Successie en opvolging - Sbb

Successie en opvolging
Tips voor een geslaagde planning

Wat vindt u in deze gids?
Successie en opvolging
Tips voor een geslaagde planning
1. Drie redenen om aan successieplanning te doen p.4
2. De bouwstenen: waarmee doet u aan ‘successieplanning’?
6
• De keuze van uw woonplaats en uw burgerlijke staat 6
• Een optimaal beheer van uw portefeuille 9
• Tijdig beslissen over uw hebben en houden
• De opvolging en overdracht van uw bedrijf op
10
voorhand regelen 19
3. Successieplanning is een maatpak 24
De tarieven, vrijstellingen en verminderingen zijn een gewestelijke materie.
In deze gids behandelen wij de situatie in Vlaanderen.
Verantwoordelijke uitgever: H. Vidts, Vuurkruisenlaan 2, 3000 Leuven
Auteurs: Dienst successieplanning SBB
Coördinatie en eindredactie: SBB dienst marketing en communicatie
Vormgeving: Factum
2

Waarom deze gids?
“In mijn jonge jaren heb ik een eigen zaak opgestart. Vandaag is
het een flinke kmo geworden. Eén van mijn drie kinderen wil nu
het bedrijf van me overnemen. Maar hoe regel ik dit? Hoe zorg ik
ervoor dat de andere twee evenveel krijgen?”
Dit soort vragen worden ons - in al zijn varianten - steeds vaker
gesteld. Wij zijn daar trouwens bijzonder blij om. Want een goede
en tijdige planning is een eerste voorwaarde voor succes.
Dat succes komt niet alleen tot uiting in het voortbestaan van uw
zaak, maar ook in het groeien en bloeien van de onderneming die
uw levenswerk is.
Het succes is ook meer dan het vermijden van torenhoge belastingen
door diegenen die de fakkel van u overnemen. Het succes
uit zich vooral in blijvende sterke banden en goede relaties in uw
familie.
In dit belangrijke domein wil SBB u als accountant en adviseur
van de Vlaamse ondernemer optimaal begeleiden. Onze gespecialiseerde
‘adviseurs successieplanning’ kunnen u feilloos wegwijs
maken in het doolhof van belastingen, vennootschapsrecht,
huwelijksvermogensrecht, erfrecht, deontologische voorschriften
én alle andere aspecten die bij een goede regeling komen
kijken. Zij werken samen met u aan een regeling die past als een
maatpak.
In deze gids krijgt u alvast een goede kijk op wat er bij een optimale
opvolgings- en successieplanning komt kijken. Hebt u
na het lezen vragen of wenst u een afspraak met een van onze
adviseurs om uw persoonlijke situatie te laten bekijken? Achteraan
in de gids vertellen wij u graag hoe we te werk gaan. Neem
gerust contact op met onze adviseurs successie. We maken graag
tijd voor u.
Veel leesplezier!
Herman Vidts
Algemeen directeur
3

1 |
Drie goede redenen
om aan successieplanning
te doen
Uw levenswerk beschermen
In vele ondernemersfamilies is het bedrijf het kroonjuweel. U steekt
er tijd en energie in, u haalt er voldoening uit en verdient er uw geld.
Een bedrijf is een levenswerk, soms van meerdere generaties. Veelal
heeft men in gedachten aan wie men het wil doorgeven. Soms aan één
of meerdere kinderen, soms aan anderen.
Maar weet u precies wat u wenst? Wilt u het bedrijf verkopen of
schenken? Wilt u zelf nog inkomsten behouden uit het bedrijf? Wilt
u nog controle uitoefenen? Welke rol voorziet u voor de andere kinderen
of familieleden? Zullen ook zij betrokken blijven bij het bedrijf?
Hoe zult u ervoor zorgen dat zij niet teveel tussenkomen in de dagelijkse
werking? Om uw plan in praktijk te brengen, moet u vele vragen
beantwoorden.
Torenhoge belastingen vermijden
Wanneer de ondernemer of onderneemster komt te overlijden, moeten
de erfgenamen en/of legatarissen successierechten betalen. De
hoogte van die successierechten hangt af van de grootte van hun erfdeel.
Voor de langstlevende echtgenoot of de kinderen die erven, kan
het tarief oplopen tot 27%!
Meestal kunt u deze hoge successierechten vermijden. Als u er tijdig
mee begint, vinden wij samen zeker de formule die voldoet aan al uw
wensen.
4

De familiebanden vrijwaren
Misschien willen u en uw partner elkaar optimaal beveiligen mocht
een van u beiden overlijden. Misschien wenst u dat uw partner op dat
ogenblik zonder probleem de gezinswoning kan verkopen. Misschien
wilt u uw vermogen inzetten om te zorgen voor het levensonderhoud
van een gehandicapt kind. Misschien wenst u bepaalde kinderen te
bevoordelen ten opzichte van de anderen.
Uw eigen wensen en uw familiale situatie bepalen hoe uw persoonlijke
successieplanning eruit zal zien. Meer nog. Uw successieplanning
bepaalt ook hoe de relaties tussen uw familieleden zullen zijn
als u er niet meer bent. Ook hier genieten duidelijke beslissingen de
voorkeur. Zowel voor u, als voor diegenen die na u komen.
5

