preek_mc1vs1tot15 - Hans-Jan Roosenbrand

Preek Marcus 1 vs. 1-15
Gemeente van Jezus Christus, gasten,
In de periode tussen Kerst en Pasen is het in veel kerken gebruik om te lezen
uit één van de evangeliën: Matteüs, Marcus, Lucas of Johannes. Door het
verhaal van één van de evangeliën te volgen, staan we stil bij Jezus’ leven op
aarde van geboorte tot lijden, sterven en opstanding. Wij gaan dat ook doen,
en ik heb deze keer gekozen voor het evangelie van Marcus.
Kort eerst wat inleidende opmerkingen over dit evangelie. Marcus heeft zijn
verslag van het leven van Jezus behoorlijk vroeg geschreven, in de jaren 50 of
60 van de eerste eeuw. Zo’n 15 tot 25 jaar na de opstanding van Jezus
Christus dus. Er leefden toen nog veel ooggetuigen, en ook trokken de
apostelen de wereld rond om daarvan te getuigen. Marcus was volgens veel
geleerden de eerste die een verslag van Jezus’ leven opschreef.
Johannes Marcus was de zoon van Maria, die een groot huis bezat in
Jeruzalem. Toen Jezus leefde was hij nog een jonge man. Later vergezelde hij
Paulus, nog later zijn oom Barnabas en nog weer later Petrus, waarschijnlijk in
de wereldstad Rome. Dat weten we uit 1 Petrus 5. Petrus noemt hem daar in
één adem met ‘de uitverkorenen in Babylon’ (dat is Rome). Hij noemt Marcus
daar ‘mijn zoon’.
Uit een betrouwbaar fragment van een zekere Papias weten we dat Marcus
verslag doet van de preken van Petrus. Papias schrijft:
‘"Marcus, die Petrus' vertolker was, schreef alles nauwkeurig, hoewel niet in
volgorde, neer van hetgeen hij zich herinnerde dat de Heer had gezegd en
gedaan. Want hij had de Heer niet gehoord, noch was hij een van Zijn
volgelingen geweest; maar naderhand, zoals ik zei, volgde hij Petrus, die zijn

toespraken opbouwde met oog voor zijn toehoorders, niet als een doorlopend
verslag van de woorden van de Heer.’
Het evangelie van Marcus is dus eigenlijk niet zijn eigen evangelie maar dat
van Petrus, iemand die Jezus van heel dichtbij heeft gevolgd.
Marcus is ook het kortste evangelie. Het bestaat vooral uit een verslag van wat
Jezus heeft gedaan, niet op wat Hij heeft gezegd. De nadruk ligt dus op actie,
niet op reflectie. God zorgde ook voor andere evangelisten. Zoals Lucas, die
uitgebreid en zelfstandig onderzoek deed. En Johannes, die juist heel veel
nadruk legt op de uitspraken van Jezus. En Matteüs, die zijn evangelie
doorspekt met verwijzingen naar het OT en zo laat zien dat Jezus Christus de
vervulling is van Gods beloften uit het verleden.
Uit het evangelie van Marcus blijkt dat het waarschijnlijk is geschreven voor
mensen die niet erg vertrouwd waren met Aramese woorden en joodse
gebruiken. Nieuwe gelovigen dus. Al snel na Pasen blijkt er behoefte te zijn
aan een schriftelijk verslag van de preken van Petrus.
Al deze dingen maken het evangelie van Marcus spannend, vind ik. Het
evangelie baant zich een weg door de wereld. Petrus preekt de wereld rond.
Hij komt in Rome, loopt door het Manhattan van die tijd. Petrus, die als eerste
uit de boot sprong toen hij Jezus zag lopen op het water. En als eerste
wegzonk. Die Jezus koppig verbood om zijn voeten te wassen. Die de de
arrestatie van Jezus probeerde te verhinderen door het oor van iemand af te
hakken.
Deze Petrus begint zijn boodschap in de straten van Rome en met deze zin,
een soort headline, een titel: ‘begin van het evangelie van Jezus Christus,
Zoon van God’.

