hier - girugten

Het is een niet alledaags beeld: een herder,
drie bordercollies en ruim driehonderd
schapen in het centrum van Groningen.
Verbaasde fietsers en automobilisten
trappen op de rem en maken foto’s. De
schapen lijken er niet van op te kijken, die
lopen in stevig tempo door zonder blikken
of blozen. De schapen zijn onderweg naar
lekker grasland en laten zich niet afleiden
door auto’s of verbaasde voorbijgangers. De
kudde loopt snel voorbij en laat inwoners
vragend achter: “wat doen die schapen hier,
die horen toch op de Drentse heide?” Toch
lijken de schapen minder ‘out of place’ dan
je op het eerste gezicht zou denken. Een
stadskudde biedt veel voordelen.
Op dierendag interview ik de Groningse
stadsherder Bouke Arends. Voor het vierde
jaar onderhoudt de herder met zijn kudde
‘stadsschapen’ een groot deel van de bermen
in de stad. Deze wollige ‘grasmaaiers’
zijn onderdeel van het ecologisch beleid
van de gemeente. Schapen onderhouden
gras op een veel duurzamere manier dan
een reguliere grasmaaier. Door schapen
de bermen te laten begrazen verbetert
de structuur van de bodem. Zo neemt de
variëteit aan flora toe. Daarnaast helpen
de schapen bij het verstuiven van zaden.
Zaadjes blijven in de vacht of tussen de
hoeven zitten en vallen ergens anders
weer uit waardoor allerlei plantensoorten
zich verspreiden door de stad. Insecten
en diertjes die in het gras leven blijven
bespaard door de schapenhoeven. Wanneer
de kudde graast op een gebied waar
kwetsbare planten groeien dan worden deze
afgeschermd. Hierdoor blijven bijzondere
planten zoals de pinksterbloem, de paarse
Morgenster en knoopkruid bespaard.
De gemeente Groningen is in 2007
begonnen met dit project als onderdeel
van de missie van Groningen om de
duurzaamste gemeente van Nederland te
worden. Groningen is echter niet de enige
stad in Nederland waar deze alternatieve
grasmaaiers ingezet worden. Ook Zwolle,
Amersfoort en Gent (België) maken gebruik
van deze vorm van bermbeheer. Afgelopen
zomer nog zette Outdoor Breda, een hippisch
evenement, 270 schapen in om het terrein
in optimale conditie te krijgen De schapen
weten in tegenstelling tot een gewone
grasmaaier namelijk heel nauwkeurig het
gras onder de paardenhindernissen op te
knabbelen.
Jaarlijks trekt de schaapskudde van april
tot november door de stad. De kudde heeft
een vaste route die drie keer per seizoen
begraasd wordt. De graaslocaties bevinden
zich aan de buitenkant van de stad. De route
start in het voorjaar in het noorden van
de stad bij de wijk Reitdiep. Deze locaties
ten noorden van het Zernikecomplex zijn
geschikt voor de lammeren, die dan voor
het eerst in een drukke omgeving terecht
komen. Hierna worden Vinkhuizen, de Held
en het Jaagpad aangedaan, waarna de kudde
richting het zuiden trekt. Daar wordt de
kade van het Noord-Willemskanaal en een
gedeelte van Corpus den Hoorn begraasd en
trekken de schapen via de geluidswal in de
Wijert richting de Helperzoom. Wanneer dit
gedeelte klaar is loopt de kudde weer naar
het Reitdiep, een tocht van ongeveer 45
minuten door het centrum van de stad.
Het beroep van een schaapherder heeft een
stoffig imago. Herder Bouke Arends werpt
echter een heel nieuw licht op het beroep.
De gemeente Groningen vroeg hem om
dagelijks een klein verslag te geven van
zijn werkzaamheden. Met behulp van een
BlackBerry bericht Bouke nu dagelijks op
Twitter waar zijn kudde verblijft. Met ruim
750 volgers is hij de populairste herder van
ons land. Daarnaast maakt een stadsherder
het beroep van herder zijn weer zichtbaar
voor mensen. “Meneer, kan ik ook herder
worden?” is een vraag die Bouke regelmatig
hoort. “Dat is toch fantastisch, op deze
manier kan ik een hele nieuwe generatie
bewust maken”, zegt hij. Een stadskudde
heeft dan ook zeker een educatieve functie;
de dieren brengen de natuur dichterbij
de mensen. Gedurende het seizoen krijgt
de herder regelmatig schoolklassen op
bezoek en vertelt hij over het beroep en zijn
schapen.
Ook het werkveld van deze herder is niet
alledaags. In de stad moet Bouke rekening
houden met fietsers, voetgangers en auto’s.
Daarnaast is het moeilijker om een goed
stuk grasland te vinden. Vaak zijn het kleine
stukken graasland waar de schapen binnen
een halve dag uitgegeten zijn. Een schaap eet
ongeveer tien á twaalf kilo gras per dag. Dit
15.
houdt in dat hij acht liter water binnenkrijgt
en twee kilo voedingsstoffen. Je ziet een
schaap daarom nooit water drinken. Vorig
seizoen heeft de kudde ongeveer 100.000
kilo gras gegeten.
Het jaar 2011 was voor de schapen een
erg goed grasjaar. Door de gematigde
temperaturen en genoeg regen groeide het
gras erg snel en hadden de schapen veel
te eten. Een nadeel van de vele regen was
dat sommige plekken te nat waren om te
begrazen. Schapen zijn gesteld op Gronings
gras. De kleigronden vormen een voedzame
bodem voor goed gras, beter dan de
Drentse heidegronden. Door de voedzame
grond beschikt Bouke over een gezonde
schaapskudde, waarin de schapen een lang
leven kunnen leiden
Schapen zoeken voortdurend naar lekker
vers groen gras, waardoor de herder continu
nieuwe locaties moet zoeken. Twee of drie
keer per dag verhuizen de schapen naar een
nieuwe locatie. Het werk van de herder gaat
in dit seizoen zeven dagen per week door.
Een groot deel van de dag is Bouke bezig met
het opzetten en opruimen van netten om de
graaslocaties af te bakenen. ’s Avonds gaan
de schapen in iets wat Bouke ‘het nachthok’
noemt; een rustig en groot stuk weiland.
Een nachthok wordt een aantal nachten
achter elkaar gebruikt. Wanneer daar weinig
gras te eten is zijn de schapen onrustig en
willen zij vroeg weer op pad. Het beroep van
stadsherder kent dan ook lange dagen.
Bouke heeft bij het dagelijkse hoeden veel
steun van zijn drie bordercollies. Borre &
Jur kennen al wat jaren de kneepjes van
het vak, herder Bouke hoeft hen vrijwel
geen aanwijzingen te geven. De jonge
enthousiaste Cas is nog in opleiding en moet
bij zijn baasje aan de lijn. Cas is nu twee jaar
oud en heeft nog minstens één jaar training
nodig voor hij volledig mee kan draaien.
Bij het uitzetten van graaslocaties houdt
Bouke rekening met het verkeer. Wanneer
hij een fietspad moet doorsteken met
zijn kudde zal hij dit nooit om half 9 s’
ochtends doen. Maar ook met het nieuwe
hondenbeleid in de stad houdt hij rekening.
De schapen grazen soms in directe omgeving
van een uitlaatgebied en dat belemmert de
hondeneigenaren. Wanneer de schapen
weer verder getrokken zijn maakt Bouke het
gebied zo snel mogelijk weer toegankelijk
voor anderen. Hondeneigenaren hoeven
overigens niet bang te zijn om vervolgens