613_FM 613 (maart 2011)_p12-p17.pdf - Filmmagie
613_FM 613 (maart 2011)_p12-p17.pdf - Filmmagie
613_FM 613 (maart 2011)_p12-p17.pdf - Filmmagie
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
COVERSTORY<br />
“Ik dacht lang dat ik steeds melodrama's maak omdat ik hou van een uitvergrote realiteit en personages die intens<br />
leven,” zegt Darren Aronofsky, “maar melodrama staat voor drama met muziek, met melodie. Het is de kunst<br />
om archetypische personages te nemen en er muziek en andere zaken aan toe te voegen die het verhaal extremer<br />
maken”. Door “clichés en symbolen naar het uiterste te duwen” maakte de cineast van 'Requiem for a Dream', 'The<br />
Fountain' en 'The Wrestler' een visceraal horror-melodrama. BLACK SWAN is een meesterwerk en werd onverwacht<br />
een box office topper.<br />
| IVO DE KOCK<br />
DARREN<br />
ARONOFSKY’S<br />
“Zo’n commercieel succes is nieuw voor<br />
mij,” bekent Aronofsky, “het is verrassend omdat<br />
ik de weg van de onafhankelijke cinema volg en<br />
de massa niet viseer. BLACK SWAN kan iedereen<br />
raken. Het is een arthouse- én een horrorfilm die<br />
tegelijk angstaanjagend en zeer sexy is, en die verschillende<br />
publieken bereikt met dans, horror en<br />
seks. Wanneer studio’s commercieel succes van<br />
deze omvang beogen richten ze zich niet op uitersten<br />
maar viseren ze het midden. Ik toon geweld en<br />
seksualiteit veel intenser”. Na het floppen van zijn<br />
passieproject The Fountain (“ik ondervond dat je<br />
geen grote publieksfilm over de dood kan maken”)<br />
leek de wonderboy van Pi en Requiem for a Dream uit<br />
de gratie van Hollywood gevallen. Maar The Wrestler<br />
leverde niet enkel Mickey Rourke een comeback<br />
12 | MAART <strong>2011</strong> | FILMMAGIE #<strong>613</strong><br />
BLACK SWAN<br />
Requiem voor een perfectioniste op zoek naar extase<br />
op. En met BLACK SWAN is hij weer helemaal hot.<br />
Opmerkelijk is dat Aronofsky behoort tot een generatie<br />
filmmakers die in de jaren 90 de neus aan<br />
het venster staken vanuit de onafhankelijke Amerikaanse<br />
cinema. Paul Thomas Anderson (Magnolia,<br />
There Will be Blood), David Fincher (Zodiac, The Social<br />
Network), Wes Anderson (Rushmore, The Darjeeling<br />
Limited), David O’ Russell (Three Kings, The Fighter)<br />
en Darren Aronofsky lieten zich inspireren door de<br />
indies (Soderbergh, Spike Lee, Tarantino) voor wie<br />
vrijheid en controle de sleutels van het filmparadijs<br />
leverden. Terwijl de cinefiele ‘New Hollywood’ generatie<br />
Coppola-Scorsese-DePalma van binnenuit<br />
het systeem had willen overnemen, blijft de nieuwe<br />
generatie er een van eigenzinnige individualisten.<br />
Wat hen verenigt is een geloof dat het ‘genie’ van de<br />
filmmaker (zijn gedrevenheid, visie en perfectionisme)<br />
zwaarder weegt dan de wetten en normen van<br />
de industrie. Wie bezeten is maakt dromen waar.<br />
En wie mee is met de wereld kan die droom ook<br />
delen met velen. Beide generaties worden gedreven<br />
door varianten van de naïef-romantische visie op<br />
de artiest. Voor de generatie Scorsese primeerde de<br />
intrinsieke kracht van de kunstenaar binnen het<br />
systeem, voor de generatie Aronofsky overheerst<br />
de absolute wil om een film te maken en de bereidheid<br />
te lijden voor een persoonlijk of grootschalig<br />
(zoals zijn volgende, The Wolverine) project. Er is<br />
een parallel met ballet dat volgens Aronofsky passies<br />
opwekt die tegelijk destructief en mooi zijn;<br />
“om jezelf zoveel pijn op te leggen moet je veel van<br />
ballet houden”.
