Zedenangst. Het verhaal van Oude Pekela - History of Social Work

deze zaak. De lnvallen, die enkele maanden later werden gekoppeld aan de
Amerikaanse beschuldigmgen, veroorzaakten een golf van bezorgdheid en verontwaardigmg
m Neaerlana.
Het hulpverleningsapparaat
De Amerikanen kunnen echter niet verantwoonlelijk worden gehouden voor
alle invloeden die tot de ontstane zedenangst hebben bijgedragen. Er IS ook de
groei van de dienstverleningssector, die tot een enonne uitbreiding van de
'hulpverleningsindustne' heeft geleid, waarschijnlijk zelfs wel tot voorbij de
grens van het optnnaal noodzakelijke. Verder hebben sommige door het radicale
fenumsme geïnspIreerde ideologen hun bijdrage geleverd aan de invulling
van het verschijnsel zeaenangst: m leaer bed lag een slachtoffer van mannelijke
seksualiteit en onder, zo niet in. ieder bed de dader. Ook heeft de soms overmatige
belangstelling voor mcest een rol gespeeld bij ae bewustwording van
de symbolen en beelden van kindennisbruik.
Een van de kenmerken van de 'hulpverlenmgsindustne' die rond kindennisbruik.
IS ontstaan, IS een verruiming van de deftnitie van misbruik, waardoor
een toenemend aantal individuen onder zo'n deftnitie komt te vallen. Door de
massahysterie die momenteel in Amerika heerst, is de definitie daar al zo ruim
dat zelfs kinderen van Vler jaar als 'jeugdige overtreder' worden aangemerkt en
voor klimsche behandeling van seksmisdrijven worden opgenomen. illustratief
IS het volgenae cItaat uit een verhandeling van Johoson (1988):
"In 1982 bestonden er tweeëntwmtmg behandelingsprogramma's voor overtreders
in de tienerleeftijd. In 1987 waren er ongeveer vierhonderdzeventig
programma's en dienstverleners om deze groep te behandelen. In het midden
van de jaren taChtig zien wij een ontkenning en bagatellisering van de ernst
van nog weer een ander verschijnsel: kinderen van dertien jaar en jonger. die
met nog jongere kinderen ontucht plegen. Het gedrag van deze jeugdige
overtreders mag niet langer worden genegeerd.
De zevenenveertlg Jongens waarover hier wordt gesproken, ondergingen
tussen Januan 1985 en juni 1987 allemaai een behandeling in het kader van
het SPARK programma. Op het moment dat zij voor behandeling werden
doorgestuurd, waren zij tUSSen de vier en deruen Jaar oud. ( ... ) Kinderen
werden ais dader aangemerkt wanneer zij aan de volgende criteria voldeden:
(1) zij hadden seksuele hanaelingen met een allOer kind gepleega: (2) zij
hadden geweld of dwang gebruikt om het andere kind mee te laten werken,
of het Slachtoffer was te jong om ZIch te realiseren dat het werd. misbruikt,
waardoor het geen weerstand bOOd, of het gmg om een overtreding als exhibitionisme;
(3) er was een leeftijdsverschil van ten minste twee Jaar; (4) er
bestond al openlijk seksueel gedrag."
Volgens deze definitie is een vierjarig kind dat ZIch in zijn blootje aan een
50
tweejarig kind laat zien, in overtreding. Uit dit verbazmgwekkende artikel
blijkt verder dat 'aan elkaar friemelen' de meest voorkomende overtreding was;
dat de dwang die werd uitgeoefend verbaal was en m 77% van de gevallen met
aanwezig was geweest; dat 40% van de daders jonger was dan acht jaar, en dat
de helft van de voorvallen had plaatsgevonden tussen broertjeS en zusJes. Door
het hele verhaal heen worden tennen als 'dader' en 'slaChtoffer' gebruikt. Het is
met bekend hoeveel Amerikanen dit soort verhalen seneus nemen, maar opmerkelijk
IS wel aat dit artikel m Child Abuse and Negleet, een invloedrijk
Amerikaans tijdschrift, wera gepubliceera.
Voor ae gemiddelde student massapSyChologie IS ae rol die deslrnndigen zoals
artsen, maatschappelijk werkers of psychiaters spelen bij het versterken van de
zeaenangst, niet verwonderlijk. Friedson (1970) schrijft:
"De meeste aktiviteiten die kruisvaarders m de gezondheidszorg ontplooien,
kenmerken zich door de neiging iets als een Ziekte te bestempelen waar volgens
de leek geen sprake is van ziekte, en ook de omgeving ais veel gevaarlijker
voor de gezondheid te beoordelen dan dat de leek dat doet. Betrouwbare
statIstIeken gebaseerd op het aantal werkelijke. door de gewone
huisarts vastgestelde gevallen. negeren zij en in plaats daarvan benadrukken
zij de ernst van het gezondheidsprobleem dat hèn zo in beSlag neemt. voornamelijk
op grond van hun eigen schattingen van het aantal gevallen dat nog
niet gediagnoStISeerd en daarom ook nog niet behandeld is. Verder zijn de
schattingen waarschijnlijk gebaseerd op een ruImere definitie van de ziekte
of aandoening dan die door de leek wordt gehanteerd - bijvoorbeeld blindheid
waar de leek spreekt over 'slecht Zien', psychiSChe 'aandoemng; waar de
leek praat over 'nervositeit'. of 'alcoholisme' waar de leek een 'probleemdrinker'
ZIet. .. Deze mensen hebben hun objectIeve kijk op Ziektebeelden als zodanig
verloren; zij creëren secunC1aIre afwijkingen - ZIektepatronen - waar
aanvankelijk slechts sprake was van primaire afwijkingen"
Nel Draijer
Een van de effecten van zedenangst IS dat het verschil in waarneming tussen de
leek en de 'kruisvaarder' verdwijnt. Steeds meer mensen gaan geloven m het
beeld van een verziekte samenleving. Op dat moment kunnen personen met mvloed
de rol van kruisvaarder gaan spelen. Dat kan doordat zij ziChzelf als zoaanig
profileren. Maar ook wanneer zij ZIChZelf aanzienlijk genuanceeraer opstellen,
kUnnen zij door het publiek, dat zich aan nuances weimg gelegen laat
liggen, huns ondanks de rol van kruisvaarder opgedrongen krijgen. Dit laatste
overkwam de onderzoekster Nel Draijer, die een uitvoerig onderzoek deed
naar seksueel mISbruik van meisjes door verwanten. Tot haar eIgen afgrijzen
werden haar onderzoeksresultaten door de media gesensatlOnaliseerd. Het volgenae
redachonele commentaar m De VolkSkrant bevat aUe bOvengenoemae
51