Heemschut - CBF

Heemschut
B E S C H E R M T C U L T U U R M O N U M E N T E N
Jaarverslag 2008

Inhoud
24
Zeeland
2 Heemschut Jaarverslag 2008
Overzicht beschermingsactiviteiten
per provincie
18
Noord-
Holland
20
Amsterdam
22
Zuid-Holland
17
Flevoland
16
Utrecht
26
Noord-Brabant
11
Friesland
14
Gelderland
27
Limburg
10
Groningen
12
Drenthe
13
Overijssel

En verder
4 Vereniging
5 Campagne wederopbouw
6 Religieus Erfgoed
8 Bescherming
9 Beschermingswerk in de praktijk
28 Publieksevenementen
32 Tijdschrift
33 Rekening van baten en lasten 2008
34 Organisatie
Colofon
Jaarverslag 2008
Bond Heemschut
Vereniging tot bescherming van cultuurmonumenten
in Nederland. Opgericht in 1911.
Beschermvrouwe H.M. Koningin Beatrix.
Redactie
Karel Loeff
Eindredactie
Anne Marie ten Cate
Fotografie
Groningen: Anna Huizinga
Friesland: R.J. Wielinga
Drenthe: Eric le Gras, Hans Ladrak
Noord-Holland: Henk Dirkx
Amsterdam: Willem Wolters, Job van Nes
Zuid-Holland: Jan Wenteler, Louis Zeeman
Utrecht: Hein Kuiper
Gelderland: Roel Veelders,
Willem Wolters, Airborne Museum
Zeeland: Willem Heijbroek
Limburg: Ad Bokhorst
Noord-Brabant: Stichting Schoorswinkel
en Omgeving
Landelijke Heemschutdag:
Ewout van der Dussen
Overige foto’s:
Karel Loeff, Dorian Kransberg, Gea Schilte
Grote foto omslag: Sloop Pius X, Amsterdam
foto: Herman Wesselink
Copyright Bond Heemschut
Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze
worden overgenomen zonder toestemming van
de uitgever.
Voorwoord
IN 2008 HEEFT HEEMSCHUT zich opnieuw landelijk op de kaart
geplaatst. Heemschut zocht volop de publiciteit, met reacties op standpunten
van de overheid en met een aantal nieuwe publicaties. Daarbij heeft
Heemschut vooral landelijk aandacht gevraagd voor de waardering en
bescherming van architectuur en stedenbouw uit de periode van de Wederopbouw,
en met succes. De aanbieding van de publicatie aan minister Plasterk
van cultuur heeft dit onderwerp bij velen meer bekendheid gegeven.
Gemeenteraadsleden gebruiken het pamflet om aandacht te vragen voor
jongere bouwkunst, maar de rijksoverheid handhaaft vooralsnog haar in de
ogen van Heemschut veel te strenge selectiebeleid.
Een mijlpaal was de oplevering en opening van het badpaviljoen in Domburg.
In juni werd een special met daarin de geschiedenis van de strijd om
behoud en verantwoord herstel aangeboden aan minister-president Balkenende.
Het paviljoen is een parel aan de Zeeuwse kust; de decennialange
inzet van de vrijwilligers van Heemschut om het pand te behouden is meer
dan een compliment waard.
In december presenteerde Heemschut samen met de RACM twee nieuwe
leskaarten. Ze werden in ontvangst genomen door staatssecretaris Van
Bijsterveld van onderwijs.
Ook de commissies lieten zich niet onbetuigd. Het prachtige boek over
keuterboerderijen van Heemschut-Drenthe was een schot in de roos: het
was vrijwel direct uitverkocht en wordt in 2009 herdrukt.
Tenslotte werd een nieuw gezamenlijk initiatief gelanceerd: de Erfgoedstem.
Deze gratis nieuwsbrief per e-mail brengt u op de hoogte van allerlei nieuws
over monumenten en cultuurlandschappen.
Naast alle promotie- en lobbyacties voor ons cultureel erfgoed ging de
strijd van de vrijwilligers voor behoud natuurlijk gewoon door. In dit
jaarverslag ziet u per commissie waar actie is ondernomen om waardevol
cultuurbezit te behouden. De commissies blijven de kern vormen van onze
vereniging. Het steven is gewend, Heemschut is op koers als dé landelijke
pleitbezorger voor waardering en behoud van ons cultureel erfgoed, waarbij
het accent nog meer zal komen te liggen op het landelijk gebied.
Harm Bruins Slot, voorzitter
Jaarverslag 2008 Heemschut

Heemschut werd opgericht in 1911 en is daarmee de
oudste particuliere vereniging voor bescherming van
cultuurmonumenten. Per ultimo december 2008 telde de
vereniging 6752 leden. In 2008 werd voortgebouwd op
de in 2007 vastgestelde nieuwe koers van de vereniging.
Vereniging
In deze toekomstvisie staat een aantal wensbeelden centraal, die voor
de naar buiten gerichte organisatie te vatten zijn in de steekwoorden:
voorhoede, platform, verbeelden en beweging. Voor de interne organisatie
gelden de begrippen ‘Lean and Mean’ en ‘financieel gezond’. Vanuit deze
visie hebben bestuur en directie de vereniging in 2008 bestuurd. In 2008
waren er een aantal personele wijzigingen, die zorgden voor extra druk op
het landelijk bureau. In een klein team moet nu eenmaal veel werk worden
verzet. Met vereende krachten zijn alle lopende taken gerealiseerd en is
tevens gewerkt aan vernieuwing, bijvoorbeeld op het gebied van de digi-
tale informatievoorziening en de overstap naar een andere bankinstelling.
Verhoging lidmaatschapsbijdrage
In 2008 besloot de Algemene Vergadering van Leden tot een flinke verho-
ging van de minimumlidmaatschapsgelden. Door de kosten van het tijd-
schrift en het wegvallen van de rijkssubsidie was de verhoging onontkoom-
baar. De nieuwe bijdrage voor leden vanaf 25 jaar bedraagt 35 euro. Er
werd door het bestuur een daling van het aantal leden voorzien, hetgeen
is uitgekomen. De kredietcrisis in het najaar van 2008 heeft waarschijnlijk
mede bijgedragen aan de ledenontwikkeling, al heeft de vereniging nog
steeds meer dan 6500 trouwe leden, die tevens een forse extra bijdrage
overmaakten voor een vervolgactie op het pamflet wederopbouw.
Personeel
In maart namen medewerkers en bestuur afscheid van Ellen Wilbrink. Zij
werkte ruim zes jaar bij de vereniging als directieassistente. Door Jelsma
vulde op inhuurbasis de lacune op, terwijl de wervings- en selectiepro-
cedure voor een nieuw personeelslid werd gestart. In augustus kwam
Angelique van Kampen het bureau versterken. Angelique is er op maandag,
dinsdagochtend en vrijdag om directeur en bestuur te ondersteunen. Door
ziekte is een medewerker korte tijd en een ander langere tijd niet inzetbaar
voor het bureau. Dit werd opgevangen door inleenkrachten. In oktober
werd Trudie de Vries aangetrokken als tijdelijke medewerker. Haar werk-
zaamheden betroffen de invulling van de nieuwe website. Hiertoe worden
door vrijwilligers in de commissies dossiers samengesteld, die gedigitali-
seerd worden en via google-maps online worden geplaatst. De oplevering
van de site is voorzien in maart 2009.
Eus Kuiper werd via Pantar Amsterdam in 2008 bij Heemschut aangesteld
in een werkervaringsplaats. Hij scant het zwart-wit fotoarchief, vooruit-
lopend op het mogelijk on-line beschikbaar stellen via de website www.
heemschut.nl.
Heemschut Jaarverslag 2008
Beleidsplan
Het beleidsplan van Heemschut, dat loopt tot 2008, vraagt aandacht voor
nieuwe inhoudelijke aandachtspunten. Het waarschuwt voor de bedreigde
positie, maar biedt ook veel goede voornemens. In 2008 werd een start
gemaakt voor een nieuw beleidsplan. Dit werd geschreven door de alge-
meen directeur, in nauw overleg met het bestuur en de vrijwilligers van de
vereniging. In december kon het eerste concept worden gepresenteerd aan
het Algemeen Bestuur. Vaststelling is voorzien voor de Algemene Vergade-
ring van Leden in mei 2009.
Landelijk betrokken
Op allerlei niveaus waren de medewerkers van Heemschut betrokken bij
de ontwikkelingen in de monumentenzorg. Zo was er vanuit de directie
de deelname aan de werkgroep Ruimtelijke Ordening in het kader van het
project Modernisering Monumentenzorg (MoMo) van het ministerie van
OCW. Ook is er nauw contact met andere monumenteninstellingen via de
Werkgroep Instandhouding Monumenten (WIM) en de klankbordgroep
Monumenten van Erfgoed Nederland. Aan plaatselijke en regionale vereni-
gingen werd advies gegeven over acties tot behoud. Aan een verzoek tot
ondersteuning van de voordracht van de Amsterdamse grachtengordel voor
de Lijst van het Werelderfgoed werd van harte voldaan.
Heemschut heeft via de staf en het netwerk van vrijwilligers een functie in
het aan elkaar koppelen van mensen en initiatieven. Daarnaast werden door
vrijwilligers en staf meer dan voorheen interviews gegeven en bijdragen
geleverd aan diverse artikelen en publicaties over het vakgebied. In een
themanummer van Levend Erfgoed (periodiek van Meertens Instituut voor
Volkscultuur) is een artikel door ons over de visie van Heemschut met
betrekking tot het cultuurlandschap gepubliceerd onder de titel: Cultuur-
en natuurwaarden. Enkele andere bijdragen in 2008 waren:
• Wim Hupperetz, ‘Meer missiewerk voor de monumentenzorg’, interview
met Karel Loeff, in: Monumentenstemmen, Visies op de Modernisering van
de Monumentenzorg, Erfgoed Nederland 2008
• Gerdy van der Stap, ‘Particulier portret: waardering komt soms pas later’,
in: Boekman 76, jrg. 20, najaar 2008, 45-46
• Willem Heijbroek, ‘Behoud van cultuur- en natuurwaarden’, in: Levend
Erfgoed jaargang 5, nummer 2, 2008, 30-33
• Karel Loeff, ‘Bond Heemschut’, in: Handreiking religieus erfgoed voor
burgerlijke en kerkelijke gemeenten, VBMK 2008, p. 80, 81