Dat balletfilm BLACK SWAN je als kijker knock out<br />
slaat – en de legendarische klassieker The Red Shoes<br />
van Powelll en Pressburger evenaart – heeft alles te<br />
maken met die verscheurdheid tussen gruwel en<br />
schoonheid en met de intensiteit van deze subjectieve<br />
trip door een schizofrene creatieve geest. Dit<br />
macaber sprookje over een ballerina die evolueert<br />
van een verlegen meisje naar een psychotische<br />
diva betovert én terroriseert de kijker met nu eens<br />
droomachtige en dan weer realistische scènes.<br />
Een pijnlijk dansmelodrama slaat om in een akelige<br />
horrorthriller terwijl de lijn tussen realiteit en<br />
hallucinatie vervaagt. Aronofsky transformeert<br />
het conventionele ‘leven vs. kunst’-conflict en de<br />
clichématige protagonisten van het ‘putting on a<br />
show’-stramien in een viscerale zoektocht naar<br />
extase van een perfectioniste in de ban van verlangen<br />
(naar seksualiteit en identiteit). Daar waar The<br />
Wrestler identificatie koppelde aan een objectieve<br />
blik op de louterende kruisgang van worstelaar-opretour<br />
Mickey Rourke, dwingt BLACK SWAN identificatie<br />
af met een subjectieve blik door de soms<br />
rode oogjes van een fysiek en geestelijk lijdende<br />
Natalie Portman. Zij speelt Nina, een balletdanseres<br />
die de hoofdrol in het Zwanenmeer van Tchaikovsky<br />
krijgt omdat ze de ideale ‘witte zwaan’ (prinses<br />
Odette) is, al twijfelt choreograaf Thomas Leroy of<br />
ze ook de ‘zwarte zwaan’ (tovenaarsdochter Odile)<br />
aan kan. Tot ze in zijn lip bijt wanneer hij probeert<br />
haar te kussen. Thomas moedigt Nina aan om haar<br />
seksualiteit te ontdekken en zichzelf te verliezen in<br />
de rol. “Ga naar huis en raak jezelf aan” is zijn eerste<br />
raad. Gevolgd door “de enige persoon die in je weg<br />
staat is jezelf, vergeet haar”. Wat ze heel letterlijk<br />
doet. Het levert Nina vuur, waanzin, een staande<br />
ovatie en een theatrale apotheose op.<br />
BLACK SWAN opent quasi-documentair met realistische<br />
beelden van ballettraining, pijnlijke voeten,<br />
beschadigde spitzen en gespleten teennagels.<br />
Maar naarmate Nina ontdekt dat discipline en oog<br />
voor detail niet volstaan, verandert de filmstijl. Het<br />
feit dat Nina chaos en driften omarmt maar tegelijk<br />
angst heeft voor wat ze losmaakt wordt vertaald in<br />
zenuwachtige beelden opgenomen door een handgehouden<br />
camera temidden de actie. Maar ook in<br />
een spel van licht en donker, schaduwen en reflec-<br />
ties, dat in een grijs gesloten universum de donkere<br />
zijde van Nina’s onevenwichtige geest benadrukt.<br />
Terwijl haar paars-witte slaapkamer symbool staat<br />
voor de kinderlijke wereld waarin moeder Erica<br />
Nina verstikt. Tijdens metroritten en oefensessies<br />
blijft Nina geïsoleerd en eenzaam. Nooit veilig en<br />
steeds omringd door dubbelgangers. Of is het door<br />
mensen op wie ze de andere kant van haar persoonlijkheid<br />
projecteert? Want Aronofsky cast de vrouwenrollen<br />
zo dat iedereen op elkaar lijkt, waardoor<br />
