Deze preek - Hans-Jan Roosenbrand

Het leven van Jezus 2.0Preek over Handelingen 1:1-5[dia 1] Pas kregen we van mijn schoonmoeder een foto. Een foto van vroeger, vanhet gezin van de opa van mijn schoonmoeders moeder. Er staat geen jaartal op, maarhet moet ergens vroeg in de 20 e eeuw geweest zijn. Het is een oude foto. Echt eenplaatje van tóen.Maar als je wat langer kijkt ga je meer dingen herkennen. Wat opvalt bijvoorbeeld isdat de mensen op de foto er helemaal niet zo statig bijstaan als je misschien zouverwachten op een foto van 100 jaar geleden of meer. Sommigen staan, anderenzitten met de handen wat nonchalant in de zakken. Er zijn erbij die zelfs watondeugend de camera inkijken.Ik moest bij deze foto denken aan de twee boeken die Lucas heeft geschreven.Onthoud dit plaatje even, dan kom ik daar later op terug. Lucas schreef twee boeken.Zijn evangelie én Handelingen. Een begin en een vervolg. ‘In mijn eerste boek’, zobegint Lucas zijn tweede boek. Dat is Handelingen: the sequel dus.Meestal zeggen we dat dit tweede boek gaat over de kerk. Over de verkondiging vande kerk. Lucas gebruikt daarvoor het woord getuigenis. [dia 2] En inderdaad, het gaatover hoe de kerk groeit van die ene moedergemeente in Jeruzalem, via Antiochië,waar de volgers van Jezus voor het eerst christenen genoemd werden, tot in hetcentrum van het Romeinse rijk: Rome. En verder. Tot in Hoofddorp aan toe.Het boek Handelingen gaat over gemeentestichting. Over de ene, missionaire kerk.Het verklaart, zou je kunnen zeggen, hoe het komt dat wij hier vanochtend zittenzoals we hier zitten. Als kerk van Jezus Christus dankzij het getuigenis, de handelingenvan de apostelen. Zoals de belijdenis (van Nicea) zegt: ‘Wij geloven […] één heilige,algemene (of katholieke) apostolische kerk.’ [dia 3 – leeg scherm]Maar Lucas begint daar niet mee. Als we even iets beter en iets langer kijken naar deeerste verzen van Handelingen 1 – en dat doen we vandaag – dan blijkt er net zoietsaan de hand te zijn als met die ene foto. Zo op het eerste gezicht hebben we temaken met twee verschillende dingen. Het evangelie (deel I, over het leven van Jezus,dat was vroeger) en de Handelingen van de apostelen (deel II, over de kerk tot nu).Maar eigenlijk heeft deel I veel meer met deel II te maken dan je misschien in eersteinstantie zou denken. Het zijn bij nader inzien niet twee verhalen, maar één.

Wat maakt het eigenlijk uit? Best veel. Als je beide boeken onderscheidt (en jammergenoeg staan ze in de verzameling van de canon ook niet direct achter elkaar) dankrijg je dus dit: het begint met het evangelie. Over het ‘echte’ leven van Jezus, toenHij nog leefde op aarde. Dan volgt Handelingen, over de kerk. De kerk wordt dan ietsdat ergens los raakt van wie Jezus is. De kerk wordt een menselijke, vooruit, eenapostolische onderneming. Een instituut. Kijk naar Rome. Of naar ons eigenkerkverband. En de vraag dringt zich op: wat heeft deel II nog te maken met deel II.De kerk met het leven van Jezus.Volgens mij is dit een van de grootste misverstanden over het boek Handelingen enover de kerk. Misschien niet eens zozeer van toen. Maar wel nu. Dat Jezus iemand isvan toen waar je hoogstens ieder voor zich en überhaupt voor zover je je daarbij zelfiets kunt voorstellen, iets mee hebt. En dat de kerk iets is van mensen ná Jezus.Maar laten we nu eens, net als bij die foto, nog eens goed kijken naar hoe die tweeboeken van Lucas met elkaar te maken hebben. Als er één ding duidelijk is, is datLucas niet twee, maar één verhaal vertelt. Het is een doorgaande geschiedenis. Lucasvlecht de boeken aan elkaar. Als je het slot van Lucas 24 leest, dat wilde ik bewarenvoor a.s. donderdag, of doe dat thuis alvast, dan merk je dat ook.De opdracht waar Lucas bijvoorbeeld het over heeft in Handelingen 1 vers 4 (blijf inJeruzalem en wacht op de belofte van de Vader – de komst van de Heilige Geest)staat ook in Lucas 24 vers 49: ‘Ik zal ervoor zorgen dat de belofte van mijn Vader aanjullie wordt ingelost. Blijf in de stad tot jullie met kracht uit de hemel zijn bekleed.’Het is één verhaal. Dat betekent óók dat Handelingen – het verhaal van de kerk - nogsteeds gaat over het leven van Jezus. Het leven van Jezus ná zijn opstanding enhemelvaart, wel te verstaan. Dat is wel een ander soort, een andere manier vanleven, maar het is nog steeds zijn leven. Het leven van Jezus 2.0. Zeg maar een soortSecond Life. De kerk is niet allereerst iets van mensen of een instituut. Maar zij is,Paulus schrijft: lichaam van Christus. Dat is haar wezen. Dat zijn wij. Niet wat we doenof hoe we dat doen, maar wie we zijn.Zijn lichaam op aarde. Ik stel het me zo voor: die eerste vijf verzen bereiden ons alshet ware voor op de goede lezing van het boek Handelingen. Niet als een boek overdingen die vroeger zijn gebeurd. Of als een boek waarin we lezen wat wij vandaagallemaal moeten doen, willen we een goede kerk zijn. Als je zó leest, kan je daar altijdnog buiten blijven staan. Over nadenken, idealen aan ontlenen (aan Hand. 2,bijvoorbeeld).