Campagne wederopbouw
In mei 2008 presenteerde Heemschut een eigen lijst van waardevolle
objecten uit de Wederopbouwperiode. Deze Heemschutlijst is
een reactie op de aanwijzing van 100 nieuwe rijksmonumenten door
minister Plasterk in oktober 2007.
Het bestuur van Heemschut heeft de provinciale commissies gevraagd om
de juweeltjes van naoorlogse bouw in de eigen omgeving op een aparte
Heemschutlijst te plaatsen. Ook is de grens niet getrokken bij 1958, maar
bij 1965. Deze ‘attentielijsten’ hebben een tweeledig doel: enerzijds dienen
ze als referentie voor gemeenten, provincies en het rijk bij selectie en
aanwijzing van nieuwe, jonge monumenten. Anderzijds zorgt de publicatie
voor bewustwording bij de burger: vaak wordt jongere bouwkunst nog niet
erkend als waardevol, simpelweg omdat men er mee is opgegroeid.
De uitreiking van de brochure vond plaats op een schip voor de kust van
Vlissingen. Heemschut directeur Karel Loeff overhandigde het pamflet aan
minister Ronald Plasterk, die kort, maar positief reageerde en zijn waarde-
ring uitsprak voor het initiatief.
Minister Ronald Plasterk met
in zijn hand het Wederopbouwpamflet.
Aandacht in de pers kwam volop, maar vooral uit regionale en provinciale
hoek. Van Assen tot Enschede en van Doetinchem tot Middelburg: niet
alleen kranten, maar ook regionale omroepen pikten de uitreiking op om
aandacht te besteden aan lokale en regionale waardevolle voorbeelden.
De verspreiding van het boekje onder gemeenten en belangstellenden
heeft geleid tot verschillende initiatieven. Raadsleden hebben gemeenten
verzocht om het onderwerp te agenderen, bijvoorbeeld in Haarlem. De
gemeente Emmen verzocht Heemschut mee te denken over het opstellen
van een gemeentelijke lijst van beschermde na-oorlogse monumenten. In
Roermond en Eindhoven werd door plaatselijke politici en belangengroe-
peringen aandacht gevraagd voor individuele gebouwen. En in Gelderland
werd in het najaar de verkiezing gehouden van het mooiste wederopbouw-
monument van de provincie. Tijdens een debat in Lux in Nijmegen kwam de
stadsschouwburg van Nijmegen als favoriet van de deskundigen uit de bus,
terwijl de bedreigde Dreienborch in Wageningen de publieksfavoriet was.
Gemotiveerd door de belangstelling werkte Heemschut in 2008 aan een
subsidieaanvraag voor een vervolgproject. Helaas werd dit project niet
gehonoreerd. Een inzamelingsactie onder de leden van de vereniging maakt
echter dat in 2009 een bescheiden vervolgproject kan worden gestart.
Europa Nostra president mevrouw S.A.R. la Infanta
Donna Pilar de Borbon met Heemschut-directeur
Karel Loeff (l) en programmamaker Peter Bosch (r).
Heemschut en Europa
De mede door Heemschut opgerichte organi-
satie Europa Nostra reikte in juni in Durham de
European Heritage Awards uit. Maar liefst vier
prijswinnaars kwamen uit Nederland. De Rotter-
damse Van Nellefabriek kreeg een prijs voor de
bijzondere restauratie en herbestemming. Stich-
ting Stadsherstel Hoorn vanwege de bijzondere
bijdrage aan het behoud van de stad Hoorn. Aan
Emiel van Brederode werd een award toegekend
voor zijn jarenlange inzet voor de monumen-
tenzorg via het Nationaal Contact Monumenten
en de Stichting Open Monumentendag. De
TV-serie Schatten van Amsterdam werd tenslotte
bekroond vanwege de bijzondere aanpak om jon-
geren kennis te laten maken met monumenten.
Heemschut was vertegenwoordigd door de
algemeen secretaris en de algemeen directeur,
die in een vorige functie mede het initiatief had
genomen tot de bekroonde televisieserie.
In november heeft Heemschut meegedacht over
de toekomst van de Vlaamse zustervereniging: de
Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Steden-
schoon. Deze vereniging, die net een jaar ouder
is dan Heemschut, verkeert in eenzelfde soort
situatie als Heemschut enkele jaren geleden.
Tenslotte werd in december op verzoek van de
Nederlandse tak van de International Council
on Monuments and Sites (Icomos) een delegatie
ontvangen uit Kuldiga, Latvia. Tereza Strauta en
Jana Jacobsone, respectievelijk Project Specialist
at the Kuldiga City Council and Head of the
department of Town Planning of Kudilga City
Council, lieten zich informeren over burger-
participatie in Nederland, in het kader tot hun
voordracht voor de lijst van het Werelderfgoed.
Jaarverslag 2008 Heemschut

