De naam rijkswacht, meer dan 200 jaar oud

De naam rijkswacht, meer dan 200 jaar oud
De hervorming van de politiediensten vordert met rasse schreden. En wanneer
zij op het terrein zal worden doorgevoerd, zal de "rijkswacht" onder haar huidige
benaming en structuur niet langer bestaan. Worden de "rijkswachters" dan
"politieagenten"? Betreuren de rijkswachters die naamswijziging of laat hen dat
volledig koud? Enkele – uiteraard persoonlijke en subjectieve - meningen van
rijkswachters.
What's in a name?
Eerste wachtmeester Ivan Verbeke (43) van de brigade Ronse.
"De meeste van mijn collega’s en ikzelf vinden het spijtig dat wij onze identiteit van rijkswachter
verliezen. Dat identiteitsverlies geeft enerzijds veel mensen de indruk dat de rijkswacht door de
politie wordt geannexeerd en anderzijds ben ik een beetje bang dat ook onze waarden en de
buitengewone korpsgeest van onze instelling verloren zullen gaan."
Adjudant Guy Delcourt (47) van de brigade Bernissart.
"Of ik nu "rijkswachter" of veeleer "politieagent" wordt genoemd, raakt mijn koude kleren niet. Ik ben
van mening dat ik ten dienste van de bevolking sta en of ik nu rijkswachter of politieagent zal zijn, ik
zal altijd proberen mijn werk zo correct mogelijk te doen. Het is natuurlijk een persoonlijk gevoel. Ik
weet dat het voor heel wat collega’s pijnlijk is … Zij zijn enorm fier op hun instelling. Ik denk dat
vooral de oudere rijkswachters het er moeilijk mee hebben. De korpsgeest speelt meer bij de "oude
rijkswachters". Bij de jongere generaties is dat gevoel minder manifest."
Opperwachtmeester Patrick Piel (32) van de brigade Lasne.
"Ik ben trots dat ik een rijkswachter ben, ook al werd ons imago een beetje beklad door een aantal
gebeurtenissen. Die identiteit verliezen, dat doet me iets … Ik wil niet pejoratief zijn, maar de titel
van "rijkswachter" lijkt me minder banaal dan die van "politieagent". Ik heb het gevoel dat het
onderscheid politieagent-rijkswachter voor een deel van de bevolking iets betekende. Ik denk dat
iedereen wat tijd zal nodig hebben om zich aan te passen."
Adjudant-chef Alex Gobraiville (51) van de verkeerspost Battice.
"Ik kom uit een familie van rijkswachters. Mijn vader en verschillende van mijn
ooms waren rijkswachters en ik heb zelfs een grootoom die generaal en
commandant van de rijkswacht is geweest. Ik hecht daar nochtans niet veel
belang aan. Ik hou van mijn beroep en ik sta in de eerste plaats ten dienste
van het volk. Dus, als ze mij nu politieagent i.p.v. rijkswachter noemen … Ik
weet wel dat niet iedereen er zo over denkt. Sommige collega’s zijn zwaar
geschokt! Het belangrijkste voor mij is dat de polemieken ophouden en dat de