Evangelie. Dat betekent letterlijk: goede boodschap. Wíj denken meteen aan
de eerste vier Bijbelboeken van het Nieuwe Testament. Maar de mensen in
Rome hadden geen, of weinig, vergelijkingsmateriaal. Evangelie – als ze dat
woord al hoorden dachten de Romeinen waarschijnlijk aan boodschappers die
met belangrijk nieuws door de straten liepen. Zoals vroeger met die auto’s met
bovenop een luidspreker, weten jullie nog?
‘barbaren in het noorden verslagen, heil aan de keizer’
Of: ‘kind geboren in het keizerlijk paleis, leve de keizer’
Evangelie, dat was dus eigenlijk een nieuwsbericht. Breaking News. Zo gaat
Petrus door de straten van Rome. En Marcus zet het boven zijn verslag.
Journaal van Jezus Christus, Zoon van God. Inwoners van Rome: dit is
Breaking News. Nieuwsbericht van boven. Nieuws over de Zoon van God.
Nee, niet de keizer. Jezus Christus.
Dit nieuws gaat de komende maanden ook door Hoofddorp. Ook hier klinkt het
journaal van de Zoon van God. Het is uitdagend. Het prikkelt, roept op tot
geloof en bekering, en het getuigt van Jezus Christus. Het spreekt mensen
aan, die op zoek zijn. En het daagt mensen die al jarenlang geloven uit om het
weer opnieuw te ontdekken. En om vooral ook ernst te maken met het geloof
dat je misschien al jarenlang belijdt.
Ik heb de preek verdeeld in drie punten:
1. Het begin van het journaal van Jezus Christus
2. De boodschap van het journaal van Jezus Christus
3. Het effect van het journaal van Jezus Christus

1. het begin van het journaal van Jezus Christus
Het journaal begint. En Marcus laat het nieuws over Jezus Christus beginnen
op een vreemde plek. Niet met kerst. Niet in Bethlehem. Nee, hij volgt de
preken van Petrus. Die was er niet bij in de stal. Jezus publieke optreden
begon bij de Jordaan. Of nee, eerder nog. In Jesaja. Of, kan ik beter zeggen,
in Maleachi. Volg je me nog?
Petrus laat het journaal van Jezus Christus veel vroeger beginnen dan in
Bethlehem. Het is al opgeschreven in de profeet Jesaja. Maar als we gaan
bladeren in het Oude Testament, ontdekken we al snel dat alleen het tweede
deel van het citaat afkomstig is uit Jesaja. Het eerste deel komt uit de profetie
van Maleachi:
‘Let op, ik zend mijn bode voor je uit, hij zal een weg voor je banen.’
Dat is Maleachi 3, vers 1: ‘Let op, ik zal mijn bode zenden; hij zal de weg voor
mij effenen.’ Petrus twittert hier twee profetieën uit het Oude Testament aan
elkaar. Petrus preken kenmerken zich door een soort haast. Een ernstige,
heilige, haast. Papias schreef al dat Petrus zijn toespraken niet ‘logisch’
opbouwde, maar dat deed met oog voor zijn toehoorders. Hij heeft haast. Het
nieuws is dringend. Jezus is opgestaan. Dat is wereldnieuws.
Petrus vat het samen met de woorden van Maleachi 3 vers 1 en Jesaja 40 vers
3: ‘Let op, ik zend mijn bode voor je uit, hij zal een weg voor je banen. Hoor,
een stem roept: ‘Baan voor de HEER een weg door de woestijn, effen in de
wildernis een pad voor onze God.’

Het lijkt alsof Petrus hier twee profetieën aanhaalt die gaan over het optreden
van Johannes de doper in de woestijn. Jullie weten wel, Johannes, de laatste
grote profeet die op de grens van oud en nieuw (Testament) de komst van de
Messias aankondigde.
Maar als we Maleachi goed lezen, blijkt hier wat anders aan de hand te zijn.
Maleachi, de laatste profeet in het Oude Testament, profeteert van de komst
van iemand, waarmee een beslissende tijd in de wereldgeschiedenis begint.
Een nieuw tijdperk. Maleachi profeteert van het aanbreken van de dag van de
Heer, die groot is en ontzagwekkend (vs. 2-3; 19-20) In de aanloop naar die
dag komt er een tweede Elia, iemand die het volk herinnert aan de wetten van
Mozes (vs. 22-24).
Die tweede Elia, dat kunnen we heel goed verbinden met Johannes de doper.
Kijk maar in Marcus 1 vers 6:
‘Johannes droeg een ruwe mantel van kameelhaar met een leren gordel; hij
leefde van sprinkhanen en wilde honing.’ Dat herinnert aan die andere
boeteprediker: Elia.
Er zou dus, volgens Maleachi, een tweede Elia komen. Voorafgaand aan de
komst van de dag van de Heer. Maar is hij ook de bode uit Maleachi 3 vers 1?
Dat denk ik – en andere uitleggers van de Bijbel – niet. Lezen we Maleachi 3
vers 1 nog een keer, maar dan helemaal:
‘Let op, ik zal mijn bode zenden; hij zal de weg voor mij effenen. Opeens zal
hij naar zijn tempel komen, de Heer naar wie jullie uitzien, de engel van het
verbond naar wie jullie verlangen. Komen zal hij – zegt de HEER van de
hemelse machten.’

