LEA en de andere partners. Een brochure voor gemeenten. - Lokale ...

PARTNERS
IN LOKAAL
ONDERWIJSBELEID
LEA EN DE
ANDERE
PARTNERS
Een brochure voor gemeenten

Deze uitgave maakt deel uit van het landelijke LEA-ondersteuningstraject en is financieel
mogelijk gemaakt door het Ministerie van OCW
Utrecht, november 2008

PARTNERS
IN LOKAAL
ONDERWIJSBELEID
LEA EN DE
ANDERE
PARTNERS
Een brochure voor gemeenten
Utrecht, november 2008

INHOUDSOPGAVE
Inleiding 4
Suggesties en Tips 6
1. Andere partners: een introductie 9
1.1 De formele kant? Waarover moet met wie worden overlegd op de Lea
1.2 Veelvoorkomende partners op de LEA
2. Rol tweedelijns partners in LEA-proces 13
2.1 Oriëntatiefase
2.2 Opzetfase: opstellen van de agenda
2.3 Omzetfase: van papier naar uitvoering
2.4 Uitvoeringsfase
2.5 Evaluatiefase
3. Partners koppelen aan thema’s 17
3.1 VVE
3.2 Zorg- en Adviesteams/Zorg in en om de school
3.3 De brede school
3.4 Segregatie en integratie
3.5 Voortijdig Schoolverlaten/ Schoolverzuim
4. Soorten LEA en rol tweedelijns partners 23
4.1. Smalle LEA
4.2. Brede LEA
4.3. Regionale Educatieve Agenda (REA)
4.4. Lokale Educatieve en Jeugdagenda
5. Hoe andere partners erbij te betrekken 27
5.1 Hoe partners te betrekken en meerwaarde te genereren?
5.2 Een voorbeeld van een concrete uitwerking: de conferentie
Bijlage: Drie kolommenschema 29
3

INLEIDING
[DE LOKALE EDUCATIEVE JAARAGENDA 2008]
Voor u ligt de brochure ‘LEA en de andere partners’. Deze brochure is bedoeld
voor gemeenten die bij de opzet en/of de uitvoering mogelijk gebruik willen
maken van ‘andere partners’ naast degenen met wie zij ‘verplicht’ aan de LEAonderhandelingstafel
zitten (momenteel zijn dit schoolbesturen en
kinderopvanginstellingen).

[INLEIDING]
1 'Deze brochure is nu specifiek
voor bibliotheken
geschreven, maar is deels
ook al bruikbaar voor
'andere' partners. Wij zijn
voornemens volgend jaar
een verbreding te maken
naar alle 'andere' partners.'
Tegelijkertijd verschijnt er voor de ‘andere partners’
een brochure 1 waarin beschreven staat hoe
zij zichzelf een plekje aan de LEA-onderhandelingstafel
kunnen bemachtigen of hoe zij in de
uitvoering een rol kunnen spelen. Met ‘andere
partners’ bedoelen wij partijen als: peuterspeelzaalwerk,
jeugdgezondheidsinstellingen, bibliotheken,
welzijnsorganisaties, schoolmaatschappelijk
werk, schoolarts, politie etcetera.
Deze brochure is geschreven door Sardes en
Oberon en maakt onderdeel uit van het ondersteuningsprogramma
rond de Lokale Educatieve
Agenda. We hebben gekozen voor het uitbrengen
van twee brochures over ‘andere partners’
omdat wij gemerkt hebben dat veel gemeenten
en partijen met elkaar in zee willen gaan, maar
niet altijd goed weten hoe ze dit moeten aanpakken.
Verder zien wij duidelijk een verbreding
ontstaan in het lokaal onderwijsbeleid; veel
gemeenten pakken het onderwijs- en jeugdbeleid
integraal op. Deze keuze brengt bijna automatisch
met zich mee dat ook andere partners
een rol krijgen bij het opstellen en uitvoeren van
het beleid.
Deze brochure bestaat uit een overzicht van
bruikbare suggesties en tips rond het betrekken
van andere partners, gevolgd door vijf hoofdstukken.
In het eerste hoofdstuk zoomen we in
op de wettelijke context rond de LEA en gaan wij
in welke andere partijen momenteel al betrokken
worden door gemeenten. In het tweede
hoofdstuk zoomen wij in op welk moment in de
fasering van de LEA (opzet/uitvoering/evaluatie)
de andere partners een rol kunnen spelen en
waar deze rol uit bestaat. In het derde hoofdstuk
geven wij vanuit ervaringen uit het land aan bij
welke beleidsthema’s het logisch is om ‘andere
partners’ in te schakelen. In het vierde hoofdstuk
gaan wij in op een viertal veelvoorkomende
soorten LEA’s. Immers ‘de LEA’ bestaat niet en de
LEA’s in Nederland kennen zeer diverse verschijningsvormen.
Per soort LEA beschrijven we de
mogelijke rol voor ‘andere partners’. In het laatste
hoofdstuk gaan wij in op de vraag hoe andere
partners het beste betrokken kunnen worden.
We hopen dat u met deze brochure een handreiking
heeft voor de mogelijke rol van ‘andere
partners’ bij uw LEA.
5

6
SUGGESTIES EN TIPS
Welke partners aan tafel
Wettelijk gezien zitten er momenteel drie ‘eerstelijns’partners
aan de LEA-tafel: gemeente,
schoolbesturen en kinderopvanginstellingen.
Binnenkort komen daar naar verwachting peuterspeelzalen
en jeugdgezondheidsinstellingen
bij. Bij het bepalen van de partners aan de
onderhandelingstafel adviseren wij gemeenten
niet zozeer naar de wettelijke eisen te kijken,
maar naar de toegevoegde waarde die partners
kunnen hebben. Het is raadzaam om vooraf een
‘sociale kaart van tweedelijnspartners’ te maken.
Dit geeft inzicht wie betrokken kunnen/moeten
worden bij de opzet en de uitvoering van de LEA
en de hierbij beoogde onderwerpen. Een sociale
kaart kan opgebouwd worden door te inventariseren:
• welke mogelijk relevante lokale of regionale
partners zijn er op belangrijke thema’s;
• welke lokale en regionale partners buurtgemeenten
hebben betrokken bij hun LEA;
• welke landelijke partners kunnen een rol spelen;
• welke bijdrage kunnen deze partners leveren;
• wat is de bereidheid van de specifieke partners
om een bijdrage te leveren.
De meeste partners op de LEA zijn lokale instellingen
of organisaties, soms ook regionale of
landelijke instellingen met een lokale of regionale
vestiging. Landelijke instellingen worden
zelden of nooit geïnvolveerd in de lokale agendering,
behalve in de zin van contractpartner in
LEA EN DE ANDERE PARTNERS
In deze brochure gaan wij via diverse invalshoeken in op de rol die andere
partners, hier tweedelijnspartners genoemd, kunnen hebben bij de opzet en
uitvoering van de LEA. Ter samenvatting geven wij hier een aantal suggesties en
tips weer, waarover u verderop in de brochure nog meer kunt lezen.
de uitvoering. Het meer systematisch betrekken
van landelijke expertise bij de lokale educatieve
ontwikkelingen kan niettemin een meerwaarde
hebben voor de kwaliteit van de LEA. Een blik van
buiten levert soms een ander perspectief op dan
het geijkte blikveld van de lokale partners. Soms
is expertise op landelijk niveau ook een goede
aanvulling op lokale expertise, vooral als het om
gecompliceerde specialistische vraagstukken
gaat.
Bij het bepalen van mogelijke partners, geven
wij de volgende tips:
1 Wat wordt de insteek van de LEA en wie neemt
het voortouw: wil de gemeente zelf regie houden
(beperk dan het aantal partners) of wil
men een open insteek waarbij iedereen input
kan leveren (nodig iedereen uit).
2 Welk ‘soort’LEA wil de gemeente: wil men een
LEA met jeugdbeleid, dan moeten er veel partners
bij. Wil men een Regionale Educatieve
Agenda dan vraagt dat om regionale partners
en wil men alleen wettelijke taken, dan hoeven
niet veel andere partners uitgenodigd te worden.
3 Welke thema’s worden verwacht op de LEA
danwel welke thema’s wil dat de gemeente
zeker op de LEA komen? Zoek vervolgens de
partners erbij om dit gezamenlijk inhoud te
geven en/of uit te voeren. In de brochure geven
wij van vijf veel voorkomende thema’s op de
LEA aan welke tweedelijnspartners hierbij een
rol kunnen spelen.

