Zedenangst. Het verhaal van Oude Pekela - History of Social Work

Straf en beloning
Het is kemnerkenci voor een verkeerde manier van ondervragen in gevallen
van verondersteld seksueel misbruik van kinderen dat dezelfde vragen steeds
weer worden herhaald. Wanneer een kind zegt dat er niets gebeurd is, zal cie
ondervrager vaak weigeren het kind te geloven en cie vraag opnieuw stellen.
Dat is heel onaangenaam voor het kind. Zonder dat de ondervrager zich dat realiseert,
wordt het kind gestraft voor het feit dat het zegt dat er niets IS gebeurd,
Onmiddellijk nadat het kind onder de druk bezwijkt en zegt dat er wèl iets is
gebeurd, verandert het gedragsptroon van de volwassene, Het kind wordt als
bet ware gelukgewenst met bet feit dat het Ultemaelijk het 'geheim' verteld
heeft. Er wordt een nieuwe vraag gesteld, waarmee de spanning wordt opgeheven
en de meuwe vraag de vorm van een beloning krijgt.
Wanneer ae ondervrager van mening is dat het kind de spanning als gevolg van
angst- en schuldgevoelens alleen maar kwijt kan raken door op te biechten dat
het misbruikt is, wordt bet vertellen van het misbruikvernaaI bijna een feestelijk
moment. Wederom zonder het zich te realiseren, beloont de volwassene het
kind omdat het een verzonnen verhaal heeft verteld. Dit systeem van straf en
beloning bepaalt de reacues en vormt het gedrag van het kind.
Het is een van de meest ftmdamentele uitgangspunten van een leerproces dat
straf en beloning gedragsvonnende factoren zijn. Ondervragmgen die op dit
systeem zijn genaseerd, zetten bet kina ertoe aan met verhalen op ae proppen
te komen die later als 'bevindingen' in een rechtszaak of bij andere instanties
worden gepresenteerd. Ondervragers die zo te werk gaan, maken zicb schuldig
aan een zeer ernstige vorm van professionele naiatigheid en wangedrag, vooral
in gevallen van veronderstelde mcest. Gezinnen worden daardoor kapotgemaakt,
canières worden geruïneerd en onscbuldige personen worden gevangen
gezet.
Uit de beschrijving van de kleuterleidster mevrouw Pieters blijkt hoe zij kinderen
aanmoedigde hun verhalen te laten escaleren. In het volgende voorbeeld
veranderde door haar manier van vragen stellen het 'een blokje om' in 'in een
buis geweest':
"In mijn klas waren er vier kinderen, die op een gegeven moment toegaven
dat ze wel eens meegeweest waren met vreemde mensen. Maar ze waren
met happIg om te praten. Eerst zeiden ze nog: we hebben alleen maar een
rondje gereden. Toen ik zei dat ik dat gek vond, alleen maar een rondje rijden,
zeiden ze: Ja, maar we zijn ook naar een huis geweest. Ze waren ook
naar binnen gegaan. En er was speelgoed. Iedere keer moest ik het eruit
trekken en er gingen soms dagen voorbij, voordat ik opnieuw een stukje van
de legpuzzel kreeg. Totaat ik op een gegeven moment wel begreep wat er
gebeurd was." 14
Angst onder de ouders leidde tot herhaaldelijke ondervragmg. Mevrouw de Vos:
110
"Je krijgt een stUk twijfel en dat wil je _weghebben. Een dagje later zijn we
begonnen met earla heel Voorz1Chtlg UIt te horen. Zo van: goh, was het nou
leuk, met dat jongetje en dat meïsje? Eerst bleef ze heel gereserveerd. Uren,
soms pas dagen later kWam ze dan met kleine stukjes verhaal, waar we aanvankelijk
geen touw aan vast konden knopen. Ze had het over dieren, naakt
in een zwembad je gezwommen, patat gehad, Ja, het was allemaal leuk geweest.
Toèn nam onze angst pas echt toe. Ze had het lèuk gehad. Dus dat
zou betekenen. dat ze zo weer mee zOU gaan.
Elke keer weer gaf ze hele korte antwoorden en liet ze weten dat het eigenlijk
een geheimpje was, dat ze beloofd had het niet door te vertellen. Maar
op een bepaald moment kwam het er toch uit. dat ze dat zwemmen eigenlijk
helemaal niet zo leuk had gevonden. Dat zwembad, dat kwam elke keer
weer terug. 'l.Jj had periodes, dan zat ze te tekenen en dan trok ze opeens
heel driftig een paar lijnen. Dat moest het zwemmen voorstellen. Ze werd er
agressief van. ( ... ) Ja kijk, achteraf kun je alles verklaren." 14
Het verbaal van het kind begmt met onSChuldige activIteIten. Langzamernand
gaat bet, volgens de OUders, over in seksueel misbruik. Het begin van het verhaal
van het kind heeft te maJ