Deel III: Met de fiets door Vlaanderen (.pdf) - Expertisepunt

More documents

Recommendations

Info

28 2.5.2. Herstel 15.790; 31% 21.181; 40% Eigen fietsen Bedrijven/stad/politie Mobiel herstel Thuiskom Particulier Het klassieke herstel van particuliere fietsen komt met 31% op een tweede plaats en vertegenwoordigt iets minder dan een derde van het aantal herstellingen. Een kleine kanttekening hierbij is dat ook de verkochte fietsen (meestal recup-fietsen) die daarna worden hersteld in het fietsatelier, in deze groep ondergebracht zijn. Het losse herstel van “vreemde particuliere fietsen” is dan ook niet te onderscheiden van het aantal “door zichzelf verkochte” fietsen. De creativiteit van de sociale economie-ondernemingen kent geen grenzen. Zo worden er over heel Vlaanderen experimenten opgezet rond mobiele hersteldiensten in functie van de kortetermijnverhuur, een pechverhelpingsdienst of het herstel van bedrijfsfietsen. Deze services zijn met 2000 herstellingen nu al goed voor 4% van het totale aantal 2 . Het cijfer ligt nog relatief laag, maar deze diensten zijn dan ook nog erg jong. Hierin wordt een sterke groei verwacht. Het specifieke “herstel volgens het thuiskomprincipe”, gaat over de kleine herstellingen die nodig zijn om veilig en reglementair thuis te komen. Deze worden uitgevoerd binnen de fietspunten. Grotere herstellingen worden in afspraak doorverwezen naar de reguliere fietsenhandelaars. Op het moment dat deze inventaris werd opgesteld, waren de meeste fietspunten nog maar pas enkele maanden opgestart. De aantallen (1500 herstellingen) zijn dus sterk vertekend. Momenteel wordt het aantal herstellingen geschat op 10.000 tot 15.000, verdeeld over de huidige 13 fietspunten. 2.5.3. Stallingen 2.284; 12% 3.336; 17% 4.000; 21% 1.500; 3% 15.790; 31% 2.100; 4% 21.181; 40% Eigen fietsen Bedrijven/stad/politie Mobiel herstel Thuiskom 2.284; 12% 5.570; 29% 3.336; 17% Antwerpen Limburg Oost Vlaanderen Vlaams brabant 11.147; 22% Particulier 4.088; 21% 4.000; 21% West Vlaanderen Grafiek verdeling aantal herstellingen op jaarbasis per type 5.570; van 29% Grafiek regionale verdeling aantal stallingen voor toezicht en 1.500; 3% herstelling onderhoud De sociale economie is goed voor meer dan 51.000 fietsherstellingen op jaarbasis1 2.100; 4% Enkele ondernemingen zijn al jaren bezig met toezicht op en on- . Quasi alle projecten bieden herstel aan. Dit derhoud van fietsenstallingen. Meestal betreft het hier hun eigen 11.147; 22% 4.088; 21% gaat niet per definitie over het klassieke herstel van particuliere stallingen (zoals in Kortrijk, Waregem, Vilvoorde) of houden ze fietsen op individuele basis. Het grootste deel van de herstellin- toezicht op bedrijfsfietsen (Halle) of op de stalling van een unigen (40%) zijn herstellingen aan de “eigen fietsen” die bijvoorversiteit (Diepenbeek). Het aantal stallingen bleef, met uitzondebeeld worden ingezet i.f.v. een studentenfietsproject. Samen met ring van Diepenbeek, beperkt tot enkele tientallen. de fietsen die via een onderhoudscontract worden onderhouden bij bedrijven, steden en politie (22%), betekent dit dat 62% (of Met de opstart van de fietspunten bleef het beheer en onderhoud meer dan 33.000 fietsen) worden onderhouden via een lange- van stallingen geen randactiviteit meer, maar werd dit een betermijnovereenkomst.langrijk deel van het takenpakket van de medewerkers. Zo zijn er nu meer dan 19.000 stallingen in beheer, mooi verspreid over de vijf provincies. Een belangrijke nuance moet worden geplaatst bij de cijfers van de provincie Limburg, waar we het niet hebben over stallingen van de NMBS-holding, maar over stallingen van de Universiteit Hasselt. 