[INLEIDING]
4 Wie is nodig in welke fase? Bij de opzet
(beleidsbepaling) moeten andere partners aan
tafel zitten dan bij de uitvoeringsfase. Bedenk
als gemeente goed wie je wanneer mogelijk
nodig hebt en informeer hierover.
5 Het betrekken van de overige tweedelijns partners
bij de LEA is niet alleen een zaak van de
gemeente. Dit is ook een zaak van de eerstelijnspartners,
zeker van de schoolbesturen. Het
is daarom aan te bevelen de uitbreiding van
het lokaal educatief overleg en de hierbij te
volgen strategie expliciet te agenderen op de
LEA.
Niet teveel andere partners
Het behoeft geen betoog dat het niet goed
mogelijk is tot zinnig overleg te komen met een
zo groot aantal en een zo grote verscheidenheid
van partners. Het kan wel zinvol zijn om op
gezette tijden (bijvoorbeeld eens of twee keer
per jaar) een bijeenkomst te organiseren waarvoor
alle relevant geachte partijen worden uitgenodigd.
Het doel van die bijeenkomst is dan
vooral om contact met elkaar te maken of te
onderhouden. De partners kunnen dan verder
via een nieuwsbrief of website worden geïnformeerd
over de voortgang op de LEA.
Als het er om gaat een verbinding te leggen tussen
partners op de LEA en concrete werkthema’s,
is overleg met een groot aantal partners niet
functioneel. Het is dan beter heel gericht per
thema een aantal partners te selecteren van wie
redelijkerwijs mag worden verwacht dat ze een
bijdrage willen en kunnen leveren aan de ontwikkeling
of uitvoering van een bepaald thema.
Keuze tussen een themagerichte of partnergerichte
benadering
Het werken vanuit een paar geselecteerde thema’s
lijkt minder gecompliceerd en doelgerichter
dan het werken vanuit partners. Het accent
zou daarom het beste op de eerste strategie
kunnen worden gelegd. Een aanvulling zou kunnen
plaatshebben door een aantal “light” activiteiten
op te zetten voor een groter aantal partners
op de LEA. Deze activiteiten zijn gericht op
kennismaking, uitwisseling van informatie en
ervaringen, en bijvoorbeeld inbreng van ideeën,
voorbereiding op activiteiten in de toekomst etc.
De ervaring leert dat dit soort activiteiten qua
frequentie en duur beperkt moet worden,
omdat anders de bereidheid deel te nemen snel
afneemt.
Voor veel thema’s zijn ook partners als de
muziekschool, bibliotheken, sportverenigingen,
jeugdgezondheidszorg en welzijnsorganisaties
nodig. Wanneer je met die partijen een subsidierelatie
onderhoudt, kun je druk uitoefenen om
hun beleid af te stemmen op de LEA-onderwerpen
die de gemeente relevant vindt. Andere partijen
kunnen beter worden gevraagd voor onafhankelijke
professionele input.
Diversiteit andere partners
De tweedelijns partners zullen onderling sterk
van elkaar verschillen. We doelen dan op:
• verschillen in positie (gesubsidieerd, gesubsidieerd
door andere overheid, commercieel)
• verschillen in bereik (wijk, gemeente, regio, provincie
of landelijk)
• verschillen in aard en mate van professionaliteit
(beleidsmatige professionals, uitvoerende
professionals, vrijwilligersbesturen).
Het behoeft geen verdere uitleg dat de aard van
de partner sterk de mogelijke aansturing van de
gemeente bepaalt. Wel is het van belang te
beseffen dat het soms lastig is om tegelijkertijd
te overleggen met een partner die gesubsidieerd
is en met een partner die dit niet is. Een
gemeente moet zich daarom goed bewust zijn
van de positie van iedere deelnemer en welke
mogelijke consequenties die tijdens een gezamenlijk
overleg kan hebben.
Nieuwe technische mogelijkheden
Voor de communicatie tussen de gemeente en
de partners op de LEA kan gebruik worden
gemaakt van nieuwe technische mogelijkheden.
Er zijn bijvoorbeeld webbased applicaties, waarbij
vragen kunnen worden gesteld aan een vrij
groot aantal betrokkenen. Deze kunnen dan in
een bepaalde periode hun antwoorden geven
waarna de gegevens in een (deels geautomati-
7

8
seerde) rapportage worden verwerkt. Op deze
manier kan overleg en consultatie plaatsvinden
zonder dat de betrokkenen hier echt veel tijd
aan moeten besteden. Sommige webapplicaties
bieden de mogelijkheid om in een gezamenlijke
ruimte alle deelnemers tegelijkertijd antwoord
te laten geven op dezelfde vraag (al dan niet
anoniem) en op basis hiervan kan snel een prioritering
voor een LEA gemaakt worden.
Veel gekozen methodiek: werkconferentie
Uit de praktijk, weten wij dat bij aanvang van de
LEA veel gekozen wordt voor een werkconferentie.
In zo’n conferentie gaan gemeente en verschillende
organisaties uit het maatschappelijk
middenveld in de vorm van workshops met
elkaar in discussie. Hierdoor ontstaat een beeld
van actuele ontwikkelingen en beleidsbehoeften
in de gemeente. Aan de hand daarvan wordt een
basisopzet van de educatieve agenda vastgesteld
en worden eerste te behalen doelen en
concrete resultaten bepaald. De gemeente doet
er goed aan om actieve deelnemers van de conferentie
een rol te geven bij de verdere procesgang.
Zorg ervoor dat niet alleen de gemeente
aan de slag gaat na afloop van zo’n conferentie.
LEA EN DE ANDERE PARTNERS

1
ANDERE PARTNERS: EEN INTRODUCTIE
In dit hoofdstuk gaan we allereerst in op het wettelijk kader rond de LEA en
welke partners verplicht aan tafel zitten. Vervolgens gaan we kort in op de
praktijk van LEA’s in het land en de mate waarin ‘andere’ partners al betrokken
worden.
1.1 De formele kant? Waarover moet
met wie worden overlegd op de
Lea
De verplichte overleg-onderwerpen
De Lokale Educatieve Agenda was in allereerste
instantie geheel regelvrij. Als opvolger van het
wettelijk tot in detail geregelde “op overeenstemming
gericht overleg”, was de LEA een vrijwillige
onderneming, waarbij gemeente en
schoolbesturen een podium vonden om op basis
van gelijkwaardigheid en wederkerigheid overleg
te voeren over het onderwijsachterstandenbeleid
of het onderwijsbeleid in bredere zin.
Gemeenten zelf breidden het overleg veelal uit
richting preventief of algemeen jeugdbeleid. Het
vrijblijvend karakter van het overleg hield echter
niet lang stand. Van Rijkswege werden al vrij
snel enkele onderwerpen benoemd, die in het
overleg aan de orde zouden moeten komen.
Tevens werd het aantal partners waarmee de
gemeente overleg moet voeren, geleidelijk uitgebreid.
Artikel 167a Wet Primair Onderwijs roept op tot
een jaarlijks verplicht overleg waarbij veel
gemeenten de LEA als middel gebruiken. Een
keurig volgens de wetgeving en landelijke
afspraken opgezette (lokaal educatief) overleg
houdt zich volgens de meest recente stand van
zaken in ieder geval bezig met de volgende
onderwerpen:
• het voorkomen van segregatie en het bevorderen
van integratie;
• het bestrijden van onderwijsachterstanden;
• de afstemming over inschrijvings –en toelatingsprocedures
en het uit het overleg voortvloeiende
voorstel van het bevoegd gezag van
in de gemeente gevestigde scholen om tot een
evenwichtige verdeling van leerlingen met een
onderwijsachterstand over de scholen te
komen;
• onder het vorige punt valt ook de doorlopende
lijn van voorschoolse educatie naar basisonderwijs.
Naar alle waarschijnlijkheid wordt dit lijstje van
verplichte overlegpunten op korte termijn uitgebreid.
Enkele nieuwe onderwerpen rond VVE en
zorg worden waarschijnlijk verplicht. Voor het
onderdeel VVE gaat het om de volgende vier
aspecten (zie Bestuursakkoord Rijk en VNG juni
2007, convenant Rijk en VNG 3 april 2008, convenant
schoolbesturenorganisaties, VNG en Rijk
van 24 september 2008):
a de maatregelen om het bereik van doelgroepkinderen
te verhogen, waarbij ook het aanbod
9

10
Voorbeeld van gemeente die andere partners betrekt:
Dantumadeel
De gemeente Dantumadeel (Friesland) nodigde voor de opzet van de
LEA verschillende partners uit: scholen, peuterspeelzalen, kinderopvang,
GGD, maatschappelijk werk, Jeugdgezondheidszorg (consultatiebureau)
en de bibliotheek. In een aantal bijeenkomsten werden
door deze partners de mogelijke thema's voor de LEA aangereikt en
bediscussieerd. Verschillende werkgroepen gingen aan de slag met
het uitwerken van de belangrijkste thema’s. Zo werd de werkgroep
Taal samengesteld met vertegenwoordigers van scholen, JGZ (consultatiebureau),
peuterspeelzalen, kinderopvang en bibliotheek met
als opdracht het ontwikkelen van een Integraal Taalbeleidsplan. In
een nieuwe werkgroep Taal worden de geformuleerde doelstellingen
uitgevoerd in bestaande of nieuwe projecten. Hierbij zijn betrokken
de manager van de peuterspeelzalen, de coördinator van de kinderopvang,
de directeuren van 2 basisscholen en de bibliotheek.
2 Ministerie van OCW.
2008. Ontwikkelingskansen
door kwaliteit en educatie,
brief aan de voorzitter
van de Tweede Kamer
der Staten Generaal d.d..
23 mei 2008, nr. PO/7029
van VVE-programma’s in de kinderopvang
wordt geregeld;
b de criteria op grond waarvan een professional
van de Jeugdgezondheidszorg op tweejarige
leeftijd een risico op een taalachterstand in
het Nederlands signaleert, waarbij in ieder
geval een analyse plaatsvindt van het taalaanbod
in het Nederlands in de omgeving van het
kind;
c een voldoende dekkend aanbod van VVE-programma’s
met het oog op het voorkomen van
segregatie;
d de maatregelen ter bevordering van een doorlopende
leerlijn, waaronder de afstemming
van de registratiesystemen van de opbrengsten
van VVE en de overdracht van gegevens
van peuterspeelzalen en kinderopvang naar
basisscholen.
Voor wat betreft zorg komt naar verwachting de
volgende toevoeging: (zie OCW brief d.d.19 juni,
Zorg- en adviesteams: samenwerken voor snelle
en goede hulp voor kinderen en jongeren).
‘De regering wil onderzoeken hoe de regierol van
LEA EN DE ANDERE PARTNERS
de gemeente bij de samenwerking richting het
onderwijs goed kan worden geborgd en of het
helpt om “zorg in en om de school” als verplicht
onderdeel van de Lokale Educatieve Agenda te
benoemen.’
De verplichte overlegpartners
Deelnemers aan het overleg zijn volgens artikel
167 WPO in ieder geval:
• de besturen van de in de gemeente gevestigde
scholen;
• de kinderopvang (per 1 januari 2007 toegevoegd
aan het verplicht overleg).
We noemen deze twee partners in het vervolg
de eerstelijnspartners of verplichte partners. De
‘andere partners’ noemen we de tweedelijnspartners.
Op termijn is te verwachten dat er twee nieuwe
verplichte partners worden toegevoegd, namelijk
de besturen van jeugdgezondheidszorginstellingen
en peuterspeelzalen 2 . De deelname
van deze partners is bedoeld om de criteria voor
VVE, de beoordeling van de jeugdgezondheidszorg
en de keuze van VVE programma’s op elkaar
af te kunnen stemmen. Het gaat hier (nog) niet
om een verplichting deze instellingen aan het
overleg te laten deelnemen, maar om een
nadrukkelijke wens van het kabinet. Wel is te
verwachten dat hier binnenkort een wettelijk
kader voor geschapen wordt.
Uit het bovenstaande blijkt dat er geen dwingende
relatie wordt gelegd tussen “verplichte
onderwerpen” en “verplichte partners”. De
gemeente kan hier zelf een beleid op ontwikkelen
en dat lijkt voor de opbouw van de LEA ook
een goede zaak te zijn.
1.2 Veelvoorkomende partners op de
LEA
Los van de formele eisen die worden gesteld aan
de LEA en de wensen van het kabinet, kan de
gemeente zelf een strategie opzetten om meer