archetypes in elkaar overlopen. Er is de mislukte<br />
danseres (controlezieke Erica), de sensuele rivale<br />
(doublure Lily) en de oudere ster (ex-vedette Beth).<br />
Nina wordt achtervolgd door haar eigen reflectie<br />
– waardoor BLACK SWAN meer Vertigo dan All<br />
About Eve wordt en de spiegelobsessie van The Red<br />
Shoes een nieuwe twist geeft – terwijl ze ongekende<br />
aspecten van haar persoonlijkheid projecteert op<br />
anderen. Ze belandt in een neerwaartse spiraal<br />
van paranoïde hallucinaties die gepaard gaan met<br />
lichamelijke transformaties, wisselende gezichten<br />
en geruilde kleding. We zijn beland in een surrealistisch<br />
gruwelsprookje dat de dreiging, verwarring<br />
maar ook opwinding die Nina voelt tastbaar<br />
maakt.<br />
Nina is een vrouw die worstelt met lichamelijke onvolmaaktheid,<br />
angst voor ouderdom en mannelijke<br />
verwachtingen. Ze is vooral ook een perfectioniste<br />
die zichzelf beschadigt. Mede door haar groeiende<br />
waanzin wordt ze de volmaakte ‘black swan’ maar<br />
het applaus van het publiek gaat eigenlijk naar<br />
een monster. Nina fantaseert zo sterk over seks en<br />
agressie dat ze droomt over een moord, zichzelf een<br />
fatale messteek toedient en heel gepast tijdens de<br />
opvoering sterft. Net daarvoor transformeert ze al<br />
dansend in een zwarte zwaan en bereikt ze zo een<br />
vorm van extase. “Ik was perfect” mompelt ze glimlachend<br />
terwijl het leven uit haar glijdt. Die perfectie<br />
bereikte ze door virtuositeit te koppelen aan<br />
bezieling, controle aan chaos. Het is voor haar de<br />
prijs (pijn, isolement, dood) waard. Heel haar leven<br />
werkte ze immers naar die extatische triomf toe.<br />
Zoals veel artiesten verlangde ze naar de euforische<br />
staat van een ‘perfecte vertolking’ die van haar een<br />
legende zou maken. De dood is daarbij geen schrikbeeld.<br />
Falen, uitgerangeerd worden en nooit gren-<br />
COVERSTORY<br />
zen verlegd hebben zijn dat wel. Nina’s uitdovend<br />
leven is dan ook een ‘perfect’ einde van dit grimmig<br />
melodrama. Het Zwanenmeer werd het verhaal van<br />
de film. Nadat balletmuziek en drama crescendo<br />
samenvloeien valt het doek.<br />
Niet voor het eerst gebruikt Darren Aronofsky<br />
een obsessieve zoektocht naar perfectie, naar het<br />
absolute, als narratieve motor. De worstelaar van<br />
The Wrestler en de adolescenten van Requiem for a<br />
Dream proefden de extase, de studenten van Pi en<br />
de wetenschapper van The Fountain zochten respectievelijk<br />
de formule die het universum vat en<br />
een remedie om een stervende vrouw te redden.<br />
In BLACK SWAN botsen de Amerikaanse Droom<br />
(wil om te winnen) en de Amerikaanse Nachtmerrie<br />
(angst om te verliezen) terwijl creatieve en destructieve<br />
krachten versmelten. Aronofsky plaatst<br />
het perfectionistische individu centraal zonder er<br />
een 'slachtoffer’ van te maken. Een gestresseerde<br />
en uitgeputte Nina ziet overal dreiging en concurrentie<br />
maar zij en haar eigen ambities vormen het<br />
grootste gevaar. Aronofsky heeft een liefde-haat<br />