2 |
De bouwstenen:
waarmee doet u aan
‘successieplanning’?
Elk van ons neemt, soms zelfs onbewust, beslissingen die
invloed hebben op ons vermogen, zelfs na het overlijden.
Of u het nu wilt of niet, uw successie ‘plant’ u dus sowieso.
De kunst is op de juiste momenten de juiste beslissingen
te nemen. Wij zetten de bouwstenen voor een goede
planning daarom graag even op een rij.
1. De keuze van uw woonplaats
en uw burgerlijke staat
U bent gehuwd? En wat staat er in uw
huwelijkscontract?
Uw huwelijkscontract regelt het lot van de goederen die u toebehoren.
Niet alleen tijdens uw huwelijk, maar ook bij de ontbinding
ervan, hetzij door echtscheiding, hetzij door overlijden. Met een
huwelijkscontract kunt u elkaar begunstigen wanneer een van beiden
komt te overlijden. Deze ‘huwelijksvoordelen’ kunnen niet worden
aangevochten door uw andere reservataire erfgenamen (uw kinderen
of uw ouders). Maar let op: deze handelwijze is fiscaal niet altijd even
voordelig! U kunt uw huwelijkscontract ook zo modelleren dat de
langstlevendeechtgenootendekinderenzoweinigmogelijksuccessieen
schenkingsrechten hoeven te betalen. Dat kan bijvoorbeeld door
bepaalde eigen goederen in de huwgemeenschap te brengen. Zo
moet de langstlevende echtgenoot minder successierechten betalen
aangezien deze slechts verschuldigd zijn op de helft van het gemeenschappelijk
vermogen. Vaak betalen op die manier ook de kinderen
minder successierechten. Maar ook met andere clausules kunt u
elkaar optimaal beschermen.
6

Optimalisatie bij Bert en Marleen,
zodat de langstlevende vrij kan
beschikken over het huis
De toestand
Bert en Marleen zijn gehuwd zonder huwelijkscontract. Ze hebben
drie kinderen: Greet, Willem en Nadine.
De successie
Bert komt te overlijden en heeft geen testament gemaakt. Marleen
erft het vruchtgebruik over de grote gezinswoning. De
blote eigendom komt toe aan de drie kinderen. Marleen vindt
het huis te groot om het alleen te bewonen, en wil het verkopen
om een serviceflat te kopen. Willem is het er niet mee eens: hij
wil niet dat het ouderlijk huis wordt verkocht aan vreemden,
maar heeft momenteel geen geld genoeg om zijn zussen uit te
kopen. Hij hoopt binnen een aantal jaar – als ook Marleen overlijdt
– wel voldoende gespaard te hebben.
Het resultaat? Marleen kan het huis niet verkopen: ze heeft de
toestemming nodig van de kinderen wanneer zij de gezinswoning
wil verkopen.
En gaat Willem onder druk van zijn zussen toch akkoord, dan
heeft Marleen enkel recht op de waarde van het vruchtgebruik.
Is er iets aan te doen?
Zeker wel. Er zijn verschillende mogelijkheden om ervoor te
zorgen dat de langstlevende de volle eigendom verkrijgt over
de gezinswoning, zodat hij hierover vrij kan beschikken. Er kan
bijvoorbeeld een zogenaamd ‘keuzebeding’ ingelast worden in
het huwelijkscontract.
7

Niet gehuwd? Wettelijk samenwonen zorgt
voor bescherming
Wie ongehuwd samenwoont, kan ervoor opteren om een verklaring
van wettelijk samenwonen af te leggen bij de ambtenaar van de burgerlijke
stand. Als een van beiden overlijdt, verkrijgt de langstlevende
het vruchtgebruik van de gemeenschappelijke woning en huisraad.
Bovendien genieten wettelijk samenwonenden de meest gunstige
tarieven in de schenkings- en successierechten: dezelfde als die tussen
echtgenoten.
Ook familieleden kunnen trouwens een verklaring van wettelijke
samenwoning afleggen. Dit heeft evenwel niet altijd dezelfde gevolgen.
Let wel: wettelijke samenwoners zijn geen reservataire erfgenamen.
Zij kunnen elkaar dus het erfrecht ontnemen via een testament of
door de gezinswoning te schenken aan een derde.
Niet gehuwd, noch wettelijk samenwonend?
Gebruik beding van aanwas als optie!
Wanneer ongehuwd samenwonenden een onroerend goed kopen,
opteren zij er vaak voor om een ‘beding van aanwas’ op te nemen in
de aankoopakte. Bij het overlijden van een van beiden, gaat het deel
van de overledene over naar de andere partner, in volle eigendom of
in vruchtgebruik. Zo zijn beide partners beschermd en kunnen reservataire
erfgenamen – de ouders of kinderen, bijvoorbeeld – geen
aanspraak maken op hun deel van het onroerend goed.
Maar vanuit fiscaal oogpunt is het beding van aanwas niet altijd de
beste keuze. De langstlevende krijgt het onroerend goed immers via
een contract, niet via het erfrecht. Met als gevolg dat bij een overlijden
van een van beiden de overblijver 10% registratierechten verschuldigd
is op de verkoopwaarde van het te verkrijgen onverdeeld
aandeel in het onroerend goed. Dit valt vaak duurder uit dan het erven
van de gezinswoning bij gehuwden of wettelijk samenwonenden.
Best wordt het beding van aanwas dan ook optioneel geformuleerd,
zodat de langstlevende zelf kan uitmaken of hij hiervan gebruik wil
maken.
8

