Bedrijfjes duiken op internationale bemiddeling - Nuffic Transfer

p i o n i e r s i n i n t e r n a t i o n a l i s e r i n g
Islamkenner in Nederlands-Indië
Al lang voordat internationalisering in het hoger onderwijs werd wat het nu is, waren er personen die
zich sterk maakten voor meer internationale samenwerking in onderwijs en wetenschap. Historicus en
Nuffic-medewerker Han van der Horst portretteert negen pioniers in internationalisering. Deze keer
Christiaan Snouck Hurgronje, islamonderzoeker met diverse echtgenotes in Nederlands-Indië.
Het Vaderland besteedde op 29 juni 1936 bijna de
hele voorpagina aan de herdenking van prof. dr.
Christiaan Snouck Hurgronje (1857–1936), die kort
daarvoor was heengegaan. De krant prees hem als
een voortreffelijk etnoloog, arabist en kenner van
de islam. Zijn standaardwerken over Mekka en de
Atjehers passeerden de revue. Ook de rol van Snouck
Hurgronje in de bloedige Atjeh-oorlog kwam aan de
orde. Dankzij zijn advies om de islam en de bevolking
te beschermen, maar alles uit te roeien wat met het
propageren van de jihad te maken had, had generaal
Van Heutz eindelijk de overhand gekregen.
Op oude foto’s zien wij een magere man met een
zuinige mond. Snouck Hurgronje moet een workaholic
zijn geweest. Op zijn 23e promoveerde hij,
cum laude. Hij studeerde niet alleen in Leiden, maar
ook in Straatsburg. Na het mondiale succes van
zijn Mekka-studie weigerde hij een professoraat in
Cambridge om als ambtenaar van de Nederlands-
Indische overheid studies te kunnen doen naar de
rol van de islam. Pas in 1906 aanvaardde hij een leerstoel
te Leiden. Daar speelde hij een centrale rol bij
de opbloei van de studierichting Indologie, bedoeld
voor toekomstige koloniale bestuursambtenaren in
Nederlands-Indië. Het was de eerste interdisciplinaire
opleiding met culturele, linguïstische, theologische,
etnologische en juridische componenten.
Vrouwen
De professor mocht dan streng zijn, studenten fluisterden
toch over de rol van vrouwen in zijn leven.
Die was zeer groot. Veel van wat Snouck Hurgronje
in zijn studie Mekka vertelt over het leven der
vrouwen, dankt hij aan de hulp van de Ethiopische
slavin die hij had gekocht. Van haar weten we alleen
dat hij haar achterliet toen hij wegens een conflict
met de Franse vice-consul Mekka halsoverkop moest
verlaten.
In Atjeh huwde Snouck Hurgronje vervolgens een
lokale dame, naar eigen zeggen om zo de traditionele
huwelijksceremoniën te leren kennen. Hij kreeg uit
dit huwelijk vier kinderen. Later trouwde hij op Java
nog eens. Ook uit dat huwelijk kwamen kinderen
voort.
Toen hij eenmaal hoogleraar was geworden, keerde
Snouck Hurgronje alleen naar Leiden terug. Hij
verbood zijn kinderen contact met hem op te nemen
en trouwde opnieuw, met een Nederlandse. De rest
van zijn leven had hij een keurige mevrouw aan zijn
zijde. Zoals dat paste bij een internationaal befaamd
geleerde, die actief lid was van vele buitenlandse
academies en internationale organisaties.
han van der horst
Foto: Collectie Tropenmuseum
transfer | november 2010 | 25