Nee, we gaan Handelingen lezen als vervolg op Lucas’ evangelie – zoals Lucas het zelfook bedoeld heeft! We lezen de geschiedenis van de kerk ineens als de voortgaandegeschiedenis van Jezus’ leven op aarde. Als een geschiedenis dus, waar we zelf ookinzitten! Het leven van Jezus. Het gaat, na zijn opstanding, dóór. HIJ LEEFT! Dat is ookvoor Lucas beslissend, vers 3: ‘ Na zijn lijden en dood heeft hij hun herhaaldelijkbewezen dat hij leefde […]’We zijn hard toe aan een opwaardering van de manier waarop veel mensen (wij ook!)denken en praten over de kerk. Alsof de kerk bestaat uit mensen die dingen doen, ofregels en afspraken, of gewoonten of zelfs het persoonlijk geloof van een paarindividuen die tegen de druk van de tijd in blijven geloven.Het zal allemaal waar zijn (en het is ook allemaal een beetje waar) maar daarmee isnog niets gezegd over de kern, het wezen van de kerk. Dat is namelijk dat zij lichaamvan Christus is. Nogmaals, Lucas zegt (vs. 3) – en dat is beslissend: Hij leeft, Hijverscheen in hun midden en daarbij sprak Hij over het koninkrijk van God. De kerk isgebaseerd op de opstanding van Jezus. Hij leeft. Hij verschijnt in ons midden (denkaan het H. Avondmaal). Hij spreekt nog tot ons (dor zijn Woord).Ik laat nu even een paar dingen liggen die in de komende preken aan bod zullenkomen. Bijvoorbeeld over dat nieuwe leven van Jezus met een verheerlijkt lichaam –over hemelvaart. Voor nu is het genoeg om te weten dat Lucas één verhaal vertelt.Namelijk over Jezus, die kwam, stierf maar nu weer leeft. Misschien is een betere titeldan ook, in plaats van Handelingen der apostelen, Handelingen van Jezus Christus.Of laat de titel anders maar staan. Maar bedenk er dan wel bij dat apostelen eigenlijkambassadeurs zijn. In dienst van een koning. Koning Jezus. Zo komen we meteen bijhet tweede, belangrijke deel uit die inleiding, vs. 1-5 van Handelingen. Ik heb daar aliets van gezegd maar ik wil dat nu verder uitwerken. Wat voor gevolg heeft het nuvoor de lezers, eerst Theofilus en nu wij, dat Handelingen zich dus niet zozeer laatlezen als een boek over mensen die vertellen van Jezus maar als een boek over hetdoorgaande leven ván Jezus?Terug naar die foto. Wie goed kijkt wordt erin meegenomen. Die ontdekt niet alleen,in het geval van Janneke dan, dat is familie (ook dat kan iets van vroeger blijven).Maar die ziet ook: dat zijn mijn voorouders. Daar had ik tussen kunnen zitten ofstaan. Dat zijn mensen zoals ik.