De bode, dat is niet de nieuwe Elia (dat is Johannes) maar dat is de engel van
het verbond. God in de gedaante van een engel. God zelf dus. Hij zal naar zijn
tempel komen, zegt Maleachi. Daarover straks meer. Petrus ziet de profetie
van Jesaja en Maleachi vervuld worden in het optreden van Johannes en
Jezus. Johannes is de wegbereider, de roepende vanuit de woestijn (Jes. 40),
de nieuwe Elia.
Maar de bode, dat is Jezus. Hij effent de weg naar de tempel. Met andere
woorden: naar God. Hij de wegbereider. Petrus begint zijn nieuwsbericht over
de komst van de Zoon van God naar deze wereld dus heel vroeg, 400 (in het
geval van Maleachi) tot 700 jaar (in het geval van Jesaja) vóór Bethlehem. Zo
begint Petrus zijn journaal.
Maar nu de inhoud van dat journaal (2)
Johannes riep de mensen vanuit de woestijn op om zich te laten dopen om zo
vergeving van zonden te krijgen. De doop van Johannes was anders dan die
van de apostelen. De apostelen doopten in de naam van de Vader, de Zoon
en de Heilige Geest. Johannes doopte met water, maar Jezus doopte met de
Heilige Geest.
Hét verschil tussen Jezus en Johannes is, volgens Johannes de doper, een
verschil in bevoegdheid. Een verschil in kracht. De doop van Johannes was
een doop met water. Een doop, waarmee mensen belijdenis deden van hun
zonden. Maar Jezus heeft de beschikking over de Heilige Geest. Hij kan
mensen hun zonden vergeven.
Dat is Gods bevoegdheid. Dat kan een mens niet geven. Ook Johannes niet.
Johannes is de aankondiger, de omroeper. Jezus de koning [voorbeeld].
Wanneer Jezus mensen later vergeving aanzegt, wordt dat ook gezien als iets
dat God alleen kan doen. Dat hebben de joden trouwens heel goed begrepen.

Als Jezus zich laat dopen door Johannes wordt het verschil tussen de bode –
dat is God zelf – en de stem die roept – dat is Johannes – duidelijk. Er staat
dat de mensen zich lieten dopen in de rivier de Jordaan terwijl ze hun zonden
beleden. Maar bij Jezus staat dat niet. Hij komt direct na zijn doop omhoog uit
het water. Niet met een schuldbelijdenis maar met de zichtbare bevestiging
dat Hij de Zoon van God is. De hemel scheurt open en de Geest daalt als een
duif op Hem neer. Dit is mijn geliefde Zoon. In Hem vind ik vreugde.
Het verschil wordt nóg duidelijker als we lezen dat Jezus direct na zijn doop de
woestijn wordt ingedreven, wordt uitgeworpen, staat er letterlijk. Terwijl de
mensen terug gaan naar huis, drijft de Geest die in de gedaante van een duif
op Hem was neergekomen, Jezus uit naar de woestijn. De mensen kunnen
terugkeren, omdat Jezus wordt uitgeworpen.
Een duif, dat was ook het offer gewone mensen konden brengen in de tempel.
Jozef en Maria deden dat toen zij Jezus, volgens de voorschriften van de wet
in de tempel aan de God kwamen opdragen (Lc 2). Ik zie in de duif dus niet
alleen de bevestiging van zijn goddelijke afkomst, maar ook een verwijzing
naar het offerdier dat op grote verzoendag de woestijn in werd gedreven.
Jezus als zondebok.
Dit gebeurt er: Terwijl het hele volk uit de woestijn naar de Jordaan wordt
geleid om na schuldbelijdenis vol verwachting naar huis te gaan, wordt Jezus
meteen na zijn doop uitgeworpen door de Geest. Het is alsof al de zonden die
door het volk zijn beleden nu opeens in rekening worden gebracht bij die ene
die nu juist zijn zonden niet hoefde te belijden. En in de woestijn blijkt Hij heer
en meester. Echt Gods Zoon. De wilde dieren doen Hem niets. De engelen
dienen Hem. De satan beproeft Hem, 40 dagen lang. Zonder succes.

