Hoogerbrugge Marloes _ Paper.pdf - PlanDag

ander voordeel van stedelijke netwerken is dat zij vaak niet de problemen van grote steden kennen,
zoals congestie, criminaliteit en milieuvervuiling (Parr, 2002). In het Vlaamse groenboek ruimte wordt
de “menselijke maat” van polycentrische stedelijke regio’s geprezen. Door samenwerking op het
metropolitane schaalniveau kunnen steden een efficiëntieslag maken door verschillende diensten en
producten samen aan te bieden en/of op elkaar af te stemmen. Samen sterk, krachten bundelen, één
plus één is drie: allemaal krachtige termen maar in de praktijk is het nog niet zo eenvoudig om een
netwerk van meerdere steden optimaal te laten functioneren. De vraag blijft hoe nabijgelegen steden
kunnen uitgroeien tot een metropool en, door middel van het stedelijke netwerk, optimaal profijt van
elkaar kunnen hebben. Dit paper bespreekt het proces van metropoolvorming dat beschrijft hoe een
betrekkelijk losse verzameling van nabijgelegen middelgrote en kleine steden steeds meer functioneel,
cultureel en bestuurlijk geïntegreerd raakt. De aanname is dat een vergaande integratie van de steden
een positieve invloed heeft op het presteren van de metropoolregio als geheel. Door het proces van
metropoolvorming in drie Europese stedelijke regio’s te analyseren wordt er ingegaan op de vraag hoe
metropoolvorming in de praktijk werkt. Hoe kunnen steden en dorpen samen een robuust en
veerkrachtig stedelijk netwerk realiseren en welke rol kunnen bestuurders en beleidsmakers hierin
spelen? Op basis van een kwalitatieve case studie analyse wordt het proces van metropoolvorming in
drie Europese regio’s geanalyseerd: de Zweedse metropoolregio Linköping-Norrköping, de Poolse
regio Gdansk-Gdynia en de Nederlandse metropoolregio Rotterdam-Den Haag. Dit paper is
gebaseerd op eerder onderzoek in het kader van de kennis- en onderzoeksagenda “Polycentric
Metropolitan Areas” van het European Metropolitan network Institute (EMI, 2012). De agenda is het
resultaat van een uitgebreide literatuurstudie, een enquête uitgezet onder honderd Europese
stedelijke regio’s en aanvullend case studie onderzoek naar zes Europese regio’s.
Metropoolvorming
De integratie tussen steden bepaalt in hoeverre zij gebruik maken van elkaars nabijheid. Steden
kunnen op verschillende manieren met elkaar integreren (Champion, 2001). Een centrale stad kan
geleidelijk de omliggende steden opnemen in haar invloedssfeer (incorporatiemodel) of verschillende
steden kunnen integreren tot één stedelijk netwerk (fusiemodel). In dit paper ligt de nadruk op het
laatst genoemde model. Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen drie verschillende dimensies
van integratie: functionele, culturele en institutionele integratie (European Metropolitan network
Institute, 2012). De functionele integratie richt zich op de functionele relaties tussen de steden. Hierbij
wordt er gekeken naar de relaties of stromen van mensen, goederen, diensten, geld of informatie. De
culturele dimensie van integratie richt zich op de identificatie van bewoners en bedrijven met de
metropool en de mate waarin zij zich onderdeel van een regio voelen. De institutionele dimensie richt
zich op de regionale samenwerking en afstemming. In hoeverre werken publieke maar ook private
partijen met elkaar samen? De veronderstelling is dat de drie dimensies niet los van elkaar staan,
maar dat zij met elkaar samenhangen. Ter illustratie: een nieuwe lightrail connectie kan voor meer
regionale activiteiten en netwerken zorgen (functionele integratie) en de kans vergroten dat bewoners
en bedrijven zich steeds meer gaan identificeren met de metropoolregio (culturele integratie). Voor
bestuurders en beleidsmakers kan dit een signaal zijn voor een groeiend draagvlak voor regionale
afstemming en samenwerking (institutionele integratie). Gevolg is dat de instituties meer kunnen
inzetten op projecten en strategieën die de culturele en institutionele integratie bevorderen. Door het
veronderstelde versterkende effect dat de drie dimensies van integratie op elkaar hebben, kan het
proces van metropoolvorming schematisch weergegeven worden met een spiraal (zie figuur 2). Voor
beleidsmakers en bestuurders is het een uitdaging om in de opwaartse spiraal van metropoolvorming
te geraken om op deze manier optimaal te profiteren van de voordelen die metropoolvorming biedt.
2