Rooms-katholieke school Dalfsen bestaat 75 jaar Een ... - Atlantis

Rondom
Dalfsen
Een uitgave van de Historische Kring Dalfsen
47
september 2003
Rooms-katholieke school Dalfsen
bestaat 75 jaar
Een vierde Ruitenborgh
Karnen, karntonnen en karnmolens
Historische Kring Dalfsen

Historische Kring Dalfsen
Erelid
Ab Goutbeek
Bestuur
Voorzitter
Hans de Boer, Gerner Es 6,
7722 RX Dalfsen, tel. 0529 431385.
e-mail hansdeboer@zonnet.nl
Vice voorzitter
Ab Goutbeek, Ruitenborghstraat 27,
7721 BB Dalfsen, tel. 0529 431481
Secretaris/Secretariaat
Diny van der Beeke-Dijk
Gentiaan 2, 7721 HB Dalfsen,
tel. 0529 432318,
e-mail HW.vdBeeke@worldonline.nl
Penningmeester
Anton Prins, Ruigedoornstraat 16,
7721 BW Dalfsen, tel. 0529 431499,
e-mail aprins@ncrvnet.nl
Rabobank Dalfsen: rek. nr. 31.28.94.260
Leden
Hans Aalders, tel. 0529 433684
Greet van der Kamp, tel. 0529 431493
Anton Peters, tel. 0529 432921
Jan Wijnberger, tel. 0529 433201
Website Historische Kring Dalfsen
www.hk.dalfsen.freeler.nl
e-mailadres website: hk.dalfsen@freeler.nl
Tijdschrift Rondom Dalfsen
Redactie
Grada Bruggeman-Zweerts, tel. 0529 431825,
e-mail grajo@hetnet.nl
Gerrit van der Kolk, tel. 0529 431727
Jaap Tempelman, tel. 0529 433310,
fax 0529 430636, e-mail tempel@daxis.nl
Redactie-adres
Rien van Santen, Meidoornlaan 18,
7721 EZ Dalfsen, tel. 0529 432253
e-mail mjpvansanten@hetnet.nl
Lidmaatschap
Het lidmaatschap van de vereniging Historische
Kring Dalfsen bedraagt € 11,34 per jaar,
waarvoor u drie nummers van Rondom Dalfsen
ontvangt.
Abonnement
Een abonnement op Rondom Dalfsen bedraagt
€ 13,61 voor drie bladen.
Losse nummers kosten € 5,-.
Opzegging
Wanneer een opzegging de administratie niet
vóór 1 november heeft bereikt, wordt het
lidmaatschap/abonnement automatisch voor
één jaar verlengd.
Leden- en abonnementenadministratie en
verkoop losse nummers
Anton Peters, Westerstraat 19,
7721 DA Dalfsen, tel. 0529 432921.
Reeds verschenen nummers, voorzover nog
beschikbaar, zijn op aanvraag leverbaar en
worden met een acceptgirokaart toegezonden.
september 2003, 16de jaargang nr.2 / Rondom Dalfsen 47
oplage: 1200 exemplaren
vormgeving/opmaak: Paulien Tempelman, Dalfsen
druk: Sonodruk, Heino
ISSN 0922-3541
Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden
verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de redactie.
Ofschoon iedere poging ondernomen is om de volgens de
auteurswet rechthebbenden van het in dit tijdschrift opgenomen
illustratiemateriaal op te sporen, is dit in enkele gevallen
niet mogelijk gebleken.
In het onderhavige geval zou de redactie graag bij voorbaat
excuses willen aanbieden voor elke onvrijwillige inbreuk op het
auteursrecht en de rechthebbenden willen verzoeken contact
op te nemen met de redactie.
De ondertekende artikelen zijn voor verantwoording van de
desbetreffende auteur.
Werkgroepen
Werkgroepen van de Historische Kring
Dalfsen en hun contactpersoon:
Boerderij- en Veldnamenonderzoek:
Henk Haverkamp, tel. 0529 434119.
Dialectgroep:
Henk van ‘t Zand, tel. 0529 431226.
Digitalisering:
Gert Klomp, tel. 0529 431944.
Documentatie- en knipselarchief:
Alie Nijland-Bartels, tel. 0529 431886.
Foto-archief:
Rix Pasman-Jans, tel. 0529 432584.
Genealogie:
Jan Wijnberger, tel. 0529 433201.
Werkgroep 1939-1945:
Jan Sievers, tel. 0529 401846.
Elke maandagmorgen van 09.15 - 12.30 uur
aanwezig op het gemeentehuis in Dalfsen.
Historische Werkgroep Oudleusen:
Willie van Oenen-Bouwhuis,
tel. 0529 471242.
Met dank aan
Hoveniersbedrijf Bisschop
Bouwbedrijf Bongers
Bruna Schuurman
Foto Cambier
Dierenartsenpraktijk Dalfsen
Garage, Tweewielercentrum en
Autorijschool Fokkens BV
Gjaltema Makelaardij en Assurantiën
Frijling Advies en Administratie
Goudzwaard makelaardij
Kleinmeulman Mode,
mode en jeans voor haar
Landbouwmechanisatie-Loonbedrijf
Van Leussen BV
Bouwbedrijf Van Pijkeren BV
Coöp. Rabobank Dalfsen-
Lemelerveld BA
Schmidt Medica drogisterijparfumerie
Stegeman juwelier en opticien
Ubink Sportvelden
Univé ‘De Onderlinge’ verzekeringen
Dalfsen
Voortman Dalfsen BV
Wijnberger BV mannenmode
Verkoopadressen
Aurora kantoorshop Dalfsen BV
Bruna Schuurman, Dalfsen
De Kaborij, Lemelerveld
984 RONDOM DALFSEN 47
Inhoudsopgave
Rooms-katholieke school
Dalfsen bestaat 75 jaar 985
Henk Beltman
Een vierde Ruitenborgh 994
Ab Goutbeek
Karnen, karntonnen en
karnmolens 997
Ben Kloosterman
Opnieuw in Beeld 1001
Rooms-katholieke lagere school
Dalfsen ± 1968
Verleden en Heden 1002
Kroonplein Lemelerveld
Foto’s omslag, vlnr:
Pastoor J.IJ. Galama
De Ruitenborgh
Ouderwetse karnton

▼
Pastoor J.IJ. Galama
In 1928 wordt onder pastoor Galama
de r.-k. school in Dalfsen opgericht.
Hieronder volgen enkele data, die
historisch gezien in de ontwikkeling
van het rooms-katholiek onderwijs
van belang zijn, vooral met betrekking
tot de naamgeving en locatie:
1928 Opening van de drieklassige
lagere school, onder de naam
r.-k. school ”Sint Aloysius”.
Tegelijk wordt ook de bewaarschool
in gebruik genomen.
1956 De kleuteronderwijswet
treedt per 1 januari in werking.
De bewaarschool aan Smidswegje
3 wordt de huisvesting
van de r.-k. kleuterschool
”St.Theresa”.
1961 Opening van de V.G.L.O.school
onder de naam
”Pius X”, Smidswegje 5.
1963 Stichting r.-k. kleuterschool
”De Zonnige Kant”,
Pleijendal 7.
1975 Opening tweede r.-k. kleuterschool
” ’t Polletje”,
van Ittersumstraat 7.
1985 De beide kleuterscholen vormen
samen met de lagere
school de nieuwe r.-k. basisschool
“De Smidshof”,
Smidswegje 7.
Rooms-katholieke school
Dalfsen bestaat 75 jaar
Henk Beltman
Reeds in de twaalfde eeuw was er in Dalfsen een parochieschool,
waarin de koster van de kerk als schoolmeester optrad.
Rond 1600, wanneer het katholieke geloof uit het openbare
kerkelijke leven is verdwenen, komt ook aan de parochieschool
een einde. In 1921 komt de financiële gelijkstelling van het
bijzonder onderwijs met het openbaar onderwijs tot stand.
1990 Alle groepen van de basis -
school komen onder één dak
aan de van Ittersumstraat 7.
Grondaankopen
De stukken grond waarop in 1927-
1928 het zusterhuis, de drieklassige
lagere school en het gebouwtje voor
de naaischool en bewaarschool werden
gebouwd, waren eigendom van
een groot aantal personen. Alle bezitters
van deze stukken grond kwamen
op 21 juli 1927 bij notaris Schreuder te
Dalfsen:
1. Mejuffrouw Hendrika Egberdina
Hutten, weduwe van
Joh.Lenferink, winkelierster.
2. A.A.Breman, als lasthebster van:
• Berendina Brinkhof,
weduwe van Joh. W. Schiller,
winkelierster;
• Th. M. Braam, landbouwer,
gehuwd met
Johanna Antonia Schiller;
• Antonia Johanna Schiller,
kloosterzuster in het klooster
te Zenderen;
• Joh. Hendrikus Schiller,
bakker te Raalte;
• Maria Johanna Schiller,
onderwijzeres;
• Susanna Aleida Schiller,
verpleegster in het Onze-Lieve-
Vrouwengasthuis te Amsterdam;
• Heinrich Otto Schiller,
landbouwer;
• Gerhardus Hendrikus Krikhaar
te Dedemsvaart, gehuwd met
Wolthera Maria Schiller.
3. Berendina Wilhelmina van Putten,
winkelierster en Wilhelmina
Hendrika van Putten met als
bewindvoerder Th. Feyen,
molenaar, als zodanig benoemd bij
beschikking van de arrondissementsrechtbank
te Zwolle op
22 juni 1927, omdat zij te Rosmalen
verbleef.
4. Gerhardus Hendrikus van Hulzen.
Al deze personen ter ener zijde en ter
andere zijde:
1. Jan IJsbrands Galama, priester en
pastoor, in hoedanigheid van lasthebber
der eerwaarde zusters:
• S.E. Andriessen,
• Antonia van Schendel,
• Anna Catharina Hermus,
• Maria Trimbach,
• Elisabeth Maria Kerkvliet,
allen wonende te Moerdijk,
repectievelijk Hooge- en Lage
Zwaluwe.
Ze vormen samen het bestuur van
de vereniging zusters van het
Allerheiligst Hart van Jesus
te Moerdijk.
RONDOM DALFSEN 47 985