Boekhandel Selexyz in Maastricht is gevestigd in religieus erfgoed.
Religieus Erfgoed
2008 was het Jaar van het Religieus Erfgoed. Met het eindrapport
‘Geloof in de toekomst’ en de ‘Handreiking religieus erfgoed’ van de
Vereniging Beheerders Monumentale Kerkgebouwen krijgt de overheid
een duidelijke oproep tot meer actie en steun. Heemschut sprak met
betrokkenen en pleit voor oprichting van een nieuwe stichting.
‘Geloof in de toekomst’ is een Strategisch plan voor het Religieus Erfgoed.
Het plan werd opgesteld onder leiding van prof. dr. Nico Nelissen en is in
december 2008 overhandigd aan minister Plasterk van Cultuur. Het plan
biedt een groot aantal aanbevelingen en actiepunten, om in de nabije
toekomst een antwoord te bieden aan de dreigende leegstand en sloop van
vele kerkgebouwen.
Naar aanleiding van deze berichten over bedreigde kerkgebouwen heeft een
delegatie van Heemschut Noord-Holland in juli 2008 een bezoek gebracht
aan Monseigneur Punt van het bisdom Haarlem. Het standpunt van het
bisdom komt op het volgende neer:
De overheid plaatst kerkgebouwen op de monumentenlijst zonder een
behoorlijke tegemoetkoming in de financiële gevolgen daarvan. Eén en
Heemschut Jaarverslag 2008
ander betekent dat het bisdom daardoor grote bedragen moet opbrengen,
welke zij niet heeft. Bovendien acht het bisdom het in standhouden van his-
torische gebouwen niet tot haar eerste taak. Zij stelt zich op het standpunt
dat als de samenleving vindt dat een kerkgebouw in stand moet blijven op
grond van andere dan kerkelijke motieven, zij dan ook voor de kosten moet
opkomen.
Heemschut heeft bij Monseigneur Punt gepleit voor een gezamenlijke
aanpak van de problematiek. Analoog aan BOEI, de Maatschappij tot
behoud van Industrieel Erfgoed in Nederland, pleit Heemschut voor de
oprichting van een stichting, waaraan door alle betrokkenen moet worden
deelgenomen. Naast het bisdom dienen de overheid en particuliere partijen
als woningbouwcorporaties hieraan een bijdrage te leveren. Deze nieuwe
Maatschappij tot herbestemming van kerkgebouwen zou verantwoordelijk-
heid moeten krijgen voor behoud, herstel en herbestemming van waarde-
volle kerkgebouwen. Daarbij dient er ruimte te zijn voor ander gebruik van
zo’n kerkgebouw, maar wel in relatie tot het oorspronkelijke gebruik. De
deskundigheid, financiën en exploitatie kan worden ondergebracht in deze
maatschappij, die zich tot landelijk kenniscentrum zou dienen te ontwik-
kelen.
Jaarvergadering 2008
Op 24 mei vond in Rotterdam de Algemene Vergade-
ring van Leden van Heemschut plaats.
Een belangrijk onderwerp was de aanpassing van
de jaarlijkse minimumbijdrage. De vergadering ging
akkoord met de aanpassingen van de bijdragen. Een
individueel lid betaalt vanaf 1 januari 2009 mini-
maal 35 euro. De verhoging is ingegeven door het
wegvallen van de rijkssubsidie en de kosten van de
vereniging, onder meer voor het in stand houden van
de uitgave van het tijdschrift Heemschut, dat zeer
wordt gewaardeerd.
Na het inhoudelijke gedeelte hield Tom Bade een
voordracht over de ‘economische bate van ons
erfgoed’. Aan de hand van een aantal voorbeelden
werd goed duidelijk dat ons erfgoed ons flink geld
oplevert!
Het middagprogramma, dat ook was opengesteld
voor niet-leden, voerde naar de Van Nellefabriek. De
restauratie en herbestemming werd in het verslag-
jaar overigens bekroond door Europa Nostra met een
European Heritage Award! Op een zonnig dakterras
van het Groothandelsgebouw, een belangrijk na-
oorlogs monument, werd de dag besloten met een
borrel.

Leskaarten aangeboden
Op 21 oktober ontving Staatssecretaris van
Onderwijs mevrouw Marja van Bijstelveldt-Vlie-
genthart uit handen van Karel Loeff (Heem-
schut) en Letty Spieker (RACM) de eerste kaarten
uit de Heemschut-RACM Monumentenreeks.
De leskaarten zijn speciaal ontwikkeld voor de
laatste klassen van het basisonderwijs en de
eerste klassen van het voortgezet onderwijs.
Ze sluiten aan op de vensters van de Canon
Kaderdag 2008
Heemschut organiseert elk jaar een bijeen-
komst voor haar vrijwilligers: de zogenaamde
Kaderdag. Van de ruim 150 vrijwilligers was
ruim een derde op zaterdag 8 november 2008
naar Amersfoort gekomen. Centraal stond de
discussie rond de vernieuwing van de monu-
mentenzorg, het zogenaamde MoMo-project
van de rijksoverheid, en de kernpunten voor
het nieuwe beleidsplan van Heemschut. Mevr.
drs. Vera Hamers van de afdeling cultureel
erfgoed gemeente Maastricht hield een uiterst
interessante inleiding over het ‘planologisch-
juridisch monumentenbeschermingsbeleid van
de gemeente Maastricht’. Maastricht heeft
een methodiek bedacht om monumenten via
het bestemmingsplan te beschermen, waarbij
volgens de gemeente een apart aanwijzings-
traject in het kader van de monumentenver-
ordening overbodig is. Met de nodige twijfels
en kanttekeningen, met name wat betreft de
bescherming van interieurs en monumentaal
groen, werd het initiatief van de gemeente van
harte ontvangen.
Aanbieding van de leskaart over Monumenten aan
staatssecretaris mevrouw M. van Bijsterveld.
van Nederland en worden daarom ook ’luiken’
genoemd. De eerste kaart biedt uiterst toegan-
kelijke informatie over monumenten: wat is een
monument, welke typen zijn er, wat moeten we
doen om monumenten te behouden. De tweede
kaart gaat specifiek over buitenplaatsen. Deze
kaart sluit aan op het Canonvenster ‘Het rijke
leven in de 18de eeuw’. De kaarten zijn te koop
via Heemschut, www.heemschut.nl/educatie.
Dr. Jan de Jong, projectleider MoMo ministerie
van OCW, legde de leden uit wat het project
Modernisering Monumentenzorg inhoudt. De
uitkomst van de werkgroepen en het advies
richting minister Plasterk was ten tijde van de
kaderdag nog niet geheel bekend, maar aan de
hand van treffende voorbeelden gaf de heer De
Jong aan waarom in opdracht van de minister
wordt gewerkt aan nieuw beleid.
Tenslotte gaf directeur Karel Loeff een pre-
sentatie over het nieuwe beleidsplan voor
Heemschut, waarbij de leden konden meedenken
over zaken die van belang zijn voor de komende
vier jaar.
Aansluitend was er voor de aanwezigen een
begeleide stadswandeling georganiseerd met o.a.
bezoek aan de Mannenzaal, de Koppelpoort en
zicht op de nieuwbouw van de RACM.
Fysieke actie van de kaderleden bij een
bezoek aan de Koppelpoort
tijdens de Kaderdag 2008.
Wies van Leeuwen
Erespeld
Op 26 januari is door algemeen directeur Karel
Loeff aan Wies van Leeuwen de Heemschut
erespeld uitgereikt vanwege zijn jarenlange inzet
voor waardering en behoud van het 19e en 20e
eeuwse religieus erfgoed.
Jaarverslag 2008 Heemschut

