10. Interactief voorlezen en ondersteunende communicatie - Bosk
10. Interactief voorlezen en ondersteunende communicatie - Bosk
10. Interactief voorlezen en ondersteunende communicatie - Bosk
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Interactief</strong> <strong>voorlez<strong>en</strong></strong> <strong>en</strong> Ondersteunde<br />
Communicatie:<br />
Sam<strong>en</strong> aan de slag!<br />
Judith Stoep 1/3<br />
Hans van Balkom 2/3/4<br />
Programma<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
1 PonTeM (Sint Michielsgestel)<br />
2 K<strong>en</strong>talis @-On (Nijmeg<strong>en</strong>),<br />
3 Viataal - K<strong>en</strong>talis (St. Michielsgestel),<br />
4 Radboud Universiteit Nijmeg<strong>en</strong><br />
• Geletterheid <strong>en</strong> <strong>voorlez<strong>en</strong></strong><br />
• Ondersteunde Communicatie<br />
• Zelf aan de slag<br />
• KLINc-Atelier<br />
2
Feit<strong>en</strong> over taal <strong>en</strong> lez<strong>en</strong><br />
• 70% van de m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met<br />
ernstige<br />
<strong>communicatie</strong>beperking<strong>en</strong><br />
heeft e<strong>en</strong> achterstand op het<br />
gebied van taal <strong>en</strong><br />
geletterdheid<br />
• Taalvaardigheid, lez<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
schrijv<strong>en</strong> zijn de sleutels tot<br />
schoolsucces van e<strong>en</strong> kind,<br />
<strong>en</strong> di<strong>en</strong>s mogelijkheid om<br />
later goed te kunn<strong>en</strong><br />
functioner<strong>en</strong><br />
• Om te kunn<strong>en</strong> (ler<strong>en</strong>) lez<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
schrijv<strong>en</strong> is spraak niet<br />
noodzakelijk!<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Beginn<strong>en</strong>de geletterdheid<br />
• Voorafgaand aan het ‘echte’ lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong><br />
• Belangrijke basis<br />
• Stimulering thuis <strong>en</strong> op school<br />
• Voorwaarde: geschrev<strong>en</strong> taal in de omgeving van het<br />
kind, <strong>en</strong> interactie daaromhe<strong>en</strong><br />
• Kind moet de mogelijkheid krijg<strong>en</strong> om zelf boek<strong>en</strong> te lez<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong> te experim<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> met schrift<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
3<br />
4
Belangrijke factor<strong>en</strong> gezin<br />
• Aanwezigheid geschrev<strong>en</strong> material<strong>en</strong> (dus niet alle<strong>en</strong><br />
boek<strong>en</strong>!)<br />
• (Voor)leesfrequ<strong>en</strong>tie gezin<br />
• Toegankelijkheid schrijfmaterial<strong>en</strong><br />
• Inspel<strong>en</strong> op interesse/ontwikkeling kind<br />
• Betek<strong>en</strong>isvolle interacties<br />
• Leerklimaat<br />
• Opleiding ouders (met name moeder)<br />
• Verwachting<strong>en</strong> ouders<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Jonge kinder<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> taal<br />
• Groei van k<strong>en</strong>nis over taal <strong>en</strong> schrift begint al vanaf<br />
de geboorte<br />
• Geschrev<strong>en</strong> taal is schrift, maar ook picto’s, gebar<strong>en</strong>,<br />
foto’s, logo’s….<br />
• Omgaan met boek<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorgelez<strong>en</strong> word<strong>en</strong> zijn<br />
belangrijke k<strong>en</strong>nisbronn<strong>en</strong><br />
• Jonge kinder<strong>en</strong> wet<strong>en</strong> meer over boek<strong>en</strong> dan je soms<br />
d<strong>en</strong>kt<br />
• Ze zijn nieuwsgierig naar boek<strong>en</strong> <strong>en</strong> verhal<strong>en</strong>,<br />
omdat/als die deel uitmak<strong>en</strong> van hun omgeving<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
5<br />
6
Barrières in het kind<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
• Beperkte <strong>communicatie</strong>ve compet<strong>en</strong>tie<br />