relatie met dit Amerikaans Waanbeeld. Opwinding<br />
en angst, fascinatie en afkeer liggen ook voor hem<br />
dicht bij elkaar. En net zoals choreograaf Thomas<br />
zweert hij bij een spektakel dat “echt en visceraal”<br />
is. Horror maakt het melodrama zicht- en voelbaar<br />
terwijl humor de clichés een meerwaarde geeft.<br />
Daar waar veel would be-auteurs een origineel uitgangspunt<br />
al te vaak herleiden tot iets traditioneel,<br />
doet Aronofsky het omgekeerde. Een vertrouwd gegeven<br />
wordt na transformatie uniek. BLACK SWAN<br />
is verbijsterend, opwindend, gruwelijk, grandioos,<br />
mooi, monsterlijk, absurd, surrealistisch, grappig,<br />
aangrijpend en verontrustend. Kortom, straffe cinema.<br />
Met een verbluffende Natalie Portman. ×<br />
melodrama / reg. Darren Aronofsky / sce. Mark Heyman, Andrés Heinz<br />
& John McLaughlin / fot. Matthew Libatique / mon. Andrew Seisblum<br />
/ muz. Clint Mansell / act. Natalie Portman (Nina Sayers), Vincent Cassel<br />
(Thomas Leroy), Mila Kuni (Lily), Barbara Herschey (Erica Sayers),<br />
Winona Ryder (Beth MacIntyre), Benbjamin Millepied (David), Ksenia<br />
jSolo (Veronica) / pro. Mike Medavoy, Arnold W. Messer, Brian Oliver &<br />
Scott Franklin / USA / 2010 / 108’ / dis. Fox<br />
> RELEASE 2 MAART<br />
FILMMAGIE #<strong>613</strong> | MAART <strong>2011</strong> | 13
COVERSTORY<br />
Kaalgeschoren in V for Vendetta (James Mc-<br />
Teique, 2006), als stripper in Closer (Mike Nichols,<br />
2004) of met tutu in BLACK SWAN. In historisch<br />
gewaad als Goya’s Joodse model Inez, slachtoffer<br />
van de Spaanse achttiende-eeuwse inquisitie in<br />
Milos Formans Goya’s Ghosts (2006), als zestiendeeeuwse<br />
Engelse koningin in The Other Boleyn Girl<br />
(Justin Chadwick, 2008) of als Naboo-koningin in<br />
een fictief melkstelsel (Star Wars-prequeltrilogie<br />
van George Lucas, 1999-2005). Als actrice straalt<br />
Natalie Portman (°Jerusalem, 1981) zo’n natuurlijke<br />
vertrouwdheid met het filmmedium uit, dat de camera<br />
heel close kan komen en diep kan binnendringen.<br />
In Amos Gitai’s Free Zone (2005) leverde dat een<br />
van de meest beklijvende beelden uit haar filmografie<br />
op. Mooi en intens begint de Israëlische cineast<br />
zijn meditatieve film met een ellenlange shot<br />
van Natalie Portman op de achterbank van een auto<br />
14 | MAART <strong>2011</strong> | FILMMAGIE #<strong>613</strong><br />
NATALIE PORTMAN<br />
Queen Amidala trekt de spitzen aan<br />
Dankzij haar pirouette in BLACK SWAN van Darren Aronofsky belandt Natalie Portman op de eerste rij in Hollywood.<br />
Een zwanendans die de jonge actrice van Pools-Joodse komaf heel dicht bij de Oscar brengt.<br />
| DIRK MICHIELS<br />
in westelijk Jerusalem. Ze tuurt verdwaasd van achter<br />
het autoraam en begint heel langzaam te wenen<br />
voor haar verloren liefde. Uiteindelijk blijft ze tien<br />
minuten lang voor de camera snikken, alsmaar dieper<br />
en pijnlijker. Liefdesverdriet speelde haar ook al<br />
parten in Mike Nichols’ eigentijds relatiedrama Closer.<br />
Ook hier slaagde Portman erin haar innerlijke<br />
