HOGESCHOOL VOOR WETENSCHAP & KUNST - Bart Meuris

littérairement intraduisible. Seulement, n’est-il pas fréquent qu’un fait extérieur nous
engourdisse ainsi dans un genre de pensées si imprécises qu’en réalité elles ne sont pas
des pensées, et qu’elles sont cependant quelque chose où on se complaît? Désir de
choses inexistantes, peut-être; et c’est bien là le domaine de la musique. (39)
Fauré hield van het vervagende, het vluchtige of het instabiele. Zijn kunst biedt weerstand aan
het exacte ontleden en categoriseren. Hij liet historici weinig concreets na over zijn houding
tegenover zijn eigen composities. Het is soms moeilijk om vat te krijgen op de gebruikte
technieken; ze schijnen te ontsnappen aan een analyse. Waardoor bereikt deze muziek haar
effect? Hoe bouwt dit oeuvre aan een consistent geheel van methoden en stijlkenmerken?
Caballero haalt Fauré’s woorden aan:
“Imagination, in turn, consists of trying to give expression to everything we could
want in the way of something better, everything that goes beyond [dépasse] reality.”
Thus, “art and music especially, consists of raising ourselves as far as possible above
what is.” (40)
Ryelandt sluit in zijn artikel ‘Comprendre la Musique?’ hier naadloos bij aan:
‘‘Dans les autres arts, la compréhension esthétique tient aussi, pour une large part, de
la sensibilité. Tant que nous n’avons saisi un poète que par notre intelligence, nous ne
l’avons pas vraiment compris. Il y a encore, et surtout, l’au-delà des mots qu’il nous
faut sentir, ce que l’auteur n’a pu que suggérer. L’émotion causée par un marbre ou
par une peinture d’êtres vivants ou d’un paysage, est bien souvent – si j’ose dire – audelà
de ce qu’on voit.’’ (41)
Ook een aantal aspecten van zijn persoonlijkheid, zoals de terughoudendheid om zich over
zijn persoonlijke drijfveren uit te laten en zijn houding als een diep gelovige man, zijn
verweven met ‘everything that goes beyond reality’ of ‘au-delà de ce qu’on voit’.
Opvallend zijn ook de muzikale termen die naar het vage en vluchtige verwijzen en die in de
nocturnes een aantal keren voorkomen: zo bevat de eerste nocturne een de aanduidingen
‘smorzando’ (m.19, 52, 71) en ‘très estompé’ (m.55). De tweede nocturne bevat ‘aistinet mais
un peu voilé’ (m.61). De derde, ‘smorzando’ (m.80). Het B-deel van de vierde nocturne
draagt de aanduiding ‘Vif et estompé’ (Songe d’une nuit d’été) (m.28).
Vanuit muziektheoretische hoek bekeken, blijkt de expressie van het raadselachtige en
onbepaalde ook uit de diffuse akkoordopeenvolgingen (de vijfde nocturne geldt hiervoor als
het meest duidelijke voorbeeld) en de behandeling van metrum en zinsbouw.
4.2. Behandeling van harmonie, metrum en zinsbouw
We verwijzen terug naar het artikel ‘Gabriël Fauré et l’évolution musicale’ (42) waarin
Ryelandt schrijft:
‘‘Il faut y admirer la séduction mélodique et la profondeur d’accent avec le
dépouillement progressif de l’écriture, surtout dans ses oeuvres pour piano, où il arrive
à suggérer de fort belles harmonies avec le moins de notes possible.’’
Het feit dat Ryelandt deze kenmerken herkent en benoemt, laat vermoeden dat hij er een
sterke affiniteit mee had. Hij omschrijft ze als:
‘verleidelijke melodische lijnen’. Deze bepalen de beweging van de muziek en
veronderstellen een verband met de behandeling van het metrum en melodie.
‘de soberheid van textuur, suggestieve en mooie harmonieën met een minimum aan
middelen’.
Ook Caballero komt tot een verwante maar meer uitgewerkte analyse van Fauré’s stijl en
deelt deze in, naar vier duidelijk te onderscheiden kenmerken: (43)
35