2. Jan IJsbrands Galama, pastoor;
G.H.van Hulzen voor hemzelf
en als gemachtigde van:
• Theodorus Feyen,
• Antonie Noordman,
• Gerhardus Hollak,
samen het bestuur uitmakende van
de R.K. Kerk van de H.Cyriacus en
handelende met machtiging van
de aartsbisschop van Utrecht.
Aan de zusters werd een stuk grond
ter grootte van ruim 2000 vierkante
meter verkocht, waarop het zustershuis
met tuin werd gebouwd en aan
de rooms-katholieke kerk een stuk
grond ter grootte van ruim 3000 vierkante
meter, waarop de schoolgebouwen
zouden komen te staan.
Op 8 juli 1927 werd de bouw van het
zustershuis en de schoolgebouwen
aanbesteed. De bouw werd gegund
aan de aannemers Jonker en Tienkamp
uit Nieuw-Amsterdam. De
bouwsom bedroeg ƒ 20.358,64. Kort
daarna werd met de bouw begonnen.
Zusters van Moerdijk komen
naar Dalfsen
Met het doel het onderwijs aan de
rooms-katholieke school te verzorgen,
was pastoor Galama (pastoor te
Dalfsen van 14 mei 1926 tot 31 januari
1931) erin geslaagd de zusters van de
congregatie van het Allerheiligst Hart
van Jesus te Moerdijk naar Dalfsen te
▼
Het zusterhuis in aanbouw in 1927.
De r.k. scholen te Dalfsen
laten komen. ”De school wordt vol
vertrouwen in handen gegeven aan
deze zusters, die hun leven tot één
grote opoffering hebben gemaakt
voor de medemens”, aldus pastoor
Galama. Nadat het gebouwencomplex,
bestaande uit het zusterhuis, de
drieklassige lagere school en de bewaar-
en naaischool, was voltooid,
werden de zusters op 26 maart 1928
op het station van Dalfsen hartelijk
verwelkomd door pastoor Galama,
het kerkbestuur en vele belangstellenden.
In drie auto’s ging het richting
dorp. De school werd in april
1928 plechtig geopend.
986 RONDOM DALFSEN 47
▼
Inzegening van de school
Bij de inzegening waren veel genodigden
aanwezig. Naast het kerkbestuur,
tevens bestuur van de school,
waren ook het gemeentebestuur en
de inspecteur van het lager onderwijs
present, alsook de bisschoppelijke
inspecteur, pastoor Smeets. Door
laatstgenoemde werd het geven van
onderwijs benadrukt, maar ook om
aan de godsdienstige opvoeding van
de kinderen mee te werken door het
aankweken van christelijke deugden.
Er moet echter niet vergeten worden,
dat de ouders de natuurlijke opvoeders
van de kinderen zijn. De school
is daarbij een hulpmiddel. Burgemeester
IJnzonides spreekt uit, dat
God de zusters en andere onderwijsgevenden
lust, kracht en wijsheid
mag schenken om hun mooie werk te
verrichten. De inspecteur van het
lager onderwijs hoopt, dat bestuur,
personeel en ouders samen zullen
werken om hun doel te bereiken.
Daarvoor is nodig een vaste wil, juiste
middelen en een hart vol liefde. En
dat alles is hier aanwezig, meent spreker.
De eerste leerlingen op de
St. Aloysiusschool
De schoolgaande kinderen uit katholieke
gezinnen bezochten tot dan
toe de openbare scholen in Dalfsen,
Ankum en Oudleusen. Toen de ka-

tholieke school eenmaal een feit was,
kwamen deze kinderen naar Dalfsen,
om daar hun onderwijs te ontvangen.
Dat is niet altijd even soepel verlopen.
Als leerlingen in het algemeen een andere
school gingen bezoeken, kwamen
nogal eens verwijten naar voren.
Toen echter de katholieke kinderen
de laatste dag de openbare school in
Ankum bezochten, was daar een ontmoeting
die gekenmerkt werd door
hartelijkheid. Bij het afscheid waren
behalve de oudercommissie van de
school, een commissie van katholieke
ouders en nog veel andere belangstellenden
aanwezig. Het personeel van
de school, mejuffrouw van Osch en
de heer van der Meulen werden door
de heer G.H. de Ruiter namens de katholieke
ouders in het zonnetje gezet
en bedankt voor de vele zorgen die
aan hun kinderen waren besteed. De
heer van der Meulen, hoofd der
school, ontving daarbij een wandelstok
en een zilveren vulpotlood, terwijl
aan mejuffrouw van Osch een
antieke bloemenvaas en een vulpotlood
werden overhandigd. De hoofdmeester
zei, dat hij getroffen was door
zo’n hartelijke wijze van afscheid
nemen.
Gewenning
Voor de zusters was het een grote
overgang geweest van Brabant naar
het kerkdorp aan de stille Overijsselse
Vecht. Sprak men daar het gemoedelijke
dialect van het gezellige en
vriendelijke Brabantse volk, hier had
men te doen met korte min of meer afgebeten
woorden, alsook met de geheel
andere mentaliteit van de
nieuwe omgeving. Droegen de vrouwen
in Brabant een muts met een met
veren en bloemen versierde strook,
hier in het Sallandse kregen ze eenvoudige
en sobere, maar fijne Overijsselse
mutsen te zien. Toen de zusters
eenmaal in Dalfsen hun weg hadden
gevonden, ontstonden er al gauw levendige
contacten met de ouders van
de kinderen. De nonnetjes werden
een vertrouwd beeld in het dorp. Met
de katholieken van Dalfsen hebben ze
veel lief en leed gedeeld. Mede door
▼
Het zusterhuis in Dalfsen werd opgeheven in 1964. V.l.n.r.: Zr. Aloysiana, Zr. Nicolauda,
Zr. Clementine, Zr. Gondulfa (wijkzuster), Zr. Theresa en de heer Vilsterman, die tuinman was
bij de zusters.
de diepe godsdienstzin was er een
vruchtbare bodem ontstaan voor het
opbloeien van religieuze roepingen.
De Dalfser en Sallandse zusters waren
de tastbare getuigen van de goede
verhouding die er was tussen de zusters
en de Dalfser katholieken. We
denken aan de zusters Gabriëlla
Herbrink, Gerarda Kloppenberg,
Ambrosia Butink, Jaqueline Butink,
Matthia Butink, Joanny Herbrink en
Borromea Jacobs.
Inschakeling jeugd bij vieringen
Om de jeugd tot een diepere godsdienstbeleving
te laten komen, werden
schoolgaande kinderen en jongelui
als misdienaar en acoliet al vroeg
ingeschakeld bij de godsdienstige
kerkelijke plechtigheden. In het
klooster van de zusters konden aanstaande
misdienaars oefenen om met
name het Latijn goed uit te leren
spreken. Ze bedienden zich dan van
kaarten waarop de uitspraak van
Latijnse woorden zo nauwkeurig mogelijk
werd benaderd. Jongeren werden
ook ingeschakeld om meerstemmige
missen in te studeren en
later bij kerkelijke hoogtijdagen uit
te voeren. Onder pastoor J. Galama
(de tweede met dezelfde naam, 1941-
1950), die zelf zeer muzikaal was,
werden vierstemmige misgezangen
ingestudeerd door juffrouw Martha
Nijenhuis en de uitvoering nam de
pastoor dan zelf voor zijn
rekening.
Catechismus
Deze moest altijd goed gekend worden.
Dat was het werk van de onderwijsgevenden.
Maar de pastoor nam
wel eens een steekproef. Zo zei pastoor
Sinnige (1931-1941) eens bij het
overhoren van vragen bij een leerling,
die nogal eens haperde: ”Heer geeft
licht, want het is nodig”. Deze pastoor,
die ook de godsdienstlessen
verzorgde, kwam altijd naar school
met zijn herdershond, die het godsdienstboek
droeg.
Te voet
De komst van de kinderen naar
school was niet altijd eenvoudig.
Verreweg het merendeel kwam te
voet. Een deel kwam van heel dichtbij,
anderen echter moesten wel een
uur lopen, zoals de kinderen uit het
Dalfserveld (rondom de huidige Dedemsweg)
en Oudleusen. Weer anderen
kwamen met een busje, dat
al voor acht uur in het dorp was.
Elke morgen werd genoteerd of men
de schoolmis had bijgewoond. Veel
kinderen, die lopend moesten komen,
beperkten hun kerkbezoek tot één
keer per maand en wel op de eerste
RONDOM DALFSEN 47 987