pijn heel fysiek uit te drukken door in een stripclub<br />
met lef, maar zonder gêne en heel eerlijk en lijfelijk<br />
te doen wat ze doet.<br />
Portman was nauwelijks de twintig voorbij toen<br />
ze Closer draaide met rijpe dertigers zoals Julia<br />
Roberts, Clive Owen en Jude Law als tegenspelers.<br />
Verrassend jong dus voor haar eerste volwassen<br />
rol op het slagveld van de huwelijksrelaties. Maar<br />
voor een Hollywoodkindsterretje, dat meer op het<br />
scherm opgroeit dan in haar eigen leefwereld, ligt<br />
de leeftijdsgrens uiteraard anders. Als elfjarige<br />
werd Nathalie Hershlag al door Revlon als cosmeticamodel<br />
uit een pizzeria op Long Island geplukt,<br />
waar haar ouders zich na een omzwerving door Maryland<br />
en Connecticut hadden gevestigd. De naam<br />
Portland ontleende ze aan haar grootmoeder. Een<br />
jaar later vertederde ze huurmoordenaar Jean Reno<br />
in Luc Bessons Léon (1994) als het 12-jarige buurmeisje,<br />
van wie het gezin brutaal is uitgemoord.<br />
Als stiefdochter van Al Pacino in Michael Manns<br />
Heat (1995) zwoer ze het misdaadgenre trouw en<br />
bleef ze voor haar leeftijd opmerkelijk volwassen<br />
personages vertolken. Ze leek al vlug gedoemd<br />
tot Lolita-rolletjes zoals in Ted Demme’s Beautiful<br />
Girls (1996) of tot het gegiechel van bakvisjes die<br />
verliefd zijn op dezelfde jongen (Woody Allens<br />
Everyone Says I Love You, 1996). Tot ze plotseling<br />
rond de eeuwwisseling een tieneridool werd in de<br />
Star Wars-saga. Als een soort Venetiaanse koningin<br />
FREE ZONE GOYA'S GOY GHOSTS<br />
THE OTHER BOLEYN GIRL
van de waterplaneet Naboo veegde ze in een verrassende<br />
dubbelrol in The Phantom Menace (1999)<br />
de herinneringen van de Star Warsfanaten aan<br />
prinses Leila uit de trilogie van de jaren 70 kordaat<br />
van het scherm. Als echtgenote van Annakin en<br />
moeder van Luke Skywalker kreeg ze een primordiale<br />
rol toebedeeld in het sagaverloop. Maar bovenal<br />
schonk de rol van koningin Padme Amidala haar<br />
een eigen jeugdig bioscooppubliek, dat sindsdien<br />
met haar meegroeit van film tot film en met wie<br />
ze dezelfde maatschappelijke bezorgdheden deelt.<br />
In haar filmkeuzes voelt Portman als vegetariër en<br />
milieuactiviste trouwens heel goed de trends en<br />
het leefklimaat van haar leeftijdsgenoten aan. V for<br />
Vendetta sloot aan bij de doorbraak van de graphic<br />
novel. BLACK SWAN verwijst onrechtstreeks naar<br />
zelfverminking en anorexiaproblematiek. Ook is<br />
Portman vaak in videoclips te zien, zoals in Dance<br />
Tonight van Paul McCartney en Carmensita van Devendra<br />
Banhart. Haar kaalgeschoren hoofd uit V<br />
for Vendetta inspireerde zelfs een groep jonge muzikanten<br />
om hun band Natalie Portman’s Shaved<br />
Head te noemen. In haar sociale keuzes draagt ze<br />
CLOSER<br />
de Millenniumdoelstellingen van de UNO hoog in<br />
het vaandel. Zo is ze een fervent verdediger van het<br />
verlenen van microkrediet voor het oprichten van<br />
kleine bedrijfjes in de derdewereldlanden. In die<br />
context wist ze ook tegenspeler Jake Gyllenhaal uit<br />