• Niet/nauwelijks kunn<strong>en</strong> prat<strong>en</strong><br />
• Sam<strong>en</strong>komst van problem<strong>en</strong><br />
• Weinig initiatiefnames kind<br />
Maar: vaak zijn fysieke, sociale <strong>en</strong> psychologische barrieres<br />
in de omgeving van het kind ev<strong>en</strong>zeer van belang<br />
Barrières in de omgeving<br />
• In zijn omgeving heeft het kind ge<strong>en</strong> voorbeeld<strong>en</strong> van<br />
alternatieve routes tot lez<strong>en</strong><br />
• Afhankelijk van ander<strong>en</strong> om voorleessessies te beginn<strong>en</strong><br />
• Passieve rol tijd<strong>en</strong>s voorleesinteracties<br />
• Minder kans<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> boek herhaald te hor<strong>en</strong><br />
• Minder mogelijkhed<strong>en</strong> omgang met geschrev<strong>en</strong> material<strong>en</strong><br />
• Minder mogelijkhed<strong>en</strong> om zelf te schrijv<strong>en</strong><br />
• Niveau van boek sluit niet altijd aan<br />
• Nauwelijks tot ge<strong>en</strong> gebruik van OC-systeem tijd<strong>en</strong>s het<br />
<strong>voorlez<strong>en</strong></strong><br />
• Lage verwachting<strong>en</strong> van ouders, leerkracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> begeleiding<br />
op het gebied van lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong>, hetge<strong>en</strong> vaak leidt tot<br />
lage doel<strong>en</strong><br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
7<br />
8
<strong>Interactief</strong> <strong>voorlez<strong>en</strong></strong><br />
• Belangrijk instrum<strong>en</strong>t<br />
• Sociaal gebeur<strong>en</strong><br />
• Het kind bij het boek betrekk<strong>en</strong> door te motiver<strong>en</strong>,<br />
concretiser<strong>en</strong> <strong>en</strong> aan te sluit<strong>en</strong><br />
• Peuters ler<strong>en</strong> vooral van gesprekk<strong>en</strong> rondom boek<strong>en</strong><br />
• Zoek naar mogelijkhed<strong>en</strong> zodat peuters over hun eig<strong>en</strong><br />
ervaring<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong><br />
• Ga door op datg<strong>en</strong>e wat het kind wil vertell<strong>en</strong><br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Variatie in onderwerp<strong>en</strong><br />
• Plaatjes in het boek<br />
• Letterlijke tekst in het boek<br />
• Woordbetek<strong>en</strong>iss<strong>en</strong><br />
• Problem<strong>en</strong>/oplossing<strong>en</strong><br />
• K<strong>en</strong>nis van de wereld<br />
• Eig<strong>en</strong> ervaring<strong>en</strong><br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
van<br />
e<strong>en</strong>voudig<br />
naar leerrijk<br />
&<br />
motiver<strong>en</strong>d<br />
9<br />
10
Herk<strong>en</strong>baarheid in voorleessituatie<br />
• Herhaald <strong>voorlez<strong>en</strong></strong> zorgt voor herk<strong>en</strong>ning<br />
• Door vaste opbouw van voorleesinteractie ontstaat<br />
routine :<br />
! Introducer<strong>en</strong><br />
! Lez<strong>en</strong><br />
! Terugkijk<strong>en</strong>/verwerk<strong>en</strong><br />
• Routines rondom <strong>voorlez<strong>en</strong></strong>: leid<strong>en</strong> tot strategieën !<br />
kinder<strong>en</strong> rak<strong>en</strong> zelf beter in staat het ler<strong>en</strong> te stur<strong>en</strong><br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Vijf stapp<strong>en</strong> van interactief <strong>voorlez<strong>en</strong></strong><br />
Voorbereiding<br />
Introductie<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Voorlez<strong>en</strong><br />
<strong>en</strong><br />
vertell<strong>en</strong><br />
Ingaan op<br />
het<br />
verhaal<br />
Doorgaan<br />
op het<br />
thema<br />
11<br />
12
Stap 1:<br />
Voorbereiding<br />
Lees het boek zelf eerst e<strong>en</strong> keer door, <strong>en</strong> probeer de volg<strong>en</strong>de<br />
vrag<strong>en</strong> te beantwoord<strong>en</strong>:beer erachter te kom<strong>en</strong>:<br />
• Waar gaat het boek over?<br />