2. Een optimaal beheer van
uw portefeuille
Uw successieplanning draait om uw hebben en houden.
Om wat u gedurende uw gehele leven vergaart en
spaart…
Zorg voor een evenwicht tussen uw roerende
en onroerende goederen
De successierechten worden in rechte lijn (tussen echtgenoten, samenwonenden
en kinderen) afzonderlijk berekend op de roerende en
onroerende goederen die u nalaat. Wilt u de successierechten voor
uw nabestaanden optimaliseren, dan kunt u alvast een evenwicht nastreven
tussen uw roerende en onroerende goederen.
Koop uw onroerende goederen gesplitst aan
Met het oog op uw successie kunt u onroerende goederen ook
gesplitst aankopen: u koopt zelf het vruchtgebruik, diegene die u wilt
bevoordelen de blote eigendom. Het voordeel? De blote eigenaar zal
bij uw overlijden het onroerend goed verkrijgen zonder dat hij hierop
successierechten is verschuldigd. En u kunt als vruchtgebruiker
tijdens uw leven volop gebruik maken van het onroerend goed; u kunt
het bewonen, verhuren, huurinkomsten innen.
Om successierechten te vermijden, moet de blote eigenaar wel kunnen
aantonen dat hij de prijs heeft betaald voor de blote eigendom.
Wanneer de blote eigendom wordt aangekocht met door u voorafgaandelijk
geschonken gelden, wordt dit door de fiscus als fiscaal
misbruik beschouwd, tenzij deze handelwijze verantwoord is door
andere dan fiscale motieven.
9

3. Tijdig beslissen over uw
hebben en houden
Daarnaast kunt u ook actief beslissingen nemen over wat
u wenst na te laten en aan wie. Een greep uit een arsenaal
aan mogelijkheden.
De schenking, fiscaal én mentaal voordelig
Met schenkingen kunt u heel wat wegen uit. Niet alleen op fiscaal
vlak: door een deel van uw vermogen te schenken, wordt uw nalatenschap
kleiner en betalen uw erfgenamen sowieso minder successierechten.
Schenkingen laten u ook toe uw vermogen door te geven
volgens uw persoonlijke wensen. Zo kunt u enkel de blote eigendom
schenken van goederen waarop u zelf het vruchtgebruik behoudt. Of
u kunt bepaalde voorwaarden koppelen aan uw schenking, zodat u
gedeeltelijk de controle over uw geld of goed behoudt.
Roerende goederen
Om roerende goederen - geld, aandelen in een vennootschap, kasbons
- over te dragen vormt de schenking het middel bij uitstek. Deze is in
Vlaanderen immers onderworpen aan een voordelig registratierecht:
• 3% voor schenkingen in rechte lijn, tussen echtgenoten of wettelijke
samenwonenden;
• 7% voor schenkingen aan anderen.
Meer nog. Via handgift, bankgift of voor een Nederlandse notaris is het
ook mogelijk om roerende goederen te schenken zonder schenkingsof
successierechten. Voorwaarde is dat de schenker nog drie jaar in
leven blijft vanaf de dag van de schenking. Is dit niet het geval, dan komt
de schenking in aanmerking voor de heffing van successierechten.
10

Onroerende goederen
De schenking van onroerende goederen daarentegen – gronden,
woningen, gebouwen – geeft aanleiding tot de heffing van opklim-
mende (‘progressieve’) schenkingsrechten. Deze kunnen oplopen tot
30% voor schenkingen in rechte lijn, tussen echtgenoten en wettelijk
samenwonenden, en tot 65% voor schenkingen tussen alle anderen.
Om minder schenkingsrechten te betalen, kan men ervoor kiezen
om onroerende goederen in verschillende fasen te schenken, telkens
met een periode van 3 jaar ertussen. Voor het bepalen van het toepasselijke
tarief inzake schenkingsrechten, wordt immers rekening
gehouden met schenkingen van onroerende goederen die tot drie jaar
voor de laatste schenking hebben plaatsgevonden. Bovendien moet er
drie jaar verstrijken te rekenen vanaf de laatste schenking. Zoniet, zal
de schenking in aanmerking worden genomen voor het toepasselijke
tarief inzake successierechten.
11

In de praktijk
Optimalisatie bij Jan en Ilse,
gehuwd zonder huwelijkscontract,
één zoon
De toestand
Jan (61) en Ilse (59) zijn gehuwd zonder huwelijkscontract,
onder het wettelijk stelsel. Zij hebben een zoon, Seppe.
In de huwelijksgemeenschap bevinden zich
• de gezinswoning ter waarde van 500.000 EUR en
• een appartement aan de kust ter waarde van 400.000 EUR.
• Daarnaast werden de inkomsten van beide echtgenoten
geïnvesteerd in spaar- en beleggingsproducten. De beleggingsportefeuille
heeft een waarde van 600.000 EUR.
• Jan heeft ook zijn ouderlijke woning geërfd, voor een waarde
van 350.000 EUR.
De successierechten, deel 1
Jan komt te overlijden. Ilse erft het vruchtgebruik over de helft
van de gezinswoning, van het appartement aan zee en van de
geldbeleggingen. De andere helft verkrijgt zij in volle eigendom,
zonder dat hierop successierechten zijn verschuldigd. Bovendien
verkrijgt Ilse het vruchtgebruik over de ouderlijke woonst
van Jan. Aangezien de gezinswoning in Vlaanderen is vrijgesteld,
betaalt Ilse hierop geen successierechten. Maar voor de
overige goederen is zij 27.660 EUR successierechten verschuldigd:
18.780 EUR voor de onroerende goederen en 8.880 EUR
voor de roerende goederen.
Seppe erft de blote eigendom over de helft van de gezinswoning,
van het appartement aan zee en van de geldbeleggingen.
Bovendien erft hij de blote eigendom over de ouderlijke
woonst van Jan. Hij betaalt hiervoor 85.080 EUR successierechten:
72.960 EUR voor de onroerende goederen en 12.120
EUR voor de roerende goederen.
12