vrijdag van de maand. Sommige leerlingen
hebben het noteren van het
aantal kerkbezoeken wel eens als
minder rechtvaardig ervaren, te meer
omdat het aantal bezoeken en verzuimen
op het rapport werd vermeld.
Dat bleek uit gesprekken met oudleerlingen.
Alvorens de leerlingen
’s morgens al dan niet te voet naar
school gingen, hadden ze thuis soms
al de nodige arbeid verricht, om over
uitgerust zijn maar niet te spreken.
Middagpauze
Het overblijven tijdens de middagpauze
was verschillend. De meeste
kinderen die van ver kwamen, aten
hun boterham in de naaischool.
Anderen gingen naar particulieren in
het dorp om daar te eten. Ook kwam
het voor, dat overblijvers stilletjes
het schoolplein verlieten en via het
Franse Pad (paadje bij de dokter) naar
het Kerkplein gingen om het dorp in
te gaan. Ook aan de aandacht van de
zusters ontsnapte wel eens wat.
Zo waren eens twee leerlingen, Dieks
Kodden en Jan Hogeman, onder
schooltijd naar het ijs achter de dijk
gegaan om zich daar te vermaken.
Omdat het ijs nog onvoldoende
draagkracht had, zakten ze er door.
Smid Bisschop, wiens werkplaats aan
de dijkzijde grensde, werd snel ingeschakeld.
Met behulp van een ladder
▼
Kleuterschool “De Zonnige Kant”
kon men de opening in het ijs bereiken
en slaagde men erin de jongens
uit het water te halen. Zelf waren
ze onderkoeld geraakt, zodat ze met
een flinke teug Berenburg onder de
dekens verdwenen.
Bewaarschool
De bewaarschool voor kleuters was
bestemd voor de vierjarigen. Het
kwam echter wel voor, dat vanwege
ziekte of andere omstandigheden ook
jongere kinderen met hun oudere
broertje of zusje meegingen naar de
bewaarschool en daar bezig werden
gehouden. Zo vingen de zusters
hulpbehoevende situaties vanwege
armoede of anderszins in de gezinnen
op.
Cultuurbeleving
Het katholiek onderwijs heeft ook bijgedragen
tot een zekere cultuurbeleving
binnen de parochie Dalfsen.
Zo kwamen er halverwege de jaren
dertig zang- en toneelclubs.
Langzamerhand kreeg het culturele
leven in de parochiegemeenschap
gestalte. Voor de meisjes was er na
de lagere school onder leiding van
juffrouw Martha Luiken de katholieke
DOC (Dames Optimisten Club)
en voor de jongens de tegenhanger,
de TOP (Tot Ons Plezier) onder leiding
van Jan Jacobs.
988 RONDOM DALFSEN 47
Maalzolder
Tijdens de oorlog en met name in de
jaren 1944-1945 waren de omstandigheden
waaronder onderwijs werd gegeven,
niet altijd gunstig. Zo moest,
omdat de Duitsers de school gevorderd
hadden, uitgeweken worden
naar tijdelijke locaties, zoals de maalzolder
van de firma Feijen, de deel op
de boerderij van Diepman (toen ongeveer
op de plaats waar zich nu de
straten Richtershof en van Holthehof
bevinden) en het klooster van de zusters.
Er zijn toen klassen geweest die
slechts enkele maanden onderwijs in
de eerste en tweede klas hebben genoten.
Daardoor zijn hier en daar bij
kinderen hiaten in kennis ontstaan,
die min of meer hun sporen hebben
achtergelaten. Ook kwam het voor,
dat juffrouw Bertha Nijenhuis in een
gezin les gaf. Kinderen uit enkele
gezinnen kwamen dan bij elkaar.
Zilveren Jubileum
Op zondag 10 mei 1953 trokken de
zusters met het bestuur van de Congregatie
voorop, onder een stralend
zonnetje door de feestelijk versierde
Oosterstraat naar de pastorie. Daar
werden ze opgewacht door pastoor
Steenkamp, die met maar liefst 21
acolieten de zusters de stampvolle
kerk binnenleidde. Het zilveren feest
van de school, maar tevens ook van
de zusters in Dalfsen, stond volop in
de belangstelling. Toen de zusters op
8 mei reeds naar bed waren, werden
in alle stilte twee houten stellages
voor de poort gezet en een nonnetje
dat toevallig naar buiten keek, mompelde:
“Daar begint het al!”. Weken
van tevoren was men al begonnen
met allerlei repetities. Ook werden er
veel gaven bij het klooster bezorgd:
bloemen en fruitmanden, een reusachtig
krentenbrood met zilverversiersels
erop aangebracht, eieren en
taarten. Op de jubileumdag trad het
gemengd zangkoor op, dat uit oudleerlingen
bestond, met een dirigent
waarvan zuster Marie Martini eens
met een vermanend gebaar gezegd
had: “Jongen, jongen, van jou komt
niets terecht!”

Het feestelijk gebeuren in 1953 werd
afgesloten met een door de leerlingen
van de school opgevoerd sprookjesspel
“De wondermat” onder leiding
van onderwijzeres mejuffrouw M.C.
de Wolf, alsook met het toneelstuk
“Voor vijfentwintig jaar”, waarin
kennis werd gemaakt met pastoor
Galama, de grondlegger van het katholiek
onderwijs in Dalfsen en met
de leden van het kerkbestuur. Een humoristisch
stuk in een entourage van
decors en grime, verzorgd door de
ambitieuze Bertus Wolfkamp. Allerlei
personen die bij het begin van het katholiek
onderwijs een rol speelden,
kwamen in het stuk voor.
Zo werden de vier kerkmeesters in
beeld gebracht door vier zonen van
de leden, die toen deel uitmaakten
van het kerkbestuur. Voor de inwoners
van het dorp was het zeer vermakelijk
al die personen met hun verleden
en feiten tijdens het spel te
herkennen. Toen pastoor Galama de
kerkmeesters voor het eerst vertelde,
dat hij “religieuzen” naar Dalfsen
wilde halen, vroeg er één: “Religieuzen,
wat zijn dat voor dingen?” Maar
ook de zusters kwamen in het toneelstuk
voor, met name Zr. Marie Martini,
die grote moeite had met de voor
haar vreemde namen als Dieks, Mans,
Gait, Graets en zo.
1953 - 1978
Deze periode van 25 jaar heeft zich
voornamelijk gekenmerkt door het
stichten van een aparte school voor
voortgezet lager onderwijs en een onstuimige
groei van het aantal leerlingen
binnen het kleuter- en lager onderwijs.
Bedroeg het aantal leerlingen
in 1956 nog gemiddeld 38 voor de
kleuterschool en 148 voor de lagere
school, in het schooljaar 1977-1978
was dat opgelopen tot respectievelijk
95 en 325. Dit leidde tot de oprichting
van “de Zonnige Kant “ en “’t Polletje”
voor het kleuteronderwijs en tot
een grote uitbreiding van de lagere
school tot 11 lokalen aan het Smidswegje.
In het schooljaar 1976-1977
werden de scholen aangemeld voor
het activeringsplan van het innovatieproces
basisonderwijs.
Groeiend leerlingenaantal
De totstandkoming van “de Zonnige
Kant” ging niet probleemloos. Omdat
er veel kleuterscholen gebouwd
moesten worden in verband met het
van kracht worden van de kleuter-onderwijswet
per 1 januari 1956, waren
er veel urgentieverklaringen nodig.
Op de locatie Smidswegje 3 was inmiddels
een wachtlijst voor kleuters
ontstaan. Pogingen van het bestuur
om zo’n urgentieverklaring te krijgen,
mislukten. Zonder financiële
medewerking van de gemeente Dalfsen
besloot het kerk- (school)bestuur,
zelf een gebouw te stichten, hetgeen
met veel hindernissen gepaard ging.
Het gebouw kwam in 1963 tot stand
en werd verhuurd aan de gemeente.
Vervolgens heeft de gemeente het ter
beschikking gesteld van het katholiek
kleuteronderwijs. Voorlopig konden
alle kleuters van vier jaar en
ouder ondergebracht worden. Zoals
de locatie Smidswegje 3 vooraf ging
aan de totstandkoming van ”De Zonnige
Kant”, zo ging diezelfde locatie
ook vooraf aan de stichting van
”’t Polletje” aan de van Ittersumstraat,
nu vanwege het te grote aantal
kleuters op ”De Zonnige Kant”. De
onstuimige groei van het aantal leer-
▼
lingen op de lagere school (van 1962
tot 1973 vond men onderdak op een
zestal verschillende locaties in het
dorp) werd opgevangen doordat in
1974 de beschikking werd gekregen
over de voormalige V.G.L.O-school
en door het plaatsen van een noodlokaal.
Alle klassen van de school
werden zo ondergebracht aan het
Smidswegje.
V.G.L.O.-school
Door de aanwezigheid van het zevende
en achtste leerjaar binnen het
gewoon lager onderwijs waren de
V.G.L.O.-klassen mogelijk geworden.
Dat resulteerde in 1961 in het stichten
van een aparte V.G.L.O.-school met
58 leerlingen, de “Pius X-school voor
V.G.L.O.” Het voortgezet gewoon lager
onderwijs heeft daarmee voor
veel meisjes uit de omgeving van
Dalfsen en voor de onderwijsgevenden
veel vruchten afgeworpen en voldoening
geschonken, in het bijzonder
voor zuster Louisa, die aan het vormen
van de V.G.L.O.-klassen en de
oprichting van een apart schoolgebouw
heeft meegewerkt en van 1953
tot 1968 daarvan hoofd is geweest.
Overigens was deze naam Pius X
voor leerlingen van de lagere school
totaal vreemd. Zo kon het eens gebeuren
dat enkele leerlingen na
schooltijd thuiskwamen en aan hun
ouders het volgende wisten te vertel-
Het personeel in 1959. V.l.n.r.: Zr. Nicolauda, René Wolfkamp, Gré Wolf, Zr. Theresa, Zr. Louisa,
Henk Beltman en Zr. Lidwina.
RONDOM DALFSEN 47 989