Jim Sheridans Afghaanse oorlogsdrama Brothers<br />
(2009) voor de goede zaak te verleiden. Voorts promoot<br />
ze het dragen van schoenen, gemaakt uit niet<br />
dierlijke materialen. Dat maatschappelijke engagement<br />
leverde haar op het Filmfestival van Venetië,<br />
waar ze overigens in 2008 haar zelfgeschreven en<br />
geregisseerde kortfilm Eve was komen voorstellen,<br />
alvast de Movie for Humanty-Award op.<br />
Portmans snelle doorbraak met de Star Wars-saga<br />
kwam voor Hollywood op het juiste moment. De<br />
10 jaar oudere Winona Ryder was in 2001 door haar<br />
kleptomanie bij de producenten in ongenade gevallen<br />
zodat Natalie de leemte vulde in een meer volwassen<br />
filmaanbod. Dat gaf haar de kans te werken<br />
met gereputeerde regisseurs zoals Mike Nichols<br />
(Closer), Anthony Minghella (Cold Mountain, 2003)<br />
of Milos Forman (Goya’s Ghosts ). Zelf gaf ze er echter<br />
na het megasucces van de sciencefictionsaga de<br />
V FOR VE VENDETTA<br />
SELECTIEVE FILMOGRAFIE<br />
COVERSTORY<br />
1994 LÉON<br />
1995 HEAT<br />
1996 MARS ATTACKS!<br />
1996 EVERYONE SAYS I LOVE YOU<br />
1996 BEAUTIFUL GIRLS<br />
1999 STAR WARS: EPISODE I –<br />
THE PHANTOM MENACE<br />
2002 STAR WARS: EPISODE II –<br />
ATTACK OF THE CLONES<br />
2003 COLD MOUNTAIN<br />
2004 CLOSER<br />
2004 TRUE<br />
2005 STAR WARS: EPISODE III –<br />
REVENGE OF THE SITH<br />
2005 FREE ZONE<br />
2006 V FOR VENDETTA<br />
2006 PARIS, JE T’AIME<br />
2006 GOYA’S GHOSTS<br />
2007 MY BLUEBERRY NIGHTS<br />
2007 THE DARJEELING LIMITED<br />
2007 MR. MAGORIUM’S WONDER<br />
EMPORIUM<br />
2008 THE OTHER BOLEYN GIRL<br />
2009 NEW YORK, I LOVE YOU<br />
2009 LOVE AND OTHER IMPOSSIBLE<br />
PURSUITS<br />
2009 BROTHERS<br />
2010 HESHER<br />
2010 BLACK SWAN<br />
<strong>2011</strong> NO STRINGS ATTACHED<br />
FILMMAGIE #<strong>613</strong><br />
| MAART <strong>2011</strong> | 15
COVERSTORY<br />
voorkeur aan zich filmisch te herbronnen en haar<br />
Joodse afkomst te verkennen. Op de toneelplanken<br />
speelde ze in 1999 Anne Frank. Vooral met haar rol<br />
van jonge Joods-Amerikaanse in Israël op zoek naar<br />
haar eigen identiteit, volgde ze haar autobiografische<br />
impulsen en voedde ze haar kosmopolitische<br />
geest. In het niemandsland van Free Zone tussen<br />
Syrië, Irak en Saoedi-Arabië groeide haar belangstelling<br />
voor de wereldcinema. Zo werkte ze met<br />
Tom Tykwer samen in True (2004), speelde ze een<br />
gastrol in My Blueberry Nights (2007) van Hong-<br />
Toen La Haine in 1995 als een splinterbom<br />
door het overdonderde Franse filmlandschap<br />
raasde, sprak men vol lof over het triumviraat<br />
van onbekende acteurs dat de film droeg. Een<br />
van deze jonge snaken zou zijn kompanen al snel<br />
achter zich laten op de (snel)weg naar een grote<br />
16 | MAART <strong>2011</strong> | FILMMAGIE #<strong>613</strong><br />
kong-cineast Wong Kar-wai en gaf ze present voor<br />
Wes Andersons Indische roadmovie The Darjeeling<br />
Limited (2007). Als wereldburger ontpopte ze zich<br />
tot een van de sleutelfiguren in het caleidoscopische<br />
