AMOK-procedure Elke seconde telt - Federale politie

AMOK-procedure
ELKE
SECONDE
TELT
Ons land heeft gelukkig nog geen ervaring
met dolle schutters die in een school
zoveel mogelijk slachtoffers willen maken,
uit wraak of gewoon om een beetje aandacht te
krijgen. Als we er toch mee te maken zouden krijgen,
kunnen politiediensten maar beter voorbereid
zijn. Er wordt aan een omzendbrief gewerkt
waarin de minister van Binnenlandse Zaken
iedere politieambtenaar die met het fenomeen
in aanraking kan komen, verplicht een gepaste
opleiding te volgen.
Tekst Saskia Van Puyvelde
Fotografie Lavinia Wouters
inforevue 012011 p29
DENDERMONDE – Op vrijdag 23 januari
2009 fi etst Kim De Gelder naar het kinderdagverblijf
Fabeltjesland. In zijn hoofd
zit er maar één gedachte: kindjes naar het
leven staan. Juist zij zijn de zwaksten in
onze maatschappij. Alles wijst erop dat
hij een week eerder al een bejaarde vrouw
om het leven bracht. Eenmaal hij binnen
is in het kinderdagverblijf, wil hij zoveel
mogelijk slachtoffers maken. Eén verzorgster
en twee kindjes overleven het drama
niet. Korpschef Paul Putteman herinnert
het zich nog alsof het gisteren was. “In
ons land was dit soort drama nooit eerder
vertoond; in de VS, Canada en Duitsland
bijvoorbeeld hebben ze er al meermaals
mee te maken gehad. Niet alleen scholen,
maar ook winkelcentra en in dit geval een
crèche, kunnen een doelwit zijn.” Op vraag
van de voorzitter van de Vaste Commissie
van de lokale politie (VCLP) en de commissaris-generaal
van de federale politie
stelt de korpschef eind 2009 een werkgroep
samen om een tactisch concept uit
te werken rond ‘school shooting incidents’
en om aanbevelingen te doen inzake preventie
rond dit fenomeen 1 . Ondertussen is
er hard gewerkt.
Een Maleis begrip
In de werkgroep zetelen ongeveer 25
vertegenwoordigers van zowel lokale als
federale politie, alsook een personeels-
...

p30 inforevue 012011 . AMOK-procedure
...
lid van de Federale Overheidsdienst
Volksgezondheid. Zij kozen voor de term
‘AMOK’-situatie omdat de term ‘school
shooting incident’ een vlag is die niet de
volledige lading dekt. Hoofdcommissaris
Putteman: “De situatie waarin een persoon
zeer gewelddadig optreedt in het
wilde weg en zoveel mogelijk slachtoffers
probeert te maken, doet zich vaak
in scholen voor, maar kan net zo goed in
bedrijven of winkelcentra plaatsvinden.
Daders kunnen vuurwapens ter hand
“
Paul Putteman
De klassieke procedures
duren te lang en geven de
dader(s) te veel tijd om nog
meer slachtoffers te maken
nemen, maar ook messen of soms zelfs
explosieven kunnen worden gebruikt. De
keuze van de werkgroep voor het woord
AMOK heeft twee redenen: in de eerste
plaats is het een Maleis begrip dat voor
een moorddadige aanval staat, namelijk
een persoon die zonder provocatie een
groep mensen aanvalt met het doel ze te
doden. In de tweede plaats hanteert men
ook in Nederland en Duitsland dit begrip,
wat betekent dat de defi nitie in de drie
landen dezelfde is, als deze defi nitie ook
in België wordt gekozen.” Het voorstel van
deze defi nitie luidt: een AMOK-situatie is
die situatie waarbij een persoon of personen
op een bepaalde locatie de daar
aanwezige personen aanvalt (aanvallen)
en zoveel mogelijk slachtoffers tracht(en)
te maken, zonder zich daarbij te verschansen
of gijzelaars te nemen. Het ligt voor
de hand dat het de bedoeling moet zijn
om de dader(s) zo snel mogelijk te doen
ophouden en een einde te maken aan het
incident. Hoofdcommissaris Putteman:
“De klassieke procedures waarbij de tussenkomst
van de speciale eenheden wordt
gevraagd en de politiediensten een perimeter
rond het gebouw innemen, duren te
lang en geven de dader(s) te veel tijd om
nog meer slachtoffers te maken.”
Ieder zijn rol
“Alles begint echter wanneer een hulpoproep
bij het Communicatie- en informa-
tiecentrum (CIC) binnenkomt”, gaat de
korpschef verder. “Daar heeft de calltaker
de belangrijke taak om het incident correct
in te schatten door de juiste vragen
te stellen. Gaat het wel degelijk om een
AMOK-daad of eerder om een klassieke
gijzeling of een wilde schutter die zich
verschanst heeft? Voldoende inlichtingen
inwinnen om de juiste beoordeling
te maken, is een kritieke succesfactor in
het kader van de eerste informatie die
kan worden gegeven aan de ploegen op
het terrein. Daarom zullen de leden van
de CIC’s een vorming krijgen, die op dit
moment in ontwikkeling is. Waarschijnlijk
wordt het een cursus van een halve dag,
die dit jaar nog van start zou moeten
gaan.” Ook voor de eerstelijnspolitiemensen
die als eersten ter plaatse komen,
wordt een specifi eke opleiding voorzien.
Zij worden rechtstreeks geconfronteerd
met het drama dat zich afspeelt en moe-
ten de situatie correct kunnen inschatten
en snel beslissen over de te volgen stappen
om te proberen de ‘dolle schutter’
zo snel mogelijk uit te schakelen en zo
het aantal slachtoffers te beperken. Zij
moeten bovendien de situatie permanent
beoordelen. “Het personeel op het terrein
zal worden opgesplitst in contactteams en
reddingsteams”, volgens de korpschef. “De
contactteams treden kordaat en direct op
en hebben als prioriteit het stoppen van
de dader in zijn handelen. Het concept
is gebaseerd op een tweemansformatie,
omdat interventieploegen doorgaans uit
twee personen bestaan, met als variante
een driemansformatie. Het verdient aanbeveling
dat op federaal niveau voor alle
tactische procédés een werkwijze wordt
bepaald die ook in de politiescholen
onderwezen wordt.” Daarnaast zal de
politie er zo vlug mogelijk voor moeten
zorgen dat de dringende medische hulpverlening
in veilige omstandigheden kan
verlopen. Als de contactteams contact
hebben met de dader, maar het gevaar in
het gebouw nog niet geweken is, kunnen
reddingsteams worden gevormd. Het gaat
om teams van drie à vier personen die
opgesplitst worden in een beschermingselement
en een evacuatie-element, dat
de slachtoffers evacueert naar de voorwaartse
medische post (VMP), waar de
medische discipline de eerste zorgen kan
toedienen. “De coördinatie tussen beide

