Kwaliteitsklassen en monitoring van de beheertypen Inhoudsopgave

Het duinzand van open duinen raakt geleidelijk ontkalkt door verzuring en uitloging; dit is
een natuurlijk proces. De ontkalking is een gevolg van productie van organische zuren door
planten en organisch materiaal. Vervolgens lost de kalk op in dit zure bodemvocht en spoelt
daarna de uit met het regenwater, maar ook door wegzijging van regenwater. Vanaf dat
moment zal er verzuring op gaan treden. Hoe snel dit proces verloopt is afhankelijk van
meerdere natuurlijke factoren:
- De hoogte van het kalkgehalte in het zand is van groot belang. Grofweg kan gesteld
worden dat de vastelandduinen ten zuiden van Bergen relatief veel kalk bevatten.
- De wind in open duingebieden legt in stuifkuilen nog niet ontkalkt zand bloot en verspreidt
nog kalkhoudend zand over het oppervlakkig ontkalkte zand. De duinen direkt aan de kust
staan onder grote invloed van de wind. Ook zeeschuim (saltspray) dat de duinen in waait is
een bron van bufferstoffen in de zeereep.
Verzurende neerslag onder invloed van luchtvervuiling (ook door stikstofdepositie), versnelt
het ontkalkingsproces.
Vaak treed oppervlakkige verzuring op, waarbij de pH in de bovenste 10 cm van de bodem
vrij ver kan dalen. In de (diepere) ondergrond blijft de pH wel op peil, waardoor een vrij
grote verticale gradiënt in zuurgraad kan ontstaan. Dit heeft vaak zijn weerslag in de
vegetatie, waar kalkminnende soorten naast acidofiele soorten voor kunnen komen.
Onder natuurlijke omstandigheden is de successie in het open duin een langzaam proces,
maar met grotere nutriëntbeschikbaarheid wordt deze successie versneld. Daardoor treedt
vergrassing (op duingraslanden) en vermossing (op open zand en schaars begroeide
pioniersituaties) van open duinen op. Zolang het duinzand nauwelijks humus bevat, is het
vermogen vocht en voedingsstoffen vast te houden gering. Mede door luchtvervuiling zijn
veel open duinen de afgelopen decennia verruigd.
Figuur. Ranges waarbij voor open duin kenmerkende vegetaties kunnen voorkomen voor zuurgraad
(pH) en nutriëntenrijkdom.
Kwaliteitsbepaling
Goed: indien minstens 50% van de oppervlakte zich voor zuurgraad en
voedselrijkdom binnen het bereik voor goed ontwikkeld bevindt.
Matig: indien niet voldaan wordt aan goed en minstens 50% van de oppervlakte
voor zuurgraad en voedselrijkdom zich minimaal binnen het bereik voor
matig ontwikkeld bevindt.
Slecht: indien aan bovenstaande criteria niet wordt voldaan.
83