▼
Gevelversiering kleuterschool “De Zonnige
Kant”, gemaakt door Pater Jan de Kort uit
Hierden. Een jongen op een gans, die naar
de zon vliegt (sprookje van Andersen).
len: “die meiden van de Puis keerschool
zijn ongelooflijk vervelend”.
Vertrek zusters uit Dalfsen
Kwam in 1962 de leiding van de
lagere school in handen van leken, de
zusters bleven aan de V.G.L.O.-school
en de kleuterschool ”De Zonnige
Kant” respectievelijk tot en met de
schooljaren 1968 en 1972 leiding geven.
Ondertussen hadden de zusters,
na 36 jaar in Dalfsen met grote inzet te
hebben gewerkt in onderwijs en zorg,
afscheid genomen van parochie en
dorp. Tijdens een afscheidsreceptie
werd de zusters veel lof toegezwaaid
voor hun verdienstelijk werk, ieder
op haar eigen plaats, in het onderwijs
op de scholen, in de wijkverpleging,
maar ook in het klooster en daarbuiten
in de gezinnen. “U bent een
kostbare verbinding geweest tussen
school, kerk en gezinnen”, aldus pastoor
Wansink.
Dat was op 16 augustus 1964, de dag
waarop de zusters tot ere-parochianen
werden benoemd. Vijf van de negen
zusters verhuisden naar het
klooster in Lemelerveld, om van
daaruit het onderwijs en de Witgele
Kruisdiensten te blijven verzorgen.
Het klooster werd met bijbehorende
grond door het kerkbestuur in eigendom
verworven. Later is het doorverkocht
aan Jacobs Meubelen.
Activeringsplan Innovatieproces
Basisonderwijs
Aan de geschiedenis van het katholiek
onderwijs in Dalfsen werd in
1977 een nieuw hoofdstuk toege-
voegd. Dat begon eigenlijk al in
1966, toen kleuterschool en lagere
school regelmatig bij elkaar kwamen
om elkaars manier van werken te leren
kennen. Sindsdien is er regelmatig
vergaderd en informatie doorgegeven
om tot een zeker niveau van
samenwerken te komen. Op 27 januari
1977 verzocht het stichtingsbestuur
de minister van onderwijs en
wetenschappen om deel te mogen nemen
aan het “plan voor activering
van het innovatieproces basisonderwijs”,
een landelijk experiment, met
als doel te komen tot een nieuwe
vorm van onderwijs voor 4- tot 12-jarigen,
het basisonderwijs. Honderd
scholencombinaties mochten aan dit
plan meedoen. Bij ministeriële beschikking
is gunstig op dit verzoek
gereageerd en kon voornoemd plan
op de katholieke scholen in Dalfsen
na veel voorbereidend werk in voorafgaande
jaren van start gaan, niet alleen
om de overgang van kleuterschool
naar lagere school soepel te
laten verlopen, maar ook om een ononderbroken
ontwikkelingsproces te
waarborgen voor alle 4- tot 12-jarigen,
ieder binnen zijn eigen mogelijkheden.
Driedaagse - Kamp
Een jaarlijks terugkerend gebeuren
was het kamp van de hoogste groep.
Aanvankelijk had dit een godsdien-
990 RONDOM DALFSEN 47
▼
stig, educatief en voorlichtend karakter,
waarbij een pater Dominicaan
deel uitmaakte van de leiding. Dit
vond plaats op camping “het Boskamp”.
’s Morgens op de fiets er naar
toe en ’s middags weer terug en zo
drie dagen aaneen. Later is deze Driedaagse,
zoals deze genoemd werd,
overgegaan in een driedaags kamp,
waarvan de heer Wim Spliethof vele
jaren de leiding heeft gehad.
Gouden Jubileum
Het gouden jubileum in 1978 werd
gevierd met het opvoeren van de kindermusical
“Spoken in het dorp”,
geschreven en geregisseerd door de
onderwijzeres Ria Geurts. Hieraan
werd door leerlingen uit verschillende
klassen deelgenomen. In ruime
mate waren er voor de kinderen
creatieve bezigheden, die door de ouders
en andere belangstellenden
konden worden bezichtigd. Een spelmiddag
voor de jongere kinderen en
een speurtocht voor de ouderen
maakten deel uit van het feestprogramma.
De feestweek werd besloten
met films. Voor de onderbouwkinderen
werd de film “Sneeuwwitje” gedraaid
en de bovenbouwleerlingen
genoten van “Circus op Stelten”.
Voor de ouders was er een fototentoonstelling,
waarbij veel herinneringen
uit het verleden werden
opgehaald.
De driedaagse op camping “Het Boskamp” in 1964 met pater Dominicaan en
o.a. de oud-leerlingen Annie Melenhorst, Ans Klarenbeek en Ton van der Vegt.

1978 - 2003
Vanaf 1978 tot heden lag het accent bij
een drietal gebeurtenissen:
• Het tot stand komen van de basisschool
per 1 augustus 1985.
• Onder één dak brengen van alle
groepen in het jaar 1990-1991 op
locatie van Ittersumstraat 7
• De katholieke basisschool
“de Polhaar” wordt
mondiale school.
Basisschool
Op 1 augustus 1985 werd de wet op
het basisonderwijs van kracht. Dat
hield in, dat de kleuterscholen en de
lagere school werden opgeheven en
samen de basisschool gingen vormen.
Dit heeft veel voeten in de aarde
gehad. Jaren van voorbereiding zijn
daaraan voorafgegaan, met name
de schoolwerkplanontwikkeling. Zo
was ook “de Smidshof” (de naam is
bedacht door oud-leerling Berné
Vulkers) verplicht een schoolwerkplan
te maken, waarin soms tot in
details weergegeven moest worden
hoe het onderwijs inhoudelijk en
didactisch gerealiseerd werd, een
regelgeving van boven af die weinig
respect afdwong, maar veeleer zware
kritiek opriep.
In het gehele land is achteraf gebleken,
dat dit niet heeft gewerkt, hoewel
de bewustwording met betrekking
tot het geven van onderwijs er
echter wel door is geactiveerd. Daarnaast
werden accenten gelegd op de
schoolorganisatie en de ontwikkeling
bij de individuele leerling, dat
uitmondde in een leerlingvolgsysteem.
Het schoolwerkplan is later
heel erg afgeslankt. Wat ervan over is
gebleven, is een schoolgids, een
handzame leidraad voor ouders,
waarin te vinden is wat “de Polhaar”
belangrijk vindt in de opvoeding
van en het onderwijs aan kinderen.
Belangrijk is hoe men met elkaar omgaat,
het scheppen van de juiste sfeer,
maar ook wat men als school inzake
kennis te bieden heeft. Daarnaast
▼
echter ook hoe het onderwijs is georganiseerd
en hoe de betrokkenheid
van de ouders wordt gerealiseerd.
Alle leerlingen onder één dak
De totstandkoming van één gebouw
voor de basisschool in 1990 ging niet
van een leien dakje. Dat moest budgettair
neutraal verlopen. Verscheidene
pogingen - in 1985, 1986, 1987 en
in 1988 - liepen om financiële redenen
op niets uit. Inkomsten werden uiteindelijk
gevonden door de verkoop
van de gebouwen Smidswegje 3, 5 en
7 aan Jacobs Meubelen BV, door
financiering via rijksbijdragen en
door het aanspreken van opgebouwde
reserves. Gezamenlijk konden
de benodigde gelden, circa 1,1
miljoen gulden op tafel worden gebracht.
Dit bedrag kon borg staan
voor het realiseren van een nieuw
gebouw voor zes groepen met een
zeer ruime gemeenschapsruimte, gekoppeld
aan het reeds aanwezige
gebouw “’t Polletje” aan de Van Ittersumstraat
7. (Het is heel toevallig dat
alle hoofdgebouwen met betrekking
tot het kleuter- en lager onderwijs
steeds het straatnummer 7 hebben
gedragen: Smidswegje 7, Pleijendal 7
Team 1983
Onder v.l.n.r.: Joke Kemper, Ria Geurts, Thea Dheere, Gemma de Haan, Bernardien Albers.
Midden v.l.n.r.: Nelly Renneberg, René Wolfkamp, Mini Kogelman, Monique Duitscher,
Fred Rienstra.
Boven v.l.n.r. : Henk Beltman, Harry Kieftenbeld, Ineke Lahuis, Wim Spliethof.
en als laatste van Ittersumstraat 7).
Op 1 augustus 1990 werd de nieuwe
school “de Polhaar” (de naam is
bedacht door de oud-leerlingen
Herman en Wilma Maats) geopend.
Het katholiek onderwijs kon nu
centraal in het voedingsgebied worden
verzorgd.
”De Polhaar”sinds 2000 een
mondiale school
De huidige school is een weerspiegeling
van de maatschappij, dus moet je
bij de opvoeding op school daar een
duidelijk antwoord op vinden. Waar
de waarden en de daaruit afgeleide
normen aan het vervagen zijn door
een aan de winnende hand zijnde
materialistische houding, zullen ze
weer opgewaardeerd moeten worden
door de evangelische waarden van
respect en zorg, van vergeven en
rechtvaardigheid, van liefde en barmhartigheid,
van troost en gerechtigheid
in de opvoedingssituaties op
school een duidelijk accent te geven
en waar te maken in feitelijke handelingen.
In bovengenoemd kader wil
“de Polhaar”een mondiale school
zijn, een school waarbij kinderen niet
alleen oog hebben voor elkaar, voor
RONDOM DALFSEN 47 991

