn binneng
drongen verbranden indien niet desbetreffende voorzorgsmaatregelen worden getroffen.
Bij de onderhavige lancering / van de 15e mei j.1. dus / werd niet in een behouden terugkeer
van de hermetisch gesloten cabine naar de Aarde voorzien.
Nadat de betrouwbaarheid van de functionering van de cabine, alsook haar afscheiding
van het Spoetnik-schip gecontroleerd waren begonnen de cabine en ook het Spoetnikschip
zelf op een commando vanaf de Aarde te dalen en beeindigden zij hun bestaan bij
het binnendringen in de dichte dampkringslagen.
De zegetocht van de wetenschap en de techniek die ongeveer drie jaar geleden met de lancering
van de eerste kunstmatige aardsatelliet door de Sowjet-Unie begon” is op 20 augustus
1960 bekroond met de oplossing van de taak van een vlucht van levende wezens in de
kosmische ruimte om de Aarde en hun behouden terugkeer naar de Aarde.
1.10

Vm welk praktisch belang kunnen verdere kosmische raketonderzoekingen zijn en hoe kun-.
nen zij plaatsvinden? Dat is een vraag die op het ogenblik de meeste mensen bezighoudt,
Natuurlijk is het moeilijk om op dit moment alle eventuele vooruitzichten te overzien die
zich voor de wetenschap kunnen openen na de bewerking en samenvatting van de reeds verkregen
resultaten alsook van de resultaten die bij volgende experimenten kunnen worden
verkregen Het aantal kan hier in een volkomen onverwachte kwaliteit omslaan
Op grond van de uitlatingen van verschillende auteurs die zich in de Sowjet-pers hebben
uitgesproken kan men zich deze perspectieven als vole voorstellen.
In de naaste jaren zullen de ontwikkeling van de rakettechniek en de bestudering en bedwinging
van het Heelal zich waarschijnlijk ontwikkelen langs drie hoofdlijnen die zich
nu al volkomen duidelijk aftekenen, De eerste richting houdt verband met het maken van
een aantal aardsatellieten van verschillend gewicht verschillende omvang en verschillende
bestemming, Zoals nu wel ieder duidelijk zal zijn is de betekenis van zulke spoetniks
voor de verruiming van onze kennis van de Aarde en het daaraan grenzende deel van de
kosmische ruimte uiterst groot,
De verdere ontwikkeling in deze richting zal waarschijnlijk leiden tot de aanleg van rijkelijk
geoutilleerde onservatie-spoetniks die ware stations buiten de Aarde zullen zijn en
ruimte-laboratoria en observatoria Mettertijd zullen die stations aanvullende functies
kunnen verrichten verband houdende met de bedi van de interplanetaire vluchten
die door ruimteraketten zullen worden gemaakt.
De gemiddelde hoogte waarop deze spoetniks zich boven het Aardeoppervlak zullen bevinden
zal blijkbaar ahmgen van de bestemming ervan en van de aard van de zich aan
boord ervan bevindende installaties I Deze hoogte kan variëren van enkele honderden kilometers
tot aan duizenden en zelfs tienduizenden zoals bijveelbeeld voor de stations die
de ruimteraketten op hun interplanetaire reizen zullen bedienen.
De tweede lijn of richting bij de bestudering en bedwinging van het Heelal houdt verband
met onze natuurlijke satelliet - de Maan.
In sommige artikelen wordt de mening geuit dat het doeltreffend zou zijn om een kunstmatige
trawant van de Maan te scheppen die per radio onafgebroken met de Aarde in verbinding
zou staan.
Zij vluchten van raketten in de richting van de Maan gelukt het gewoonlijk de kosmische
ruimte met alle daarin optredende verschijnselen binnen een radius van ongeveer een
half millioen kilometer van de Aarde nauwkeurig te onderzoeken
Zoals de succesvolle vlucht van kosmische Sowjet-raketten heeft aangetoond werd de
radioverbinding betrouwbaar in stand gehouden op een afstand van ongeveer een halve
millioen kilometers van de Aarde, en nu is het duidelijk geworden dat ook over een veel
grotere afstand de verbinding tot stand gebracht kan worden,
De bestudering van de Maan kan wezenlijk worden uitgebreid door op het maanoppervlak
wetenschappelijke installaties met telemetrische en televisie-instrumenten te plaatsen
en een radiostation voor de verbinding met de Aarde en het doorgeven van de wetenscha
pelijke waarnemingen, Daarvoor moet de taak worden opgelost van het veilig op het maanoppervlak
laten neerdalen van containers met apparaten.
Het ontbreken op de Maan van een dampkring in een mate die van praktische betekenis
zou kunnen zijn eist dat gebruik gemaakt zal worden van het werk van de raketmotoren van
de laatste trap van de raket of van speciale afremmende raketmotoren om te verzekeren dat
de snelheid waarmee de raket de Maan nadert gedempt zal worden en de landing geleidelijk
genoeg zal plaats vinden om de apparatuur behouden te doen neerkomen.
Voor' zo'n vlucht moet de raket eerst een snelheid bereiken die dicht bij de tweede kosmische
snelheid ligt teneinde de Maan te bereiken / wenselijk is dat die snelheid enigszins
overtroffen zal worden teneinde de tijd die de vlucht inneemt aanmerkelijk te bekorten
maar daarna moet de snelheid met ongeveer 3 km/sec. verminderd worden om de landing op
het maanoppervlak zonder schokken te doen plaatsvinden,
1 42

heeft en er geen water wordt am te nemen dat de structuur
en de gletchers overheen zijn kom
ring met het veilig op de Maan late
e noodzakelijk zijn om de mens een v
aat moet zijn om een equivalente totaalsnelheid o
eer gelijk staat met de derde kosmische snelheid
arde het geval is,.
ers met auto-
met de voorraden brandstof naar de Maan te brengen die nodig zijn voor het tanken van de
raket voor deze naar de Aarde terugkeert,
veilig op het maanoppervlak zal landen, Na de uitvoering van het program van onderzoe-
treffend blijken te zijn om gelijktijdig twee maanraketten’’ uit te zen
om de Maan heen voorafgaan met landing op de
te verwerkelijken en minder moeilijk uit te voer
wetenschappelijke mogelijkheden biedt,