[ANDERE PARTNERS: EEN INTRODUCTIE]
partners te betrekken bij het overleg over of de
uitvoering van de educatieve agenda. De meeste
partners op de LEA zijn lokale instellingen of
organisaties, soms ook regionale of landelijke
instellingen met een lokale of regionale vestiging.
Landelijke instellingen worden zelden of
nooit geïnvolveerd in de lokale agendering,
behalve in de zin van contractpartner in de uitvoering.
Het meer systematisch betrekken van
landelijke expertise bij de lokale educatieve ontwikkelingen
kan niettemin een meerwaarde
hebben voor de kwaliteit van de LEA. Een blik van
buiten levert soms een ander perspectief op dan
het geijkte blikveld van de lokale partners. Soms
is expertise op landelijk niveau ook een goede
aanvulling op lokale expertise, vooral als het om
gecompliceerde specialistische vraagstukken
gaat. Met de inzet van landelijke expertise kan
er een betere verbinding worden aangebracht
met landelijke ontwikkelingen, subsidiestromen,
good practices uit andere gemeenten of regio’s
of interessante netwerken. De betrokkenheid
van dergelijke externe partners kan het beste
worden gekoppeld aan hetzij een concreet
inhoudelijk thema op de LEA, hetzij een functie
die rond de LEA moet worden uitgevoerd zoals
de planontwikkeling (opzet), implementatiestrategie
(uitvoering) of monitoring/evaluatie (evaluatie).
Uit de jaarlijkse LEA-enquete 2008 blijkt dat
gemeenten bij de opzet en bij de uitvoering veelvuldig
gebruik maken van andere partners. We
geven hieronder een kort overzicht.
Uit tabel 1 blijkt dat de beoogde eerstelijnspartners,
peuterspeelzaalwerk en jeugdgezondheidsinstellingen,
al vaak een rol hebben. Peuterspeelzaalwerk
zit vaak bij de opzet en speelt bijna
altijd een rol bij de uitvoering. Jeugdgezondheidsinstellingen
en welzijnsinstellingen zitten
bij één op de drie LEA’s aan de denktafel bij de
opzet en werken bij driekwart van de LEA’s mee
aan de uitvoering. Het Maatschappelijk Werk en
ook de bibliotheek zijn eveneens partners die
met regelmaat ingeschakeld worden. Ook part-
Opzet Uitvoering
n=171 n=66
Peuterspeelzaalwerk 65% 86%
Jeugdgezondheidsinstellingen 36% 74%
Welzijnsinstellingen 36% 74%
Maatschappelijk Werk 25% 59%
Bibliotheken 18% 41%
Culturele instellingen 10% 29%
Sportverenigingen 6% 23%
Tabel 1 Tweedelijns partners betrokken bij de opzet en uitvoering van de LEA, volgens gemeenten
11

12
ners die geen directe relatie hebben met het
onderwijsbeleid, zoals culturele instellingen en
sportverenigingen, spelen bij enkele gemeenten
een rol. Over het geheel genomen heeft een aanzienlijk
deel van de gemeenten dus zeker al oog
voor de tweedelijnspartners.
LEA EN DE ANDERE PARTNERS
In algemene zin valt op dat de tweedelijnspartners
vaker een rol hebben in de uitvoering en
minder vaak bij de opzet. Gemeenten weten de
tweedelijns partners dus vooral te vinden bij de
uitvoering.

ROL TWEEDELIJNS PARTNERS IN LEA-PROCES
De meeste LEA’s ontstaan gefaseerd. Het is voor
iedere fase van de LEA heel goed mogelijk om
tweedelijnspartners in te schakelen. In dit
hoofdstuk gaan we dieper in op iedere fase en
de rol van tweedelijns partners.
We zien bij gemeenten veelal de volgende procesmatige
ontstaansgeschiedenis:
1 Oriëntatiefase: gaan we een LEA opzetten?
2 Opzetfase: welke inhoud en vorm kiezen wij?
3 Omzetfase: hoe worden de papieren afspraken
omgezet naar de uitvoering? Wie gaat wat
doen?
4 Uitvoeringsfase: doen de partijen wat ze moeten
doen?
5 Evaluatiefase: wat heeft de LEA tot nog toe
opgeleverd? Zijn er hiaten? Wat kan anders en
beter?
Na fase 5 is de LEA zeker niet afgelopen. De LEA
is een voortschrijdend proces: veel gemeenten
en schoolbesturen schrijven dat hun LEA geen
statisch geheel is, maar dat men tussentijds
aanpassingen kan doen indien één van de eerstelijnspartners
dit wenst.
2.1 Oriëntatiefase
In de oriëntatiefase waarin gemeenten en
schoolbesturen zich gezamenlijk of apart bezinnen
of men een Educatieve Agenda wil opstellen,
kan het zinvol zijn in contact te treden met
mogelijke partners. Het gaat hierbij in de meeste
gemeenten om een groot aantal instellingen
van zeer uiteenlopende aard. We noemen hier
2
Het is voor iedere fase van de LEA heel goed mogelijk om tweedelijnspartners in
te schakelen. In dit hoofdstuk gaan we dieper in op iedere fase en de rol van
tweedelijns partners.
een aantal instellingen en instanties die in aanmerking
kunnen komen als tweedelijnspartners
voor de Lokale Educatieve Agenda.
• Peuterspeelzaal;
• Jeugdgezondheidszorg;
• Speel o’theek;
• Bibliotheek;
• (School)arts;
• Speeltuinvereniging;
• Sportvereniging;
• Woningbouwcorporatie;
• Centrum voor Kunst en Cultuur;
• Jeugd en jongerenwerk;
• Maatschappelijk werk;
• Bewoners/buurtvereniging;
• Oudervereniging;
• School voor speciaal onderwijs;
• Allochtonenorganisaties;
• GGD;
• Bureau Jeugdzorg;
• Politie;
• Onderwijsbegeleidingsdienst;
• ROC’s;
• Leerplichtambtenaren;
• RMC;
• Samenwerkingsverbanden.
Het is zinvol om in de oriëntatiefase een ‘sociale
kaart van tweedelijnspartners’te maken. Dit
geeft de gemeente inzicht wie betrokken kunnen/moeten
worden bij de opzet en de uitvoering
van de LEA en de hierbij beoogde onderwerpen.
Indien blijkt dat voor bepaalde onderwer-
13

14
pen geen geschikte uitvoerders zijn, kan in deze
fase al besloten worden zo’n onderwerp niet
mee te nemen.
2.2 Opzetfase: opstellen van de
agenda
Welke rol geef je de partners in de voorbereiding
en het opstellen van de agenda? Je kunt er voor
kiezen om andere partijen alleen te betrekken
voor het uitwisselen van informatie en het
onderzoeken en verwerven van draagvlak. Een
stapje verder ga je als je met elkaar in discussie
gaat en gezamenlijk ideeën ontwikkelt. Grofweg
zijn er een drietal benaderingen om met schoolbesturen
en instellingen tot een gezamenlijke
agenda te komen:
1. Confronterende aanpak
Zowel de gemeente als de eerstelijns en tweedelijns
partners stellen een agenda op. Deze agenda’s
worden naast elkaar gelegd en op basis van
de overeenkomsten en verschillen worden keuzes
gemaakt. Deze aanpak kan goed werken als
het over schoolbesturen en andere zelfstandige
partijen gaat, maar wordt misschien lastig wanneer
het instellingen betreft die gewend zijn via
subsidiebeschikkingen het gemeentelijke beleid
te volgen. Het voordeel van deze benadering is
dat er een goed zicht komt op de wensen en verwachtingen
van verschillende partijen ten aanzien
van thema’s op de agenda. Dat vereist wel
dat men ook bereid is het achterste van de tong
te laten zien. Een risico is dat dit proces resulteert
in een uitgebreide agenda, waar geen
gezamenlijke visie of samenhang aan ten grondslag
ligt.
2. Integrale aanpak
Bij deze aanpak moet eerst voorwerk worden
verricht alvorens de agenda kan worden opgesteld.
Het gaat om het inventariseren van kansen
en knelpunten:
• vanuit de praktijk. Hierbij is de input van de
instellingen leidend.
• vanuit bestaand gemeentelijk en rijksbeleid.
• vanuit een analyse van de beschikbare middelen.
[DE LOKALE EDUCATIEVE LEA EN DE JAARAGENDA ANDERE PARTNERS
2007]
Nog een stap verder is wanneer je bij de planvorming
al meteen rekening houdt met de ontwikkelingen
en kaders op regionaal niveau en hiermee
afstemming zoekt. Een dergelijke aanpak
moet worden gebaseerd op een degelijke analyse
van de lokale situatie in combinatie met landelijke
ontwikkelingen. Het kan voordelen hebben
deze extern te laten uitvoeren. Het sterke
punt is hier een grote mate van degelijkheid. Het
risico zit er in dat de resultaten van de analyse
niet zonder meer hoeven te passen binnen de
visies en belangen die lokaal spelen. Tussen het
voorwerk en de uiteindelijke agendering zal hier
vaak enig gepolder en kneedwerk nodig zijn.
3. Inductieve aanpak
Deze aanpak gaat helemaal terug naar de basis:
een brede inventarisatie van mogelijke thema’s.
In het kader van de WMO is er bij veel gemeenten
sprake geweest van een dergelijke inventarisatie
als basis voor interactieve beleidsvorming.
Dit kan ook erg goed bij een brede LEA. Daarbij
gaat het immers om meer dan de klassieke
onderwijsbeleidstaken voor een gemeente,
maar juist om de verbreding richting zorg, welzijn
en jeugd. Daar kunnen en willen veel instellingen
over meepraten. Dit kan bijvoorbeeld
door middel van een enquête bij de gemeente,
schoolbesturen en scholen. Op basis daarvan
wordt een agendavoorstel gemaakt. Een andere
interessante mogelijkheid is het organiseren van
een beleidsconferentie. Op een dergelijke conferentie
gaan gemeente en verschillende organisaties
uit het maatschappelijk middenveld in de
vorm van workshops met elkaar in discussie.
Hierdoor ontstaat een beeld van actuele ontwikkelingen
in de gemeente. De verkregen informatie
kan gebruikt worden bij het op- en bijstellen
van beleid.
Ter voorbereiding op de uitvoering van de agenda
moet een aantal zaken worden afgesproken
en vastgelegd: welke doelen willen we bereiken,
wat gaan we daarvoor doen, welke meetbare
prestaties spreken we af, hoe gaan we die registreren?
Hoe zorgen we ervoor dat we elkaar tijdens
het traject op de hoogte houden, dat we zo