▼
Mozaïek “Spelende kinderen”, aangebracht
in 1962 in de “St. Aloysiusschool” aan het
Smidswegje. Tijdens de sloop van de school
is het enigszins beschadigd. Na restauratie
heeft het in “De Polhaar” aan de van
Ittersumstraat naar aanleiding van het
75-jarig jubileum een nieuwe plek
gekregen.
de mensen om hen heen, in kleine
kring dus, maar ook voor de mensen
verder weg: de vluchtelingen, de economisch
zwakkeren, de mensen in
nood. Door kinderen te leren in hun
eigen leefsituatie om zich heen te kijken
en daarvoor aandacht en begrip
te krijgen, zullen ze de problemen
van verderweg, wanneer ze ouder
zijn, op identieke wijze beoordelen,
niet alleen in woord maar ook in
daad. Dat probeert “de Polhaar” o.a.
te bereiken door goede manieren aan
te leren in de omgang met elkaar;
door vergevingsgezindheid, waarvan
een bevrijdende werking uitgaat, te
activeren; door eerbied aan te kweken
voor natuur en milieu en door samen
te bidden, te zingen en te vieren. Ter
gelegenheid van de start als mondiale
school, om wereldwijd te leren kijken,
werd een expositie ingericht, die
o.a. bestond uit cadeaus, die Prins
Claus der Nederlanden en minister
Herfkens van ontwikkelingssamenwerking
tijdens hun bezoek aan
Jemen hebben ontvangen. Deze voorwerpen
stelde het wereldmuseum te
Rotterdam beschikbaar. De tentoonstelling
werd geopend door de ambassadrice
van de Arabische staat
Jemen, Amat Al-Aleem Alososwa.
Dat deed ze door de plaats van haar
land met een pijl op de wereldkaart
aan te geven.
Viering 75-jarig jubileum
Dit jubileum, eind maart - begin april,
is gedurende een volle week op
grootse wijze gevierd met een programma
waaraan veel voorbereidend
werk is vooraf gegaan door een
stuurgroep met vertegenwoordigers
uit de diverse geledingen. De jubileumweek
begon met een sponsorloop
rond de school voor alle 4- tot 12jarigen,
met aanmoedigende ouders
en feestelijke muziek van het Dalfser
blaasorkest “De Vechtboerties”. Een
spelletjesmarkt en fancy-fairachtige
activiteiten waren aanwezig bij deze
door en voor de kinderen feestelijke
start.
Onder de titel “Wij bouwen een
feestje”, werden de tweede dag culturele
activiteiten verricht. Daarbij studeerden
docenten van de stichting
“Dans in School” met de kinderen
dansen uit verschillende landen in en
werd samen met de kinderen bijpassende
kledij gemaakt.
“Eten uit alle windstreken” vormde
voor de kinderen het thema van de
derde dag: voortbordurend op de
culturele activiteiten van de vorige
dag, hebben de kinderen met de
ouders verschillende gerechten be-
992 RONDOM DALFSEN 47
▼
reid, mede ook om de school als mondiale
school te profileren. ’s Middags
was er een officiële receptie voor alle
geledingen van de school, de buren,
genodigden en collega’s, waarbij in
een gemoedelijke sfeer het jubileum
werd gevierd en het gerestaureerde
mozaïek “Spelende Kinderen” werd
onthuld. Het mozaïek, dat in 1962
door de kunstenares mejuffrouw B.
Thoden van Velzen uit Hattem is ontworpen
en aangebracht in de toenmalige
lagere school, is zeer karakteristiek
voor kinderen. Een jongetje dat
speelt met een konijntje en een meisje
dat touwtje springt, het geheel vervaardigd
van scherven, afkomstig
van kopjes en schoteltjes, verzameld
door de kinderen van de school.
Herman Donders uit Dalfsen, terrazzo-werker
van beroep en werkzaam
geweest bij de kunstenares,
heeft met groot vakmanschap het
kunstwerk hersteld. Zo leeft “de
Smidshof” uit het centrum van Dalfsen
voort in “de Polhaar” aan de
van Ittersumstraat. Veel belangstelling
werd getoond voor de ingerichte
tentoonstelling. De reünie op de
vierde dag, waarbij een kleine 800
deelnemers waren komen opdagen,
is een geweldig goed georganiseerde
happening geworden, waarbij veel,
zeg maar heel veel herinneringen uit
het verleden werden opgehaald.
Klas 6, die in 1966 Het Sacrament van het H. Vormsel toegediend kreeg
met links achter Pastoor Wansink.

Met medewerking van een vijftig
leden tellend “generatiekoor” uit
school en parochie, was er op zondag
in de kerk een dankviering, waarbij
een leerling van de huidige basisschool
en twee oud-leerlingen van de
lagere school (waaronder de 84-jarige
mevrouw A. Melenhorst) de ervaringen
van hun schooltijd naar voren
brachten. In een overvolle kerk ging
pastoor Woorts in de Eucharistieviering
voor. Het feest werd op maandag
vervolgd met een sport- en speldag.
Twee voorstellingen van de musical
“Paniek in het Paleis”, waarin medewerkers
en leerkrachten een door ouders
en leerkrachten herschreven verhaal
met als titel “Onze school is
jarig” speelden, vormden de afsluiting
van een grandioze feestweek.
75 jaar katholiek onderwijs
Het is niet voor niets geweest dat Pastoor
J. Galama het katholiek onderwijs
eind twintiger jaren vorige eeuw
een duidelijke plaats heeft weten te
geven in de parochiegemeenschap
van Dalfsen.De ontstane band tussen
gezin, school en kerk is er nu nog, al
is de verantwoordelijkheid van het
gezin groter geworden. Als we van
een katholieke school spreken, denken
we allereerst aan godsdienst- en
catecheselessen. Dat is voor de hand
liggend. Deze lessen zijn echter niet
zozeer “lessen” dan wel een overdracht
van waarden, geïnspireerd
vanuit het geloof. Waarden met daar-
Schoolleiding
Kleuterschool St.Theresia, Smidswegje 3 / “de Zonnige Kant”, Pleijendal 7
1- 9-1955 - 1- 6-1963 Zr. Clementine (L.C.van Oers) hoofdleidster
1- 6-1963 - 1- 7-1972 Zr. Clementine (L.C.van Oers) hoofdleidster
1- 7-1972 - 1- 8-1973 Mej. W.M. Levelink hoofdleidster
1- 8-1973 - 1- 9-1975 Mej. P.H. Huisman hoofdleidster
1- 9-1975 - 1-11-1981 Mw. G.H. Webbink-Bleumer hoofdleidster
1-11-1981 - 1- 9-1983 Mw. M. Kogelman-Mestebeld hoofdleidster
1- 9-1983 - 20-8-1984 Mw. M. Duitscher-Hartman hoofdleidster
20-8-1984 - 1- 8-1985 Mej. J. Kemper hoofdleidster
Kleuterschool Smidswegje 3 / “ ’t Polletje”, van Ittersumstraat 7
1-8-1973 - 17-9-1973 Mw. C. Koerhuis-Scholte op Reimer hoofdleidster
17- 9-1973 - 16-8-1975 Mej. J.M.B.Ogink waarn. hoofdleidster
15- 8-1975 - 14- 8-1979 Mej. A. Steerneman hoofdleidster
14- 8-1979 - 19-12-1983 Mw. I. Lahuis-Flierhuis hoofdleidster
1- 9-1983 - 19-12-1983 Mw. M. Kogelman-Mestebeld waarn. hoofdleidster
19-12-1983 - 1-12-1984 Mw. M. Kogelman-Mestebeld hoofdleidster
1-12-1984 - 1- 8- 1985 Mw. M. Duitscher-Hartman hoofdleidster
▼
Kinderen die de Eerste H. Communie doen in 1985; Pastoor Assink reikt de hosties uit.
uit voortvloeiende normen, die verwerkt
en vertaald worden in de houding
van elke dag. Dat ouders, die
een katholiek doorleefde levensovertuiging
hebben, kiezen voor een katholieke
school, was tot de jaren zeventig-tachtig
vorige eeuw min of
meer een logische keuze. Kinderen
vanuit de school deel laten nemen
aan de Eerste H.Communie en het Sacrament
van het Vormsel was voor
ouders dan ook vanzelfsprekend.
Met de gestage intrede van o.a. het individualisme
in onze maatschappij,
kreeg de persoonlijke verantwoordelijkheid
een grotere plaats, maakten
traditionele vormen steeds meer
plaats voor persoonlijke initiatieven,
met name met betrekking tot de ouders,
die steeds meer zelf duidelijke
keuzes gingen maken. Maar de band
tussen gezin, school en kerk is aan-
wezig gebleven. Het is dan ook van
groot belang, dat deze binding door
gezamenlijke inzet tot uiting mag blijven
komen. Moge vanuit de inspiratie
van het geloof de katholieke
school een lang bestaan voor zich
hebben en dat de idealen binnen het
katholiek onderwijs door samenwerking
van ouders, school en kerk gedragen
blijven worden. In die zin feliciteer
ik “de Polhaar”met al haar
geledingen van harte met 75 jaar katholiek
onderwijs in Dalfsen.
Bronnen: - Zon en Sneeuw, Uitgave van de
Zusters van het Allerheiligst Hart
van Jesus
- Archiefstuk
mevrouw A. Kamphuis-van Beinum
- Archief de heer C.J. Klarenbeek
- Oprechte Dalfser Courant
- Foto’s de heer A. Goutbeek
en de heer H.J. Beltman
Lagere School “St.Aloysius” / “de Smidshof”, Smidswegje 7
1- 4-1928 - 1- 9-1947 Zr. Marie Martini (W.C.E.van Schaik) hoofd
1- 9-1947 - 1- 9-1950 Zr. Aloysiana (C.A.M.Ansems) hoofd
1- 9-1950 - 1- 9-1953 Zr. Henria (J.M.v.d.Broek) hoofd
1- 9-1953 - 1- 8-1962 Zr. Louisa (M.A.R.van der Heijden) hoofd
1- 8-1962 - 1- 8-1985 Dhr. H.J. Beltman hoofd
Basisschool “de Smidshof”, Smidswegje 7 /”de Polhaar”, van Ittersumstraat 7
1- 8-1985 - 1-8-1990 Dhr. H.J. Beltman directeur
1- 8-1990 - 1-6-1996 Dhr. H.J. Beltman directeur
1- 6 1996 - 1- 8 1996 Mw. M. Velderman-Reimert wnd.directeur
1- 8-1996 - heden Dhr. Ch. Tissen directeur
1- 8-1985 - 24-2-1986 Mw. M. Duitscher-Hartman adjunct directeur
24-2-1986 - 1- 8-1995 Mw. M. Velderman-Reimert adjunct directeur
21-8-1995 - heden Mw. T. Claassen-Schiphorst adjunct directeur
V.G.L.O.-klassen / V.G.L.O.-school “Pius X”, Smidswegje 5
1- 9-1953 - 1- 8-1961 Zr. Louisa (M.A.R.van der Heijden)
hoofd v.g.l.o.-klassen, tevens hoofd lagere school
1- 8-1961 - 1- 8-1962 Zr. Lidwina ( J. van der Linden)
hoofd v.g.l.o.- school
1- 8-1962 - 1- 8- 1968 Zr. Louisa (M.A.R.van der Heijden)
hoofd v.g.l.o.-school
RONDOM DALFSEN 47 993