Bescherming
De Bond Heemschut stelt zich statutair ten
doel de bescherming van de schoonheid
en het historisch-ruimtelijke karakter van
Nederland in het algemeen en van cultuurmonumenten
in het bijzonder.
Volgens het Huishoudelijk Reglement verstaat
de Bond Heemschut onder cultuurmonumenten:
ieder onroerend ruimtelijk object of iedere
ruimtelijke structuur, zich manifesterend in
een door mensenhand gemaakt samenstel van
massa en ruimte en zich, naast onvervangbaarheid,
kenmerkend door historische waarden van
vormgeving, materiaaltoepassing of bouwkundige
vaardigheid, dan wel door landschappelijkhistorische
waarden.
Schuilen bij MoMo: leden van de advieswerkgroepen
MoMo in Amsterdam.
Aanbieding special badpaviljoen Domburg
aan minister-president Balkenende.
8 Heemschut Jaarverslag 2008
Het nog eens benadrukken van deze in 1981
geformuleerde doelstelling is van belang, gelet
op recente jurisprudentie inzake procedurele
ontvankelijkheid voor bezwaar, beroep en hoger
beroep. De doelstelling en de feitelijke werk-
zaamheden maken dat Heemschut op grond
van de Algemene Wet Bestuursrecht in rechte
kan blijven opkomen tegen genomen overheids-
besluiten betreffende historisch waardevol
vastgoed, ook na de beperking en aanscherping
van de ontvankelijkheid in 2008.
De Bond Heemschut staat statutair voor de
(rechts)bescherming van ons ruimtelijk erfgoed
en is meer dan eenvoudigweg een ‘Bond tegen
het slopen’.
Gelet op het in 1991 gestarte langlopende
beschermingsproject van de Bond Heemschut
‘Plan van actie’ zijn in 2008 twee sleutelmo-
menten van belang:
• Op 1 juli 2008 de inwerkingtreding van de
nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening.
De nieuwe regels omtrent de ruimtelijke ordening
dienen ter bevordering van een duurzame
ruimtelijke kwaliteit.
• Op 5 december 2008 het verschijnen van het
ministeriële visiedocument over de modernisering
van de monumentenzorg (MoMo), onderdeel
van het Rijksproject ‘Mooier Nederland’, één van
de peilers van de Nota Ruimte.
Badpaviljoen Domburg heropend
Op 11 juni werd door minister-president Balkenende
het badpaviljoen in Domburg heropend.
Een jarenlange strijd tot behoud is aan het schitterende
eindresultaat voorafgegaan. Dankzij
diverse sponsoren kon, in samenwerking met
Zeeuws Tijdschrift, een unieke special over het
badpaviljoen in Domburg worden gerealiseerd.
De redactie hiervan was in handen van Francisca
van Vloten. Leden van Heemschut-Zeeland
leverden inhoudelijke bijdragen over de bouwgeschiedenis
en de procedures rond planvorming
‘Momo’ dient in de lijn van de Nota Belvedere ter
bevordering van de verankering en van de emancipatie
van de cultuurhistorie in de ruimtelijke
planning, ordening en vormgeving.
De ministeriële visie op de modernisering kent
als uitgangspunten:
. van objectgericht naar gebiedsgericht,
. cultuurhistorie aan de voorkant van het
ruimtelijk ontwikkelingsproces,
. behoud door ontwikkeling en herbestemming,
. behoud van de huidige verworvenheden van de
sectorale monumentenzorg,
. geen ruimtelijk plan zonder cultuurhistorische
toets vooraf,
. welstand en cultuurhistorie integreren in het
bestemmingsplan.
Ruimtelijk plannen, ordenen en vormgeven
vanuit cultuurhistorisch perspectief zal de
schoonheid van Nederland bevorderen. Evenwel
ook een samenhangende centraal geregisseerde
uitvoeringsstrategie, met een heldere regie- verantwoordelijkheid
en doorzettingsmacht, is naar
het oordeel van Heemschut een vereiste om het
behoud van ruimtelijk erfgoed en de bevordering
van ruimtelijke kwaliteit te kunnen waarborgen!
Joseeph van der Haagen
directeur bescherming
en restauratie. De uitgave werd mede mogelijk
gemaakt dankzij bijdragen van: Van Garderen en
Dekker, Goes; DMG Waalwijk; Gemeente Veere en
Bureau Harmonische Architectuur, Voorstonden.
Mede dankzij de unieke sponsoring kon het
nummer ook gratis aan alle leden van de vereniging
worden toegezonden. De excursie rond de
opening voor leden van de vereniging was een
dermate succes dat twee dagen konden worden
volgeboekt.

Beschermingswerk
in de praktijk
Het beschermingswerk van Heemschut wordt uitgevoerd
door de vrijwilligers van de vereniging,
verenigd in provinciale commissies en een commissie
Amsterdam. Hoewel de leden gezamenlijk een standpunt
innemen, wordt veel inhoudelijk voorwerk verricht door
de zogenaamde technisch adviseurs. Dit zijn architecten,
planologen en andere deskundigen, die bij een binnenge-
komen melding een onafhankelijke blik laten gaan over de
in het geding zijnde cultuurhistorische waarden.
De technisch adviseurs komen een aantal keren per jaar bij
elkaar voor overleg over inhoudelijke zaken. In 2008 werd het
college uitgenodigd voor een bijeenkomst op 11 maart in Rot-
terdam. Acht TA`s hadden gehoor gegeven aan de uitnodiging.
Naast de behandeling van het thema wederopbouw werd een
stadswandeling gemaakt met onderweg een bezoek aan het
‘City info centrum’ waar een grote stadsmaquette kon worden
bekeken.
In april werd aan de TA’s een brief verzonden om te onder-
zoeken wat zij verwachten van de bijeenkomsten, mede gezien
de wisselende opkomst.
50 % van de TA`s reageerden op de gestelde vragen. Degenen
die reageerden waren allen van mening, dat tenminste
eenmaal per jaar een bijenkomst voor alle TA`s een belangrijke
plek voor het uitwisselen van ervaringen zou kunnen zijn.
Suggesties voor te behandelen thema`s of voorstellen voor
toekomstige vergaderlocaties werden overigens niet gedaan.
Daarnaast is e-mail inmiddels een belangrijke bron van infor-
matievoorziening, hetgeen de reis- en vergadermomenten kan
beperken.
Eén en ander werd aanleiding voor de brief van de voorzitter,
ing. Lambert de Visser, waarin hij aangeeft voortaan eenmaal
per jaar bijeen te komen. Gelet op de kaderdag, later in
het jaar, stelt hij voor om in april 2009 bijeen te komen. De
adviezen die van de TA`s worden gevraagd vereisen immers
een vorm van kennis die doorgaans niet in boeken of pro-
cedures is te vinden, maar veelal wordt verkregen uit eigen
ervaring, dan wel uit de ervaringen van collega`s. Voor de uit-
wisseling van deze ervaringen biedt de ontmoetingen tussen
de betreffende vakbroeders een uitstekende gelegenheid.
Lambert de Visser,
Voorzitter college van technisch adviseurs
Overzicht beschermingsactiviteiten
per provincie
Het college van technisch adviseurs In 2008 werd een groot aantal nieuwe
gevallen van bedreigd erfgoed gemeld bij
onze vereniging. De verschillende com-
missies geven hierna een overzicht van de
belangrijkste zaken waarvoor de vrijwil-
ligers zich hebben ingezet. Naast de acties
voor behoud van cultuurlandschap, meer
passende nieuwbouw en het behoud van
waardevolle objecten waren er in 2008 drie
speciale projecten. De commissies werden
allereerst uitgenodigd zelf te komen met
een inventarisatie van waardevol erfgoed
uit de periode van de wederopbouw. Dit
resulteerde in een nieuwe publicatie. Daar-
naast werd commissieleden gevraagd mee
te denken over het project Modernisering
Monumentenzorg. Tenslotte leverden de
vrijwilligers gegevens aan ten behoeve van
de nieuwe website, die door het lande-
lijk bureau in dossiervorm gereed werden
gemaakt voor internetpublicatie.
Jaarverslag 2008 Heemschut