[ROL TWEEDELIJNS PARTNERS IN LEA-PROCES]
nodig tussentijds kunnen bijsturen, dat we mét
elkaar blijven werken (coördinatie en communicatie)?
Hierbij is blijvend contact onderhouden
met het werkveld (schoolleiders, leerkrachten,
leidsters) en de doelgroepen (kinderen, ouders,
buurtbewoners) van belang. Dit is niet direct de
verantwoordelijkheid van de gemeente, maar de
gemeente moet besturen en managers wel
steeds voldoende ruimte en tijd bieden voor
inbreng en terugkoppeling uit de achterban.
Voor wat betreft de inhoud en de vorm van de
agenda die eveneens in deze fase worden
bepaald, verwijzen wij naar de volgende hoofdstukken.
2.3 Omzetfase: van papier naar
uitvoering
Zodra de Lokale Educatieve Agenda op papier is
vastgesteld, volgt de fase van vertaling van
papier naar de praktijk. Hiervoor is het veelal
gebruikelijk om werkplannen per thema op te
stellen. In deze fase is het betrekken van tweedelijnspartners
essentieel. Immers nu moet concreet
een vertaalslag naar de praktijk gemaakt
worden. Indien niet eerder een sociale kaart van
instellingen is opgesteld, is het raadzaam deze
alsnog te maken. Op deze manier wordt inzichtelijk
welke instellingen een rol kunnen spelen
bij de uitvoering.
Indien de verhoudingen goed zijn, is het mogelijk
om tweedelijns partners de verantwoordelijkheid
te geven om al dan niet met eerstelijnspartners
een eerste voorstel te schrijven voor
werkplannen. Hiermee wordt de kans vergroot
dat er beter wordt aangesloten op de bestaande
praktijk en worden mogelijke uitvoeringsproblemen
al geslecht. Het mogelijk gevaar is dat de
organisatie haar huidig of gewenst aanbod gaat
toeschrijven naar het werkplan.
Als de agenda eenmaal is vastgesteld, komt de
vraag of je steeds een breed overleg wilt voeren,
of dat je in verschillende samenstellingen bijeenkomt.
Voor de informatievoorziening en bre-
de afstemming is het raadzaam om in ieder
geval één of twee keer per jaar een breed overleg
te hebben met alle mogelijke LEA partners. Verschillende
gemeenten kiezen voor een hoofdstructuur
waarin alle partners zijn vertegenwoordigd,
met daaronder werkgroepen. Die kunnen
functioneel, thematisch, geografisch of naar
doelgroep worden ingedeeld. Bij de keuze voor
een bepaalde indeling is het goed om te kijken
naar de thema’s die op de agenda staan en de
lokale situatie. Je moet bedenken wie al met
elkaar samenwerkt, wie wat weet en wie waar
goed in is.
Er zijn vier mogelijkheden om de verantwoordelijkheid
voor de uitvoering van de agenda te verdelen:
1 Een van de partners krijgt de verantwoordelijkheid
om de zaken te regelen. Hierover worden
afspraken gemaakt en vastgelegd. Welke
afspraken dit precies zijn, is mede afhankelijk
van de breedte van de agenda.
2 Per onderwerp of besluit wordt bekeken wie
belast wordt met de uitvoering en onder welke
voorwaarden.
3 Er wordt uit het bestuurlijk overleg een kleinere
groep samengesteld die belast wordt met
de uitvoeringsverantwoordelijkheid
4 De verantwoordelijkheid voor de uitvoering
wordt buiten het bestuurlijk overleg geplaatst,
bij een bestaande of speciaal hiervoor ingerichte
organisatie.
Je kunt afhankelijk van het thema bij de uitwerking
concrete tweedelijns partners ‘op afroep’
betrekken. Het is wel belangrijk om deze partijen
van tevoren te polsen over hun ideeën bij de
thema’s op de LEA en hun bereidheid om ad hoc
mee te werken.
Tot slot nog een opmerking over het handhaven
van de afspraken over de uitvoering van de
agenda. Het is een bekend gegeven dat met de
toegenomen autonomie van de schoolbesturen
het voor gemeenten lastiger is om te controleren
of de afspraken ook worden nagekomen en
om in te grijpen als dat niet het geval is. Het
15

16
afleggen van horizontale verantwoording is nog
altijd een moeilijk punt. Dit geldt sterker naarmate
de agenda breder en de hoeveelheid partners
groter wordt. Partners waarmee een subsidierelatie
wordt onderhouden zijn te sturen,
maar bij autonome partijen zijn de sanctiemogelijkheden
beperkt. Bovendien is het verstandig
deze pas in het uiterste geval in te zetten, omdat
het de verhoudingen op scherp zet. Het beste is
om het voortraject zodanig zorgvuldig in te richten
dat bij tussentijdse problemen teruggegrepen
kan worden op gezamenlijk opgestelde en
gedeelde doelen.
2.4 Uitvoeringsfase
Een brede LEA is bijna noodzakelijk geworden
om aan alle maatschappelijke verantwoordelijkheden
van de lokale overheid en het onderwijs
vorm te kunnen geven. Samenwerking met
andere partners is hierbij onontbeerlijk. Maar
wie probeert zo breed en integraal mogelijk te
werken, zal tot de ontdekking komen dat door
de vele bomen het zicht op het bos verdwijnt.
Bovendien zijn tijd en geld beperkende factoren
om alles aan te pakken.
Daarom zullen er bij aanvang van de uitvoeringsfase
ook keuzes gemaakt moeten worden.
Dat kan op verschillende manieren:
1 prioriteren: aan de slag gaan met een paar thema’s
waarmee wordt voldaan aan regelgeving
en/of die gezien de lokale situatie dringend om
een aanpak vragen.
2 ordenen: thema’s rubriceren naar het type
actie dat is vereist of rubriceren op haalbaarheid
(op basis van beschikbare middelen en
tijd).
Deze keuzes zorgen ervoor dat je kunt faseren:
de thema’s worden op basis van prioriteit, haalbaarheid
of type actie in een meerjarig tijdpad
ondergebracht.
Er worden steeds meer eisen gesteld aan
(gemeentelijk) beleid. Het moet integraal zijn,
interactief opgesteld, vraaggericht, efficiënt en
effectief en liefst ook nog evidence based; dit
alles in samenwerking met meerdere partijen
LEA EN DE ANDERE PARTNERS
waarvan een deel afhankelijk is van subsidie, een
ander deel autonoom en weer ander deel ook
nog commercieel. Dat is een flinke opgave en
vraagt om goed balanceren van de gemeenten.
2.5 Evaluatiefase
Veel gemeenten bouwen een jaarlijks of tweejaarlijks
evaluatiemoment is, juist omdat iedereen
ervan doordrongen is dat de LEA geen statisch
document is. Tijdens de evaluatie kunnen
alle voorgaande stappen worden bezien worden:
1 Is het goed dat we gekozen hebben voor de
LEA?
2 Hebben wij voor de juiste vorm en inhoud
gekozen? Zijn er nieuwe thema’s opgekomen
die we gezamenlijk moeten of willen oppakken?
3 Is gekozen voor de juiste uitvoering en de juiste
uitvoeringspartners?
4 Zijn de beoogde doelen gehaald?
Het is zeker zinvol om tweedelijns partners te
betrekken bij alle punten van de evaluatie om
hun mening en ervaringen te laten meetellen.

PARTNERS KOPPELEN AAN THEMA’S
3 Oberon 2007. De lokale
educatieve jaaragenda
2007; hoe vordert de ontwikkeling
van de LEA in
Nederlandse gemeenten,
Utrecht; Oberon
4 Andere verplichte overlegpunten
zoals onderwijsachterstanden
bestrijden,
inschrijvingsprocedures
afstemmen en bevorderen
doorgaande lijn komen
minder vaak voor op de
LEA en laten wij om die
reden buiten beschouwing.
5 Van der Ploeg, C. Lanting,
C. en Verkerk, P. 2007. Vooren
vroegschoolse educatie
(VVE): rol van de jeugdgezondheidszorg:deelrapport
2: behorende bij het
project “screening op taalachterstanden
en spraakstoornissen
bij kinderen
van 1 tot 6 jaar door de
Jeugdgezondheidszorg”,
Leiden, TNO Preventie en
Zorg
In veel gemeenten wordt bij het bepalen van de
thema’s op de LEA het drie-kolommen-schema
van de Handreiking LEA 2005 gehanteerd, waarin
groot aantal onderwerpen is gerangschikt
naar eerst verantwoordelijke instantie (bijlage 1).
Hieruit kan dan een selectie worden gemaakt
van thema’s die in het kader van het lokaal
beleid relevant en actueel zijn. Jaarlijks inventariseert
Oberon via een enquête onder gemeenten
de meest voorkomende thema’s op de LEA.
Dit zijn (De lokale educatieve jaaragenda 2007 3 ):
1 VVE;
2 Zorg/ZAT;
3 Brede School;
4 Schoolverzuim/VSV.
Deze vier onderwerpen, aangevuld met het verplichte
thema “bevorderen integratie/tegengaan
segregatie”, beschouwen wij als kernthema’s
van de LEA 4 . Dit wordt ook bevestigd in
recente beleidsbrieven van het Ministerie van
OCW, waarin een relatie wordt gelegd van de
LEA met de volgende onderwerpen: VVE, Segregatie/Integratie,
VSV en ZAT.
3.1 VVE
3
Veel gemeenten bepalen samen met hun verplichte partners welke thema’s op
de LEA worden gezet. Vervolgens wordt per thema bezien welke mogelijk
geschikte partners een rol kunnen vervullen bij de activiteiten rond dit thema.
In dit hoofdstuk beschrijven wij vijf veelvoorkomende thema’s op de LEA en de
mogelijke rol van de tweedelijns partners hierbij.
Overleg met de belangrijkste partners ten aanzien
van voor- en vroegschoolse educatie ofwel
VVE is al deels in de verplichtingen opgenomen.
De andere belangrijke partijen worden naar verwachting
binnenkort toegevoegd. Deze partners
zijn wel geheel verschillend van aard. Peuterspeelzalen
worden voor een belangrijk deel door
de gemeente bekostigd. De kinderopvang is echter
een zelfstandige marktpartij, waar de
gemeente geen bestuurlijke of financiële relatie
mee heeft. De jeugdgezondheidszorg is een
nieuwe speler op het terrein van VVE, waar dan
ook ten aanzien van de inzet op VVE nieuwe verbindingen
mee worden gelegd. Aanknopingspunten
5 zijn dat:
• De JGZ beschikt over veel kennis over het individuele
kind en het gezin waarin het opgroeit.
Aan de hand hiervan kan de JGZ een inschatting
maken of het kind onvoldoende wordt
gestimuleerd in zijn taalontwikkeling. De JGZ
kan zowel de taalvaardigheid van het kind
beoordelen als het taalaanbod aan het kind
vanuit de omgeving/ouders.
• Het bereik van de JGZ is erg hoog, ook onder
groepen met een lage sociaal – economische
status. Het bereik onder Turkse en Marokkaanse
gezinnen in de drie grote steden is 96%.
• De JGZ kan tijdens het periodiek Geneeskundig
Onderzoek zorgen voor uitleg aan ouders wier
kind in aanmerking komt voor verwijzing naar
een VVE programma en voor actieve toeleiding
naar voorschoolse instellingen zorgen.
17