1 Fietsen die hersteld worden in functie van de verkoop, of fietsen die gerecupereerd worden zijn hierin niet inbegrepen. Herstellingen die worden uitgevoerd om de fiets in goede staat te houden tijdens de verhuurperiode vallen onder “eigen fietsen” 2 Deze aantallen staan los van het onderhoud van bedrijfsfietsen, ook al worden deze meestal op locatie onderhouden door een mobiele hersteldienst. Deze bedrijfsfietsen zitten ofwel onder “eigen fietsen” ofwel onder “bedrijven/stad/politie”. Het aantal stallingen zal in de toekomst nog sterk toenemen. In de maanden na deze inventaris zijn deze cijfers al met grote sprongen vooruit gegaan. Ook de verwachte uitbreiding van de openbare aanbestedingen van de NMBS-holding rond beheer en toezicht van stallingen in andere steden zal dit aantal verder laten stijgen. Antwerpen Limburg Oost Vlaanderen Vlaams brabant West Vlaanderen 4.395; 6% 2.5.4. Assemblage 4.395; 6% 10.000; 15% 10.000; 15% 53.970; 79% 53.970; 79% De assemblage van fietsen in de sociale economie kan worden ingedeeld in drie categorieën: volledige assemblage, recuperatie en afmonteren. De grootste groep is die van de volledige assemblage (79% of +/- 54.000 fietsen op jaarbasis). Deze taak wordt vooral opgenomen door beschutte werkplaatsen, die fietsen samenstellen in opdracht van enkele grote Belgische en Nederlandse fietsproducenten. Dat gebeurt volledig vanuit de onderdelen, dus “startend met een naakt fietskader”. Na assemblage worden deze fietsen door de producenten verdeeld en verkocht in de fietsenhandel. Gezien de geproduceerde aantallen hebben deze ondernemingen één of meerdere productielijnen in werking. Naast de volledige assemblage van fietsen produceren sommige beschutte werkplaatsen ook fietsonderdelen. Zo worden er op jaarbasis meer dan 80.000 wielen geproduceerd, gaande van standaardwielen tot hightech-wielen (bijvoorbeeld met parallelle spaken). Een klein aantal van de fietsen die vallen onder volledige assemblage (+/-3000 fietsen/jaar) wordt niet geproduceerd in functie van een producent. Meestal (maar zeker niet altijd) zijn dit sociale werkplaatsen die fietsen assembleren voor gebruik binnen een fietsverhuurproject of voor de verkoop met een onderhoudsformule aan bedrijven. De recuperatie van fietsen maakt met 10.000 fietsen per jaar en 15% van het totaal, de tweede belangrijkste groep uit. De grondstoffen voor de productie zijn in dit geval geen onderdelen, maar fietsen die zelf opgehaald worden, of ter beschikking worden gesteld door politiediensten. Deze vorm van productie wordt voor 80% opgenomen door de kringloopcentra die de fietsen produceren en recupereren voor verkoop in hun eigen winkels. Zij zijn echter niet de enige spelers op deze markt: ook andere sociale werkplaatsen, arbeidszorg- en brugprojecten recupereren fietsen voor eigen verkoop. Daarnaast zijn er ook nog Velo in Leuven en Vedo in Diepenbeek die jaarlijks een significant aantal fietsen produceren in functie van hun studentenfietsverhuurprojecten. Een derde activiteit binnen de assemblage is het afmonteren van fietsen (6% of 4400 fietsen). De fietsen worden door de producent onvolledig geassembleerd aangeleverd. Zo kunnen de fietsen zeer compact vervoerd en opgeslagen worden. De ondernemingen dienen nog een klein aantal onderdelen toe te voegen (bel, trappers), andere juist af te stellen (versnellingen, remmen, stuur) en na te kijken (elke moer en schroef moet worden gecontroleerd). In zo goed als alle gevallen gaat het over fietsen die na het afmonteren ingezet worden in een verhuur of leasingproject. fietspunten De verkoop van fietsen gebeurt in eerste instantie in de deelsector van de kringloopcentra. Vooral daar worden opgehaalde of Volledige montage geschonken fietsen hersteld om ze later in de winkel te verkopen Afmonteren als degelijke tweedehandsfiets. De kringloopcentra zijn echter Recuperatie niet de enige ondernemingen die fietsen verkopen. Het grootste aandeel in de verkoop ligt wel bij de recup-fietsen. Volledige montage Afmonteren Recuperatie Grafiek verdeling aantallen op jaarbasis montage per categorie. 2.5.5. Verkoop Andere verkoopformules zijn de verkoop met onderhoudscontract voor bedrijven en de verkoop van oudere modellen die worden gerecupereerd bij de fietsenmakers uit de buurt. De ‘zuivere’ verkoop van nieuwe fietsen rechtstreeks van de fabrikant, zonder enige vorm van onderhoudscontract, komt zeer weinig voor, en enkel bij de invoegbedrijven. De verkoop van fietsen hangt zeer sterk af van de werkvorm. De sociale werkplaatsen (waaronder de meeste kringloopcentra) en de invoegbedrijven zijn goed voor meer dan 90% van de ondernemingen die fietsen verkopen. De overige 10% zijn over het algemeen fietsprojecten die hun afgeschreven fietsen toch nog tegen een zekere restwaarde willen verkopen. 