Faith and Fratricide - Simon Schoon

Er zou in het Nieuwe Testament op geen enkele wijze sprake zijn van anti-judaïstische
tendensen. Zelden wordt ontkend dat teksten in latere tijd gebruikt zijn om
antisemitisme te onderbouwen of aan te wakkeren. Maar wel wordt ontkend dat de
teksten zelf daartoe aanleiding zouden hebben gegeven. Bij deze opvatting wordt het
latere gebruik van de teksten voor antisemitische doeleinden als puur misbruik
gebrandmerkt. Daarmee is het Nieuwe Testament zelf veilig en buiten schot gesteld,
maar worden tegelijkertijd vele latere uitleggers, zoals kerkvaders, reformatoren,
dogmatici en predikers, in de beklaagdenbank gezet. Aan hedendaagse exegeten, die
anti-judaïsme in de nieuwtestamentische teksten zelf menen te moeten aanwijzen,
wordt dan verweten dat zij op onwetenschappelijke gronden het latere misbruik
terugprojecteren in het Nieuwe Testament. 16
b. Antisemitisme in de Oudheid
Het nieuwtestamentische anti-judaïsme zou beslissend beïnvloed zijn door het heidense
antisemitisme, dat veelvuldig voorkwam in de Grieks-Romeinse wereld van de
Oudheid. 17 Aan het adres van de joden werden in de Oudheid met name de volgende
verwijten gemaakt: ze zouden goddelozen zijn, omdat ze geen afbeeldingen van hun
godheid bezaten; ze zouden mensenhaters zijn, omdat ze zich door hun
voedselvoorschriften en verbod van gemengde huwelijken afscheidden van anderen; ze
zouden lui zijn vanwege hun gebod van de sabbatsrust; en ze zouden hun lichaam
verminken door de besnijdenis. Daarnaast werden nog merkwaardige gruwelverhalen
opgedist, zoals over het door joden vereren van een ezelskop in de tempel en over een
jaarlijkse door hen uitgevoerde rituele moord op Grieken. Het Nieuwe Testament zou
slechts op milde wijze dit virulente heidense antisemitisme weerspiegelen. Zo is er vaak
op gewezen dat Paulus beïnvloed zou zijn door het heidense antisemitisme in zijn uitval
in 1 Tess. 2:15 tegen de joden, "die God niet behagen en tegen alle mensen ingaan". 18
Toch lijkt het onmogelijk het Nieuwe Testament te verontschuldigen met een verwijzing
16 D. Sänger, Die Verkündigung des Gekreuzigten und Israel. Studien zur Verhältnis von Kirche und
Israel bei Paulus und im frühen Christentum, Tübingen 1994, 78-79.
17 Zo bijvoorbeeld F. Lovsky, Antisémitisme et mystère d'Israël, Paris 1955, 139-160.
18 Deze anti-judaïstische exegese wordt bestreden door: T. Baarda, ' "Maar de toorn is over hen
gekomen..." (1 Thess.2:16c', in: T. Baarda e.a., Paulus en de andere joden. Exgetische bijdragen en
discussie, Delft 1984, 15-74, met name 45-47.