6 Kunst van Lezen 2008-2011
(ministerie OCW). Naast
Boekstart staan in Kunst
van Lezen ook lokale netwerken
leesbevordering
beschreven, waarbij ook
vrijwel alle tweedelijns
partners zijn betrokken.
7 Oberon/Sardes. 2007.
Passend onderwijs en de
lokale educatieve agenda,
Utrecht; Oberon
18
VVE beleid in Boxtel
Een belangrijke rol ligt er voor consultatiebureaus bij het doorverwijzen
als er een achterstand wordt geconstateerd. Voor allochtone achterstandsgroepen
geldt dat de benadering mede plaatsvindt door
contactouders, eigen (migranten)organisaties of geestelijk leiders.
Het is de bedoeling dat de JGZ in de toekomst
aan de hand van een omgevingsanalyse kan signaleren
of kinderen risico op een taalachterstand
hebben door een gebrek aan taalaanbod in
het Nederlands. Het RIVM ontwikkelt in 2008
een instrument hiervoor.
Een voor de hand liggende en waardevolle partner
is ook de bibliotheek. Bibliotheken hebben
een interessant pakket aan evidence based projecten
die kunnen worden ingezet om ouders te
bereiken en de taalontwikkeling van kinderen te
stimuleren. Het bekendste programma is wel
Boekenpret met een hoog bereik en bewezen
kwaliteit. Vanaf 2008 is ook Boekstart een leesbevorderingsprogramma
waarbij gemeenten,
consultatiebureaus en bibliotheken zich richten
op de taalontwikkeling van 0-4 jarigen en hun
ouders 6 . Maar de bibliotheken beschikken over
meer interessant aanbod en vaak specialistische
deskundigheid.
3.2 Zorg- en Adviesteams/Zorg in en
om de school
Opmerkelijk is ook dat het thema “zorg in en om
de school” in bijna 4 op de 5 gemeenten wel op
de LEA wordt geagendeerd, maar (nog) niet is
opgenomen als verplicht overlegthema en bijvoorbeeld
ook niet voorkomt in het Bestuursakkoord
tussen Rijk en Gemeenten. Zorg in en om
de school omvat onder meer de beleidsoperatie
rond passend onderwijs. Over hoe dit thema
binnen de LEA past, is een specifieke brochure
beschikbaar 7 . Binnen dit thema passen ook de
Zorg- en Aviesteams waarover de programmaminister
voor Jeugd en Gezin in juni 2008 een
LEA EN DE ANDERE PARTNERS
brief aan de 2e Kamer heeft gezonden.
Zorg- en Adviesteams (ZAT) zijn teams waarin
professionals die zorg en ondersteuning bieden
aan jongeren en hun ouders, samen met scholen
werken aan de oplossing van problemen van kinderen
en jongeren. Deze professionals zijn bijvoorbeeld
afkomstig uit de jeugdgezondheidszorg,
het maatschappelijk werk, de leerplichtafhandeling,
de politie en de zorgcoördinatie van
het onderwijs. ZAT’s spreken regelmatig over
problemen van en met jongeren, waarbij signalen
worden opgepakt en beoordeeld, en zo snel
mogelijk adequate ondersteuning voor de jongere,
zijn ouders, en/of de docenten wordt geregeld.
ZAT’s zijn er in het basisonderwijs, zowel op
de school zelf (beperkt tot intern begeleider,
schoolmaatschappelijk werker en jeugdverpleegkundige)
als bovenschools (een ZAT dat
meerdere basisscholen bedient), in het speciaal
onderwijs, het voorgezet onderwijs (nu gemiddeld
één ZAT per ruim 700 leerlingen) en het
middelbaar beroepsonderwijs. De rol van de
gemeente wordt in de komende tijd geëxpliciteerd
vanuit de gedachte dat de gemeente een
coördinerende rol moet vervullen in samenwerkingsafspraken
tussen instellingen. Gemeenten
worden nu ook geacht die rol te vervullen in de
samenwerking binnen de jeugdketen en in de
bestuurlijke context van het werken met ZAT’s.
Centra voor Jeugd en Gezin en ZAT’s vullen
elkaar aan. Professionals van het CJG nemen bijvoorbeeld
deel aan de ZAT’s. Ook de relatie met
passend onderwijs is van belang. In ZAT’s kan
worden gewerkt aan de voorbereiding van een
geïntegreerd indicatietraject voor zowel passend
onderwijs als passende zorg. Behalve de
coördinatiefunctie binnen de gemeente verdient
de bovengemeentelijke problematiek bijzondere
aandacht. Wanneer leerlingen uit verschillende
gemeenten naar eenzelfde school gaan, blijkt
het erg moeilijk af te spreken wie voor welke
ondersteuning verantwoordelijk is.
Het Rijk wil in de komende jaren de samenwerking
in ZAT’s stimuleren, maar deze open houden
om op het lokaal niveau de samenwerking
naar lokale wensen en behoeften vorm te geven.

[PARTNERS KOPPELEN AAN THEMA’S]
8 Brede scholen in Nederland.
2007. Utrecht;
Oberon
9 Zie VNG/Oberon. 2006.
Beheer en exploitatie van
brede scholen, Den Haag;
VNG
10 Van de Berg, M. en Buijssen,
R. 2007. Aansprakelijkheid
binnen de brede
school bij activiteiten in
het primair en voortgezet
onderwijs, Tilburg, Universiteit
van Tilburg/Centrum
voor Aansprakelijkheidsrecht
11 Rutten, S. 2008 Segregatie
en Integratie in het onderwijs,
wat werkt? Utrecht;
Sardes
12 Rutten, S. en Peters, D.
2005 Spreiden is geen
kinderspel, een analyse
van succes- en faalfactoren
in gemeentelijk beleid
betreffend etnische
segregatie in het onderwijs.
Utrecht; Sardes (ook
www.onderwijsraad.nl).
Uit het bovenstaande wordt duidelijk dat tal van
andere partners een rol spelen of kunnen spelen
bij dit thema. Dit onderwerp leent zich bij uitstek
voor een brede aanpak, waarbij dus ook
tweedelijnspartners worden ingeschakeld.
3.3 De brede school
De brede school is inmiddels een vaste waarde in
het beleidsrepertoire van elke gemeente 8 . In
2007 zijn er bijna 1000 brede scholen in het primair
onderwijs en ruim 350 brede scholen in het
voortgezet onderwijs. Ruim driekwart van de
gemeenten heeft inmiddels een of meer brede
scholen en een aantal is bezig deze alsnog te
ontwikkelen. De ontwikkeling van brede scholen
wordt mede aangedreven door recente beleidsontwikkelingen.
Met name de harmonisatie (nu
vooral van onderaf gestimuleerd) van kinderopvang,
peuterspeelzaal en VVE en de motie van
Aartsen/Bos, die scholen verplicht om voor buitenschoolse
opvang te zorgen, spelen de brede
school in de kaart. Maar ook de lokale educatieve
agenda, de regeling dagarrangementen en combinatiefuncties
en de ontwikkeling van Centra
voor Jeugd en Gezin beïnvloeden volgens de
gemeenten de ontwikkeling van brede scholen.
Meer dan bij enig ander beleidsthema ligt de
inschakeling van een groot aantal partners op
de lokale educatieve agenda bij de brede school
voor de hand. De basisgedachte van de brede
school is immers om vanuit een netwerk van
instellingen rond het kind de educatieve en
opvanggerichte activiteiten te versterken, al of
niet ondersteund vanuit een multifunctionele
accommodatie. Op te merken is dat de samenwerking
van instellingen rond de brede school
niet alleen van inhoudelijke aard is, maar dat er
ook afspraken moeten worden gemaakt rond
beheer en exploitatie 9 en bijvoorbeeld verzekeringen.
Wat de verzekeringen betreft is onlangs
vastgesteld 10 dat bestaande verzekeringen van
scholen en andere aanbieders van activiteiten
niet toereikend zijn als zich incidenten voordoen.
De gemeente Rotterdam heeft inmiddels besloten
een aanvullende verzekering te sluiten,
bovenop de bestaande aansprakelijkheidsverze-
keringen. Bij het thema brede school als LEA
onderwerp is intensief contact met een groot
aantal partners om dergelijke praktische redenen,
naast de vereiste samenwerking bij de
inhoudelijke opzet van de brede school, eigenlijk
onontkoombaar.
Uit het Jaarbericht Brede Scholen blijkt dat
basisonderwijs, peuterspeelzalen en kinderopvang
samen met de gemeente in bijna alle
gevallen de kern van de brede school zijn. Andere
partners die veelvuldig voorkomen, zijn:
bibliotheken, culturele partners als muziekschool
en centrum voor kunst & cultuur, sportverenigingen
en woningbouwverenigingen. Een
brede school bestaat per definitie uit meerdere
partners, de praktijk leert dus dat naast de eerstelijnspartners
ook tal van tweedelijnspartners
betrokken zijn.
3.4 Segregatie en integratie
Opmerkelijk is dat het “verplichte” thema integratie/segregatie
in net iets minder dan de helft
van de gemeenten wordt geagendeerd. We hebben
hier natuurlijk wel te maken met een bijzonder
taaie thematiek. Spreidingsbeleid blijkt zelden
te werken en vaak zelfs averechts te werken
11 . Pogingen om via vervoer van leerlingen,
via ouderinitiatieven of via postcodesystemen of
dubbele wachtlijsten tot meer gemengde leerlingpopulaties
in scholen te komen, leverden
niet vaak resultaat op. Schoolleiders en ouders
blijken ook niet erg geneigd om segregatie als
een probleem te zien, laat staan hier iets aan te
doen. Op gemeentelijk niveau is er evenmin veel
animo om zwaar op dit thema in te zetten. In
2005 voerde minder dan 10% van de gemeenten
een spreidingsbeleid. 12
Voor zover men op lokaal niveau aan spreidingsbeleid
doet, wordt dit vooral gemotiveerd door
de wens integratie te bevorderen. Verbetering
van leerprestaties wordt veel minder beoogd,
hoewel spreiding lange tijd is gezien als een
middel om tot betere leerprestaties voor leerlingen
uit achterstandsgroepen te komen. Een
recente review laat echter nauwelijks effecten
19