2.5.6. Opleiding De “opleiding” is niet gericht op de klanten, maar vooral een interne dienst naar de medewerkers. Hierdoor wordt ze meestal niet in het dienstenpakket opgenomen. Toch is het nuttig om dit onder de aandacht te brengen. Het neemt immers een fundamenteel deel van het takenpakket en de tijdsbesteding van de instructeurs en de medewerkers in beslag. In het volgende deel gaan we uitgebreid in op de tewerkstellingsstatuten. Daaruit blijkt dat meer dan 50% van de medewerkers (van in totaal meer dan 600) werkt aan een variabel statuut, waardoor ze in de loop van enkele jaren doorstromen en vervangen worden. Ook bij de 50% werknemers die wel in een vast statuut werken (meestal in een beschutte of sociale werkplaats), is permanente opleiding noodzakelijk in functie van het variabele dienstenpakket, de evoluties op het vlak van fietstechniek en de mogelijkheden van deze mensen. Op jaarbasis volgen meer dan 300 mensen een cursus fietsherstel, terwijl ieder van de 600 medewerkers de nodige extra vorming geniet tijdens de werkuren. 29
30 2.5.7. Extra De groep van extra fietsdiensten is zeer divers. Uit de ruime waaier aan andere diensten worden er hieronder een aantal toegelicht. Ze kunnen een inspiratiebron kunnen vormen voor andere ondernemingen. Deze lijst is zeker niet limitatief. Fietswash Fietsen die gebruikt worden, blijven niet altijd proper en maar weinig mensen vinden het leuk om hun fiets te wassen. Sommige ondernemingen gaan creatief met deze vaststelling om en starten een fietswash. Sommige volledig manueel, met emmer en spons, andere semi-automatisch met fietswashcabines. Fietskoerierdiensten Sinds enkele jaren zijn er ook projecten actief op de markt van de fietskoerierdiensten. Ze werken overwegend voor overheden en non-profitorganisaties en zijn zowel actief op het vlak van huisaan-huis-bedeling als op het vlak van interne postbedeling binnen gemeente X of onderneming Y. Educatie Op vraag van scholen, gemeentebesturen of middenveldorganisaties zoals bv. de KWB, maar ook van particulieren, beschikt een aantal fietsondernemingen ook over een educatief aanbod. Meestal gaat het over zeer praktische zaken zoals een cursus fietsherstel, maar ook cursussen rond leren fietsen worden georganiseerd. Voorbeelden hiervan zijn de fietslessen die Velo organiseerde in basisscholen op vraag van Levenslijn of de cursussen ‘leren fietsen’ van Mobiel. Fietstochten Een aantal ondernemingen heeft in het verleden op vraag van het gemeentebestuur, scholen, bedrijven en toeristische diensten fietsroutes uitgestippeld of fietstochten op maat georganiseerd. Dit is nooit een hoofdtaak van een onderneming, maar kan een zinvolle aanvulling zijn. Verhuursoftware Op basis van de expertise van de fietsverhuurondernemingen zijn er nu minstens drie softwareprogramma’s ontwikkeld, gaande van simpele verhuur tot totaalpaketten met links naar boekhoudprogramma’s, stockbeheer, online klantenregistratie, … Speciale fietsen Het monteren van bakfietsen, rolstoelen, fietsen voor mindervaliden, elektrische fietsen is dikwijls een aangename afwisseling voor de medewerkers, aangezien ze technisch meer uitdaging vormen dan de gewone fietsen. Deze speciale fietsen worden door enkele ondernemingen ook verhuurd. Beleidsondersteuning en mobiliteitsplannen De jarenlange ervaring van de ondernemingen met fietsen en de contacten met fietsers zelf hebben geleid tot een eigen kader en visie m.b.t. sociale economie, fietsen en mobiliteit. Deze visie is gebaseerd op zeer praktische ervaringen en geeft daardoor ook accurate invullingen op vragen van stakeholders, inclusief de overheid. De fietspunten zijn hier een perfect voorbeeld van, waarbij de sociale economie-ondernemingen, vanuit een duidelijke probleemstelling van de NMBS, een concept ontwikkeld hebben dat op Belgisch niveau wordt toegepast. Ook op lokaal niveau worden nieuwe ontwikkelingen en beleidsopties meer dan eens gestuurd vanuit de sterke aanwezigheid van de fietsondernemingen die antwoorden formuleren op vraagstukken m.b.t. fietsen mobiliteitbeleid. 