W.Wissesstrjitte 15 * 8401 RE Gorredijk * 0513 466 448

Van: www.ouders.net
Straffen of belonen?
Gehoorzaamheid is uit, straffen ook. In de meeste Europese
landen staat gehoorzaamheid in de top 3 van opvoeddoelen.
‘Kinderen die niet willen, krijgen voor hun billen’ rijmden
ook onze (groot)ouders, overtuigd dat kinderen voor hun
eigen bestwil moesten worden bijgestuurd. Nu waarderen
we kinderen met een ‘eigen willetje’ positief.
In onze top 3 van opvoeddoelen staan eerlijkheid,
zelfstandigheid en zelfvertrouwen. Kinderen moeten
opgroeien tot zelfstandig denkende mensen met een
kritische geest. Daar hoort gebruik van macht als ouder en
straf niet bij. Of levert onderhandelen zonder straffen juist
grenzeloos gedrag op? Een aantal visies op straffen en
belonen op een rij.
Overlegmodel
In moderne opvoedmethodes zoals de ‘Gordon Methode’ en
‘Triple P’ komt het woord straf niet voor. Straf werkt wel -
althans op korte termijn - maar dat wil nog niet zeggen dat
het goed is, vond de Amerikaanse ontwikkelingspsycholoog
Thomas Gordon (1918-2002), zie www.gordontraining.nl.
Het schaadt de relatie met je kind omdat straf gebaseerd is
op macht. Machtsuitoefening vergroot de afstand tussen jou
en je kind, je hebt als ouder minder invloed en een kind dat
veel straf krijgt ontwikkelt een negatief zelfbeeld.
Beloning ziet hij eveneens als een vorm van
machtsuitoefening omdat het vaak gebeurt in sfeer waarin
het kind pas een beloning krijgt als het iets voor de ouder
doet. Beloningen zonder eisen: “Jongens, als we klaar zijn
met opruimen gaan we een ijsje halen” dragen in zijn ogen
wel bij aan een goede sfeer. Conflicten worden in deze
methode opgelost met een overlegmodel in 6 stappen.
Ouder en kind definiëren het conflict in termen van -
wederzijdse - behoeften en gaan daarna samen een
oplossing bedenken, beoordelen, kiezen en evalueren.
Gordon ontwikkelde de bekende opvoedcursus ‘Effectief
omgaan met kinderen’ toen hij als hulpverlener werkte met
probleemjongeren en hun ouders wilde helpen om beter met
hen te communiceren.
Logische consequenties
‘Triple P’ - van origine een Australisch programma voor
opvoedondersteuning - wint terrein in ons land en is
bedoeld voor alle ouders. Maar ook deze methode ontstond
uit de behoefte om ernstige emotionele en
gedragsproblemen bij kinderen te voorkomen, zie
www.positiefopvoeden.nl. Het woord ‘straf’ heeft een
negatieve lading en dat past niet bij positief opvoeden, de
basis van het programma.
In plaats van straf hanteert de methode een aansprekende
discipline waarbij kinderen langzaamaan leren zelf
verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag. In plaats
van straf krijgt het kind te maken met logische
consequenties die passen bij gedrag dat je als opvoeder niet
9
wilt zien (gooit een kind met speelgoed dan benoem je dat
speelgoed door de kamer gooien niet mag. Gaat het kind
toch door dan zeg je: ‘Ik heb je gevraagd te stoppen, dat is
niet gelukt. Nu leg ik het speelgoed weg. Straks mag je het
opnieuw proberen)’.
Ouders en kind gelijkwaardig
Emmeliek Boost van de Opvoeddesk vertaalde voor haar
boek Opvoeden, geniet ervan talloze opvoedtheorieën in
praktische adviezen, gerubriceerd naar leeftijd. Het boek is
alleen verkrijgbaar via haar website www.opvoeddesk.nl.
Daar kunnen opvoeders ook online vragen stellen. In de top
10 van meest gestelde vragen staat straffen en belonen op
de 2de plaats.
Straffen is bij haar evenmin favoriet. Kinderen leren niets
positiefs van kritiek, waarschuwen of dreigen met straf, in
haar ogen. Je verzandt slechts in een negatieve spiraal.
Door meer te accentueren wat goed gaat leert je kind
begrijpen wat je van hem verwacht en verander je van
politieagent naar coach. Om kinderen op het goede spoor
te krijgen hanteert ze technieken uit de ‘Gordon Methode’,
het actief luisteren en ik-boodschappen gebruiken.
Uitgangspunt is dat ouders en kind gelijkwaardig zijn.
Onderhandelen altijd effectief?
Hoewel positief over opvoedmethoden die ouders leren dat
er meer opvoedmiddelen zijn dan straffen en belonen, is
pedagoog en zelfstandig adviseur Peter Cuyvers het oneens
met collega’s die opvoeden vanuit gelijkwaardigheid
propageren. Hij verzet zich tegen een optimistisch
mensbeeld dat kinderen alleen goede elementen bevatten.
Fouten worden dan automatisch geïnterpreteerd als gevolg
van een gebrekkige opvoeding. Maar kinderen hebben soms
weinig zelfbeheersing. Die moeten leren zich aan regels
houden.
De huidige roep in de samenleving om strengere straffen
ziet hij als een reactie op een te softe opvoedpraktijk. Juist
vanwege de cultuur om weinig te straffen en alsmaar te
onderhandelen met jongeren gaan misdragingen maar door
en moet er uiteindelijk juist veel worden gestraft.
Cuyvers definieert straf als een passende reactie op een
opzettelijke overtreding. Maar ook als een manier om
onvrede kenbaar te maken en als compensatie voor onrecht
dat je iemand hebt aangedaan. Kinderen zelf vinden dat
heel logisch, stelt Cuyvers. In zijn onderzoeksrapport op
http://www.ouders.nl/mopv2010-wiezoetis.htm staat veel
over wanneer en hoe ouders straffen en belonen.
Hoe denkt u hierover?
Discussieer mee op onze Linkedin groep ‘OUDERS &
COO: school en thuis, het beste voor het kind!’ via
www.linkedin.com. Dit webartikel hoort bij een uitgebreid
artikel over dit thema in OUDERS & COO·Magazine 2
2011. Via de button 'Bestellen' kunt u dit magazine
ontvangen.