Rapport - Algemene Rekenkamer

5 Nadere uitwerking heeft plaatsgevonden in
het «Gemeenschappelijk Handboek inzake de
controle aan de buitengrenzen». De Schengenregels
zijn door Nederland geïmplementeerd
in de Vreemdelingenwet 2000 en daarop
gebaseerde lagere regelgeving (Vreemdelingenbesluit,
Voorschrift Vreemdelingen, Vreemdelingencirculaire).
6 Onderdanen van Nederland mogen de
Nederlandse buitengrens op iedere willekeurige
plaats overschrijden. Op grond van
het Beneluxverdrag geldt dit ook voor onderdanen
van België en Luxemburg.
2 GEBRUIK GRENSCONTROLES BIJ TERRORISMEBESTRIJDING
2.1 Inleiding
De Algemene Rekenkamer gaat uit van het standpunt dat zowel goederencontroles
als personencontroles aan de grens kunnen bijdragen aan
terrorismebestrijding. In het onderzoek werd nagegaan in hoeverre het
systeem van grenscontroles, zoals dit in wet- en regelgeving is vastgelegd,
bruikbaar is voor terrorismebestrijding. Ook meent de Algemene
Rekenkamer dat grenscontroles alleen bruikbaar zijn voor terrorismebestrijding
als de gehele personen- en goederenstroom in beeld is en in
zijn geheel wordt gecontroleerd of deels, op basis van risicoanalyse. Dit is
nodig om ongewenste personen en goederen zo veel mogelijk te
onderkennen. Paragraaf 2.2 gaat over de personencontrole en paragraaf
2.3 gaat in op de goederencontrole.
Sinds mei 2004 is er de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding
(NCTb) in Nederland. Deze valt onder zowel de minister van Justitie als
onder die van BZK en heeft tot taak om de samenwerking op het gebied
van terrorismebestrijding te verbeteren. De NCTb heeft diverse overlegvormen
in het leven geroepen waarin bewindspersonen, departementen
en operationele organisaties vertegenwoordigd zijn. Vanuit de NCTb zijn
nog geen analyses of beleidsplannen voor grenscontroles verschenen.
2.2 Terrorismebestrijding via personencontroles
2.2.1 Schengensysteem op hoofdlijnen
De in het kader van het Akkoord van Schengen gemaakte afspraken zijn
vastgelegd in de «Schengen Uitvoeringsovereenkomst (SUO). 5 Hierin is
bepaald dat al het extra-Schengenverkeer aan de grens fysiek gecontroleerd
wordt. Hierop is een aantal uitzonderingen van toepassing, waarvan
mogelijk ook (potentiële) terroristen gebruik kunnen maken. Zo wordt de
kustvisvangst in de regel niet aan controle onderworpen en mogen
zeelieden passagieren (dat wil zeggen «voor ontspanning en vermaak aan
wal gaan») zonder dat zij fysiek zijn gecontroleerd. Ook mogen onderdanen
van de Schengenlanden de grens van de staat waarvan zij de
nationaliteit bezitten op iedere willekeurige plaats overschrijden. 6
Personen die niet aan de voorwaarden voor toegang voldoen, moet de
toegang worden geweigerd. Bij de controle wordt een strikt onderscheid
gemaakt tussen onderdanen van de EU, Liechtenstein, Zwitserland,
IJsland en Noorwegen (voor de leesbaarheid in het vervolg van dit
rapport aangemerkt als «EU-onderdanen») en personen die geen
onderdaan zijn van één van deze landen (voor de leesbaarheid aangemerkt
als «niet-EU» oftewel «NEU-onderdanen»).
De EU-onderdanen worden onderworpen aan een minimum controle: een
snelle controle van de identiteit en het reisdocument. NEU-onderdanen
daarentegen moeten grondig gecontroleerd worden. Onderdelen daarvan
zijn onder andere een grondige controle van het reisdocument, het
onderzoeken of de betreffende persoon een gevaar vormt voor de
openbare orde en/of nationale veiligheid en het raadplegen van opsporingsregisters.
Het «Schengen Informatie Systeem» (SIS) is het gezamenlijke
opsporingsregister van de Schengenlanden. Hierin kunnen personen
worden gesignaleerd voor onder andere toegangsweigering, uitlevering
of onopvallende controle ten behoeve van de inlichtingendiensten.
Tweede Kamer, vergaderjaar 2005–2006, 30 315, nrs. 1–2 18