sereniteit terugkeert."
Adjudant-chef Serge Klingels (54) van de BOB Namen.
"Dat laat me koud … Wat telt, is het werk! Diefstallen, moorden, op te helderen misdrijven, … die
zullen er altijd zijn. Hoewel ik meen te verstaan dat sommigen nostalgisch zijn bij de idee niet langer
een rijkswachter te zijn, mogen we niet vergeten dat wij in de eerste plaats een openbare dienst zijn.
Ons werk correct uitvoeren, dat is belangrijk."
Wachtmeester Vincent Amand (28) van de brigade Flobecq.
"Voor mij is de rijkswacht een prestigieuze instelling. En zien dat het woord "rijkswacht" uit het
woordenboek wordt geschrapt, doet me hartzeer. Op een zekere manier wordt een heel verleden
uitgegomd, een ontdekkingsreis doorheen de eeuwen -aangezien de rijkswacht meer dan
tweehonderd jaar bestaat- verdwijnt. Ik zal altijd een rijkswachter in hart en nieren blijven. Ik ben
naar de rijkswachtschool gekomen om rijkswachter te worden en geen politieagent … hoewel onze
taken van politionele aard zijn. Toen het gerucht over de hervorming van de politiediensten werd
verspreid, heb ik bij mezelf gezegd dat we zouden blijven voortbestaan onder een andere vorm,
binnen een andere structuur, maar dat we "rijkswachters" zouden blijven. Dat dat niet meer zo is, dat
raakt me zeer!"
Eerste wachtmeester Marc Lismont (42) van de brigade Gingelom.
"Dat de rijkswacht haar identiteit verliest? Dat vind ik betreurenswaardig. Ik ben bij de rijkswacht
gekomen in 1975 en het is een traditionele naam die uit de lijst van politiediensten gaat worden
geschrapt. Dat is echt spijtig... En de meeste van mijn collega’s zijn het me eens.
B.D.

De naam rijkswacht : meer dan 200 jaar oud (2)
De korte geschiedenis van een grote naam
In 1424 vind je een eerste historisch spoor terug van de term "gendarmerie". Na de slag van
Verneuil, waar bijna alle Schotse bondgenoten van de Franse koning Karel VII omkwamen, kiest
Karel VII als erkenning de Schotten uit voor zijn nieuwe wacht : "la compagnie des gendarmes
écossais".
In 1445 richtte Karel VII de "compagnies d’ordonnance" op om permanent over een leger van ruiters
te kunnen beschikken. Dit leger, dat uit "gens d’armes" bestond, kreeg de naam "gendarmerie".
Maar paradoxaal genoeg ligt de herkomst van de gendarmerie zoals wij haar nu kennen, elders.
In 1474 zette koning Lodewijk XII, gezien het gevoel van onveiligheid dat de soldaten onder de
bevolking zaaiden, "prévots des maréchaux" (provoostdienst ten velde) in, in de provincies om er de
orde te handhaven. Die "prévots" vormden samen met hun troepen de "maréchaussée".In 1548
hechtte Hendrik II de eliteruiterij die de gendarmerie (of de compagnies d’ordonnance) was, aan de
maréchaussée.
De huidige gendarmerie is dus eerder ontstaan uit de maré-chaussée dan uit de gendarmerie van
toen, zowel wat haar opdrachten als haar geografische inplanting betreft. Op 16 januari 1791 wordt
de maréchaussée omgedoopt tot "gendarmerie nationale".
In 1796 - één jaar na de annexatie van de Belgische provincies bij Frankrijk - richtte generaal Wirion
de eerste rijkswachtbrigades op in België. In het daaropvolgende Nederlandse tijdperk (1814 - 1818)
schrapte Willem I eigenhandig de term "gendarmerie" en verving deze door ... "maréchaussée".
De Belgische revolutie van 1830 leidde opnieuw tot een naamsverandering! Artikel 1 van het besluit
van 19 november 1830 van het voorlopige bewind stipuleerde het volgende : "Het korps van de
maréchaussée wordt ontbonden en vervangen door de Belgische gendarmerie nationale.

Pas in 1923 stelde zich het vertaalprobleem van de termen "gendarmes" en "gendarmerie" toen een
commissie de grondwet in het Nederlands moest vertalen. De moeilijkheid bestond erin een term te
vinden die de militaire en burgerlijke opdrachten van de gendarmerie omvatte. De commissie liet
haar uiteindelijke keuze vallen op "rijkswacht".
Op 19 december 1925 verscheen de vertaling van de grondwet in het Belgisch Staatsblad. De term
"rijkswacht" was nu officieel. Het was echter pas in de jaren ‘30 toen de benaming op de gebouwen
stond te lezen dat de bevolking die ging gebruiken.
(tekst gebaseerd op documenten Centrum voor geschiedenis en tradities van de rijkswacht)
B.D.