DF: &.de richting bij de bestudering en de bedwinging van het Heelal heeft betrekking op
de bestudering van de planeten van ons zonnestelsel Op het ogenblik kan de voorbereiding
plaatsvinden voor vluchten van ruimteraketten ter verkenning van lvlars en Venus -
de liet dichtst bij ons staande planeten Dat zulke vluchten vanuit energetisch oogpunt
volkolnen binnen het bereik van de huidige ontwikkeling van de rakettechniek liggen is al
Dewezen door de eerste interplanetaire vlucht van een kosmische Sowjetraket die op 2 janu
ari 1959 startte aan de Maan voorbijvloog en de baan van Mars tegemoet ging, Het doel
van de eerste interplanetaire vluchten is zo dicht mogelijk bij de te onderzoeken planeten
te komen teneinde hun eigenschappen te bestuderen en daarna als de ruimteraket weer
in de buurt van de Aarde zal komen de resultaten van de waarnemingen naar onze planeet
.door te zenden, De interplanetaire vluchten zullen van lange duur zijn, Zelfs de vluchten
?aar de dichtstbijstaande planeten zullen met de terugkeer naar de Aarde jaren duren.
-
->e duur van de vluchten zal wezenlijk bekort kunnen worden als de snelheid ervan verrioogd
zal worden door het gewicht aan nuttige lading te verminderen. Maar het kiezen
van deze weg zou tot vermindering van de wetenschappelijke waarde van het experiment
kunnen leiden Er rekening mee houdende dat deze vluchten naar de planeten de eerste
interplanetaire vluchten zijn moeten wij ons niet laten afschrikken door de duur ervan.
3ij de verdere ontwikkeling van de rakettechniek en hoofdzakelijk wanneer er raketliotoren
zullen worden gemaakt waarin van nog machtiger energiebronnen gebruik za
den gemaakt dan dit bij de tegenwoordige raketmotoren het geval is zullen zich nie
iiogelijkheden openen. De vluchten naar de planeten zullen minder tijd vergen e
van de rationele starttijd zal minder beperkt zijn, Het is van nut om eraan te herinneren
dat de eerste reis om de wereld door de expeditie van Magalhaen in drie jaren werd gei-iiaakt
en met grote moeilijkheden en ontbvringen gepaard ging, Meer nog alle reizen om
de wereid tot aan het begin van deze eeuw namen ongeveer evenveel tijd in beslag in
ieder geval waren jaren ermee gemoeid. In onze tijd kan deze weg met een vliegtuig in
twee--drie etmalen worden afgelegd en zo nodig zelfs nog sneller De rakettentechniek
echter heeft het mogelijk gemaakt om in twee uur om de Aarde te vliegen, Over de duur
van de interplanetaire vluchten sprekende mag men niet vergeten dat de routes ervan
+ionderden millioenen en zelfs miljarden kilometers lang zijn,
:Iet is een absolute voorwaarde voor het. verder doordringen in het Heelal dat heel de ruimte
in de buurt van de Zon zowel wat de binnenste als wat de buitenste planeten betreft
met automatische verkenner-raketten gesondeerd en bestudeerd zal worden, In dit opzicht
is het ongetwijfeld ook van belang om een aantal zich in verschillende vooruit begaalde
banen bewegende kunstmatige zonnesatellieten te scheppen die van meetinstruinenten
zijn voorzien en van een permanent werkend radio-station dat zijn strocm krijgtt
van zonnebatterijen
De taken op het gebied van de bestudering en bedwinging van het Heelal eisen in de
eerste plaats onafgebroken vooruitgang van de rakettechniek en dat nog effectiever r
Ten met een groter startgewicht zullen worden gemaakt hetgeen alleen mogelijk is ond
voorwaarde dat met succes stuwinstallaties van nog groter vermogen en met een verloogde
soortgelijke tractie-capaciteit geconstrueerd zullen worden,
iovendien moeten de stabilisatie- en besturingssystemen van de raketten worden geper.
fectioneerd alsook heel het ingewikkelde complex van installaties op de Aarde die de
voorbereiding en het doen plaatsvinden van de start verzorgen,
Slechîs langs deze weg kunnen de voorwaarden worden geschapen voor een succesvol
idoordringen in het Heelal Slechts door gebruik te maken van zware ruimteschepen met
voldoende nuttige lading kunnen met succes en met goede vooruitzichten de taken worden
opgelost van de bestudering en de bedwinging van de ons omringende kosmische ruimten,
Terwijl !&E Tsiolkowski aun het einde van de vorige en in het begin van deze eeuw iii
zijn !rlassieke werken met een ongekende breedte van inzichten en een treffende vermetelheid
de weg beschreef voor een geleidelijke bestudering en bevolking van de kosmische
ruimte hebben de Sowjetgeleerden en -constructeurs die zich aan dit probleem wijden
de door Tsiolkowski begonnen zaak waardig voortgezet Wij staan pas aan het begin vun
de weg naar het binnendringen in de oneindige uitgestrektheden van de ons omgevende
wereldruimte, En deze weg is oneindig, evenals de vooruitgang van de mensheid zelf,