• Wat zijn de thema’s in het boek<br />
• Welke woord<strong>en</strong> vindt het kind misschi<strong>en</strong> moeilijk (zie ook<br />
woord<strong>en</strong>lijst<strong>en</strong>)<br />
• Welke material<strong>en</strong> heb je nodig om het boek lev<strong>en</strong>dig te mak<strong>en</strong><br />
• Welke (OC)material<strong>en</strong> kan het kind gebruik<strong>en</strong> om deel te<br />
nem<strong>en</strong> aan de interactie?<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Stap 2:<br />
Introductie van het boek<br />
Laat Laat het het kind kind k<strong>en</strong>nismak<strong>en</strong> met het boek <strong>en</strong> de<br />
meest<br />
belangrijke meest belangrijke woord<strong>en</strong> woord<strong>en</strong> op de volg<strong>en</strong>de op de volg<strong>en</strong>de manier: manier:<br />
• Laat het kind spel<strong>en</strong> met popp<strong>en</strong> <strong>en</strong> voorwerp<strong>en</strong> die iets met<br />
het boek te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong><br />
• Blader sam<strong>en</strong> het boek door, <strong>en</strong> bekijk wat er op de tek<strong>en</strong>ing<br />
staat<br />
• Lees het boek in je eig<strong>en</strong> woord<strong>en</strong> voor<br />
• Leg moeilijke woord<strong>en</strong> uit met behulp van voorwerp<strong>en</strong>,<br />
beweging<strong>en</strong>, foto’s, pictogramm<strong>en</strong>, gebar<strong>en</strong>, <strong>en</strong> door erover te<br />
prat<strong>en</strong><br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
13<br />
14
Stap 3:<br />
Voorlez<strong>en</strong> <strong>en</strong> vertell<strong>en</strong><br />
Praat met het kind over het boek <strong>en</strong> de ding<strong>en</strong> die het kind zelf<br />
heeft meegemaakt<br />
• Laat het kind zelf prat<strong>en</strong><br />
• Stel op<strong>en</strong>, uitnodig<strong>en</strong>de vrag<strong>en</strong>:<br />
Wat heb jij gezi<strong>en</strong> in de kinderboerderij?<br />
• Reageer op datg<strong>en</strong>e wat het kind zegt<br />
• Schep ruimte voor het kind om te prat<strong>en</strong>: kijk verbaasd, laat<br />
e<strong>en</strong> stilte vall<strong>en</strong>, of zeg iets geks<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Stap 4:<br />
Ingaan op het verhaal<br />
Lees het boek gedur<strong>en</strong>de e<strong>en</strong> aantal wek<strong>en</strong><br />
herhaaldelijk voor, <strong>en</strong> kijk sam<strong>en</strong> met het kind naar<br />
het probleem in het verhaal, <strong>en</strong> de manier waarop het<br />
probleem wordt opgelost:<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
• Wat is er mis?<br />
• Wat gebeurt er allemaal?<br />
• Hoe loopt het nu af?<br />
• Wat kon … nog meer do<strong>en</strong>?<br />
15<br />
16
Stap 5:<br />
Doorgaan op het thema<br />
Lees het boek weer voor, of praat met de kinder<strong>en</strong><br />
over het boek, <strong>en</strong> laat het tot lev<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> op de<br />
volg<strong>en</strong>de manier<strong>en</strong>:<br />
• Speel sam<strong>en</strong> met de voorwerp<strong>en</strong> die je bij het<br />
boek hebt verzameld<br />
• Zing e<strong>en</strong> liedje of zeg e<strong>en</strong> versje dat past bij het<br />
boek<br />
• Knutsel sam<strong>en</strong> iets dat met het boek te mak<strong>en</strong><br />
heeft<br />
• Lees e<strong>en</strong> ander boek over hetzelfde thema<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Prat<strong>en</strong> over boek<strong>en</strong> met kinder<strong>en</strong> met<br />
<strong>communicatie</strong>ve beperking<strong>en</strong><br />
• Communicatie k<strong>en</strong>t vele vorm<strong>en</strong><br />
• Om te kunn<strong>en</strong> communicer<strong>en</strong> moet je je inlev<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
afstemm<strong>en</strong><br />
• Zoek naar mogelijkhed<strong>en</strong> in plaats van richt<strong>en</strong> op<br />
beperking<strong>en</strong><br />