Groningen
Oldambt
De Werkgroep Oldambt, waarin enkele leden van de Provinciale
Commissie van Heemschut vertegenwoordigd zijn, werkt samen met
de op 17 maart 2008 opgerichte Stichting Oldambt. Deze stelt zich
ten doel het herstellen en bevorderen van het cultuurlandschap van
het Oldambt, het gebied van de voormalige Dollardboezem, met
het open polderland en de omliggende lintbebouwing. De Stichting
Oldambt en de werkgroep proberen de belangstelling voor dit
karakteristieke gebied, gevormd door de Dollardinbraak in 1509, te
vergroten door een bijdrage te leveren aan de activiteiten in het
kader van de herdenking van 500 jaar Dollard in 2009. Zo zijn er
subsidies aangevraagd voor het maken van een dvd over het landschap
van het Oldambt en het opvoeren van een toneelstuk voor
scholieren over de Dollardinbraak.
Expertmeeting over bescherming
van het landschap
Op 24 januari organiseerde de provinciale commissie samen met
de werkgroep Oldambt een bijeenkomst in het Provinciehuis te
Groningen over de verschillende manieren waarop we het landschap
kunnen beschermen, met aandacht voor het instrument
van het Beschermd Landschapsgezicht. Het jaar daarvoor had de
provinciale commissie samen met de werkgroep Oldambt bij Gedeputeerde
Staten een verzoek ingediend om het Oldambt de status
van Beschermd Landschapsgezicht te verlenen. Dit verzoek was
afgewezen.
Er waren verschillende experts aanwezig, onder andere de heren
A.N. van der Zande, Belvederehoogleraar aan de VU, Fons Asselbergs,
Rijksadviseur cultureel erfgoed, en de voorzitter van de
bijeenkomst, Prof. G. J. Borger. Hoewel het enthousiasme voor het
Beschermd Landschapsgezicht van Fons Asselbergs door de meeste
deelnemers aan de expertmeeting niet gedeeld werd, was het een
interessante middag met waardevolle bijdragen van de verschillende
sprekers.
Werkgroep Fivelgebied
Intussen is er ook een werkgroep Fivel in oprichting. Leden van de
commissie bezochten de historische verenigingen uit het Fivelgebied
en proberen een vorm van samenwerking tussen de verenigingen
onderling tot stand te brengen. De verenigingen zijn door ons
uitgenodigd voor het bijwonen voor de muziektheaterproductie
Fivels Goud. Hierin worden taferelen uit de geschiedenis van het
Fivelgebied opgevoerd. Het toneelstuk vormt de introductie tot
een erfgoedprogramma voor het basisonderwijs en de onderbouw
van het voortgezet onderwijs over de geschiedenis en het cultureel
erfgoed van de eigen leefomgeving: de streek Fivelingo.
Na afloop van de voorstelling volgde een gesprek tussen de aanwezigen
over de mogelijkheden tot samenwerking bij het beschermen
van het erfgoed in de Fivelboezem. In maart 2009 volgt een tweede
bijeenkomst.
10 Heemschut Jaarverslag 2008
Beschermingsactiviteiten
Bedum
• Directeursvilla Friesland Foods,
Boterdiep westzijde 45.
Sloopdreiging.
10 juni 2006 sloopvergunning
verleend.
Gesprekken met gemeente, inspraak,
plannen voor verplaatsing.
13 augustus 2008 sloop.
• Gasfabriek Boterdiep westzijde 40.
Sloopplannen.
Ondersteuning monumentenaanvraag
van Beemer Aarfgoud.
Bezwaar tegen sloopvergunning.
Gesprek met burgemeester van de
gemeente Bedum.
Bezwaar tegen sloopvergunning volgens
art. 11 van de Monumentenwet.
Delfzijl
• Magazijn van Oorlog, Marktstraat
16 en Oude Schans 2.
Sloopdreiging.
Zienswijze.
Resultaat: behoud van een deel
van het 17de-eeuwse Magazijn van
oorlog, deel van de oude vesting
Delfzijl.
Groningen
• Wielewaalflat, Wielewaalplein
2- 40.
Sloopdreiging van een niet
beschermd onderdeel van dit top
honderd wederopbouwmonument uit
de lijst van minister Plasterk.
Sloopvergunning verleend.
Bezwaar.
Gemeente Haren: Glimmen
• Groninger Buitenschool.
Sloopdreiging.
Brief aan de gemeente Haren met
pleidooi voor behoud.
Leek
• Borgterrein De Nienoord.
Betrokkenheid bij overleg met de
gemeente Leek over een plan voor
kap en -vernieuwing van de rijen
bomen langs de lanen van het
borgterrein.
• Borgterrein De Nienoord.
Plan MER Ontwikkelingsmogelijkheden
recreatie op het Landgoed
Nienoord.
Zienswijze met de vraag van de pc
om meer informatie hierover.
Gemeente De Marne: Leens
• Voorbereidingsbesluit bestemmingsplan
Leens winkelcentrum.
Bezwaar.
Voorontwerp bestemmingsplan
Leens winkelcentrum.
Sloop negen karakteristieke panden
in het dorpslint.
Gemeente Menterwolde: Zuidbroek
• Kerkhörn, Kerkstraat 62.
Zienswijze naar aanleiding van
sloopaanvraag.
Bouwhistorisch onderzoek.
Winschoten
• Molen Edens.
Bedreiging molenbiotoop door
voorontwerp bestemmingsplan
Centrum Noord.
Zienswijze.
• Marktplein.
Voorlopig ontwerp voor het Marktplein
van Winschoten.
Zienswijze.
Winsum
• Bestemmingsplan Boogplein.
Gemeente houdt onvoldoende
rekening met molenbiotopen bij
haar plannen.
Zienswijze, bedenkingen.
GS keurt bestemmingsplan Boogplein
goed.
• Bouwaanvraag Boogplein
Bezwaar.
GEBIEDEN
Gemeenten Reiderland en Bellingwedde
• Hamdijk: plan voor combinatie
van wateropvang en natte natuur.
Zienswijze tegen het plan voor het
wateropvanggebied Binnen Aa en
het gebied Bovenlanden naar de
gemeente Reiderland en Bellingwedde.
Bezwaar tegen het Bestemmingsplan
Benedenloop Westerwoldsche
Aa, Hamdijk, Bovenlanden en
Kuurbos naar gemeenten Reiderland
en Bellingwedde.
Zienswijze naar GS van de Provincie
Groningen.

Friesland
L E E u W A R D E N
D R A C H t E N
Drachten: fabrieksflat
Diverse gemeenten:
• Nationaal Landschap Drentse Aa.
Brief aan GS met verzoek om
uitbreiding van het Nationaal
Landschap Drentse Aa.
Resultaat: Uitbreiding Landschap
Drentse Aa binnen de provincie
Groningen aan beide zijden van
de Rijksstraatweg tussen Haren en
Glimmen.
• Provinciaal Omgevingsplan (POP)
en Provinciale omgevingsverordening
(POV).
Zienswijze op het voorontwerp POP
2009-2013 en het Voorontwerp
POV 2009.
DIVERSEN
B E D u M
G R o N I N G E N
Groningen
• Welstandsnota.
Conceptbeleidsnota ‘Op weg naar
een vereenvoudigde welstand.’
Reactie met voorstel voor enkele
wijzigingen in de inhoud en tekst
van de nota.
Beschermingsactiviteiten
Beetsterzwaag
• Notariskoepel.
Gasfabriek te Bedum
Ondersteuning restauratie, herstel
en herbestemming.
• Hoofdstraat 116.
Actie voor het behoud van pand,
waar door verwaarlozing afbraak
dreigde.
Drachten
• Verzamelgebouw.
Actie voor behoud, restauratie en
herbestemming van het voormalige
Verzamelgebouw.
Heerenveen
• Woningen Dekemastraat.
Pleidooi voor behoud van een rij
aaneengesloten karakteristieke
woningen.
Directeurswoning te Bedum met op de voorgrond van
rechts naar links: Fokke Kornelis, Johan Arends en
Henk van der Velde.
Hindeloopen
• Badpaviljoen.
Opstarten actie voor restauratie
van het karakteristieke badpaviljoen
onder Hindeloopen, in het
kader van 100-jarig bestaan van
Heemschut.
Gemeente Joure: Broek
• Plan nieuwe landgoederen.
Reactie op plan voor het nieuwe
landgoedwonen in Broek bij Joure.
In goed overleg met de betreffende
projectontwikkelaar konden tal van
aanpassingen worden gerealiseerd.
Koehool
• Bunker.
Actie voor behoud bunker in
zijn hoedanigheid als potentieel
oorlogsmonument. Met name is
bezwaar gemaakt tegen het verstrekken
van een sloopvergunning.
Jaarverslag 2008 Heemschut 11