De successierechten, deel 2
Wanneer Ilse op haar beurt overlijdt, moet Seppe opnieuw
successierechten betalen: op de helft in volle eigendom van de
gezinswoning, het appartement aan zee en de geldbeleggingen.
Het totaal aan successierechten bedraagt 106.500 EUR: 73.500
EUR voor de onroerende goederen en 33.000 EUR voor de roe-
rende goederen.
Zo zijn in totaal 219.240 EUR successierechten betaald op een
vermogen van 1.850.000 EUR. Met andere woorden: de gemiddelde
belastingdruk bedraagt hier 12%. De oorzaak?
Een aanzienlijk deel van de geërfde goederen wordt belast aan
het hoogste tarief van 27%...
Is er iets aan te doen?
Zeker wel. Veronderstel dat:
- Jan de door hem geërfde woning had ingebracht in de huwelijksgemeenschap;
- Jan en Ilse het appartement aan zee in twee fasen (met een
tussentijd van 3 jaar) hadden geschonken aan Seppe;
- Jan en Ilse voor 300.000 EUR aan geldbeleggingen hadden
geschonken aan Seppe;
dan zou de totale belasting 139.725 EUR bedragen, goed voor
een gemiddelde belastingdruk van 7,5%. Deze ingrepen hadden
geleid tot een belastingbesparing van 79.515 EUR.
13

In de praktijk
Optimalisatie bij Tom en Hilde,
met één zoon, Jan, die een turbulent
huwelijk heeft met Ineke
De situatie
Tom en Hilde hebben samen één zoon, Jan. Beiden willen hun
successieplanning optimaliseren en alvast een deel van hun
vermogen schenken aan Jan. Tom en Hilde zijn er echter niet
van overtuigd dat Jan de juiste levensgezellin heeft gevonden:
zijn vriendin Ineke houdt er een eigenaardige levensstijl op na.
Tom en Hilde willen er evenwel voor zorgen dat - mocht het
huwelijk mislopen - Ineke niet met hun geld gaat lopen.
De successie, geval 1
Wanneer Jan en Ineke zijn gehuwd onder het gewone wettelijk
stelsel, dan komt de schenking terecht in het eigen vermogen
van Jan. Wanneer Jan uit de echt scheidt, zal de schenking dan
ook aan hem worden toebedeeld.
Maar het is mogelijk dat Jan de schenking inbrengt in de huwelijksgemeenschap.
Dan is het niet langer zeker dat hij de schenking
volledig zal toegewezen krijgen bij een echtscheiding.
Is er iets aan te doen?
Zeker wel. Tom en Hilde kunnen in de schenkingsakte een formeel
verbod inlassen tot latere inbreng in de huwelijksgemeenschap.
De successie, geval 2
Wanneer Jan en Ineke zijn gehuwd onder een stelsel van algehele
gemeenschap van goederen, dan komt de schenking in principe
terecht in het gemeenschappelijk vermogen. Wanneer Jan later
uit de echt scheidt, is het lang niet zeker dat de geschonken goederen
hem volledig zullen worden toebedeeld.
Is er iets aan te doen?
Zeker wel. Tom en Hilde kunnen goederen schenken met uitdrukkelijk
beding dat het goed Jan eigen moet blijven.
14

In de praktijk
Optimalisatie bij Henk en Eva,
met één dochter, Hilde, die
gezondheidsproblemen heeft
De situatie
Henk en Eva hebben een behoorlijk vermogen opgebouwd. Ze
hebben een dochter, Hilde, die een chronische aandoening
heeft. Hilde is gehuwd met Jean. Maar Henk en Eva kunnen
zich niet ontdoen van de indruk dat het Jean meer om het geld
draait dan om hun oogappel Hilde. Ze willen Hilde een aanzienlijk
bedrag schenken opdat ze zo goed mogelijk kan leven.
Maar ze willen te allen prijze vermijden dat Jean aanspraak zou
kunnen maken op hun geld, mocht Hilde voor hen overlijden.
Is er iets aan te doen?
Zeker wel. Henk en Eva kunnen aan hun schenking een ‘conventioneel
beding van terugkeer’ verbinden, voor het geval van
vooroverlijden van Hilde. Zo keren de (overgebleven) geschonken
goederen in alle gevallen naar hen terug wanneer Hilde
komt te overlijden, zonder dat Henk en Eva hierop successierechten
verschuldigd zijn.
Jean zal geen enkel recht kunnen uitoefenen op de geschonken
goederen.
15

