Deel III: Met de fiets door Vlaanderen (.pdf) - Expertisepunt

22
2.1.Inleiding
De sociale economie-ondernemingen kunnen niet vermijden dat
iemand zich een lekke band rijdt. Maar deze band snel en professioneel
herstellen, dat is de uitdaging waar ze elke dag voor willen
staan. Het brede netwerk aan fietsondernemingen en fietspunten
voorziet in een steeds groter aantal fietsservicepunten,
verspreid over heel Vlaanderen, Brussel, en in de toekomst ook
Wallonië.
In 2007, bij de opstart van de fietspunten, maakte Vosec een
volledige inventaris op van de fietsactiviteiten binnen de sociale
economie in Vlaanderen en Brussel. Deze inventaris had als doel
het aanbod van fiets en sociale economie in Vlaanderen volledig
in kaart te brengen. Bij het begin van de rondgang merkten we
op dat de gecontacteerde ondernemingen wel wisten dat er op
dit vlak zeer veel gebeurde, maar dat niemand een overzicht kon
geven van het precieze aantal ondernemingen, waar deze gesitueerd
waren, en zelfs niet welke diensten en producten ze konden
leveren.
Het overzicht hieronder is het resultaat van deze inventaris, en
levert een interessant beeld van wat de sector te bieden heeft, en
wat de precieze omvang was van de fietsactiviteiten eind 2007,
begin 2008. Eveneens is het mogelijk om de link te leggen met
de fietsservicepunten, en maakt deze inventaris het potentieel
voor de versterking van het servicenetwerk duidelijk zichtbaar.
De cijfers spreken voor zich:
p 52 ondernemingen, op meer dan 200 locaties
(of contactpunten) met een fietsaanbod in de sociale economie
p 65 fietsenateliers
p tewerkstelling van meer dan 600 doelgroepmedewerkers
(425 VTE) en meer dan 122 omkaderingsmedewerkers
(85 VTE)
p meer dan 19.000 fietsen in verhuur en leasing
p meer dan 20.000 stallingen in beheer
p jaarlijks meer dan 50.000 herstellingen
p aanbod van de 65 fietsenateliers
p fietsverhuur: 36
p fietsherstel: 33
p onderhouden fietsenstallingen: 17
p assemblage van fietsen: 30
p verkoop van fietsen: 30
2.2.Parameters
Een inventaris opstellen vraagt om een aantal duidelijk afgebakende
parameters.
1. Ondernemingen, fietsateliers en contactpunten
Bij het screenen van de organisaties werd er in de eerste plaats
gekeken naar projecten met een fietsatelier en dus naar de mogelijkheid
om fietsen te herstellen (65 fietsateliers).
Ten tweede kan men de locaties waar de klanten ontvangen worden
in beeld brengen. Daar worden de diensten aangeboden zonder
dat het herstel daar effectief plaatsheeft. Dit gebeurt in meer
dan 200 contactpunten. Deze plaatsen hoeven niet per definitie
dezelfde te zijn. Zo kan één centraal fietsenatelier de fietsen
produceren en herstellen voor een aantal verhuurpunten of een
aantal kringloopwinkels.
Het derde niveau is het niveau van de onderneming (52 ondernemingen).
Zo kan één onderneming verschillende ateliers hebben
en zelfs nog extra contactpunten. Deze nuance verklaart het
verschil tussen de 52 ondernemingen en de 200 locaties.
2. Personeel
In de cijfers die volgen, wordt enkel het aantal personen (of het
VTE) meegenomen dat effectief met fietsen bezig is binnen de
onderneming. Bijvoorbeeld: indien een persoon meerdere takenpaketten
heeft en er slechts 0,5 VTE daarvan een directe impact
heeft op het fietsenatelier, wordt er 1 persoon geteld, maar slechts
0,5 VTE meegenomen in de inventaris.
3. Fietsen
Bij de telling van de fietsen worden enkel de fietsen in eigendom
van de onderneming meegeteld. Fietsen die door een extern
bedrijf aangekocht zijn (al dan niet bij de fietsonderneming)
worden niet meegenomen in de telling van het aantal fietsen,
zelfs al worden ze geassembleerd, onderhouden en gestald bij
de onderneming. In de cijfers voor de dienstverlening komen ze
uiteraard wel terug.
4. Tijdstip van de inventarisatie
De studie is een momentopname, een foto die de stand van zaken
eind 2007, begin 2008 weergeeft. Al deze ondernemingen
zijn nog in volle evolutie. De studie kan dan ook gezien worden
als een nulmeting van fiets en sociale economie in Vlaanderen.
De cijfers geven een beeld van de deelsector, maar worden pas
echt relevant wanneer ze jaar na jaar worden opgevolgd, om zo
de evolutie in kaart te brengen.
5. Afbakening werkveld
De studie heeft zich gericht op de Nederlandstalige projecten in
Vlaanderen en Brussel. Naast CyCLO die volledig mee opgenomen
is in de studie vermelden we dat in Brussel eveneens Pro-
Velo en Rue Voot actief zijn. ProVelo dat in Brussel vooral bezig
is met een educatieve en sensibiliserende rol (maar in Wallonië
ook herstel en verhuur aanbiedt) en Rue Voot dat op moment
van de studie geen werking had die zich toespitste op tewerkstelling.
2.3. Enkele belangrijke
vaststellingen
1
2
3
4
Er bestaat een mooie territoriale spreiding van de fietsateliers
over heel Vlaanderen. Ook in de grotere steden als Antwerpen,
Gent, Kortrijk en Leuven waar er meerdere atelierwerkingen
actief zijn, merken we dat deze meestal (al dan niet in samenspraak)
op elkaar afgestemd zijn i.f.v. type fiets, klantengroep,…
of behoren tot eenzelfde onderneming.
De fietssector binnen de sociale economie laat zich niet in een
hokje duwen. De verscheidenheid aan werkvormen en diensten
is enorm.
Het overgrote deel van de initiatieven kan worden onderverdeeld
in twee types van werkingen: de productiegerichte Back Office
(BO) en de klantgerichte Front Office (FO). (Uiteraard bestaan
er hierin ook mengvormen.) Beide types vragen elk hun specifieke
aanpak en een ander scala aan competenties die de medewerkers
moeten ontwikkelen. Waar de Back Office meestal een
sterk geplande werking volgt, komen er bij de Front Office de
extra factoren van de klantencontacten en het werken op afroep
bij. De FO-functies vragen daardoor een meer polyvalent (en
sterker) profiel van de medewerker, aangezien hij op voorhand
niet altijd weet met welke problemen en vragen hij zal worden
geconfronteerd. De fietspunten volgen overduidelijk een Front
Office-werking.
De fietssector binnen de sociale economie is in volle expansie.
Waar de eerste projecten in de jaren ‘90 nog schuchter opstartten,
kende de sector na 2002 een explosieve groei in zowel het
aantal projecten als hun grootte, het aantal diensten en het aantal
bediende klantengroepen. Deze groei is zeker nog niet aan
zijn eindpunt gekomen. De fietspunten alleen al verwachten op
korte termijn een groei van meer dan 100 VTE. Het heeft dus
zeker zin om deze sector in de nabije toekomst scherp op te
volgen.
fietspunten
23