Verslag van de Vereniging - CBF

48
11 Van Swigchem 1980 (n. 1), 443.
12 Krista de Jonge & Konrad Ottenheym (eds.), Unity and
discontinuity. Architectural relationships between the Southern
and Northern Low Countries (1530-1700), Turnhout 2007,
142-146, 198-200.
Afb. 12: Cornelia Catharina Hodshon (1768-1829),
pastelportret door C.H. Hodges. (collectie Koninklijke
Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen)
penhal had geleid. 11 Zoals bij Amsterdamse grachtenpanden zou
daarmee de voordeur een groter belang hebben gekregen, terwijl
de lege rijtuigen vervolgens naar de stalling in de achterstraat gereden
konden worden. Maar om het zo ontstane enorme volume
van het huis tot meer acceptabele proporties terug te brengen,
had het perceel aan de kant van het Spaarne misschien niet ten
volle benut moeten worden. Het creëren van een oplossing voor
het ene probleem zorgde er onherroepelijk voor dat er op een andere
plek een nieuw probleem zou ontstaan. Immers, het handhaven
van de uiteindelijk gekozen breedte voor het hele huis, zou aan
de achterzijde de twee vleugels veel dichter naar elkaar hebben geschoven,
wat weer minder aantrekkelijk is. In de uitgevoerde opzet bevindt
zich de rechter vleugel (van de cour uit gezien) keurig in het verlengde
van het linker deel van de façade aan het Spaarne, terwijl de linkervleugel
veel verder naar buiten geschoven is. Alleen op die manier
kon voldoende ruimte tussen de twee vleugels worden gemaakt om de
cour ook bruikbaar te maken voor rijtuigen. Een andere mogelijkheid
zou kunnen zijn om het ontwerp als geheel radicaal om te draaien en de
aanleg met de U-vormige vleugels aan de voorzijde te projecteren.
Daarmee zou het ontwerp onherroepelijk een duidelijke associatie hebben
opgeroepen met voorname zeventiende-eeuwse stadspaleizen, zoals
het huis van Constantijn Huygens in Den Haag (1634-1637), waar de
vleugels echter niet hoger reikten dan de begane grond. Van kort daarna
dateren de vleugels bij het Haagse Paleis Noordeinde, in dit geval
twee verdiepingen hoog. 12 Een dergelijke plattegrond had echter ook
met zich mee gebracht dat de grote eetzaal op de verdieping naar de
achterzijde verplaatst had moeten worden, wat ten koste zou zijn gegaan
van het aantrekkelijke uitzicht over het Spaarne en van de royale
lichtinval. Het is begrijpelijk dat deze mogelijkheid niet werd gekozen.
Kortom, het resultaat was het huis waarvoor in 1794 de eerste steen
werd gelegd door een achternichtje van de blijkbaar zeer zelfbewuste en
standsgevoelige opdrachtgeefster, die toen zelf nog een jonge vrouw
was. Gezien de gecompliceerde ontwerpsituatie zal zij zeker meer dan
eens met Abraham van der Hart hebben overlegd, en het lijkt aannemelijk
dat zij geadviseerd werd door één of meer verwanten of kennissen.
Over Keetje Hodshon zelf is jammer genoeg nauwelijks iets bekend,
want aan het portretje door Hodges valt toch betrekkelijk weinig af te
lezen. Zij was afkomstig uit een doopsgezinde familie, waarin ook nogal
wat banden met de patriotten bestonden. Keetje was het vierde van
in totaal vijf kinderen uit het huwelijk van de handelaar in lijnwaad
H E T ‘ H O D S H O N H U I S ’ I N H A A R L E M E N H E T O E U V R E VA N A B R A H A M VA N D E R H A R T J A A R V E R S L A G 2 0 0 8
Albertus Hodshon (1735-1780) en Catharina Cornelia van der
Graas (1735-1777). Haar oudere broer Jacob (1764-1772)
overleed al toen zij nog een kleuter was en vijf jaar later overleed
ook haar moeder. Nog eens drie jaar later, in 1780, overleden
zowel haar oudere zus Johanna (1761-1780) als haar
vader, zodat zij als wees achterbleef met de twee broers
Albertus (1766-1825) en Isaac (1772-1855). Eén van de
voogden over het drietal was de patriot Pieter Kops, die in
1795 in het Haarlemse stadsbestuur kwam. In een doopsgezinde
omgeving was het overigens allerminst vreemd om eerder
de zaak van de patriotten te steunen dan die van de vastgelopen
stadhouder Willem V. Ook Willem Philip Barnaart,
een neef van Keetje Hodshon en eveneens doopsgezind, was
patriot en als maire van Haarlem zou hij Lodewijk Napoleon in
die stad ontvangen. Deze connecties geven in elk geval enige
indruk van de omgeving waarin de jonge Cornelia Catharina
Hodshon verkeerde. Het feit dat zij beschikte over verwanten
die door vermogen tot de toplaag van de Haarlemse bevolking
behoorden en die doopsgezind en patriots waren was niet
minder belangrijk dan dat zij bij haar meerderjarigheid in 1791
bijna 2 miljoen gulden erfde.
Keuze voor een architect en
de context van de opdracht
Afb. 14: Achtergevel ‘Huis Barnaart’.
Het moeten deze ingrediënten zijn geweest die mede ten
grondslag hebben gelegen aan het grootse project waaraan de jonge
vrouw rond 1793 begon. Door haar vermogen daartoe in staat gesteld,
besloot ze haar leven mede vorm te geven door de bouw van een prestigieus
huis. Ze kon zodoende een eigen omgeving creëren om zich op
niveau te mengen in de elite van Haarlem. Anders dan haar neef Willem
Philip Barnaart, die mede vanuit zijn functie als maire over een woning
moest beschikken waarin hij op niveau gasten kon ontvangen, was het
bij Keetje Hodshon standsbesef en wellicht culturele interesse die haar
aanspoorden het grote huis te bouwen en in te richten. Het is daarbij
een intrigerend element dat ze geen genoegen wenste te nemen met de
aanpassing van een bestaand huis. Bij het ‘Huis Barnaart’ is dat kennelijk
wel overwogen, want aan Abraham van der Hart werd door Willem
Philip Barnaart gevraagd om zowel de mogelijkheid tot verbouwen van
het bestaande pand te bestuderen als het idee om een geheel nieuw huis
te bouwen na te gaan. Misschien is aanpassing van een bestaand huis
Afb. 15: Plattegrond bel-etage ‘Huis Barnaart’.
V E R E N I G I N G H E N D R I C K D E K E Y S E R
Afb. 13: Voorgevel ‘Huis Barnaart’, Nieuwe Gracht 7,
Haarlem, door J. van Straaten, 1812.
49