Een vierde
Ruitenborgh
Ab Goutbeek
Eén kasteel uit de reeks die
in de 13e en 14e eeuw langs
de Vecht en Regge werd gebouwd
met toestemming van
de bisschop van Utrecht, was
behalve Rechteren en Gerner,
de Ruitenborgh bij Dalfsen.
Als een keten van burchten langs de
Overijsselse rivieren vormden deze
vestingen een verdedigingslinie en
dienden tegelijkertijd voor onderdak,
een open huis voor de bisschop en
zijn leger, wanneer hij kwam om te
zorgen voor rust en orde en natuurlijk
voor het innen van pachten en belastingen.
Tevens moest de kasteelheer
voor de bisschop en zijn leger harnassen,
paarden en eventueel manschappen
uit de buurtschappen leveren,
om zo het hoofd te kunnen bieden
aan opstandige groepen of invallende
benden. Aan het eind van de 14e
eeuw werd de Ruitenborgh bewoond
door Hako van de Ruitenberg als kasteelheer
of landheer van de bisschop
van Utrecht.
De machtspositie van de bisschop en
de landheer werd verder gedeeld
door de steden Deventer, Kampen en
Zwolle. Deze steden waren, met toestemming
van de bisschop, ommuurd
en hadden zich marktrechten
toegeëigend. Door de concentratie
van de handel in die steden werd het
eenvoudiger om de belastingen en accijnzen
veilig te stellen. Regelmatig
maakten de landheren dusdanig misbruik
van hun macht, dat dit leidde
tot onvrede bij de bisschop en de bevolking.
Deze riepen dan op hun
beurt de landheren tot orde door hun
burchten te belegeren en vaak te ver-
woesten. Zo is omstreeks 1380 de
Ruitenborgh belegerd en vernield
door de bisschop met medewerking
van de steden Deventer, Kampen en
Zwolle.
Dit vernielde kasteel is in 1389 weer
hersteld met toestemming van de bisschop,
maar wel onder strenge voorwaarden
ten gunste van hem en de
drie steden (1: n° 311, 6 Oct 1389).
Ecbert Hake van den Rutenberghe
verklaart, dat hij met toestemming van
Florens van Wevelinghoven, bisschop
van Utrecht, en van de drie steden van
994 RONDOM DALFSEN 47
▼
▼
De Ruitenborgh 1732, Kaart La Rive.
De Ruitenborgh 1783, Kaart Hottinger Atlas.
Zallant, te weten Deventer, Campen en
Swolle, een verbouwing aan zijn huis den
Rutenberghe tot stand gebracht heeft,
waarbij hij het volgende beloofd heeft:
1. hij zal zich nooit tegen de bisschop
van Utrecht of zijn opvolgers, de
steden of het Sticht Utrecht keren;
2. hij zal het huis niet verder versterken
met grachten, bolwerken en
voorburchten dan nu het geval is,
tenzij met eenstemmige toestemming
van de bisschop van Utrecht
en de drie steden: Deventer,
Campen en Swolle;

▼
De Ruitenborgh, 1729. Coll.: Historische Kring.
3. Hij mag de huidige verbouwing
voltooien met zolders, deuren en
vensters, de stenen van het oude
huis uit de gracht halen en de oude
gracht ruimen en zuiveren, maar
hij mag geen nieuwe grachten aanleggen;
4. elke nieuwe bezitter van het huis
zal, schriftelijk daartoe aangemaand,
binnen twee maanden bij
akte jegens de bisschop van
Utrecht en de steden Deventer,
Campen en Swolle, dezelfde
belofte moeten afleggen.
Hieruit blijkt duidelijk dat het kasteel
weer is opgebouwd op de oude restanten
binnen de bestaande oude
gracht. Van deze tweede Ruitenborgh
zijn in 1729 door tekenaar De Haan en
zijn navolgers Schoemaker, Pronk en
Toorenburgh, die De Haans tekeningen
overnamen, fraaie afbeeldingen
gemaakt van de voor- en achterzijde.
Ook op een kaart heeft La Rive in 1732
dit bouwwerk minutieus in vogelvlucht
weergegeven: met gracht, muren
en torens.
Tot nu toe nam men aan, dat dit fraaie
kasteel er tot 1821 heeft gestaan, het
jaar waarin de Ruitenborgh voor afbraak
werd verkocht voor ƒ 2300,waarna
in 1828 het huidige gebouw
werd gerealiseerd door de familie
Ridderinckhof, die toen ook Hofwijk
bewoonde.
Bestuderen we echter de kaart van
Hottinger uit 1783, dan zien we een
rechthoekig huis, geflankeerd door
twee bouwhuizen, omringd door een
binnen- en buitengracht, waardoor
we de verrassende ontdekking doen,
dat niet in 1821 maar tussen 1732 en
1783 het kasteel de Ruitenborgh volgens
de tekening van De Haan (1729)
moet zijn afgebroken en opnieuw
gebouwd. Nu is het mogelijk, dat op
de Hottingerkaart zomaar figuratief
een rechthoekje voor het kasteel is ingetekend,
maar wetende dat de tekenaar
van de Hottingerkaart, de heer
H.J. van Wijck, erg betrouwbaar de
situatie heeft weergegeven, hoeven
we er niet aan te twijfelen, dat hij niet
zijn fantasie de vrije loop gaf. Een
bevestiging hiervan vinden we op de
door S. van Lith in 1820 getekende
minuutkaart, die bedoeld was voor
de landelijke kadastrale kaart van
1832. Deze was door nauwkeurige
landmeting een exacte weergave van
de toenmalige toestand met als
hoofddoel een eerlijke basis voor de
belastingopgave.
Hier is ook het huis als een rechthoek
weergegeven, met links één bouwhuis.
Mogelijk was het rechter bouwhuis
reeds verdwenen in 1820.
Met zekerheid kunnen we concluderen,
dat na 1732 ( La Rivekaart ) maar
vóór 1783 ( Hottingerkaart ) het fraaie
kasteel dat voorkomt op de prenten,
is afgebroken en een nieuw symmetrisch
huis met bouwhuizen is
verrezen, ongeveer zoals het huidige
Huis Den Berg. Helaas zijn van dit gebouw
geen prenten bekend.
In welk jaar en door wie is dit huis
gebouwd? Door het standaardwerk
‘De Havezaten in Salland en hun
bewoners’ van A.J. Gevers en A.J.
Mensema er op na te slaan, zien we
dat vanaf 1732 Jan Arend Sloet de
eigenaar van de Ruitenborgh was.
Na zijn overlijden in 1749 ging het
huis over naar zijn broer Willem
Borchard Sloet, die het tijdens zijn
leven vermaakte aan zijn neef Coenraad
Willem van Fridagh, die in 1780
overleed, waarna zijn zoon Gijsbert
Lucas Geerlich van Fridagh de eigenaar
werd.
Ook gaan we even kijken in welke
periode de andere symmetrische huizen
met bouwhuizen en grachten in
Salland zijn gerealiseerd. Dan blijkt,
dat de meeste huizen in de periode
van 1600 tot 1750 zijn gebouwd: Gerner
±1600, Alerdinck 1680, Rechteren
(verbouwd) 1686, ’t Laer 1702, Den
Berg 1703, Den Aalshorst 1720, Eerde
1727, Zandwijk 1733 en Windesheim
1749.
▼
De Ruitenborgh, Kadastrale Atlas van
Overijssel van 1832.
RONDOM DALFSEN 47 995