Het testament: snel en flexibel op te maken
en te wijzigen
Met een testament geeft u aan op welke manier uw vermogen moet
worden verdeeld na uw overlijden. Het is een ideaal instrument voor
wie maatregelen wil treffen die pas effect hebben na het eigen overlijden.
Het grote voordeel? U kunt het opstellen zonder veel rompslomp
én het is altijd mogelijk om af te zien van een vorig testament, het aan
te passen of een compleet nieuw op te maken.
Een testament biedt heel wat mogelijkheden. U kunt er uw goederen
mee spreiden, zodat de hoogste tarieven in de successierechten
worden afgetopt. Wanneer u goederen wenst door te geven aan nietfamilieleden
of verre familieleden, kunt u eventueel een ‘duolegaat’
opnemen en zo een goed doel begunstigen én ervoor zorgen dat uw
begunstigden meer overhouden van hun erfdeel. De fiscus aanvaardt
deze handelwijze op voorwaarde dat het nettovoordeel ten aanzien
van de non profit-oranisatie niet onbeduidend of onbestaand is.
16

In de praktijk
Optimalisatie bij Jan en Luk,
vrienden, via testament
De situatie
Op het sterfbed van Jan treft men een testament aan. Daaruit
blijkt dat hij zijn volledige vermogen van 600.000 EUR wenst na
te laten aan zijn goede vriend Luk.
De successierechten
Luk dient hierop 370.000 EUR aan successierechten te betalen.
Goed voor een belastingdruk van 62%.
Is er iets aan te doen?
Zeker wel. In dit geval had een ‘duolegaat’ soelaas kunnen brengen:
een legaat ten voordele van een non-profitorganisatie -
onderhevig aan een heffing van 8,8% - op voorwaarde dat deze
organisatie de successierechten op de andere legaten betaalt.
Concreet? Jan vermaakt bij testament 325.000 EUR aan Luk via
een bijzonder legaat, vrij van successierechten. Hij vermaakt
ook 275.000 EUR aan de vzw Artsen Zonder Grenzen, onder
last de successierechten te betalen die Luk verschuldigd is.
In dit geval houdt Luk 325.000 EUR netto over: 95.000 EUR
méér dan zonder duolegaat. En de vzw houdt 59.550 EUR over.
17

Levensverzekering: maak er gebruik van
(zelfs als u schulden heeft)
Een ander instrument om aan successieplanning te doen en dat vaak
over het hoofd wordt gezien, is de levensverzekering. Als verzekeringnemer
kan u de begunstigde(n) bij overlijden kiezen. Zo kan u uw
kleinkinderen als begunstigden van de levensverzekering opnemen.
Hierbij kan er geopteerd worden voor een uitgestelde vermogensoverdracht.
Voordeel van de levensverzekering als planningstechniek
is dat deze steeds kan herroepen worden zolang de begunstiging niet
aanvaard wordt. Bovendien kunnen schuldeisers geen aanspraak maken
op het in de levensverzekering vervatte kapitaal. Een bijkomend
voordeel verbonden aan de levensverzekering is dat u er een voorschot
of lening kan op bekomen. U kan tevens uw contract in pand
geven ten einde een persoonlijke lening te verkrijgen. De begunstigden
moeten in bepaalde gevallen wel successierechten betalen op het
uitgekeerde bedrag.
18

4. De opvolging en overdracht
van uw bedrijf op voorhand regelen
We schreven het al: het bedrijf is het kroonjuweel van
de ondernemersfamilie. De overdracht ervan ligt dan
ook gevoelig. Ook al zijn niet alle kinderen geïnteresseerd,
toch weten ze allemaal dat de waarde ervan niet
mag onderschat worden. En dan gaat het niet alleen om
de intrinsieke waarde; het bedrijf heeft ook een grote
gevoelswaarde. Bovendien vallen er een of meerdere
inkomens uit te halen, ook in de toekomst. Maar als er niet
voorzichtig mee wordt omgesprongen, gaat al die waarde
zo weer verloren…
Redenen genoeg om de opvolging en overdracht van uw
bedrijf goed te regelen.
Schenk uw eenmanszaak (incl. gronden en
gebouwen) aan verlaagd tarief
De schenking van gronden en gebouwen die binnen het bedrijf worden
gebruikt, is in Vlaanderen onder bepaalde voorwaarden vrijgesteld
van schenkingsrechten. De vrijstelling is van toepassing op de
schenking van de volle of blote eigendom of van het vruchtgebruik
van de onderneming. Bovendien moeten de schenker en de begiftigde
niet noodzakelijk familieleden zijn.
De vrijstelling is evenwel niet van toepassing op de onroerende goederen
die hoofdzakelijk tot bewoning worden aangewend of zijn bestemd.
19

In de praktijk
Successie bij Geert, landbouwer
met twee zonen
De situatie
Geert (58 jaar) is akkerbouwer. Hij heeft twee zonen, Gert en
Gerard. Hij beschikt over een hoeve met stallen ter waarde
van 550.000 EUR, over 25 ha landbouwgrond ter waarde van
625.000 EUR en landbouwalaam goed voor 240.000 EUR.
Geert geniet toeslagrechten en een bietenquotum ter waarde
van 1.000.000 kg.
Geert wenst het bedrijf te schenken aan Gert, aangezien die
reeds van kindsbeen af werkzaam is in het landbouwbedrijf.
Gerard is advocaat en heeft geen interesse in de verderzetting
van het bedrijf.
De successie
Geert kan het landbouwbedrijf schenken aan Gert met vrijstelling
van schenkingsrechten.
De schenking van het woongedeelte, goed voor 200.000 EUR
wordt evenwel normaal belast, aan progressieve schenkingsrechten.
Deze belopen dus 11.250 EUR.
20