13 Driessen, G. 2007. Peer
Group effecten op onderwijsprestaties,
een internationale
review van
effecten, verklaringen,
theoretische en methodologische
aspecten. Nijmegen;
ITS
20
VSV beleid regio Tilburg
zien 13 . Dat menging op klas- of schoolniveau
leidt tot betere relaties tussen leerlingen is ook
nog de vraag. Het lijkt erop dat de segregatie
vaak wordt doorgetrokken tot in de school en
klas.
Al met al is de segregatie thematiek een bijzonder
complex probleem, dat niet makkelijk is aan
te pakken. Het Kenniscentrum Gemengde Scholen
(www.gemengdescholen.nl) heeft een stappenplan
opgesteld dat gemeenten of scholen
kan helpen een strategie te bepalen bij dit thema.
Als tweedelijnspartners moet hier vooral worden
gedacht aan ouders of aan verbanden zoals
buurtbewonersorganisaties waar ook veel
ouders in zijn vertegenwoordigd. Zonder de
medewerking van ouders is het nauwelijks
mogelijk resultaten op dit thema te bereiken.
De prioriteit van het gemeentebeleid ligt op het voorkomen van
schooluitval. Soms lukt dat niet en is zorg achteraf nodig. Om deze
groep te bereiken is het jongerenloket Blink opgericht.
Dit is een samenwerkingsverband tussen de gemeenten uit de regio
Tilburg, het CWI en het ROC Midden-Brabant. Het jongerenloket kenmerkt
zich door de integrale aanpak. Alle drie de organisaties hebben
te maken met hetzelfde probleem en hebben nu hun krachten
gebundeld om het op te lossen. De begeleiding kan gericht zijn op
onderwijs, een leerbaan of een reguliere baan. Soms is iemand hier
nog niet aan toe door belemmeringen. Dan wordt eerst de hulp ingeroepen
van een instantie als jeugdzorg, GGZ, schuldhulpverlening of
verslavingszorg. Het jongerenloket kan snel doorverwijzen naar de
welzijns- en hulpverleningsinstellingen, maar zij kunnen een jongere
ook weer makkelijk naar het Loket sturen. Dit geldt ook voor werkgevers:
zij houden het Loket op de hoogte van vacatures voor banen en
leerbanen en het Loket kan hen in contact brengen met geschikte
jongeren voor die banen. Jongeren die niet geregistreerd staan bij
een uitkerende instantie of onderwijsinstelling en niet werken of op
school zitten, gaat het jongerenloket thuis opzoeken.
LEA EN DE ANDERE PARTNERS
3.5 Voortijdig Schoolverlaten/
Schoolverzuim
Bij voortijdig schoolverlaten worden door het
ministerie van OCW vierjarige convenanten
gesloten met gemeenten en instellingen, waarin
resultaatafspraken worden opgenomen. Vanuit
een dergelijk convenant en de verantwoordelijkheid
van de gemeente voor het aanpakken van
verzuim en het terugleiden van uitvallers naar
het onderwijs, voor de lokale zorgstructuur en
voor de samenhang tussen de schakels in de
jeugdketen, kunnen partnerorganisaties worden
gevonden. Bij deze partners kan worden gedacht
aan de jeugdzorg, het bedrijfsleven, maatschappelijk
werk, politie en justitie maar zeker ook aan
docenten. Ook vernieuwende onderwijsvormen
met sport en cultuur kunnen volgens de laatste
beleidsinzichten jongeren aanspreken en
schooluitval voorkomen. Verder zijn de ZAT’s hier
nadrukkelijk in beeld. Voor de terugleiding van
schooluitvallers naar het onderwijs of voor doorgeleiding
naar werk zijn er lokaal en regionaal
meestal specifieke voorzieningen. Contactgemeenten
van RMC regio’s hebben hier extra verantwoordelijkheden,
maar beschikken doorgaans
al over een regionaal netwerk van scholen
en instellingen.
Wat betreft schoolverzuim is er in juni 2008 een
beleidsnotitie uitgebracht (naar een integrale
aanpak schoolverzuim, VO/S&O/14833) waarin
wordt aangegeven hoe de uitvoering van de
leerplichtwet in samenhang met de Regionale
Meld- en Coördinatiefunctie voortijdig schoolverlaten
kan worden verbeterd. Beleidszwaartepunten
voor de komende jaren zijn:
• een betere naleving van de leerplichtwet;
• het vroegtijdig identificeren van leerlingen die
door achterliggende problemen gaan spijbelen;
• een goede doorverwijzing van kinderen met
problemen naar de jeugdhulpverlening;
• een snelle en effectieve justitiële aanpak als
sluitstuk;
• begeleiding van niet – leerplichtige uitvallers
naar school/ werk en/of zorg.
Vanaf 2008 is er 13 miljoen extra beschikbaar

[PARTNERS KOPPELEN AAN THEMA’S]
voor de gemeentelijke leerplichthandhaving.
Daarmee kan de norm van 1 fte leerplicht ambtenaar
op 4500 leerplichtigen worden gehaald. De
gemeenten zijn verantwoordelijk voor zowel
leerplicht als RMC functie en hebben een spilfunctie
ten opzichte van andere lokale en regionale
betrokkenen. De functie van contact
gemeente voor de RMC functie wordt nu ook
uitgebreid naar de leerplicht. Er komt verder één
geldstroom voor beide functies, onder verantwoordelijkheid
van de contactgemeenten.
Inmiddels zijn met alle RMC regio’s convenanten
afgesloten om de schooluitval met 40% terug te
dringen.
21

SOORTEN LEA EN ROL TWEEDELIJNS PARTNERS
De Lokale Educatieve Agenda is een container -
begrip geworden voor het overleg tussen
gemeenten, schoolbesturen en kinderopvang.
De LEA kent een veelheid van verschijningsvormen
en kent ook grote verschillen qua diepte en
breedte. De variatie in LEA’s neemt jaarlijks toe.
Vier veelvoorkomende soorten LEA zijn:
1 Smalle LEA: alleen wettelijke onderwerpen;
2 Brede LEA: wettelijke onderwerpen aangevuld
met onderwijsthema’s die partners van belang
achten;
3 Regionale Educatieve Agenda;
4 Lokale Educatieve en Jeugd Agenda.
4.1. Smalle LEA
4
In dit hoofdstuk bespreken wij enkele veel voorkomende verschijningsvormen
van de LEA en zoomen daarbij in op de mogelijke rol van tweedelijns partners.
In totaal zo’n 10% van alle gemeenten zegt dat
zij binnen het lokaal onderwijsbeleid alleen nog
de wettelijk taken uitvoeren. De LEA’s van deze
gemeenten zullen doorgaans dus vooral bestaan
uit onderwerpen waarvan de wet vereist dat
men die alleen als gemeente of gezamenlijk met
schoolbesturen en kinderopvang oppakt (zie ook
eerste hoofdstuk). Hierbij is te denken aan:
• onderwijshuisvesting;
• leerlingenvervoer;
• doorgaande lijn van voorschoolse educatie
naar basisonderwijs;
• bestrijden onderwijsachterstanden;
• bevorderen integratie/tegengaan segregatie;
• inschrijvings- en toelatingsprocedures (spreiding)
voor achterstandsleerlingen.
Vanwege de verplichtingen vanuit het landelijk
beleid ten aanzien van onderwerpen en partners,
wordt ook de smalle LEA steeds breder. Verwacht
wordt dat ook zorg in en om de school
een verplicht onderwerp wordt.
Rol tweedelijns partners
Gemeenten met een smalle LEA schakelen doorgaans
weinig andere partijen in dan schoolbesturen
PO en VO en kinderopvang, nu uit te breiden
met peuterspeelzalen en jeugdgezondheidszorg.
Andere partijen zullen hier weinig
meerwaarde kunnen bieden voor het gemeentelijk
beleid. Van belang voor deze gemeenten is de
kernvraag waarom men gekozen heeft voor
smal lokaal onderwijsbeleid. Is dit vanwege
onvoldoende:
• middelen?
• kennis/capaciteit/regie ambtelijk apparaat?
• politieke ambitie?
• weinig medewerking van andere partners,
zoals schoolbesturen?
De tweede vraag is of men ambtelijk, politiek en
schoolbestuurlijk achter deze keuze staat, of dat
er binnen één van de partijen de wens bestaat
tot verdere verbreding van het onderwijsbeleid
(zoals dat bij de meeste andere gemeenten het
geval is).
Als de redenen om voor een smalle LEA te kiezen
binnen de gemeente zelf liggen (middelen, toerusting,
ambitie) is het zinvol om goed te kijken
of dit moet en kan veranderen.
Indien gebrek aan medewerking van andere
partners de hoofdreden voor de gemeente is om
geen breed onderwijsbeleid te formuleren, is het
zinvol om met de beoogde partners hierover in
gesprek te gaan. Doel is te achterhalen waarom
de partners geen samenwerking met de
gemeente willen. Dit kunnen zeer uiteenlopende
redenen zijn, zoals:
• schoolbesturen hebben het erg druk;
• schoolbesturen hebben in het verleden een
slechte relatie opgebouwd met de gemeente;
23