▼
De Ruitenborgh met poort, omstreeks 1900. Coll.: Historische Kring.
Het meest waarschijnlijke is dat Jan
Arend Sloet, die in 1745 als lid van de
Ridderschap verschreven werd in de
Staten van Overijssel, in die periode
zijn huis heeft laten herbouwen. Zijn
erfgenamen zeker niet, want in de
tweede helft van de 18e eeuw waren
er nauwelijks bouwactiviteiten in
deze regio. Bovendien zou dit huis
dan binnen vijftig jaar weer afgebroken
zijn.
Wanneer er in 1821 geschreven wordt
over verkoop en afbraak van de havezate,
dan gaat het over dit tot nu
toe onbekende huis. In het notarieel
archief van Dalfsen, Nº 869 van 16
mei 1821, staat: ‘Het huys Ruitenborgh
word verkoft tot afbraake met de muur om
de gracht en brugge zoals het zelven binnen
de gracht is gelegen.
De koper zal voort, na dat de tijd van beraad
van de koper der grond, met het afbreken
kunnen beginnen en hij zal niet alleen
hetzelve moeten afbreken maar de
afbraake ook geheel van de plaats moeten
vervoerd hebben voor of op den eersten
November achtienhondert twee en twintig,
tot die tijd toe zal hij de afbraake kunnen
leggen en plaatsen op de bassecour,
mits dat de passagiens en toegangen tot
het bouwhuis, de hof en landerijen niet
worden gestremd of gehindert.’
Ín hetzelfde notarieel archief van 23
mei 1821, onder nº 873, werden een
week later diverse percelen verkocht,
waaronder Perceel v: ’Het Bouwhuis
met de Hof, Bassecour en de ondergrond
van het huis.’
De bassecour is de voor- of buitenplaats
waar de bouwhuizen op staan
tussen de binnen- en buitengracht.
Duidelijk blijkt
uit voorgaande gegevens,
dat er een huisplaats met
huis stond, omgeven door
een gracht en een muur en
een bouwhuis met bassecour.
Ook stond dat huis
meer naar achteren dan de
tegenwoordige Ruitenborgh,
dat duidelijk uitkomt,
wanneer we de kadastrale
kaart van 1820
projecteren op de huidige
situatie.
Door kaarten te vergelijken
en historische gegevens
daaraan vast te koppelen,
kunnen er verrassende feiten
te voorschijn komen, in
dit geval een ‘nieuwe’ Ruitenborgh
tussen de tweede
en derde in. Deze derde, nu
vierde Ruitenborgh, is in
1921 bij verkoop ingezet
voor ƒ 23000,- door de gebroeders
Dijk. Een hoger
bod werd niet gedaan, zo-
996 RONDOM DALFSEN 47
▼
dat na een poging het weer te verkopen,
de gebroeders Dijk er zelf zijn
gaan wonen.
Na het overlijden in 1966 van één van
de gebroeders Dijk, werd Johannes
Dijk alleeneigenaar. Toen in 1967 ook
Johannes Dijk kwam te overlijden, is
de Ruitenborgh overgegaan naar zijn
zoon Berend Dijk, die met zijn gezin
deze roemruchte plaats met een bewogen
geschiedenis nog steeds bewoont.
Rondom het gebouw waar, door grasland
aan het oog onttrokken, nog de
sporen aanwezig zijn van grachten,
de belegering met veldkeien, van pijlen
voor de kruisbogen, maar ook
drinkkruiken, glaswerk, porselein en
de lakstempels van vele brieven,
evenals de spelden voor het fijne
borduurwerk van de kasteeljuffers,
grazen nu de koeien.
Literatuur: Zwolse regesten deel I,
drs F.C. Berkenvelder
Johan Dijk en echtgenote. Coll.: Berend Dijk.

Karnen, karntonnen en karnmolens
Ben Kloosterman
In huize Hofwijk aan de Vossersteeg in Ankum, bevindt zich sinds ruim honderd jaar een nog vrijwel
complete karnmolen, gebouwd door molenmaker Johannes Woltherus Schiller, de jongste zoon van
molenmaker Heinrich Otto Schiller, waarover we in een vorige ‘Rondom Dalfsen’ (nr. 44) een uitvoerige
reportage schreven.
Deze karnmolen zal omstreeks 1885
zijn gebouwd, toen (Jans) Schiller
zich in dat jaar, na het overlijden van
zijn vader, uit de molenmakerij van
Schiller terugtrok en zich ging specialiseren
in het maken van (grotere)
karnmolens (rosmolens) voor de boeren.
Een en ander was voor de redactie
van ‘Rondom Dalfsen’ aanleiding
eens nader in te gaan op de (ros)karnmolens
en de karnmethoden die
daaraan voorafgingen, temeer omdat
het in de bedoeling ligt van de huidige
bewoners van huize Hofwijk de
karnmolen weer in oude luister te
herstellen.
Het karnen, al of niet met behulp van
een karnmolen, was voor onze voorouders
niet nieuw. Toen Jans Schiller
met zijn roskarnmolen kwam, werd
er al decennia lang door de boeren
gekarnd. Het karnen heeft in de
loop der jaren een hele ‘technische’
ontwikkeling doorgemaakt. In 1860
werd er zelfs een uitvoerige verhandeling
aan gewijd in het boek
‘Natuurlijke Historie van Holland’,
van J. le Francq van Berkhey, medisch
Doctor en Praelector in de Natuurlijke
Historie aan ‘s Lands Universiteit
te Leyden, Lid van verscheidene
zoo Uitheemsche als Vaderlandsche
Maatschappijen der Natuur- en
Dichtkunde. De titel van het betreffende
(twaalfde) hoofdstuk
luidde: ‘Eene beschrijving van het karnen
van den room tot boter, en van verschillende
karntonnen.’
Begonnen wordt met de vaststelling,
dat ’het karnen van den room de voornaamste
bewerking is, waardoor de boter
wordt voortgebragt, zijnde het door de
kleinzing en klutzing en door de gestadige
roering, welke den room der melk in de
karnton ondergaat, dat het stremmen en
zamenstollen der boterdeelen bewerkt, en
dezelve van de melkdeelen afgescheiden
en tot hare eigenaardige verbinding gebragt
wordt’.
Het karnen lijkt op zich een eenvoudige
bezigheid, maar eigenlijk is het
een zware bewerking en daarom is
het niet zo verwonderlijk, dat er toen
al door ‘werktuigkundigen’ gezocht
werd naar verbeteringen die de bewerking
lichter moesten maken. Ook
de ‘landman’, de karner, dacht in dit
proces mee, waardoor er verscheidene
soorten karntonnen en karnbewerkingen
ontstonden.
Karntonnen
Doctor Le Francq van Berkhey stelde
bij het schrijven van zijn boek vast,
dat ‘de karntonnen, welke door onze
landlieden gebruikt worden, van twee onderscheidene
gedaanten zijn, te weten: de
zoodanige, welke breed aan den bodem
zijn, en naar boven smaller toeloopen, en
deze noemt men de ouderwetsche karnton;
en zulke, welke als een gewone ton
met een buik zijn, dat is, die in het midden
ronder van duigen zijn en wijder uit
loopen dan boven en onder. Even als de
biervaten en oxhoofden, worden deze
soort de tonnekarn genaamd.’
Vervolgens geeft doctor Le Francq
Berkhey een nadere omschrijving:
‘Van beide soorten zijn er van verschillende
grootte, naar mate dat den landman
veel of weinig koeijen heeft, of dat dezelve
zwaarder bewerkt moeten worden. De
grootste zijn die, welke voor de groote
karnmolen, die door het loopen van een
paard wordt omgedraaid, geschikt zijn;
die van eene mindere grootte worden door
middel van een slinger bewerkt; nog kleinere
zijn er, welke door een volwassen
sterk mensch, en de kleinste, welke door
een aankomend meisje of knaapje bewerkt
kunnen worden. Alle dezen hebben bovenop
een houten deksel, roomdeksel genaamd,
in welks middelpunt een rond gat
is, waar de karnstok (ook de roomstok en
ook wel karnpols genaamd) doorloopt.
Onderaan den karnstok is een ronde schijf
vol gaten, welke de druif genaamd, en
waardoor de room gekleinsd wordt.’
Ouderwetse karnton
In figuur 1 is de ouderwetse schuin
oplopende karnton, waarin de room
door een ‘volwassen landman’ gekarnd
wordt, weergegeven. De doorsnee
van de ton was aan de bovenzijde
19 duimen en aan de onderzijde
25 duimen. De middellijn van de
karnschijf was 18 duimen. Men ziet
hier, dat ‘de landman’ (boer) met
beide handen de karnstok vat,
▼
Figuur 1: Ouderwetse karnton.
RONDOM DALFSEN 47 997