Kies voor een doordachte verdeling
van de aandelen
Wanneer u aandelen schenkt aan een van uw kinderen, worden deze
bij uw overlijden ingebracht in uw nalatenschap. De begiftigde mag
de aandelen behouden, maar zal minder ontvangen uit uw nalatenschap.
Maar wat als uw bedrijf aanzienlijk is gegroeid en de aandelen
sedert de schenking een meerwaarde verkregen? De waarde van de
aandelen wordt immers berekend op het ogenblik van uw overlijden…
In principe hebben al uw kinderen recht op een gelijk deel uw nalatenschap
(‘reservataire erfgenamen’). De wet laat wel toe dat u met
een deel ervan kan doen wat u wil (‘beschikbaar deel’). Misschien
zijn de aandelen wel zoveel waard, dat u met uw schenking een van
uw kinderen al te veel begunstigde, meer dan het ‘beschikbaar deel’.
In dat geval kunnen uw andere reservataire erfgenamen inkorting
vragen van de gedane schenking. Dan wordt het teveel aan aandelen
opnieuw ter beschikking gesteld van de nalatenschap. Zo kan een deel
van de aandelen toch in handen komen van de andere kinderen...
Via verschillende technieken kunt u dit scenario vermijden.
• Schenking-deling
U kunt de aandelen schenken aan alle kinderen gezamenlijk. Op die
manier ontstaat er een onverdeeldheid tussen de kinderen. Vervolgens
treden de kinderen uit onverdeeldheid, ten voordele van een van
hen.
Het voordeel? Elk kind krijgt evenveel, niemand is bevoordeeld of
benadeeld. De vordering tot inkorting uit hoofde van de schenking is
dan ook uitgesloten. Wel kan er benadeling optreden bij de verdeling,
maar hier zal men rekening houden met de waardeverschillen bij de
verdeling en niet bij het overlijden van de schenkers.
• Schenking van aandelen met voorbehoud van vruchtgebruik
en medeondertekening door de reservataire
erfgenamen
Dit heeft tot gevolg dat de schenking buiten het nalatenschap valt,
zodat zij niet moet worden ingebracht noch worden ingekort.
21

• Schenking van de aandelen aan het 0%-tarief
Mits naleving van bepaalde voorwaarden kunnen aandelen in een
familiale vennootschap worden geschonken met vrijstelling van registratierechten.
Dit gunstregime heeft bovendien tot voordeel dat – bij uw overlijden
– enkel rekening wordt gehouden met de waarde van de aandelen ten
tijde van de schenking. De meerwaardeproblematiek is hier dus niet
aan de orde.
Erven aan 3%?
De vererving van een familiale onderneming (eenmanszaak of vennootschap)
kan onder bepaalde voorwaarden geschieden aan een
vlak tarief van 3% successierechten. Deze voorwaarden hebben onder
meer betrekking op het aandelenbezit op het ogenblik van overlijden,
de plaats van de zetel van de vennootschap, de persoonlijke exploitatie
van de onderneming door de overledene en/of zijn echtgenoot, en
eventueel samen met anderen het voortzetten van de activiteit van de
onderneming gedurende 3 jaar vanaf het overlijden. Onze adviseurs
successieplanning zullen deze strikte voorwaarden steeds onderzoeken
in een overnamedossier.
Richt een maatschap op: schenk maar behoud
de controle
De maatschap wordt regelmatig gebruikt als controlestructuur in
het kader van een successieplanning. Vaak bent u immers bereid om
goederen te schenken aan uw kinderen of aan andere personen, maar
wenst u hier tijdens uw leven nog de controle over te behouden. De
maatschap laat toe om tegemoet te komen aan deze behoefte. Zo
kan u ervoor opteren om de blote eigendom over bepaalde goederen
(vb. aandelen in uw vennootschap, geld, aandelenportefeuille,…) te
schenken aan de kinderen, waarna deze de blote eigendom en uzelf
het vruchtgebruik inbrengt in een maatschap. Wanneer u vervolgens
benoemt wordt tot statutaire zaakvoerder van deze maatschap,
maakt u zichzelf quasi onontslagbaar en kan u binnen bepaalde grenzen
tijdens uw leven zelf bepalen wat er met de geschonken goederen
zal gebeuren. Wanneer u en uw echtgenoot komen te overlijden,
wordendekindereneigenaarsvandegoederendiezichindemaatschap
bevinden zonder dat zij hierop successierechten verschuldigd zijn.
Ook andere combinaties zijn mogelijk met de maatschap.
22