Drenthe
Woningen in Erica en
Nieuw-Amsterdam
Keuterijenboek trekt landelijk belangstelling
Heemschut Drenthe was in 2008 nauw betrokken bij de uitgave van een
boek over keuterijen in de provincie. Het boek beschrijft de historie van
kleine boerenbedrijfjes en hun bewoners en geeft een overzicht van de
huidige situatie. Daarnaast zijn er interviews met bewoners en andere
betrokkenen en foto´s van de Asser fotograaf Sake Elzinga.
De uitgave van het boek was noodzakelijk omdat de keuterijen in snel
tempo verdwijnen. Volgens één van de geïnterviewden, makelaar Wim Visser
uit Zuidlaren, kijken potentiële kopers van leegstaande keuterijen vaak niet
eens meer binnen, omdat ze het vaak bouwvallige boerderijtje toch willen
afbreken. Op het vrijkomende kavel verschijnt dan vaak een zogenaamde
boerderette, die in de verte nog aan het oorspronkelijke boerderijtje doet
denken.
Het boek dat de naam ´Keuterijen in Drenthe – Monumenten van beschei-
denheid – ‘ kreeg, trok landelijk belangstelling. Het is ondertussen aan een
tweede druk toe.
Beschermingsactiviteiten
Leek-Roden
• Intergemeentelijk Structuurplan
(IGS).
Bezwaar tegen aantal woningen.
Samen met Milieufederatie Drenthe
bezwaar ingediend.
Resultaat: plan wordt herzien met
minder woningen; helaas nog veel
te veel woningen.
Frederiksoord
• Plan voor bouw van apparte-
menten in tuin voor voormalige
tuinbouwschool.
Inbreng commissie in projectgroep.
Plan is nog steeds in ontwikkelings-
stadium.
12 Heemschut Jaarverslag 2008
Gemeente Westerveld: De Noord
Lheederesch bij Dwingeloo
• Zienswijze aanvraag voor
vrijstelling van het bestemmings-
plan voor realisatie van aanleg
kampeerterrein.
Betreft aanleg van een boeren-
camping met rondom een hout-
singel van inheems bosplantsoen
op de landschappelijke zeer fraaie
es bij Lhee, Dwingeloo.
Bezwaar: aantasting van zeer
fraaie landschappelijk open
es. Historisch landschappelijk,
archeologisch zeer hoge gaafheid.
Bovendien in Belvedere gebied
zuid-west Drenthe.
Besluit gemeente: aanvraag vrij-
stelling is niet gehonoreerd.
Gemeente tynaarlo: Eelde
• Herinrichting centrum van Eelde.
Planvorming is eind 2008 opnieuw
gestart; dit na bezwaren van o.a.
bevolking en Heemschut tegen
een eerder plan een aantal jaren
geleden.
De nieuwe plannen worden nu in
samenwerking met de bewoners
opgesteld door gemeente en een
andere projectontwikkelaar.
De eerste resultaten worden begin
2009 verwacht.
Assen
A S S E N
N I E u W - A M S t E R D A M E R I C A
Z W o L L E
V R I E Z E N V E E N
• Bescherming onderofficierswo-
ningen in de Oranjebuurt.
Eigenaar heeft bezwaar aange-
tekend tegen het opnemen op de
gemeentelijke monumentenlijst.
B en W moeten nu beslissen of de
status als gemeentelijk monument
gehandhaafd wordt.

Overijssel
Synagoge Vriezenveen
Speciale beleidsaandacht:
- Passende herbestemming religieus erfgoed
(leegstaande kerkgebouwen)
- Wildgroei van windturbines
- Verwoesting van landschappen
- Overbodige en megalomane nieuwbouw van
gemeentehuizen en woontorens (landmerken)
- Aantasting van rivierlandschappen
Beschermingsactiviteiten
Almelo
• Bouw woontoren.
Heemschut protesteert tegen de
bouw van een woontoren bij kasteel
Almelo. Met succes: de bouw gaat
niet door.
Dalfsen
• Nieuwbouw stadhuis bederft
Vechtfront.
Ondanks protest is de bouw toch
begonnen.
Gewijzigd Plan Waterfront.
Deventer
• Sloop voormalig Gymnasium
Nieuwe Markt.
Pleitbrief commissie bij gemeente
voor plaatsing op de gemeentelijke
monumentenlijst.
• Nieuwbouw Stadskantoor achter
stadhuis.
Commissie vindt pand te hoog en
te veel architectonische schade aan
omgeving. Insprekers zijn vernietigend
over het totale plan. Na enorme
protesten uit hele bevolking wordt
het plan herzien, maar niet verworpen.
Enschede
• Van Heekcomplex (twee fabrieken).
Eigenaar heeft een sloopvergunning.
Pleitbrief van Heemschut voor
behoud van de Lancashire-hal en
naoorlogse systeem-Gherzihal.
Kampen
• Gemaal Broeken en Maten
(rijksmonument).
Schepraderen zijn nog niet
gerestaureerd.
Pleidooi Heemschut.
• Myosotis.
Deel kantoorpand Broekema hersteld.
Commissie Overijssel bezorgd over sloop karakteristieke
kerken
De laatste tijd raken steeds meer kerkelijke gebouwen buiten gebruik. Sommige
kerken staan op de lijst van gemeentelijke of rijksmonumenten, maar
dat geldt niet voor veel andere gebouwen. De niet wettelijk beschermde
kerken zijn in bijna alle gevallen interessant of waardevol genoeg om ze
een passende nieuwe bestemming te geven. De commissie Overijssel ziet
duidelijke overeenkomsten tussen niet meer als zodanig gebruikt agrarisch
en industrieel erfgoed. Daarom vraagt de commissie aan de provincie
Overijssel het stimuleringsprogramma ´Reanimatie industrieel en agrarisch
erfgoed’ te verbreden met religieus erfgoed.
Nieuwbouwplan Stadskantoor Deventer
Het bouwplan (architectenbureau Neutelings Rietdijk) voor een nieuw
Stadskantoor in Deventer ondervond van meet af aan een storm van
protesten. De bezwaren richtten zich tegen de hoogte, de vormgeving
en vooral de plaats waar het gebouw moet komen: in het hart van de
historische Deventer binnenstad. Ook Heemschut Overijssel verklaarde zich
tegen het nieuwbouwplan in deze vorm. Samen met duizenden medestanders
werd bezwaar gemaakt. Het gemeentebestuur haalde bakzeil. Het plan
wordt aangepast.
• Van Heutzkazerne
Groot deel exercitieloods (rijksmonument)
blijft staan.
Nijverdal
• Ketelhuis Nijverdal ten Cate, Hoge
Dijkje (rijksmonument).
Het bedrijf (gevestigd in een deels
gemeentelijk en deels rijksmonentaal
gebouw) verhuist naar nieuwbouw.
Een herbestemmingsplan is al
gemaakt. De commissie volgt de
plannen.
olst-Wijhe
• Uitbreiding industrieterrein tast
IJssellandschap aan.
Heemschut vraagt opheldering aan
Gedeputeerde Staten en VNG.
Vriezenveen
• Synagoge (1877) is zeer vervallen.
De commissie werkt samen met een
opgericht comité aan een plan tot
behoud. Het pand is geen beschermd
monument.
Staphorst
• Voormalige melkfabriek.
De commissie zoekt in samenwerking
met de gemeente naar mogelijkheid
tot hergebruik.
Zwolle
• Bezwaar tegen lelijke nieuwbouw bij
Flevogebouw en Theater De Spiegel
(woningkubus).
• Melkmarkt, ABN/Amro-pand, sloopdreiging.
Bankgebouw krijgt geen monumentenstatus
van RACM.
• Verwaarloosd grafmonument
Rhijnvis Feith.
Heemschut pleit voor herstel.
Gemeente Zwolle belooft aandacht.
Jaarverslag 2008 Heemschut 1