24
• de schoolbesturen binnen de gemeente verschillen
onderling enorm qua gedachten en/of
omvang;
• schoolbesturen zien geen inhoudelijke meerwaarde
in samenwerking met de gemeente.
Voor alle bovenstaande argumenten geldt dat
het opzoeken en aangaan van een nieuwe dialoog,
al dan niet onder begeleiding van een
onafhankelijke derde, mogelijkheden kan bieden
om wel tot de gewenste verbreding te komen.
Dit zal zeker veel tijd en energie gaan kosten,
dus wees beducht op een soms lange weg. Een
mogelijke tip is om ook andere partners te
betrekken die voorheen geen of een kleine rol
hebben gespeeld. Wellicht brengt dit nieuw elan
en frisse ideeën voor de gemeente en kan dit het
gesprek met de schoolbesturen verder brengen.
4.2. Brede LEA
Veruit de meeste LEA’s in Nederland zijn ‘brede
LEA’s’ in die zin dat ze meer onderwijsonderwerpen
bevatten dan wettelijk verplicht is. We
zagen dit al terug in de meest voorkomende
onderwerpen op de LEA: Zorg/ZAT, Brede school
en VSV zijn geen verplichte thema’s, maar staan
vaker op de LEA dan het verplichte onderwerp
integratie/segregatie. Het zijn thema’s waarvan
beide kernpartners (gemeente en schoolbesturen)
vinden dat ze die met elkaar dienen op te
pakken. Recente beleidsontwikkelingen hebben
dus zeker bijgedragen aan het ontstaan van een
brede LEA van onderaf. In de praktijk zijn
gemeenten en schoolbesturen niet gaan kijken
waarover men het verplicht moest hebben,
maar is men op basis van inhoudelijke argumenten
gekomen tot een keuze voor thema’s op de
LEA. Hierbij heeft naar verwachting bij veel
gemeenten de brede opzet van het drie-kolommenschema
(zie bijlage) ook geholpen om vanuit
een algemene blik naar mogelijke onderwerpen
te kijken. De LEA’s in gemeenten bevatten
anno 2008 gemiddeld bijna zo’n 8 inhoudelijke
thema’s. Het is bij een brede LEA aan te bevelen
om een differentiatie in de thema’s aan te brengen
naar de fase waarin ze verkeren. Sommige
LEA EN DE ANDERE PARTNERS
thema’s zijn nog in voorbereiding of in een verkennend
stadium, andere zijn in uitvoering.
Weer andere zijn wellicht toe aan evaluatie. Een
dergelijke differentiatie voorkomt overbelasting
en biedt helderheid aan alle partners over waar
het bij elk thema precies over gaat.
Rol tweedelijns partners
Brede LEA’s vragen haast per definitie om een
verbreding van de kernpartners gemeenten,
schoolbesturen en kinderopvang. Zoals in hoofdstuk
1 al staat beschreven vragen bepaalde
onderwerpen ook expertise van ‘buiten’. Dit kan
zowel bij de beleidsbepaling als bij de uitvoering
(zie hoofdstuk 2). Naast de genoemde voorbeelden
noemen we ter illustratie nog: bibliotheken
bij taalbeleid.
Bibliotheken bij taalbeleid: Bergen
(Limburg)
In de gemeente Bergen (Limburg) is de bibliotheek
betrokken geweest bij de opzet van
Integraal onderwijs- en jeugdbeleid 2007-
2010. De gemeente heeft een aantal bijeenkomsten
georganiseerd met verschillende
partners waarin thema’s benoemd werden
zoals taalstimulering in het kader van onderwijsachterstandenbeleid
(met name VVE). In
werkgroepen werden de thema’s uitgewerkt
in projecten die uiteindelijk opgenomen zijn
in de nota Integraal Onderwijs- en jeugdnota
2007-2010. De inbreng van de bibliotheek
bestond uit het aanbieden van twee leesbevorderende
projecten (Voortouw en Rode
Draad) in een doorgaande lijn die aansluiten
bij het thema taalstimulering. De bibliotheek
heeft met de gemeente afspraken gemaakt
om deze projecten voor een periode van 4
jaar uit te voeren.

[SOORTEN LEA EN ROL TWEEDELIJNS PARTNERS]
Regionale Educatieve Agenda Oldambt
Drie gemeenten in de regio Oldambt in Groningen (Reiderland,
Scheemda en Winschoten) hebben besloten om samen een Regionaal
Educatieve Agenda op te stellen, vooral met het oog op de
komende herindeling. De partners in het onderwijsveld zijn allen
betrokken bij het formuleren van de regionaal educatieve agenda. In
eerste instantie wil men werken aan 4 aandachtsgebieden:
1. Brede schoolontwikkeling;
2. Optimale schoolcarrière;
3. Gezamenlijke zorg;
4. Een eigen plek in de samenleving.
Er zijn twee bijeenkomsten geweest waarbij de partners de intentie
hebben uitgesproken om met elkaar bovenstaande aandachtsgebieden
verder uit te werken. De betrokken partners zijn:
· De besturen van het (s)PO en (s)VO
· Hulpverleningsdienst Groningen (GGD)
· ROC’s
· Regionaal samenwerkingsverband vo/svo Noord & Oost
Groningen
· Welzijnsinstellingen (jongerenwerk, peuterspeelzaalwerk)
· JGZ instelling
· De gemeenten Reiderland, Scheemda en Winschoten.
4.3. Regionale Educatieve Agenda
(REA)
In totaal zegt 95% van de gemeenten dat ze
samenwerken met andere gemeenten op enkele
of alle thema’s rond het onderwijs- en/of jeugdbeleid.
Bij 16% van de gemeenten is sprake van
volledige regionale afstemming, dus zal hier
vaak een Regionale Educatieve Agenda opgesteld
zijn. Er zijn dus in Nederland diverse Regionale
Educatieve Agenda’s, daarnaast zoeken
gemeenten elkaar vaak op om op beleidsthema’s
gezamenlijk op te trekken. Samenwerkende
gemeenten doen dat vooral als het gaat om:
• voortijdig schoolverlaten;
• opvangvoorzieningen voor leerlingen die buiten
de boot vallen (Rebound);
• Weer Samen naar School;
• aansluiting arbeidsmarkt en onderwijs;
• leesbevorderingsprogramma’s van de (veelal)
bovenlokaal opererende basisbibliotheken.
De samenwerking komt met name voor bij
meerdere kleinere gemeenten uit dezelfde regio
die sterk willen staan tegenover grote regionaal
opererende schoolbesturen. Schoolbesturen
omarmen de Regionale Educatieve Agenda,
omdat zij zoveel mogelijk beleidseenheid willen,
zodat bij alle gemeenten met wie ze werken
dezelfde afspraken gelden. Vooral VO-schoolbesturen
uiten deze wens vaak.
Rol tweedelijns partners
Vanzelfsprekend zijn Regionale Educatieve
Agenda’s of beleidsthema’s die regionaal worden
opgepakt, uitermate interessant voor regionale
partners. Vooral de zorgstructuur kent vaak
een regionale insteek en het thema zorg leent
zich dus uitstekend voor regionale partners
zoals GGD en Jeugdzorg. Ook rond de thema’s
voortijdig schoolverlaten en aansluiting onderwijs
- arbeidsmarkt spelen regionale partners
een rol, denk aan Reboundvoorzieningen en hierbij
behorende instellingen.
Voor gemeenten is het derhalve verstandig om,
alvorens men een regionale insteek kiest, een
goede oriëntatie te houden op welke instanties
in hun regio/provincie actief zijn en met welke
beleidsthema’s zij de gemeente en schoolbesturen
kunnen helpen bij de opzet en uitvoering
van de LEA/REA. Tweedelijns partners spelen
vaak een grote rol bij REA’s, omdat het beleid
samenvalt met (een aanzienlijk deel van) hun
werkgebied.
4.4. Lokale Educatieve en
Jeugdagenda
Het verbreden van onderwijsbeleid naar preventief
jeugdbeleid vindt in steeds meer gemeenten
plaats. Ruim een kwart van de gemeenten zegt
dit al vóór 2006 te hebben gedaan en bijna 40%
zegt dat men dit na 2006 heeft ingezet. In totaal
heeft nu twee op de drie gemeenten volgens
eigen zeggen het onderwijsbeleid verbreed naar
jeugdbeleid. Een kwart van de gemeenten is dit
25

26
Middelburg: Opgroeien in Balans
nog van plan, zodat in de nabije toekomst meer
dan 90% van gemeenten onderwijsbeleid
gekoppeld zal hebben aan jeugdbeleid. Op veel
LEA’s staan dus naar alle waarschijnlijkheid ook
onderwerpen die te maken hebben met het
jeugdbeleid. De thema’s ‘Brede School’ en ‘Zorg
in en om school’ horen feitelijk al onder jeugdbeleid,
terwijl dit van origine onderwijsthema’s
waren. De grens tussen onderwijsbeleid en
jeugdbeleid is dus ook sterk aan het vervagen,
juist doordat veel scholen een brede functie op
zich nemen. Dit roept natuurlijk wel de vraag op
hoe het jeugdbeleid lokaal of regionaal vorm
krijgt. Kiest men bijvoorbeeld voor een probleemgestuurde
insteek – uitgaande van problematiek
rond zorg en achterstanden – of kiest
men voor positief jeugdbeleid (talentontwikkeling,
kansen bieden)? Streeft men naar integraal
jeugdbeleid, hoe breed is dat dan en wat betekent
dan “integraal”? Kiest men voor een breed
leeftijdsbereik (bijvoorbeeld 0-23 jaar) of voor
een beperking hierin (bijvoorbeeld 0-12 jaar of 15
-24 jaar)? Steeds meer gemeenten willen een
jeugdagenda ontwikkelen en worden nu gecon-
In april 2007 heeft de gemeenteraad van Middelburg de nota
'Opgroeien in balans' vastgesteld. Deze kadernota is het vertrekpunt
voor het ontwikkelen van effectief en verfrissend beleid op het
gebied van jeugd en onderwijs. Er zijn vijf speerpunten benoemd:
1. Alle kinderen naar de voorschool;
2. De brede school als hart van de wijk;
3. Perspectiefrijk VMBO;
4. Centrum Jeugd en Gezin
5. Jeugdvoorzieningen en -participatie
Na het vaststellen van de vijf speerpunten en een eerste uitwerking
is er een grote bijeenkomst georganiseerd over het onderwijs- en
jeugdbeleid van de gemeente. De gemeente heeft haar visie uitgelegd
en externe partijen hebben hun ideeën en projecten gepresenteerd.
Alle nuttige ideeën die tijdens de bijeenkomst naar voren zijn
gekomen, zijn meegenomen in het verdere proces richting het
opstellen van de uitvoeringsagenda Onderwijs- en Jeugdbeleid.
LEA EN DE ANDERE PARTNERS
fronteerd met dit soort vragen.
Rol tweedelijns partners
De verbreding naar preventief jeugdbeleid geeft
tal van andere instellingen en organisaties de
mogelijkheid om ook iets bij te dragen. De
onderwijssector en jeugdsector waren nog niet
zo lang geleden gescheiden circuits. Ook deze
grenzen zijn steeds verder aan het vervagen.
Mogelijke nieuwe partners vanuit het perspectief
(preventief) jeugdbeleid zijn:
• Welzijnsinstellingen (met name jeugd- en jongerenwerk
en jeugdsoos);
• Politie;
• Jeugdverenigingen (scouting, sportverenigingen);
• Jeugdcultuurinstellingen en –verenigingen;
• Jeugdgezondheidszorg;
• Culturele instellingen.
Hoe breder de LEA, hoe meer partners betrokken
kunnen raken bij opzet en uitvoering. Ook hier
geldt het devies: onderzoek wie er zijn, wat ze
doen en hoe je ze erbij kunt betrekken.