In de praktijk
Optimalisatie bij Frans,
ondernemer met twee kinderen
De situatie
Frans, 61 jaar, heeft gedurende zijn leven een bloeiende onderneming
uitgebouwd. Hij heeft een zoon, Hans (36), en een
dochter Hilde (34). Frans wil vermijden dat bij zijn overlijden
een groot deel van zijn vermogen zou verdwijnen in handen
van de fiscus. Hij bezint zich over de mogelijkheid om de aandelen
van zijn vennootschap nu reeds over te dragen aan zijn
kinderen. Hij weet echter niet of ze beschikken over de nodige
managementkwaliteiten; hij wenst zelf nog de touwtjes in handen
te houden, zodat Hans en Hilde stelselmatig in het beheer
van de vennootschap kunnen groeien. Bovendien wil hij gedurende
zijn leven nog genieten van de dividenden die de vennootschap
zal uitkeren.
De mogelijkheden
Frans kan vooreerst zijn aandelen in de vennootschap schenken
aan zijn kinderen met voorbehoud van vruchtgebruik. Zo
behoudt hij de vruchten (dividenden) uit de vennootschap.
Vervolgens kan hij met Hans en Hilde een maatschap oprichten,
waarin hijzelf het vruchtgebruik inbrengt en de kinderen
de blote eigendom. Frans wordt aangesteld als statutaire zaakvoerder
van de maatschap, zodat hij niet ontslagen kan worden.
Als zaakvoerder van de maatschap neemt hij het beheer waar
van de aandelen in de familiale vennootschap en houdt hij zelf
de touwtjes in handen.
Deontologische aandachtspunten
Soms stuit het uitwerken van een successieplanning op deontologische
beperkingen voor bepaalde beroepsactiviteiten. Ook hier
weten wij raad mee. De praktijk leert immers dat wij, ondanks deze
hinderpalen, kunnen tegemoet komen aan de wensen van de klant.
23

3 |
Successieplanning
is een maatpak
“Zeker wel”. Dat is het antwoord op de vraag of u uw successieplanning
kunt optimaliseren. Dat is ook het antwoord dat bij elk van de
voorbeelden in deze brochure wordt gegeven. Ook uw vrienden en
kennissen zullen ervan getuigen. Velen konden met relatief simpele
technieken en ingrepen grote verbeteringen aanbrengen. De schenking
van roerende goederen, bijvoorbeeld, werd dankzij de lage
schenkingsrechten een courante techniek.
Toch is elke situatie anders. Zoals u leest in deze brochure, is uw
successie afhankelijk van de grootte van uw patrimonium, van
uw burgerlijke staat en van uw familiale situatie. En vooral van de
wensen die u zelf heeft: van de mensen die u wilt begunstigen, van
diegenen die u wilt beschermen, van diegenen die u liever niet wilt
begunstigen. Van de toekomst die u voor uzelf uittekent: misschien
wilt u wel schenken, maar toch enige controle bewaren.
Precies daarover kunnen de experts van SBB u informeren. Over hoe
u uw verschillende doelstellingen met elkaar kunt verzoenen. Over
hoe u zorgt voor bijkomende beschermingstechnieken en passende
garanties. Over hoe uw motieven en wensen in een juiste verhouding
aan bod kunnen komen in uw persoonlijke successieplanning. Kortom,
wij zorgen voor een regeling die u past als een maatpak.
Het eerste gesprek is kosteloos en vrijblijvend
Vanzelfsprekend wilt u het liefst vooraf weten wat we precies voor u
kunnen doen en wat het u zal kosten. We overlopen met u uw situatie
en luisteren naar uw vragen en verwachtingen. U krijgt meteen
een raming van wat u voor onze dienstverlening betaalt. Dit eerste
gesprek is kosteloos.
24

Stap 1 | Gegevens verzamelen
Gaat u met ons in zee, dan zetten we samen de eerste stap. Een gron-
dig uitgewerkte successieplanning begint met het verzamelen van alle
gegevens: uw huwelijkscontract, de verkoopwaarde van uw onroerende
goederen, de afgesloten verzekeringspolissen, uw aandelenportefeuille,
het huwelijksvermogensrechtelijk statuut van de goederen,… In samen-
spraak met u maken we een balans op van uw vermogen.
Stap 2 | Juridische & economische screening
Om te vermijden dat uw successieplanning in strijd zou zijn met
eerder aangegane engagementen, analyseren we uw gegevens grondig.
Zo kan uw huwelijkscontract de mogelijkheid tot schenken uitsluiten.
En moeten we ervoor zorgen dat de zeggenschap over bedrijfsecono-
mische (on)roerende goederen ten allen tijde door de juiste personen
kan uitgeoefend worden.
Stap 3 | Specifieke regeling opportuun?
In een derde fase gaan we na wie wat zou erven en hoeveel succes-
sierechten zij zouden betalen indien er niets wordt ondernomen. Die
resultaten toetsen we aan uw wensen. Zo wordt duidelijk voor welke
knelpunten uw successieplanning een oplossing moet bieden.
Stap 4 | Schets van mogelijke pistes
We bieden u een overzicht van de verschillende mogelijkheden die
aan uw wensen tegemoet komen en de technieken die we daarvoor
kunnen inzetten. Uiteraard hebt u het laatste woord. Aan u om te kie-
zen voor de piste die het best aansluit bij uw persoonlijke voorkeur.
Het is immers ùw successieplanning.
Stap 5 | Maatwerk van gekozen piste(s) en
uitvoering
Zodra u op basis van ons advies uw keuze heeft gemaakt, kan SBB
zorgen voor de concrete uitvoering ervan of voor de nodige ondersteuning.
Het opmaken van de schenkingsbrieven, het uitwerken van
de statuten van een maatschap, het voorbereiden van het huwelijkscontract,…
we helpen u er graag mee verder.
25

