Stoa - Klassieke Kring

HET STOICISME
stichter = Zenoon
‘tweede stichter’ = Chrusippos
leerling: Diogenes
Christensen: Stoïcisme is gebaseerd op Aristoteles, want:
stoïcisme -> monisme: de hele kosmische werkelijkheid is één ousia of wezenheid.
De werkelijkheid is het enige subject van alle hoedanigheden en veranderingsprocessen.
Ons onderscheid tussen dingen in de wereld, berust op de manier waarop we met de kosmos
te maken krijgen, niet op de werkelijkheid van de kosmos zelf.
1. fysica
- samenhang
- coherentie
filosofie = een systeem: samenhangend
een systeem van technische wetenschappen met intrinsieke stabiliteit (door samenhang)
driedeling:
- logica
- fysica
- ethiek
epicurisme en stoïcisme = naturalistische aanpak van de ethische vraagstelling
= eudaimonie: zielerust, geestelijke onverstoordheid
(ataraxia en apatheia)
Epicurus: mensen bevrijden van hun angsten
Zenoon: mensen overtuigen van de zinvolheid van hun bestaan
- enkel lichamen zijn
- de werkelijkheid is een samenhangend, zinvol georganiseerd en interactief geheel
interactiviteit vereist dat al wat is, iets kan doen of ondergaan
dus: passief en actief zijn de twee basisbegrippen van de Stoïcijnse fysica
actief = het scheppende: logos, god, zeus, natuur, fatum, ...
passief = stof
samen vormen ze een onverbrekelijke eenheid die de kosmische substantie (ousia) is
oorzaak en gevolg vereisen lichamelijk contact
aangezien de wereld geschapen is door een god, moet er contact tussen die twee geweest zijn
en is god dus stoffelijk
daarom ook is de wereld levend
wereld = vuur of pneuma
vitalisme
de wereld leeft – de wereld kan dus ook sterven: wereldbrand

Hoe kan in een wereld die zelf leeft, en vol is, al wat er op en in leeft bestaan?
antwoord: doctrine van het totale mengsel
Twee of meer stoffen of lichamen kunnen zich met elkaar vermengen zodanig dat ze in elkaar
opgaan, maar hun eigenheid behouden: in de goddelijke logos is dit het pneuma
het pneuma in de trap van de natuur:
- levensloze dingen: het pneuma van de wereld is de samenhoudende kracht hiervan
- planten: worden door pneuma samengehouden én hebben groeikracht
- dieren: worden samengehouden, hebben groeikracht én bewegingskracht
- mensen: samengehouden, groeiend, bewegend én rationeel denken
Teleologie:
de wereld is niet alleen levend, maar ook rationeel:
daarom zijn alle gebeurtenissen zinvol.
De natuurstudie is bedoeld om de kosmische zinvolheid van de goden te ontdekken:
de teleologie is dus gelijk aan theologie
De wereld is het product van goddelijke leiding en planning -> goddelijke Voorzienigheid
= de loop van de natuur
gevolg: alle opeenvolgende werelden moeten exact dezelfde zijn, anders zou het betekenen
dat ofwel wat er eerder gebeurde niet helemaal het juiste of het zinvolste was, of dat wat nu
gebeurde fout is.
DETERMINISME
Enige menselijke vrijheid (ethiek): als hond aan stootkar: tegenstribbelen of gemakkelijk
maken naar het lot
2. kennis en taal
Het criterium van de werkelijkheid -> kentheoretische grondslagen
Kennisleer:
de geest is bij de geboorte een onbeschreven blad
empirisme
maar enkel kataleptische impressies tellen
= extra-duidelijke, evidente, heldere en dus cognitieve impressies
elke impressie wordt in de geest onderworpen aan een beoordeling of instemming door onze
(natuurlijk verworven) rationele preconcepties en eerdere ervaringen.
Elke nieuwe opgenomen impressie wordt dan weer zelf een preconceptie.
3. ethiek
menselijke goedheid of voortreffelijkheid = het zich conformeren aan de natuur
dus: Diogenes van Sinope wijst alle conventionele gedragsregels af met het doel van een
terugkeer naar de natuur -> “schaamteloosheid”

stoïcisme: aangezien de werkelijkheid een levend en denkend wezen is zoals de mens,
moet de mens leven in overeenstemming met de natuur.
goed en slecht leven enkel binnenin de mens. Zodoende is enkel goed en slecht wat moreel en
immoreel is. Alle dingen extern aan de mens zijn noch goed noch slecht, maar ‘onverschillig’.
De enige oorzaak van eudaimonia is deugd. Deugd komt uit jezelf. Geluk is dus uitsluitend
door jezelf te bewerkstelligen en ongeluk is uitsluitend je eigen schuld.
MAAR in de onverschillige externe dingen kan een onderscheid gemaakt worden tussen wat
verkieslijk of verwerpelijk is.