filminitiatief rond wereldsteden, eerst Parijs<br />
(Paris je t’aime, 2006), dan New York (New York, I Love<br />
You, 2009) waarvoor ze zelf een mozaïekdeel regisseerde,<br />
en binnenkort Jerusalem.<br />
Hoewel ze zelf tot haar twaalfde balletles nam, is<br />
BLACK SWAN tot op vandaag haar meest veeleisende<br />
rol. Niet zozeer door de pirouettes zelf, maar<br />
toekomst. De rol van Vinz leverde de jonge acteur<br />
Vincent Cassel (°1966) meteen het stigma van<br />
ruigpoot op, een label dat de film gemakkelijk<br />
overleefde dankzij ‘s mans hoge jukbeenderen en<br />
priemende blik. Het typecasten naar dat imago<br />
leverde nochtans zowat de enige miskleunen uit<br />
door de mentale crisis van haar dansend personage.<br />
De spiegels rond de balletbarre van Darren Aronofsky’s<br />
balletfilm dwingen haar niet zozeer haar<br />
heupstand te observeren, maar naar haar innerlijke<br />
ik te kijken en naar haar seksuele entiteit op zoek<br />
te gaan. Ook hier zijn de autobiografische overeenkomsten<br />
legio tussen het personage dat van in haar<br />
kindertijd alleen maar voor het ballet leefde en de<br />
vroeg ontdekte Portman met haar tienertijd in het<br />
teken van haar filmcarrière. BLACK SWAN, of hoe<br />
de jonge Portman groot werd op het scherm? ×<br />
Zowat 15 jaar na ‘La Haine’, het rauwe avontuur in de Parijse banlieus, is de Franse acteur Vincent Cassel een beroemdheid<br />
die geniet van zijn celebrity-allures maar evenzeer zijn imago van charismatische kwajongen in stand<br />
houdt.<br />
| MIK TORFS<br />
VINCENT CASSEL<br />
VINCENT CASSEL<br />
Underdog getooid in een celebrity-laagje<br />
zijn loopbaan op: de clichématige bendeleider in<br />
Dobermann (1997) en de enigmatische cowboy in<br />
de gelijknamige verfilming van de gelijknamige<br />
stripheld: Blueberry (2002). ‘Vinz’ had meer in zijn<br />
mars dan het uitspelen van zijn imposante fysiek<br />
en hij zou al gauw intelligent genoeg blijken om
dat besef ten gunste van zijn carrière uit te spelen.<br />
In een recenter verleden ligt een dankbare parallel<br />
voor het rapen; Frankrijks favoriete gangster<br />
Mesrine, de ‘man met duizend gezichten’, de misdaadkoning<br />
die vooral ook een vermommingskoning<br />
was, werd nagespeeld door een acteur die<br />
vindt dat de persoon en vooral de publieke figuur<br />
die je bent volkomen onzichtbaar moet worden<br />
achter het personage dat je incarneert. Het inleven<br />
in de complexe geest van Mesrine leidde tot<br />
het soort epische transformatie – van kruimeldief<br />
tot beroemde martelaar – waar Al Pacino of<br />
Robert De Niro hun tanden twintig jaar eerder in<br />
zouden hebben gezet. Cassel speelde de rol met<br />
een ongelooflijke overtuigingskracht en streefde<br />
in één moeite door naar een definitieve demystificatie<br />
van de crimineel die op een bepaald moment<br />
populairder dan de Franse president was.<br />
Dat Cassel ervoor koos om zijn meest voldragen rol<br />
in een Franse film te spelen, tekent hem ten voeten<br />
uit. De acteur jongleert gewiekst met enkele<br />