5
HOE ANDERE PARTNERS ERBIJ TE BETREKKEN
In voorgaande hoofdstukken is aan de orde gesteld, waarom en wanneer
tweedelijns partners betrokken kunnen worden. Dit is bezien vanuit proces,
inhoud en vorm. We zijn tot nog toe zijdelings ingegaan op de ‘hoe’ vraag. In dit
laatste hoofdstuk gaan we hier rechtstreeks op in.
5.1 Hoe partners te betrekken en
meerwaarde te genereren?
De schoolbesturen kunnen worden gezien als
algemene partner op de LEA, de peuterspeelzalen,
kinderopvang en jeugdgezondheidszorg als
specifieke partners, vooral voor het thema vooren
vroegschoolse educatie. Het betrekken van de
overige tweedelijns partners bij de LEA is niet
alleen een zaak van de gemeente. Dit is ook een
zaak van de eerstelijnspartners, zeker van de
schoolbesturen, maar op het terrein van VVE ook
van de specifieke partners. Het is daarom aan te
bevelen de uitbreiding van het lokaal educatief
overleg en de hierbij te volgen strategie expliciet
te agenderen op de LEA. Op deze wijze kan er
een gezamenlijke besluitvorming plaatsvinden
van de eerstelijnspartners, hetgeen een stevige
basis kan bieden voor toekomstige activiteiten.
De meerwaarde van de beoogde tweedelijnspartners
kan vervolgens het beste per thema in
kaart worden gebracht. Soms is dit redelijk duidelijk.
Het is meestal wel bekend wat de bijdrage
van maatschappelijk werk of van de muziekschool
kan zijn. Een aantal instellingen heeft zijn
waarde in het lokaal educatief beleid of het
vroegere onderwijsvoorrangsbeleid wel bewezen.
Bij andere partners is de aard en kwaliteit
van de te verwachten bijdrage veel minder duidelijk.
De meerwaarde van buurtorganisaties of
sportverenigingen, woningcorporaties of politie
is op voorhand niet altijd helder en hangt vaak
ook in sterke mate af van het eigen beleid van
deze organisaties. Het kan een zinnige operatie
zijn om bij de agendering van een inhoudelijk
thema op de LEA een analyse te maken van:
• mogelijk relevante lokale of regionale partners
op dit thema;
• welke lokale en regionale partners buurtgemeenten
hebben betrokken bij hun LEA;
• eventuele landelijke partners;
• de punten waarop een bijdrage van deze partners
betekenisvol kan zijn;
• de bereidheid van de specifieke partners om
een bijdrage te leveren.
Op deze wijze wordt in ieder geval het risico vermeden
dat partners die een belangrijke bijdrage
zouden kunnen leveren, over het hoofd worden
gezien. De uitkomst van een dergelijke analyse
zal in belangrijke mate afhangen van de aard
van de LEA in een bepaalde gemeente.
Het leveren van specifieke bijdragen in de uitvoering,
ook door partners op de LEA, kan het
beste contractueel worden geregeld. Dat betekent
dat er een onderscheid wordt gemaakt tussen
partnership op de LEA en uitvoeringswerk op
contract. Voor het contractwerk moeten dan
heldere afspraken over de aard van de wederzijdse
verplichtingen, de oplevertermijn en de ver-
27

28
antwoording worden gemaakt. Als partners op
de LEA tevens fungeren als uitvoerders op contract,
kan dat complicaties opleveren als beide
rollen worden vermengd. Transparante en open
aanbestedingsprocedures zijn daarbij nodig. Verder
zal ook de partner zich moeten realiseren
dat de rol van partner hier duidelijk moet worden
gescheiden van de rol van contractant.
5.2 Een voorbeeld van een concrete
uitwerking: de conferentie
In een conferentie gaan gemeente en verschillende
organisaties uit het maatschappelijk middenveld
in de vorm van workshops met elkaar in
discussie. Hierdoor ontstaat een beeld van actuele
ontwikkelingen in de gemeente.
Aan de hand daarvan wordt een agenda vastgesteld,
worden de te behalen doelen en concrete
resultaten bepaald en wordt een beleidsopdracht
verwoord. Die beleidsopdracht wordt vervolgens
gepubliceerd, of ter inschrijving aan een
groot aantal instellingen gestuurd. De instellingen
worden in de gelegenheid gesteld een bij de
LEA EN DE ANDERE PARTNERS
doelen passend activiteitenaanbod te doen. De
gemeente kiest uit de inzendingen het aanbod
dat de beste prijs/kwaliteitverhouding laat zien.
Deze aanpak heeft een aantal voordelen. Ze
zorgt ten eerste voor een vraaggericht aanbod.
Ten tweede zorgt ze voor een concurrentieprikkel
voor bestaande relaties. Ten derde liggen met
het opstellen van de beleidsopdracht en het
daarop gedane aanbod meteen de afspraken
over doelen, uitvoering en registratie vast. De
overeenkomst die daarop gesloten wordt is makkelijker
te handhaven. Ten vierde verfrist zo het
partnernetwerk van de gemeente kan er een
nieuwe aanpak van bestaande problemen uit
voortkomen.
Deze aanpak is niet altijd geschikt voor onderwerpen
waarbij van rijkswege regels worden
opgelegd ten aanzien van de samenwerkende
partijen en de in te zetten instrumenten. Maar
juist waar het gaat om een steeds breder wordende
beleidshorizon en er een keur aan instellingen
is om mee samen te werken, is de beleidsconferentie
een krachtig instrument.

BIJLAGE: DRIE KOLOMMENSCHEMA
Eind 2005 is in de zogenaamde Drie-kolommentabel een verdeling
gepresenteerd van de verantwoordelijkheden van schoolbesturen en
gemeenten. Categorie 2 is de romp van de lokale beleidsagenda. Dit zijn de
thema’s waarover gemeenten en schoolbesturen het in ieder geval gezamenlijk
eens dienen te worden. Deze romp kan worden aangevuld met thema’s uit
categorie 1 en 3 die door gemeente of schoolbesturen worden aangedragen.
Beiden hebben agenderingsrecht en gezamenlijk bepalen zij de inhoud van de
Lokale Educatieve Agenda.
Zie schema op pagina 30
29

Eind-
Verantwoordelijke
30
Uitvoering
Beleidsthema’s
Categorie 1
Scholen
Scholen
• Onderwijsprestaties
• Taalbeleid
• Ouderbetrokkenheid
• Informatievoorziening aan
ouders en leerlingen
• Doorstroom PO – VO
• Wachtlijsten overgang PO en VO
• Wachtlijsten speciaal onderwijs
• Toegankelijkheid
• Spreiding zorgleerlingen
• Bestrijden onderwijsachter standen
met name in groep 1 t/m 4
op basis van extra geld vanuit
gewichten regeling
• Passend onderwijs (aanbod Passend
onderwijs)
• Stimulering taalontwikkeling
Categorie 2
In overleg tussen partners
Gemeenten en scholen
• Voor- en vroegschoolse educatie
• Peuterspeelzaalwerk
• Kinderopvang
• Opvang jeugdigen die buiten de
boot dreigen te vallen
• Vroegsignalering
• Zorg in en om de school
• Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt
• Voortijdig schoolverlaten
• Spreiding achterstandsleerlingen,
als overlegpunt
• Onderwijsachterstanden, als
overlegpunt
• Schoolmaatschappelijk werk
• Afgestemd aanbod van verschillende
scholen en schoolsoorten
• Reboundvoorzieningen
• Veiligheid in de school
• Impulsgebieden (i.v.)
• VVE 100% doelgroepbereik
• Maatschappelijke stages VO
• Brede scholen en
combinatiefuncties
• Passend onderwijs (o.a. onderwijshuisvesting
en leerlingenvervoer,
Lokale Jeugdagenda)
• Pilots vaste aanmeldmomenten,
ouderinitiatieven
• Voortijdig schoolverlaten
• Leren en werken
• Werkleerplicht
LEA EN DE ANDERE PARTNERS
Categorie 3
Gemeenten
Gemeenten
• Leerplicht / schoolverzuim
• RMC
• Schakelklassen
• Leerlingenvervoer
• Huisvesting
• Veiligheid rond de school
• Brede school
• Spreiding
jeugdvoorzieningen
• Preventief lokaal
jeugdbeleid, vijf functies
• Harmonisatie voorschoolse voorzieningen
• Centra voor Jeugd en Gezin
• Beleid voor arme kinderen
Tabel 1 De Drie-kolommentabel, 2005; Beleidsthema’s van de LEA, ingedeeld naar wettelijke verantwoordelijkheid. Aangevuld
met nieuwe ontwikkelingen op de LEA van medio 2007 – maart 2008

Colofon
Tekst en samenstelling
Jo Kloprogge (Sardes)
Nadine de Roode (Sardes)
Marco Zuidam (Oberon)
m.m.v. José Peijen (Cubiss)
Vormgeving
Cas de Vries, Dvada, Utrecht
Fotografie
Sijmen Hendriks
Deze uitgave maakt deel uit van het landelijke LEA-ondersteuningstraject en is financieel mogelijk
gemaakt door het Ministerie van OCW
Druk
USP bv, Utrecht
ISBN
978 90 77737 36 1
Utrecht, september 2008
© 2008 Oberon
Niets van deze uitgave mag verveelvoudigd worden, op wat voor wijze dan ook, of opgeslagen worden in een gegevensbestand zonder
voorafgaande schriftelijke toestemming

onderzoek & advies
onderzoek & advies
postbus 1423
3500 bk utrecht
tel. : 030 - 230 60 90
fax : 030 - 230 60 80
e-mail : info@oberon.eu
internet : www.oberon.eu