2.6. Tewerkstelling Naast de verschillende diensten werd ook de tewerkstelling onder de loep genomen. Wat hierbij vooral opvalt, is de variëteit aan statuten van de ondernemingen én hun medewerkers. In tegenstelling tot andere sectoren binnen de sociale economie, zoals de kringloopsector en de energiesnoeiers, waar één tewerkstellingsmaatregel of erkenning duidelijk de overhand heeft, kan men in de fietssector geen overheersende vorm terugvinden. Wanneer we de sector opdelen naar dienstverlening, zijn er in sommige gevallen wel duidelijke verbanden te merken. Zo wordt 90% van de “volledige assemblage” van fietsen uitgevoerd door beschutte werkplaatsen, kan men bij de recuperatie van fietsen spreken van een overwicht van sociale werkplaatsen (vooral kringloopcentra), worden de meeste fietsen (nieuw en recup) eveneens verkocht door sociale werkplaatsen en worden de meeste stallingen (80%) onderhouden via de fietspunten, door ondernemingen met een erkenning binnen de lokale diensteneconomie. 2.6.1. Aantallen en omkaderingsgraad: In de fietsondernemingen sociale economie zijn iets meer dan 600 doelgroepmedewerkers tewerkgesteld. Wanneer we rekening houden met deeltijds werkenden en personen die hun tijd verdelen over fietsen andere projecten, betekent dit 425 VTE tewerkstelling. Bij de berekening van de omkaderingsgraad werd enkel gekeken naar de specifieke fietsomkadering van de projecten. Dit wil enerzijds zeggen dat enkel de omkadering die rechtstreeks met de “fietsen-tak” van de onderneming bezig is opgenomen werd. Anderzijds zijn ook de mensen die niet rechtstreeks met de begeleiding van de doelgroepmedewerkers bezig zijn ook mee opgenomen. Zo zitten instructeurs en arbeidsbegeleiders vanzelfsprekend mee in deze aantallen, maar ook bijvoorbeeld administratief personeel en het “fiets-aandeel” van de tijd van de coördinator. fietspunten Deze afbakening van fietsgerelateerde omkadering geeft als resultaat 85 VTE gespreid over 122 personen. De omkaderingsgraad voor zowel het aantal VTE als het aantal werknemers, komt uit op ongeveer één omkaderingsmedewerker voor iedere vijf doelgroepmedewerkers. Dit cijfer dient echter met voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden. Het geeft namelijk een weerspiegeling voor heel de sector, terwijl binnen de sector zelf een zeer grote variatie aan diensten aanwezig is, met elk met hun specifieke verwachtingen en de daaraan gekoppelde specifieke profielen. De zware administratieve last binnen een studenten fietsproject kan men bijvoorbeeld niet vergelijken met het eerder routineuze werk bij fietsassemblage. Hiernaast speelt ook het profiel van de medewerker een belangrijke rol in de omkadering, en ook hier bestaat er veel diversiteit binnen de sector. Zo kan de omkadering binnen een beschutte werkplaats zeer moeilijk worden vergeleken met deze binnen een invoegbedrijf. De volgende grafiek geeft een iets meer genuanceerd beeld van de omkaderingsgraad per werkvorm, maar ook hier moeten we aandacht blijven hebben voor het brede scala aan diensten en de daarbijhorende omkadering. 15 12 9 6 3 0 Totaal Sociale werkplaats Beschutte werkplaats LDE Arbeidszorg Grafiek omkaderingsgraad per werkvorm. Opleiding en werkervaring Projecten van een grotere organisatie Invoeg Varia 31
Page 1 and 2: Het centrale digitaal informatiepun
Page 3 and 4: Inhoud Woord vooraf 5 Inleiding 7 1
Page 5 and 6: Inleiding In dit laatste deel van h
Page 7 and 8: 1.1. Basis: Hasselt Met een goede b
Page 9 and 10: 14 1.5. Fietshaven (Levanto): Antwe
Page 11 and 12: 18 1.9. Velo: Leuven en Aarschot Ve
Page 13 and 14: 22 2.1.Inleiding De sociale economi
Page 15: 26 2.5. Dienstverlening Het aantal
Page 19 and 20: 34 3. Op de pedalen staan De fietsp
Page 21: 38 Slotwoord Het fietspuntenverhaal

Deel III: Met de fiets door Vlaanderen (.pdf) - Expertisepunt

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?