dorp - Vereniging kleine kernen Noord-Brabant

twee nieuwe dorpslandschappen
De dorpslandschappen die in dit hoofdstuk worden behandeld staan aan de vooravond
van een grote verandering. Wekerom en Winssen krijgen te maken met processen
van buitenaf die zo ingrijpend zijn dat een heroriëntatie van het hele dorpslandschap
noodzakelijk is.
In de economie van Wekerom is een belangrijke rol weggelegd voor de varkens- en
kalvermesterij. Op die bedrijfstak richt zich het reconstructiebeleid voor de Gelderse
Vallei. Wat voor inkomstenbron komt ervoor in de plaats en wat betekent dat voor het
landschap?
Bij Winssen is een grote zandwinning gepland. De honderden hectaren metende
plassen die hiervan het gevolg zijn, plaatsen het dorp in een nieuwe omgeving. Welke
kansen biedt dat voor het dorp en wat voor landschap kan een zandwinning opleveren?
De ideeën voor Winssen zijn ontleend aan een gestrande studie, die in 2002 werd
verricht in opdracht van de provincie Gelderland en de gemeente Beuningen 1 .
De dorpen zijn ongeveer even groot en hebben al een flinke forenzenbevolking.
dorpsontwikkelingsplan
De studies zijn eerste aanzetten tot een dorpsontwikkelingsplan. Geschetst wordt
hoe de transformatie zijn beslag kan krijgen. Daartoe worden de economische
rol van dorp en buitengebied, de waterhuishouding, netwerken, bebouwings- en
beplantingspatronen opnieuw overdacht.
Een dorpsontwikkelingsplan is teamwork van bewoners en vakmensen. Zij moeten
kennis hebben van de historie van het dorp, de sociale netwerken, de ruimtelijke
opbouw en belangrijke ontwikkelingen die spelen. Het maken van een dergelijk plan is
een interactief proces.
Voor de Drentse dorpen Anerveen en Nieuw Buinen zijn onlangs dorpsontwikkeling
splannen gemaakt, genaamd Dorp2000anno 2 . Dorp2000anno kent drie projectfasen:
‘bottom-up’, een onderzoek van dorpsbewoners naar de kwaliteiten van hun
leefomgeving, ‘top-down’, de waarde die deskundigen aan het landschap toekennen
en de toetsing van beleidsvoornemens op hun gevolgen voor het landschap, en ‘de
verbinding’, waarin door participatief ontwerpen belevingsonderzoek, landschapsvisie
en beleidskader tot een dorpsomgevingsplan worden samengesmeed. Het
dorpsontwikkelingsplan is de verdere uitwerking van de ruimtelijke visies die in de
oostelijke provincies zijn gemaakt. Gelderland kent ‘kernen met visie’ en Overijssel
‘dorpen in het groen’ en ‘kernen met pit’. Deze projecten moeten het doen met
beperkte professionele ondersteuning en met geringe financiële middelen voor de
uitvoering. Het zijn projecten die het verdienen uit de kinderschoenen te raken.
Het dorpsontwikkelingsplan is integraal. Het houdt rekening met processen die het
dorpslandschap beïnvloeden. Zijn er grote veranderingen gaande in de landbouw,
is recreatie in ontwikkeling of staat de bedrijvigheid in het dorp onder druk? Door
onomkeerbare processen en gewenste ontwikkelingen in kaart te brengen, ontstaat
een beeld van de kansen voor een dorp. Een ‘bottom-up’ benadering is eigenlijk per
definitie integraal. Bewoners kennen hun dorp in zijn alledaagse samenhang. Zij weten
dingen die deskundigen ontgaan.
1 Winssen, zand en water, december 2002, door Zijaanzicht en Habets Stedenbouw
2 Dorp2000anno, door H.Elerie en W.Foorthuis 2003
9
twee nieuwe
dorps-
landschappen
155