Het effect van dat journaal (3)
Dat is wat er gebeurde toen Johannes profeteerde. 400 jaar na Maleachi. En
nu, meer dan 2000 jaar na Johannes en Jezus, en bijna 2000 jaar na de
prediking van Petrus in de straten van Rome, echoot die stem nóg na. De
oproep van Maleachi: kom tot inkeer, de engel komt eraan! De oproep van
Johannes: bekeer je, want degene die de beschikking heef over de kracht van
God is in aantocht. Het is ook het thema van de eerste preken van Jezus zelf.
Petrus weet het nog goed (vs. 15): dit is de tijd. Het koninkrijk van God is
dichtbij. Kom tot inkeer en geloof!
Het journaal van Jezus Christus, Zoon van God, heeft door de eeuwen heen
een open einde. Met de oproep van Maleachi eindigt het Oude Testament. De
oproep van Johannes lijkt gehoor te vinden bij de mensen uit Jeruzalem en
omgeving, hoewel we uit het vervolg weten dat we ook daarover niet al te
enthousiast hoeven te denken. En de oproep van Jezus Christus klinkt ook
vandaag. Wacht op instemming. Op ‘amen’. Op geloof. Op reactie.
De koning is gekomen. Het koninkrijk van God is dichtbij, heeft Jezus gezegd.
Dat betekent: de koning loopt al rond. En die koning blijkt een heel geduldige
koning. Een koning die nog steeds zijn wegbereiders eropuit stuurt. Al 2000
jaar wordt dit newsitem herhaalt. Blijkbaar is het nodig.
Ik verkondig het vanochtend ook. En de oproep wordt steeds dringender. Ze
heeft de dezelfde haast, ernst als de oproep van Petrus in Rome. De Zoon van
God is mens geworden. Heeft rondgelopen op aarde, in vergelijkbare
omstandigheden als wij. Hij heeft de dood overwonnen. De mensen hebben
hem zien omhooggaan, met een verheerlijkt lichaam.

Maar dat was niet het einde. Want Hij komt terug. En als Hij terugkomt, kan
het onrecht niet langer blijven bestaan. Dat is goed nieuws voor iedereen die,
net als in de dagen van Maleachi denkt: wat maakt het uit of we God dienen of
niet? Het loopt met de mensen hetzelfde af, of ze nu geloven of niet. De
mensen vroegen God: ‘Wat heeft het voor nut om God te dienen, wat hebben
we eraan dat we zijn voorschriften in acht nemen en ons in een boetekleed
hullen voor de HEER van de hemelse machten? We moeten de
hoogmoedigen wel gelukkig prijzen, want wie zich goddeloos gedraagt gaat
het voor de wind, en wie God beproeft komt er goed vanaf!’
Vragen van vandaag! Wat maakt het uit, of je gelooft of niet? Maakt het uit
voor je gezondheid? Voor je cijfers op school? Voor, noem maar op?
Luister dan naar wat God zelf de mensen antwoordt. In de tijd van Maleachi,
maar het gaat over een dag die nog moet komen:
‘Zo spraken de mensen die ontzag voor de HEER hadden tegen elkaar, en de
HEER hoorde het en luisterde aandachtig. In zijn bijzijn werden in een boek de
namen van de mensen opgetekend die ontzag voor de HEER hadden, die zijn
naam hoogachtten. Op de dag die ik voorbereid – zegt de HEER van de
hemelse machten – zullen zij mijn eigendom zijn. Ik zal hen sparen zoals je
een kind spaart dat je gehoorzaam is. Dan zullen jullie het verschil weer zien
tussen rechtvaardigen en wettelozen, tussen mensen die God gehoorzamen
en wie dat niet doen. Die dag zal zeker komen, brandend als een oven.
Wat betekent dit voor onze gemeente? De koning komt. Zijn koninkrijk is
dichtbij. Het overleeft de dagen van het Romeinse rijk. Het is een koninkrijk
voor eeuwig. Het is dichterbij dan toen Jezus rondliep op aarde.

Het betekent heel veel voor ons als gemeente. God komt altijd eerst naar de
mensen die Hem toebehoren. Denk niet te snel: laat mij maar in de kerk zitten.
En laten de mensen die nu nog op twee oren liggen, zich bekeren. Door
Meleachi zei God het al: Hij zal naar zijn tempel komen. Daar begint het. In de
gemeenschap van Gods volk. Die moet zich het eerst bekeren. Daarom was
de missie van Jezus er één die zich binnen de grenzen van Israël afspeelde.
Vandaar ook Jezus’ verontwaardiging over misstanden in de tempel. Juist
daar. En als ik de lijn doortrek naar 2010 – over misstanden in de kerk. Zijn die
er? Laten we, bij wijze van voorbeeld, de punten uit Maleachi 3 vers 5 op ons
laten inwerken.
1. Zijn wij vrij van verkeerde geestelijke invloeden of magische praktijken?
2. Zijn wij trouw in ons huwelijk, in onze relatie en zijn we niet aan het
rommelen op relationeel gebied?
3. Zijn we eerlijk in wat we beloven. Kunnen mensen ook zonder dat we
zweren op onze woorden vertrouwen?
4. Geven we mensen die voor ons werken of ons service bieden waar ze recht
op hebben of zijn we alleen op ons eigen voordeel uit?
5. Hebben we hart voor kwetsbare mensen en doen we wat we kunnen om
hen te helpen? Zijn we gastvrij voor vreemdelingen?
Gemeente, de koning komt. Misschien al in 2010. Daarom vraagt hij bij monde
van zijn wegbereiders om bekering. Te beginnen in de kerk. Laten we ons
bekeren, toewijden aan Hem.
Amen?