Zo is het ook met de boeken van Lucas. Lucas draagt zijn boeken op aan een zekereTheofilus. Dat is misschien een belangrijke figuur, of een proseliet. Proselieten warenniet-joden die graag jood wilde worden of sympathie hadden voor de joodsegodsdienst. Een soort aspirant-gelovigen dus. Het kan ook zijn dat Theofilus eenaanduiding is. Dan wordt het zoiets: ‘van Lucas, aan iedereen die God zoekt.’Hoe dan ook, doordat Lucas zijn boeken aan Theofilus opdraagt, wordt hij er methuid en haar in betrokken. Hij verandert van een geïnteresseerde in eengeadresseerde. De uitdaging begint trouwens misschien al in de titel van het boek.Vergelijk dit eens met de volgende titel, afkomstig uit een officiële publlicatie over dedaden en verrichtingen, de handelingen van keizer Augustus [dia 4]:‘De daden van de vergoddelijkte Augustus, met welke hij de wereld aan hetoppergezag van het Romeinse volk onderwierp.’Dan komt Lucas met zijn Handelingen. Voel je de uitdaging? Dit, beste luisteraar, isniet zomaar een verslag. Dit gaat over een goddelijke koning en zijn ambassadeurs.Deze koning roept jou op door middel van zijn ambassadeurs, om mee te doen in hetverhaal van zijn leven. [dia 5 – leeg scherm]Het boek Handelingen is de vrijblijvendheid totaal voorbij. Meer nog dan hetevangelie van Lucas, waarbij ene Jezus rondtrok door Israël, stierf en opstond uit dedood. Door zijn Geest gaat het verhaal verder. Echt verder. Lucas herinnert aan hetbegin van zijn tweede boek aan de bediening van Johannes de Doper. Daarmee is dedynamiek gegeven. Lag bij Johannes de nadruk nog op bekering, boete en inkeer, debelofte van de Vader gaat verder. De Geest waarmee de leerlingen van Jezusbinnenkort gedoopt gaat ervoor zorgen dat de boodschap van het koninkrijk van Godwereldwijd wordt.Dat het in de kerk niet zal blijven bij de oproep tot boete en bekering maar dat erijver, geestdrift gaat komen om van de boodschap van vergeving van zonden tegetuigen, om zelf ambassadeur te worden.Zo word je meegenomen. Daarom zitten we hier. Vanwege die Geest. Die onsmeeneemt in het verhaal van Jezus. De tekst van vandaag wordt donderdag vervolgd.Maar die eerste vijf verzen vormen voor nu, zoals ik het zie, vanochtend een dubbeleuitdaging.

Als je bij de kerk hoort, bij het lichaam van Jezus dus, dan ga je vooral … wachten.Toen Jezus bij zijn leerlingen was droeg Hij hen op te wachten op de belofte van deVader, de Heilige Geest. Daarmee bedoel ik vanochtend dit. Bij de kerk horen is nietallereerst doe dit of doe dat. Het is horen bij. Bij Jezus. En zo bij God. De kern vankerkzijn is delen in het opgestane leven van Jezus. Zoals bij elke geboorte, zo ook bijje geestelijke geboorte. Niemand geeft zichzelf het leven. Dat krijg je. En dan komt derest vanzelf, waar de Geest ons leidt. Ook nu. Ook in deze situatie. Echt.Met een beeld uit de profetie van Daniël: het koninkrijk van God is altijd als een steendie losraakt zonder dat er een mensenhand aan te pas komt. Maar die dan een krachtontketent die niet te stuiten is (Daniël 7).Een uitdaging voor gelovige mensen. Ga niet gelijk aan de slag, maar durf het teontvangen van God, durf te wachten, te bidden. Maar ook voor onze gasten. Voorwie, zoals Theofilus, geïnteresseerd is. Gaan we nog even terug naar de proloog [dia6] (Lucas 1):‘Nadat reeds velen zich tot taak hebben gesteld om een verslag te schrijven over degebeurtenissen die zich in ons midden hebben voltrokken, en die ons zijnovergeleverd door degenen die vanaf het begin ooggetuigen zijn geweest endienaren van het Woord zijn geworden, leek het ook mij goed om alles van deaanvang af nauwkeurig na te gaan en deze gebeurtenissen in ordelijke vorm voor u,hooggeachte Theofilus, op schrift te stellen, om u te overtuigen van debetrouwbaarheid van de zaken waarin u onderricht bent.’Misschien heb je vragen over Jezus, over de kerk. Kom je met iemand mee. Vragenzoals Theofilus (hoe betrouwbaar is het christelijke verhaal). Of andere. Ontdek hoehet verhaal je mee kan nemen. Hoe kan het eigenlijk, dat er een kerk is? Mag ik jeuitdagen om je, naar de bedoeling van Lucas, te overtuigen?Zou dit alles niet begonnen kunnen zijn met mensen zoals Lucas, die door de Geestgedreven getuigenis hebben afgelegd dat Jezus leeft? En zou het dan niet God zelfzijn die díe boodschap kracht heeft bijgezet, dwars door meer dan 20 eeuwen, doorverschillende landen en culturen. Zo, dat ik ook nu en hier diezelfde boodschap aanjou mag doorgeven dat Jezus leeft?Dat is toch eigenlijk ongelofelijk? Of toch niet?[amen]