U wenst meer info?
Aarzel niet en neem contact met het SBB-kantoor
bij u in de buurt. De adressen vindt u hiernaast en op
www.sbb.be.
Brugge
Brecht Turnhout
Eeklo Beveren
Lier Geel Bree
Diksmuide
Lochristi
Gent St-Katelijne-Waver Diest Lanaken
Ieper Roeselare
Aalst
St-Truiden
Kortrijk Ternat Leuven Tongeren
Hoeilaart
Oudenaarde
Hoogstraten
Tielt
Schepdaal
Dienst successieplanning van SBB:
• successie@sbb.be
Alle rechten voorbehouden. Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen
mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de voorafgaande
en schriftelijke toestemming van de uitgever.
De redactie en de uitgever streven naar de betrouwbaarheid van de informatie opgenomen
in deze uitgave. Zij kunnen evenwel niet aansprakelijk worden gesteld voor
de informatie en de toepassing ervan. Evenmin zijn zij gehouden tot een resultaatsverbintenis
mochten bepaalde wijzigingen aan hun waakzaamheid ontsnapt zijn.
Deze uitgave werd geupdate in augustus 2012.
26
Sankt Vith

SBB in uw buurt
Hoofdzetel
Vuurkruisenlaan 2, 3000 Leuven
tel. 070/222 673 | fax 070/222 672
info@sbb.be
Antwerpen
Vaartstraat 79, 2960 Brecht
tel. 03/330 16 30
brecht@sbb.be
Antwerpseweg 10, 2440 Geel
tel. 014/56 29 80
geel@sbb.be
Desmedtstr. 8 bus 3, 2322 Hoogstraten
tel. 03/314 38 24
hoogstraten@sbb.be
Lintsesteenweg 27/1, 2500 Lier
tel. 03/480 20 92
lier@sbb.be
Mechelsesteenweg 109A,
2860 Sint-Katelijne-Waver
tel. 015/56 06 60
st-katelijne-waver@sbb.be
Kempenlaan 29, 2300 Turnhout
tel. 014/43 64 21
turnhout@sbb.be
Limburg
Peerderbaan 21, 3960 Bree
tel. 089/46 07 60
bree@sbb.be
Europaplein 43 bus 1, 3620 Lanaken
tel. 089/71 03 33
lanaken@sbb.be
Tongersestw. 100, 3800 Sint-Truiden
tel. 011/68 80 28
st-truiden@sbb.be
Aniciuspark 16, 3700 Tongeren
tel. 012/23 63 43
tongeren@sbb.be
Vlaams-Brabant
Staatsbaan 57, 3460 Diest (Bekkevoort)
tel. 013/33 44 57
diest@sbb.be
A. Biesmanslaan 16, 1560 Hoeilaart
tel. 02/657 58 73
hoeilaart@sbb.be
Vuurkruisenlaan 2, 3000 Leuven
tel. 016/24 51 59
leuven@sbb.be
Marktplein 3 bus 1-2, 1703 Schepdaal
tel. 02/532 25 42
schepdaal@sbb.be
Assesteenweg 100, 1742 Ternat
tel. 02/454 13 30
ternat@sbb.be
27
Oost-Vlaanderen
Moorselbaan 391, 9300 Aalst
tel. 053/78 35 42
aalst@sbb.be
Gentseweg 188, 9120 Beveren
tel. 03/760 10 30
beveren@sbb.be
Oostveldstraat 17, 9900 Eeklo
tel. 09/377 54 08
eeklo@sbb.be
Poolse Winglaan 2, 9051 Gent
tel. 09/243 89 70
gent@sbb.be
Denen 157, 9080 Lochristi
tel. 09/356 05 20
lochristi@sbb.be
Wortegemstr. 22, 9700 Oudenaarde
tel. 055/33 94 40
oudenaarde@sbb.be
West-Vlaanderen
Witte Molenstraat 45 B1, 8200 Brugge
tel. 050/40 48 80
brugge@sbb.be
Kasteelstraat 30, 8600 Diksmuide
tel. 051/50 08 33
diksmuide@sbb.be
Diksmuidseweg 95, 8900 Ieper
tel. 057/22 07 00
ieper@sbb.be
H. Verriestlaan 151, 8500 Kortrijk
tel. 056/24 17 20
kortrijk@sbb.be
Diksmuidsestw. 406, 8800 Roeselare
tel. 051/26 08 80
roeselare@sbb.be
Felix d’Hoopstraat 181, 8700 Tielt
tel. 051/42 61 11
tielt@sbb.be
Oostkantons
Malmedyer Straße 63, 4780 Sankt Vith
tel. 080/28 03 50
st-vith@sbb.be

www.sbb.be
SBB. Zeker van uw zaak
SBB is een accountants- en advieskantoor met
vestigingen in heel Vlaanderen. Onze medewer-
kers staan ten dienste van ruim 18.500 klanten
uit alle sectoren. Starters, zelfstandige onder-
nemers, vrije beroepen, VZW’s en KMO’s kun-
nen bij SBB terecht voor een volledige begeleiding
inzake boekhouding en accountancy, fiscaliteit,
juridisch en milieuadvies. Dankzij een centraal
uitgebouwde studiedienst, een solide IT-onder-
steuning en duidelijke prijsafspraken kunnen
klanten van SBB rekenen op een kwalitatieve en
performante dienstverlening.