schijnbare tegenstrijdigheden; hij koestert zijn<br />
imago als eeuwige underdog, terwijl hij tegelijk<br />
zijn flair uitspeelt als een volbloed societyfiguur.<br />
Hij laat zich volgaarne fotograferen met echtgenote<br />
Monica Bellucci, poseert voor parfum-<br />
advertenties en – hou je vast – dubt Hugh Grant in<br />
de Franse versies van diens films. Zijn intrede in<br />
de filmwereld vereiste geen onmenselijke sprongen<br />
op de sociale ladder. Vader Jean-Pierre Cassel<br />
was een geliefde comédien en Vincent volgde van<br />
kindsbeen af circus- en acteeropleidingen. Zijn<br />
moeder woont en werkt als journaliste in New<br />
York, wat hem in de States van een pied à terre<br />
verzekerde wanneer hij de artistieke wereld aldaar<br />
wenste te verkennen.<br />
Wanneer het op filmrollen aankomt, is Cassel jr.<br />
echter de eigenzinnigheid zelve. Hij figureerde<br />
tweemaal naast de populairsten der aarde in<br />
Ocean’s 12 en Ocean’s 13. Ervaringen die hij niet als<br />
springplank naar een comfortabele Hollywoodcarrière<br />
gebruikte. Hij keerde terug naar het arthousecircuit<br />
voor samenwerkingen met David<br />
Cronenberg en Darren Aronofsky. BLACK SWAN<br />
beschouwde de Franse acteur als een kleine, hermetische<br />
film, een verlengstuk van Aronofsky’s<br />
debuut Pi. Niet dat hij onder de indruk was toen<br />
het Oscarnominaties regende over de dansfilm:<br />
“Hij bleek toegankelijker dan ik aanvankelijk<br />
dacht”. Punt. Aldus etaleert Cassel zijn oer-<br />
Franse aard: “Om in Hollywood groot te worden,<br />
moet je je broek afdoen en enkele bullshitfilms<br />
draaien, zodat je bankable genoeg bent om door<br />
COVERSTORY<br />
grootheden à la Scorsese te worden opgepikt. In<br />
Frankrijk koesteren we scherpe artistieke keuzes,<br />
daar word je beroemd én rijk door weerbarstig<br />
en on the edge te werken. Zoals ik. Ik heb een carrière<br />
in Frankrijk en ik amuseer me. Waarom zou<br />
ik smachten naar aanvaarding in de mainstream<br />
Hollywoodkringen?” Inderdaad blijft de veelgevraagde<br />
acteur gestaag voortwerken met scherpzinnige<br />
Franse cineasten zoals Jacques Audiard<br />
(Sur mes lèvres), Jean-Jacques Annaud (Sa majesté<br />
Minor) en Dominik Moll (Le moine).<br />
Met echtgenote Bellucci speelde hij reeds zeven<br />
keer samen en daar stopt het niet bij wanneer het<br />
van de viriele Fransman afhangt. Al zal een van<br />
hun samenwerkingen altijd in het filmgeheugen<br />
gekrast blijven, namelijk die in de onwaarschijnlijk<br />
gewelddadige mokerslag Irréversible (2002).<br />
Nu Cassel definitief een koers lijkt te varen richting<br />
diepgravender rollen (hij beëindigde net de<br />
opnames met Cronenberg over de relatie tussen<br />
psychoanalytici Freud en Jung), kan men zijn<br />
prestatie als Marcus in Irréversible beschouwen<br />
als het archetype van zijn vroege carrière: moreel<br />
dubieus, fysiek veeleisend en een brutale provocatie<br />
aan de burgerlijke goegemeente, maar artistiek<br />
én carrièrematig een zeer doordachte en<br />
accurate keuze. ×<br />
FILMMAGIE #<strong>613</strong> | MAART <strong>2011</strong> | 17