• Ondersteunde Communicatie<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
17<br />
18
Wat is Ondersteunde<br />
Communicatie?<br />
Communicatie:<br />
E<strong>en</strong> actief proces waarbij informatie wordt uitgewisseld tuss<strong>en</strong><br />
twee of meer partij<strong>en</strong> of person<strong>en</strong>, ongeacht de manier(<strong>en</strong>)<br />
waarop dat gerealiseerd wordt<br />
Ondersteunde <strong>communicatie</strong> (OC):<br />
Alle voorzi<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>, taalvorm<strong>en</strong> <strong>en</strong> (technische) hulpmiddel<strong>en</strong><br />
die ondersteun<strong>en</strong>d werk<strong>en</strong> op de aanwezige of rester<strong>en</strong>de<br />
<strong>communicatie</strong>ve vaardighed<strong>en</strong>, mogelijkhed<strong>en</strong> <strong>en</strong> behoeft<strong>en</strong><br />
van m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> <strong>communicatie</strong>handicap. De<br />
<strong>communicatie</strong>middel<strong>en</strong> of -system<strong>en</strong> bouw<strong>en</strong> voort op de<br />
mogelijkhed<strong>en</strong> van de persoon<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Over ondersteunde<br />
<strong>communicatie</strong><br />
• Communicatie k<strong>en</strong>t vele vorm<strong>en</strong><br />
• Om te kunn<strong>en</strong> communicer<strong>en</strong> moet je je inlev<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
afstemm<strong>en</strong><br />
• Natuurlijke taalaanpassing<br />
• Achter beperking<strong>en</strong> schuil<strong>en</strong> mogelijkhed<strong>en</strong><br />
• Toegankelijkheid omgeving<br />
• Ondersteunt <strong>en</strong> stimuleert<br />
• Vereist duurzame deskundige begeleiding<br />
• Zone van aangr<strong>en</strong>z<strong>en</strong>de ontwikkeling<br />
• Voldo<strong>en</strong>de geleg<strong>en</strong>heid tot <strong>communicatie</strong><br />
• Taalaanbod op niveau <strong>en</strong> uitdag<strong>en</strong>d<br />
• Doel<strong>en</strong> stell<strong>en</strong> op korte termijn<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
19<br />
20
Wie gebruikt ondersteunde<br />
<strong>communicatie</strong>?<br />
dov<strong>en</strong> <strong>en</strong> slechthor<strong>en</strong>d<strong>en</strong><br />
maar ook:<br />
• kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong> volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> met e<strong>en</strong> <strong>communicatie</strong>ve<br />
beperking (bvb. spraak-taalproblematiek, cognitieve<br />
achterstand)<br />
• motorisch gehandicapt<strong>en</strong><br />
• volwass<strong>en</strong><strong>en</strong> met e<strong>en</strong> neurologisch ziekte (bvb. A.L.S.,<br />
spierziekt<strong>en</strong> etc.)<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Indeling <strong>communicatie</strong>middel<strong>en</strong><br />
Low tech hulpmiddel<strong>en</strong><br />
High tech hulpmiddel<strong>en</strong><br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
21<br />
22
Keuze <strong>en</strong> toepassing OCsysteem<br />
• Inv<strong>en</strong>tarisatie omtr<strong>en</strong>t gegev<strong>en</strong>s (vaardighed<strong>en</strong>,<br />
mogelijkhed<strong>en</strong>, behoeft<strong>en</strong>) inzake <strong>communicatie</strong>f<br />
functioner<strong>en</strong> van cliënt <strong>en</strong> zijn omgeving<br />
• Advies van e<strong>en</strong> ondersteun<strong>en</strong>d <strong>communicatie</strong>systeem<br />
• Opstell<strong>en</strong> Individueel Communicatie Plan (ICP)<br />
• Dynamische Assessm<strong>en</strong>t <strong>en</strong> Interv<strong>en</strong>tie<br />
• Opleiding, training, begeleiding, ondersteuning<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Aanpassing<strong>en</strong> bij interactief<br />
<strong>voorlez<strong>en</strong></strong><br />
• Knieboek<strong>en</strong><br />
• Boek<strong>en</strong>standaard<br />
• Kamishibai<br />
• Picto’s met klitt<strong>en</strong>band in boek<br />
• Woordkaart<strong>en</strong><br />