Gelderland
Maycrete-woningen in Arnhem beschermd
Complex Maycrete-woningen, gelegen aan de C. van Rennesstraat,
Waterbergseweg en R. Holstraat in Arnhem.
Op 18 november 2008 ontving het bestuur van de Bond Heemschut Gelderland
een officieel bericht van B&W van de gemeente Arnhem tot aanwijzing
als beschermd monument van bovengenoemd wooncomplex, nadat men
eerder dat jaar op de hoogte was gesteld van het voornemen tot aanwijzing.
Hiermee kwam een einde aan een proces dat medio 2005 begon met
de melding van de voorgenomen sloop van de woningen door bewoners van
het complex én door het Cuypersgenootschap. Eigenaar Woningcorporatie
Portaal wilde het complex slopen en nieuw bouwen. Heemschut heeft zich
meteen ingezet en in oktober 2005 de gemeente verzocht de Maycretewoningen
aan te wijzen als beschermd gemeentelijk monument. Gewezen
werd onder meer op het grote (cultuur)historische belang van deze na-oorlogse
‘noodwoningen’ in Arnhem als wederopbouwstad.
Nederlandse gemeenten die door de oorlog meer dan twintig procent van
hun woningvoorraad hadden verloren konden bij het ministerie van Wederopbouw
de Maycrete-woningen aanvragen. Het woord Maycrete is samengesteld
uit ‘May’, dat verwijst naar de Amerikaanse ontwerper Maybeck, en
“crete”, het Engelse woord voor beton ‘concrete’. Het Maycrete-systeem
bestaat uit prefabonderdelen met ingenieuze constructiemethoden, die op
snelle wijze in een groot aantal kon worden opgetrokken. Arnhem maakte
als één van de zwaarst getroffen steden uit de Tweede Wereldoorlog
gebruik van deze mogelijkheid en bouwde complexen noodwoningen op
drie locaties: Geitenkamp, Rijnwijk en Alteveer. Voor de in 2005 ondernomen
actie tot aanwijzing was belangrijk dat het complex in Alteveer
(16 woningen gerealiseerd in 1947) nog geheel overeind staat en voor een
belangrijk deel in de oorspronkelijke staat verkeert.
Tussen 2005 en het goede bericht in 2008 ligt een periode met inspan-
Beschermingsactiviteiten
Apeldoorn
• Apeldoorns Kanaal.
Bevaarbaar maken gesteund, ook
financieel, door GS.
Pleidooi voor koppeling met
Europa.
Arnhem
• Maycrete-woningen,
wijk Alteveer.
Sloopdreiging voor 16 noodwo-
ningen uit WO II.
In 2005 verzoek Heemschut aan
gemeente om beschermde status.
2008 plaatsing op gemeentelijke
monumentenlijst gehonoreerd.
Gemeente Berkelland: Ruurlo
• Ruurlo, Domineesteeg-
Groenloseweg.
Nieuwbouw appartementen.
Te massaal plan in kleinschalig
gebied: bezwaar Heemschut.
1 Heemschut Jaarverslag 2008
Gemeente Bronckhorst: Hoog-
Keppel
• Hoog-Keppel, AVIKO, voormalige
Aardappelverwerkende Industrie
Keppel en Omstreken, fabriekscom-
plex.
Leegstand fabriekscomplex en
directiewoning (GM).
Zienswijze, inspraak. Fabriekscom-
plex is in april 2008 afgebrand.
Hummelo
• Rondweg West.
Zienswijze op MER-advies, voorkeur
rondweg Oost.
Buren
• Kasteelterrein: ruïnes en
tennisbanen.
Verloedering. Meedenken om tij te
keren.
Doetinchem
• O.L.V. Tenhemelopneming
(de Paskerk), Pr. Hendrikstraat,
ningen van Heemschut in het bijzonder van technisch adviseur Roel
Veelders in een proces, dat de mogelijkheden tot behoud steeds onderzocht
en verkende. Zo zijn er plannen geweest om twee woningen te verplaatsen
naar het Openluchtmuseum dat grenst aan de wijk Alteveer. Heemschut
hield echter vast aan behoud op locatie. Nadat Portaal einde 2007 uiteindelijk
afzag van sloop is de gemeente Arnhem zelf gekomen met een voordracht
tot aanwijzing als beschermd monument. Hiermee is een bijzonder
wederopbouwcomplex op een stedenbouwkundig belangrijke locatie voor
de stad behouden. En voor de bewoners? Hun woningen worden aangepast
aan eigentijdse wooneisen.
Ria Koning
Sgraffito-kunst bedreigd
Elf van de twaalf sgraffito-circusvoorstellingen wachten op de sloper
bij de herontwikkeling van het voormalig schoolgebouw ’t Brewinck in
Doetinchem tot regionaal cultuurcentrum.
Heemschut is hiertegen in het geweer gekomen en heeft de gemeente
Doetinchem verzocht eerdere besluiten te heroverwegen en een oplossing
te creëren die recht doet aan deze monumentale wandkunst uit de Wederopbouwperiode.
De plaatselijk historische vereniging Deutekom heeft
haar bezorgdheid uitgesproken en adhesie aan de reddingspoging van
Heemschut betuigd.
De voorstellingen bevinden zich in de aula van een als lagere technische
school gebouwd complex uit de begin jaren ’50 van de vorige eeuw. De
aula is een toevoeging uit de jaren zestig. De wanden zijn gedecoreerd
met reliëfs die in de stuccementlaag zijn uitgespaard. Deze techniek,
sgraffito, is vooral tijdens de Wederopbouwperiode (1945-1965) veel-
kerkinterieur.
Aantasten kerkgevels door inbouw
dagkerk en utiliteitsruimtes in
zijbeuken.
Overlegresultaat: geen aantasting
gevel straatzijde.
• Aula Brewinc van de vm techni
sche school, C. Missetstraat/Spinbaan
20, kunstwerk – een fries over
twee wanden met circusvoorstellingen
in sgraffito – bedreigd.
Bouwgedeelte met sgraffito
wegbestemd in nieuwe plannen,
behoud sgraffito onzeker. Gemeld
bij ICN.
Druten
• Centrumplan.
Inpassing nieuwbouwplannen in
cultuurhistorisch waardevolle
omgeving.
Op initiatief van Heemschut is
een supervisor aangesteld voor de
toetsing van te realiseren plannen
aan beeldkwaliteitsplan en stedenbouwkundige
waarden.
Ede
• Carré Enka, voormalig kunstzijdefabriek.
Sloopvergunning afgegeven;
schriftelijke reacties naar betrokken
partijen die in overleg zijn.
Gemeente Montferland, Loil
• O. Doetinchemseweg 2, voormalig
maalderij.
Sloopplannen tbv nieuwbouw o.v.v.
behoud karakteristiek beeld.
’s-Heerenberg
• Emmerikseweg 13, Gouden
Handen, vm klooster St. Bonifatius
(RM). Herbestemmingsperikelen.
Nijkerk
• Molenplein: voormalige molen.
Sloopdreiging molenromp.
Bedenkingen, inspraak; molen

inmiddels gesloopt.
Nijmegen
• De Winkelsteegh, landgoed.
E D E
Wijziging bestemmingsplan van-
wege nieuwbouw in park rond villa.
Zienswijze, inspraak.
Gemeente Nijmegen: Lent
• Zaligestraat, Fort Beneden-Lent,
ook Nieuw Knodsenburg (RM).
Plannen voor woon/winkel/werk-
wijk direct langs de gracht; bebou-
wing in schootsveld.
Gemeente oude IJsselstreek:
terborg
• Pleintje Kaak, archeologische
vondsten uit middeleeuwen.
Verlies bodemarchief; verzoek tot
integratie vondsten in en bijstelling
van de nieuwbouwplannen.
Gemeente overbetuwe: Driel
• Steenfabriek, Doorwerthse Hoek
1, schoorsteen.
A R N H E M
vuldig toegepast. Bijzonder in Doetinchem is de inpassing van de ventilatieroosters
in de voorstellingen. Dat is creatief gedaan, de roosters zijn als
het ware onderdeel van de taferelen. De stijl van de reliëfs neigt naar het
kubisme. De naam van de kunstenaar is tot nu toe niet achterhaald. Zijn initialen
zijn JvG of JvC. Die zouden volgens het Instituut Collectie Nederland
(ICN) te Amsterdam kunnen duiden op de in 1930 in Den Bosch geboren Jan
van Goethem, maar deze kunstenaar is het ICN sinds 1994 uit het oog verloren.
Ook andere naspeuringen hebben tot nu toe niet tot succes geleid.
’t Brewinc is een in baksteen opgetrokken gebouw met verticaal gelede
raamomlijstingen (rond stalen vensters) in imitatie-natuursteen. Een van
de vleugels heeft fraai vormgegeven sheddaken. Het complex geniet geen
beschermde status, ook al zijn daar in het verleden aanbevelingen voor
gedaan en heeft het Gelders Genootschap een redengevende beschrijving
opgesteld. Reden om er geen gemeentelijk monument van te maken is dat
de gemeente Doetinchem de handen vrij wil houden bij de herbestemming
Sloopdreiging; bezwaar tegen
sloopvergunning.
2008 plaatsing op GM-lijst.
Gemeente overbetuwe: Elst
• Rijksweg/Deethsestraat, bouw
benzinestation op 8m hoge terp in
directe omgeving complex histori-
sche boerderijen.
Bezwaar door gemeente en pro-
vincie afgewezen.
Wageningen
• Harnjesweg 54, molen De Vlijt.
molenbiotoop in gevaar. Adhe-
siebetuiging aan actie molenaar/
buurtwerkgroep/ Wageningen
Monumentaal.
• De Dreijenborch, Ritzema Bosweg
32, gebouw voor Landbouwhuishoudkunde.
Sloopvergunning verleend, brief
naar diverse partijen.
De ENKA-fabriek in Ede
tot regionale cultuurcluster.
Het complex moet onderdak gaan bieden aan bibliotheek, kunstuitleen,
het streekarchivariaat, speelotheek en het Staring Instituut, dat zich
sterk maakt voor het behoud van het streekeigene. Op het parkeerterrein
is nieuwbouw geprojecteerd voor zorgwoningen en appartementen.
De aula met de sgraffito’s is in de herontwikkelingsplannen wegbestemd.
Een van de voorstellingen zou uitgezaagd kunnen worden en herplaatst in
de speelotheek. Behoud van alle twaalf wandkunstwerken kost meer dan
300.000 euro en dat vindt de gemeente Doetinchem te gortig.
Heemschut, ICN, Deutekom en Doetinchemmers met ingezonden brieven in
de krant vinden het curieus dat bij de miljoenen kostende ontwikkeling tot
cultuurcentrum juist het belangrijkste cultuurgoed, de sgraffito-circustaferelen,
wordt opgeofferd.
Rob Lureman
Zevenaar
• Huize Mathena, Stationsplein
4, voormalige havezate, Liemers
Museum (collectie Stuyvesant).
Toekomstige functiewijziging.
Gemeente Zevenaar, Angerlo
• Dorpsstraat 99, vm Zuivelfabriek.
Gedeeltelijke sloop. Deel in Amsterdamse
School-stijl behoudenswaard.
PLANoLoGIECoMMISSIE
De Planologische commissie van
Heemschut-Gelderland was/is als
gesprekspartner betrokken bij de
onderstaande projecten:
Bronckhorst
• Landgoed Hof te Baak en de
torenruïne van de kapel; uitbreiden
bedrijventerrein Dambroek zou
landgoed in kunnen kapselen.
Lichtenvoorde
• Raadhuisstraat, historisch straatbeeld
bedreigd door sloop karakteristieke
panden.
Lingewaard
• Huissensche Waarden, ontzandingsplan
slokt waardevolle
landbouwgrond op in het Nationaal
Landschap Gelderse Poort.
Gemeente oldebroek: Wezep
• In Wezep ligt een grootschalig hippisch
centrum in de planning.
Rheden
• Landgoed Rhederhof, bouw 57
woningen op het landgoed terrein.
• Riverstone, ruïne vm steenfabriek
buitendijks, plan wonen en recreatie.
Gemeenten Varsseveld en
Enschede
• Planvorming N18, plannen tot
ombouwen N18 tot autoweg.
Jaarverslag 2008 Heemschut 1