teams en het inwinnen van informatie is
in handen van één leidinggevende, in het
beste geval twee”, nog volgens de korpschef.
“Hun prioriteit ligt bij het vormen
en coördineren van contactteams en het
overmeesteren van de dader. Vervolgens
moeten zij ook aandacht besteden aan de
inzet van reddingsteams, het evacueren en
sweepen van het gebouw - met aandacht
voor de snelle medische hulpverlening -,
het innemen van de verschillende perimeters,
het opvangen en beveiligen van
geëvacueerde slachtoffers enz. Voor deze
laatste aspecten kan de politie terugvallen
op het gemeentelijk algemeen nood- en
interventieplan of op een op te stellen bijzonder
nood- en interventieplan. De coördinator
is liefst een offi cier of een lid van
het middenkader, maar kan ook iemand
van het basiskader zijn in kleine politiezones
buiten de kantooruren bijvoorbeeld.”
Aangepaste vorming
Op basis van buitenlandse ervaringen
en wat in de werkgroep besproken werd,
heeft de werkgroep, met de bijzondere
steun van de speciale eenheden van Gent
(CGSU/POSA), een tactisch procédé voor
de contact- en reddingsteams en een
tweedaagse opleiding hierrond uitgewerkt.
Links: Korpschef Paul Putteman voor
het intussen gesloten kinderdagverblijf
Fabeltjesland in Dendermonde. Het
drama dat zich hier afspeelde, gaf
de aanzet tot het ontstaan van de
AMOK-procedure.
Boven: Een blijvende herinnering aan
23 januari 2009. In de gedenksteen
zitten afdrukken van kinderhandjes
en knuffels verwerkt.
Alle operationele personeelsleden – en
zeker deze in de eerstelijnsdiensten –
zouden deze opleiding inzake AMOKprocedures
moeten volgen, met jaarlijks
een training van een halve dag. “Het zijn
de specialisten geweldsbeheersing die
deze tactische procédés aan het operationele
personeel zullen moeten bijbrengen”,
zegt de korpschef nog. “Er wordt hiervoor
in drie fasen gewerkt. De eerste fase is
afgerond, namelijk de vorming van de specialisten
geweldsbeheersing van de provinciale
scholen. Deze opgeleide specialisten
zijn sinds half februari op hun beurt
gestart met de tweede fase: de vorming
van de specialisten geweldsbeheersing die
zich bij de lokale en federale politiediensten
bevinden. In de derde fase tot slot
gaan de specialisten geweldsbeheersing
de operationele personeelsleden vormen
die zich in hun korps of dienst bevinden.
Het pedagogisch pakket voor de opleiders,
dat uit een cursus, videomateriaal en een
powerpointpresentatie bestaat, is ondertussen
klaar.” Voor de vorming van de offi -
cieren die met een AMOK-situatie geconfronteerd
zouden kunnen worden, staan er
dit jaar nog ongeveer vier sessies op het
programma, die telkens uit één themadag
bestaan. Het aantal te vormen leden van
AMOK-procedure . inforevue 012011 p31
het middenkader daarentegen is dermate
groot, dat een andere aanpak wordt voorgesteld.
Zij zouden een (voortgezette)
opleiding krijgen die via de provinciale
scholen wordt georganiseerd. “Maar ook
alle personeelsleden van het basis-, midden-
en offi cierskader die in opleiding
zijn, moeten met de AMOK-procedure
vertrouwd raken. Dat betekent dat de
politiescholen hun leerprogramma in de
basisopleiding zullen moeten aanpassen.
Bovendien is het uitermate belangrijk dat
alle tactische procédés uniform worden
gemaakt en op een eenvormige manier
worden onderwezen in alle politiescholen.
Dit moet verzekeren dat korpsen zonder
problemen kunnen samenwerken.”
Partners
“Hoewel AMOK-situaties zich niet enkel
in onderwijsinstellingen voordoen, zijn
de scholen toch een bevoorrechte partner
waarmee afspraken moeten worden
gemaakt”, besluit de korpschef. “Scholen
kunnen technopreventieve maatregelen
nemen en noodplannen opstellen
in samenwerking met de hulpdiensten.
Daarom zal er dit jaar met de schoolsector
een werkgroep worden opgericht. Ook
naar de departementen volksgezondheid
en welzijn toe zouden we aanbevelingen
kunnen doen, net zoals die voor de media
interessant zouden zijn.” ❚
1 Lees meer over het project-AMOK in Infodoc
170 van oktober 2010.