• Post-its<br />
• Zelf e<strong>en</strong> boekje mak<strong>en</strong> naar aanleiding van e<strong>en</strong><br />
gedeelde ervaring<br />
• Popp<strong>en</strong><br />
• Voorwerp<strong>en</strong> die in het boek voorkom<strong>en</strong><br />
• Liedjes<br />
• Knutsel<strong>en</strong><br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
23<br />
24
Andere ideeën<br />
• Sprek<strong>en</strong>de boek<strong>en</strong> (Eelke Verschuur)<br />
• Foto-albums met geluidsopname<br />
• Boek<strong>en</strong> met geluid<strong>en</strong> (knopp<strong>en</strong> indrukk<strong>en</strong>)<br />
• Verfilmde pr<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boek<strong>en</strong>: Dikkie Dik, Z@ppelin<br />
Logeerboek<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Boekkeuze<br />
• Steeds weer datzelfde boek.....<br />
• Verschill<strong>en</strong>de boek<strong>en</strong> waarmee het kind<br />
aanknopingspunt<strong>en</strong> heeft<br />
• Rijm<br />
• Zinn<strong>en</strong> die herhaaldelijk terugkom<strong>en</strong><br />
• Voorspelling<strong>en</strong> do<strong>en</strong><br />
• Taalniveau biedt uitdaging <strong>en</strong> herk<strong>en</strong>ning<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
25<br />
26
Pilot kdc De Grummelkes<br />
• Lokatie: kdc De Grummelkes, Cadier <strong>en</strong> Keer<br />
• 13 niet of nauwelijks sprek<strong>en</strong>de, verstandelijk beperkte<br />
kinder<strong>en</strong> met bijkom<strong>en</strong>de problematiek (ASS, zintuiglijke <strong>en</strong>/of<br />
motorische beperking<strong>en</strong>)<br />
• Nederlandssprek<strong>en</strong>de thuissituatie<br />
• Kal<strong>en</strong>derleeftijd 2;00 – 6;00 jaar<br />
• Traject: 24 maand<strong>en</strong> met 10 projectperiodes (ankercycli) van<br />
circa 9 wek<strong>en</strong><br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Ankergestuurde cyclus<br />
Kinder<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> geleg<strong>en</strong>heid om binn<strong>en</strong> tijdsspanne van 9<br />
wek<strong>en</strong> ankergestuurde activiteit<strong>en</strong> uit te voer<strong>en</strong> met de nadruk<br />
op herhaling, consolidering <strong>en</strong> verbreding<br />
• Auth<strong>en</strong>tieke leerervaring<br />
• Activiteit die de kinder<strong>en</strong> ‘grijpt’ <strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> oproept<br />
• Basis om met elkaar verbond<strong>en</strong> activiteit<strong>en</strong> te ontplooi<strong>en</strong><br />
vanuit verschill<strong>en</strong>de invalshoek<strong>en</strong><br />
• Leidt tot netwerk van woord<strong>en</strong> <strong>en</strong> begripp<strong>en</strong> dat beter<br />
beklijft dan ‘losse’ k<strong>en</strong>nis<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
27<br />
28
Ankergestuurde cyclus<br />
KLINc<br />
• Duur: 9 wek<strong>en</strong><br />
• Voorbereiding door kernteam (begeleiding & ouders)<br />
• Gezam<strong>en</strong>lijke startactiviteit<br />
• Verschill<strong>en</strong>de vervolgactiviteit<strong>en</strong>: herhaling,<br />
verschill<strong>en</strong>de modaliteit<strong>en</strong><br />
• Gezam<strong>en</strong>lijke afsluiting: t<strong>en</strong>toonstelling, uitvoering<br />
• Evaluatie kernteam<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Spel<strong>en</strong> <strong>en</strong> werk<strong>en</strong> in hoek<strong>en</strong><br />
• Aandacht voor beginn<strong>en</strong>de geletterdheid door boek<strong>en</strong>,<br />
picto’s, geschrev<strong>en</strong> taal<br />
• Bevorder<strong>en</strong> van zelfredzaamheid <strong>en</strong> eig<strong>en</strong> intiatief<br />
• Geïnspireerd door Reggio Emilia: 100 tal<strong>en</strong> van kinder<strong>en</strong><br />
• Toegankelijke material<strong>en</strong><br />
• Scripts <strong>en</strong> modeling<br />
• Inzet van Ondersteunde Communicatie (OC)<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
29<br />
30
Ondersteunde <strong>communicatie</strong> in<br />
KLINc: ervaring<strong>en</strong><br />