▼
Figuur 2: Pompkarn en Tonnekarn.
‘heffende en drukkende denzelven telkens
op en neder, tot zoo lang dat de room gekarnt
en de boterdeelen van de melkdeelen
zijn afgescheiden, of, zoo als de landlieden
zeggen: tot dat het karn af is.’ Deze
karnton was niet ideaal. Het opheffen
van de karnstok vergde meer kracht
dan de neerwaartse beweging omdat
de ton van boven nauwer is.
Tonnekarn
De tonnekarn, te zien in figuur 2, leek
de oplossing. Ook hier weer exacte
maten. Aan de boven- en onderzijde
een middellijn van 19 duimen en de
buik van de ton had een diameter van
25 duimen. De karnschijf was weer 18
duimen in doorsnee. De hoogte van
de karnton varieerde al naar gelang
de omvang van het bedrijf. Een gangbare
maat was 3 voet en 3 duimen.
Omdat voor de op- en neergaande bewegingen
van de karnstok ongeveer
evenveel kracht nodig is, was het karnen
met een karnton een minder
zware bezigheid.
Er was echter één belangrijk nadeel.
Uit ervaring bleek namelijk, dat met
de ouderwetse karnton ‘scherper’ gekarnd
kon worden, ‘omdat de schuring
of snijding van de room veel scherper
dringt tegen de engte van de bovenste
versmalling van het vat, en dat de boterkernen
daarin, naar boven gedrongen
wordende, spoediger aaneen klonteren en
daardoor vastere boter oplevert als in de
tonnekarn.’
Pompkarn
Keren we terug tot de karnbewerkingen
en de (technische) ontwikkelingen
die er waren.
Allereerst is daar dan de ‘pompkarn’,
een eenvoudig toestel (figuur 2), dat
weinig kracht vergde en met name
toepassing vond in Zuid-Holland. We
zien hier, dat aan een van de zolderbalken
in het karnhuis een hangblok
is bevestigd, waarin een spil is gestoken
en daarin is weer de slingerbalk
bevestigd, alsmede een hefboom met
daaraan de karnstok. De werking is
heel simpel. Door de pompende beweging
van de boerin gaat de karnstok
een op- en neergaande beweging
in de karnton maken, met uiteindelijk
boter als resultaat.
Wipkarn
De ‘techniek’ stond niet stil! Een nog
eenvoudiger wijze van karnen werd
gevonden in de wipkarn (figuur 3).
Bij deze bewerking ging men gebruik
maken van een buigzame lat, die aan
de zolderbalk bevestigd is. De lat is
aan het einde verbonden met een
touw en er tussenin is de karnstok
met de lat. Ook hier is de werking
simpel. De boer trekt het touw naar
beneden, laat het weer vieren en de
karnstok gaat op en neer in de ton. De
buigzaamheid van de lat bleek op den
duur parten te gaan spelen, waardoor
de karnstok onvoldoende op en neer
ging.
998 RONDOM DALFSEN 47
▼
Figuur 3: Wipkarn.
▼
Figuur 4: Treekarn.
Treekarn
Een vermoeiende bezigheid was het
karnen met behulp van de treekarn,
die is afgebeeld in figuur 4. We zien
hier een lange plank, de treeplank,
waarop de boerin staat ‘in eene tredende
houding en steunende op een houten
kruk’. De plank is even over het
midden vastgenageld aan een houten
rol. Deze plank is aan de rechterkant
bevestigd aan een stok met daaraan
een dwarsstok, die via twee houten
klampen met dwarsspil weer in verbinding
staat met de karnstok. Door
nu telkens van de ene voet op de andere
te gaan staan, veroorzaakt de
boerin een ‘op- en nederwippende beweging
van den plank’. Daardoor komt
ook de rest in beweging en gaat de
karnstok op en neer in de karnton en
door die gestadige beweging is boter
het eindresultaat.
Deze methode van karnen heeft overigens
niet veel opgang gemaakt omdat
het toch te vermoeiend werd gevonden.
Een bezwaar was ook, dat
lang niet iedereen bij machte was gelijke
tred te houden op de treeplank,
hetgeen het karnen niet ten goede
kwam.
Slinger- of draaikarn
En dan was er nog een iets vernuftiger
methode van karnen, die omstreeks
1850 werd uitgedacht door de
steenhouwersknecht Jacob Timmermans.
Dat betrof een slinger- of draai-

▼
karn, die staat afgebeeld in figuur 5.
We zien hier de ‘landman’ aan een
slinger draaien, waardoor tevens een
spil wordt omgedraaid. Het uiteinde
staat weer in verbinding met een stijltje
en dat weer met een hefboom. Uiteindelijk
wordt al draaiende aan
de slinger de karnstok in een op- en
neergaande beweging gebracht. Deze
karnmethode werd algemeen als ‘eene
merkelijke verligting in het karnen’ ervaren.
Karnmolens
Inmiddels deden de karnmolens hun
intrede in dit proces. De eenvoudigste
is de handkarnmolen (figuur 6), die
werd uitgevonden door de Rotterdamse
timmerman Hugo Valk en
waarop hij in 1797 octrooi verkreeg.
▼
Figuur 5: Slinger- of draaikarn.
Figuur 7: Hondenkarnmolen.
Figuur 6: Handkarnmolen.
Deze karnmolen is voorzien van een
slinger. Door deze slinger heen en
weer te bewegen wordt via een half
kamrad een rondsel rond de spil in
beweging gebracht en daarmee de in
de karnton verticaal geplaatste met 20
gaten doorboorde houten bladen. Bij
iedere beweging wordt de room tegen
vastzittende houten borden geslagen.
Deze karnmethode vergde
niet veel kracht; men hoefde alleen
maar de slinger of hendel naar links
en naar rechts te bewegen, zo ver het
halve kamrad reikte. Het voordeel
van deze karnmolen was dat hij niet
plaatsgebonden was.
Hondenkarnmolen
Maar de techniek stond niet stil. Men
wilde af van het (zware) handwerk en
▼
▼
Figuur 8: Treemolen.
honden en paarden boden de oplossing.
Allereerst de hondenkarnmolen, die
is afgebeeld in figuur 7. De ‘molen’
bestond uit een groot rad dat aan de
binnenkant met dwarsliggende klampen
was bespijkerd om de hond al lopende
‘houvast’ te geven. De afstand
tussen de klampen was aangepast
aan de looppas van een hond. Aan de
buitenzijde van het rad waren houten
tanden bevestigd die een rondsel
deden draaien en dat vertaalde zich
weer in een op- en neergaande beweging
van de karnstok in de karnton.
Het lopen in een rad moest de hond
worden aangeleerd. Jonge dog- of
herdershonden kwamen daarvoor in
aanmerking. Ze werden voorzien van
een halsband met daaraan een touw.
RONDOM DALFSEN 47 999

▼
Figuur 9: Paardenkarnmolen.
Dat touw werd vervolgens kort vastgebonden
aan de stijl om te voorkomen
dat de hond te wild of te hoog tegen
de klampen zou kunnen gaan
oplopen. Ook werd daarmee voorkomen,
dat de hond achteruit zou kunnen
springen. De honden hadden
meestal heel vlug de vaste tred aangeleerd.
Er was nog een andere honden-
(karn)molen in gebruik, de treemolen
(figuur 8). Voor het ‘aandrijven’
van deze molen liep de hond op een
eindloze band. Fabrikant van deze
hondentreemolen was
de Koninklijke Fabriek G.
Stout te Tiel. Er werd van
gezegd, dat hij bijzonder
geschikt was voor op- en
neergaande of ronddraaiende
bewegingen en werd
bijzonder aanbevolen voor
karnmolens.
Paardenkarnmolen
Tot slot het grotere werk:
de paarden- of roskarnmolen
(figuur 9), die men
aantrof op grotere boerderijen,
waar veel gekarnd
werd en veelal door
onze molenmakers werd
gebouwd. Het principe is
simpel. Er is een zware
vierkante spilstijl of spilstandaard
met aan de onder-
en bovenzijde een
▼
taats (kegelvormig ondereind van
een spil). Het molenrad is met schoren
op de standaard bevestigd en tussen
het molenrad bevinden zich de
spaken of kruisarmen. De molenstaart
wordt gevormd door een
schoorlat en een trekhout, waaraan
het paard is aangespannen. Aan de
buitenzijde van het molenrad bevinden
zich pennen of tanden die grijpen
in de tanden van een kleiner rad dat
weer een rondsel in beweging brengt
en uiteindelijk de karnstok.
1000 RONDOM DALFSEN 47
Later kwamen er eenvoudiger en
praktischer roskarnmolens, waarbij
het kleine rad ontbrak, dus het rondsel
rechtstreeks door het molenrad
werd aangedreven. In dat geval had
het molenrad rechtopstaande pennen
of tanden. Ook aandrijving door middel
van snaren heeft plaatsgevonden,
maar maakte weinig opgang.
‘Boterfabrieken’
Na 1900 zijn de karnmolens langzaam
maar zeker buiten gebruik geraakt
en vrijwel allemaal verdwenen.
Oorzaak was de opkomst van de zuivelfabrieken,
tot vandaag de dag
door ouderen nog steevast de ‘boterfabriek’
genoemd. In Dalfsen was dat
in 1917. Zij namen het zware handwerk
van de boer (meestal de boerin)
over en ook de honden en paarden
werden verlost van het eentonige
rondjes draaien.
Tijdens de tweede wereldoorlog
kwam de karnton met karnstok op
veel boerderijen noodgedwongen
weer tijdelijk terug. Ook de schrijver
van dit artikel heeft toen (als kind)
menig pondje boter moeten karnen!
Afbeeldingen: Coll. Ben Kloosterman
De roskarnmolen in huize Hofwijk aan de Vossersteeg te Ankum is nog grotendeels in de oorspronkelijke staat
aanwezig. Links op het schap is nog een karnton zichtbaar.
De huidige eigenaar van Hofwijk, drs. J.M.C. Brouwers, gaat de roskarnmolen in oude luister herstellen.

Opnieuw in beeld
Rooms-katholieke lagere school
Dalfsen ± 1968
1. Meester Henk Beltman
2. Ineke Bijvang
3. Herman Nijenhuis
4. Rudy Klarenbeek
5. Agnes Niens
6. Severien Hollak
7. Ria Koopman
8. Yvonne Kleine Schaars
9. Miny Mestebeld
10. Annemarie Blom
11. Riet de Ruiter
12. Jan Ulkeman
13. Gerard Mars
14. Herman van Hulzen
15. José Rientjes
16. Maria Klumper
17. Josefien Huisman
18. Ria Schokker
19. Wim van Hulzen
20. Jan Kloosterman
21. Herma Hilgenkamp
22. Harry Hilgenkamp
23. Marijke Lautenslager
24. Herman Bijvang
25. Tonnie Mars
26. Clara Potgraven
27. Leo van de Vegt
28. Mariët Feijen
29. Marion Flierhuis
30. Gerda Holterman
31. Marijke van de Vegt
32. Herma Voorhorst
33. Annelies Blom
34. Tonny Mestebeld
35. Agnes van de Vegt
36. Carla Kroes
37. Gerrie Kroes
38. Ria Haring
RONDOM DALFSEN 47 1001

Verleden en Heden
▲ Deze afbeelding dateert uit omstreeks 1900. Op de voorgrond bevindt zich de winkel van
Schaapman “De Gekroonde Beetwortel”. Het huidige Kroonplein is hiernaar vernoemd.
Op de achtergrond staat de suikerfabriek. Lemelerveld wordt niet voor niets in de volksmond
“Sukerbietendörp” genoemd.
Coll.: H. Huisman, Lemelerveld.
▼ Kroonplein te Lemelerveld in 2003.