• Vocaflex<br />
• BigMack<br />
• Pictogramm<strong>en</strong> (PCS/Beta) via Symbols for Windows:<br />
woordkaart<strong>en</strong> <strong>en</strong> picto-overzicht<strong>en</strong><br />
• Planbord<strong>en</strong>: dagplanning <strong>en</strong> hoek<strong>en</strong><br />
• Concrete verwijzers<br />
• Communicatiemap met foto’s<br />
• Gebar<strong>en</strong><br />
• Labels<br />
• Classroom Suite met Digibord<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Ingrediënt<strong>en</strong> voor geletterdheid<br />
in de leeromgeving<br />
• Schrift in de omgeving (labels, geschrev<strong>en</strong> material<strong>en</strong>)<br />
• Toegang tot lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong> (mogelijkhed<strong>en</strong> om boek<strong>en</strong> te<br />
lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> zelf te schrijv<strong>en</strong>)<br />
• <strong>Interactief</strong> <strong>voorlez<strong>en</strong></strong> (herhaald <strong>voorlez<strong>en</strong></strong> met de nadruk op<br />
interactie tuss<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> onderling <strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> kinder<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />
leidster<br />
• Boek<strong>en</strong>rekje met verscheid<strong>en</strong>heid aan boek<strong>en</strong> rond het c<strong>en</strong>trale<br />
thema (c<strong>en</strong>traal pr<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boek, ankerboekje, verhal<strong>en</strong>de boek<strong>en</strong>,<br />
aanwijsboek<strong>en</strong>…)<br />
• Bank/kuss<strong>en</strong>s<br />
• Schrijfmaterial<strong>en</strong>: p<strong>en</strong>n<strong>en</strong>, papier, stempels<br />
• OC-material<strong>en</strong><br />
• Woordkaart<strong>en</strong><br />
• Labels<br />
• Flapover<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
31<br />
32
Ti<strong>en</strong> goud<strong>en</strong> voorleestips *<br />
• Weet wat je leest! Het belang van voorbereiding<br />
• Maak e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> voorleesritueel<br />
• Bekijk sam<strong>en</strong> de kaft<br />
• Laat het kind vertell<strong>en</strong><br />
• Speel in op reacties<br />
• Voorspel sam<strong>en</strong> het verhaal<br />
• Besteed aandacht aan moeilijke woord<strong>en</strong><br />
• Maak het lev<strong>en</strong>dig<br />
• Praat na over het boek<br />
• Lees het boek meerdere ker<strong>en</strong> voor<br />
*: www.zappelinlogeerboek.nl<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Logeerkoffer<br />
• Pr<strong>en</strong>t<strong>en</strong>boek<br />
• Picto’s<br />
• Speelmaterial<strong>en</strong><br />
• Voorleestips<br />
• Logboekje<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
33<br />
34
Opbr<strong>en</strong>gst<strong>en</strong> KLINc (2010/2011)<br />
• Proefschrift met effectstudie<br />
• Ondersteunings- <strong>en</strong> trainingsc<strong>en</strong>tra<br />
(K<strong>en</strong>talis@-On)<br />
• Handboek stimulering taal, <strong>communicatie</strong><br />
<strong>en</strong> beginn<strong>en</strong>de geletterdheid bij kinder<strong>en</strong><br />
met meervoudige beperking<strong>en</strong><br />
• Training<strong>en</strong> voor ouders, groepsleiding,<br />
leerkracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> therapeut<strong>en</strong><br />
• Interv<strong>en</strong>tiemodules rondom ankers<br />
(material<strong>en</strong>, activiteit<strong>en</strong>)<br />
• Digitale portfolio’s via website (MILO-net)<br />
• Bijdrage boek<strong>en</strong> In-Com-Clusie <strong>en</strong><br />
Communicatie op eig<strong>en</strong> wijze (Acco)<br />
13 maart 2010; Judith Stoep & Hans van Balkom<br />
Bedankt voor uw aandacht<br />
Judith Stoep j.stoep@k<strong>en</strong>talis.nl PonTeM/K<strong>en</strong>talis<br />
Hans van Balkom h.vanbalkom@k<strong>en</strong>talis.nl K<strong>en</strong>talis@-On/<br />
13 maart 2010<br />
Radboud Universiteit<br />
Nijmeg<strong>en</strong><br />
35
Change language