Utrecht
Successen
In 2005 heeft het bestuur van Heemschut de PC’s uitgedaagd meer aandacht
te besteden aan cultuurhistorisch waardevolle gebiedsbescherming
een meer pro actief beleid. De commissie Utrecht heeft de handschoen
opgenomen en is een meerjarenproject gestart met als doelstelling meer
structurele aandacht voor cultuurhistorie bij het Hoogheemraadschap
Amstel, Gooi & Vecht, het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden,
en het Waterschap Vallei & Eem. Waterschappen hebben door de aard en
omvang van hun werkzaamheden een grote invloed in het landelijk gebied
en zijn daarmee medeverantwoordelijk voor een zorgvuldige inpassing van
cultuurhistorische waarden. Ook heeft bij deze keuze meegespeeld dat de
rol van waterschappen in de zorg voor cultuurhistorie vrij onbekend terrein
is. Een paar actuele ‘gevallen’ van mogelijke landschappelijke aantasting
door waterschapsprojecten, begin 2005, waren aanleiding met elkaar in
gesprek te komen.
De afgelopen periode 2005-2008 zijn contacten gelegd met dijkgraven,
bestuursleden en medewerkers uit de ambtelijke organisatie: van planvormers
tot projectleiders (mede naar aanleiding van concrete projecten).
Hieruit is naar voren gekomen dat om cultuurhistorie daadwerkelijk te
verankeren in het waterschapswerk, de aandacht gericht moet zijn op drie
fronten, die door hun samenhang ook onderling in elkaar grijpen. Deze
aandachtsgebieden betreffen kennis & informatie en een beleidsvisie
met betrekking tot het cultuurhistorisch erfgoed in het waterschapsgebied,
aanpassing van de interne organisatie en het zorgen voor draagvlak, en
tenslotte de inbedding van cultuurhistorie in werkprocessen.
In de rapportage van het project (Waterschappen en cultuurhistorie: bondgenoten,
P. Donkersloot, november 2008) zijn voor deze drie aandachtsgebieden
afzonderlijk onze eerste indrukken weergegeven van de drie
waterschappen bij de aanvang van onze verkenning [o.m. cultuurhistorie
een zwak omlijnd begrip, bestuurlijke terughoudendheid, in werkprocessen
is cultuurhistorie niet expliciet opgenomen].
Daarnaast is door Heemschut de gewenste situatie in de toekomst voor de
drie aandachtsgebieden geschetst, die ook als leidraad bij alle gesprekken
heeft gefungeerd: onder meer erfgoedinventarisatie van objecten en
Beschermingsactiviteiten
Amersfoort
• Elleboogkerk.
Pleidooi herbouw na brand
(Armandomuseum).
• voormalig ROB gebouw.
Toekomstige herbestemming.
Brief aan B&W met pleidooi voor
monumentenstatus.
Bilthoven
• Spoortunnel.
Dreigende sloop gemeentelijk
monument c.a.
Overleg gevoerd met gemeente
1 Heemschut Jaarverslag 2008
de Bilt.
Bunnik
• Kasteel Beverweert.
Plannen bouw appartementen nabij
kasteel.
Zienswijze ingediend.
Breukelen
• Bouw hoogspanningstation.
Aantasting landschap groene hart
Bezwaar ingediend (met vele
anderen) / afgewezen.
• 2e Vechtbrug.
Brief aan B&W.
Woerden: ontwerp voor een golfbaan in een 12e
eeuwse cope-verkaveling
structuren & waardering & visie hoe er mee om te gaan; persoonlijke
verankering in dagelijks bestuur en in de organisatie; een vaste plek voor
cultuurhistorie vanaf de start van werkprocessen; een cultuurhistorische
paragraaf bij planvorming.
Ieder waterschap voor zich kan tenslotte onze ‘eerste indrukken’ en
‘gewenste situatie’ voor de drie aandachtsgebieden spiegelen met de feitelijke
stand van zaken eind 2008 en daar zijn conclusies uit trekken (per
waterschap is een overzicht gegeven voor alle aandachtsgebieden).
Ons project is zinvol geweest. Het waterschap dat begin 2005 al een flink
eind op weg was heeft een paar aanvullende puntjes op de ‘i’ gezet. Het
waterschap dat aanvankelijk terughoudend was is volledig over de streep
getrokken en ziet cultuurhistorie nu als onderdeel van de identiteit van
haar werk en Het waterschap dat cultuurhistorie tot dusver meer ad hoc
en incidenteel bij haar werk betrekt, heeft recent besloten de komende
bestuursperiode de weg in te slaan van maatregelen die sporen met onze
aanbevelingen. Bijproducten waren het raadplegen van Heemschut in concrete
gevallen en aanpassingen van waterschapsprojecten in de afgelopen
periode. Heemschut heeft zich op de waterschapskaart gezet.
Eemnes
• Bouwplan kerkelijk centrum.
Grootschalig bouwplan.
Aanpassingen geadviseerd.
Maarssen
• Nieuw landgoed langs de Vecht.
Bestemmingsplan.
Zienswijze / bezwaar ingediend /
provincie honoreert dit.
Spakenburg
• Bouwplan Oostmaat.
Grootschalig appartementencomplex
Zienswijze ingediend bij B&W.
utrecht
• Voormalige Cereolfabriek.
Bedreiging hergebruik na brand.
Ontwikkelingen gevolgd.
• Neerlandia complex.
Dreigende teloorgang industrieel
erfgoed.
Ontwikkelingen gevolgd.
• Het Kleine Wijk
Sloop in een Vogelaarwijk.
Bezwaren van derden ondersteund.
• Belle van Zuylentoren.
Bouwplan 300+m hoge toren.
Interne discussie over standpunt

S P A K E N B u R G
W o E R D E N
commissie.
Woerden
• Golfbaanplan.
Aantasting landschap groene hart.
Bezwaar ingediend bij gedeputeerde.
• Benzinestation.
Bouwplan in kwetsbaar buitengebied.
Aangesloten bij bezwaar van derden.
Wijk bij Duurstede
• Nederhof complex
Volbouwen toegangspoort.
Bezwaarschrift ingediend.
Landelijk gebied
• Cultuurhistorie en waterschappen.
L E L y S t A D
u t R E C H t
N A G E L E
Visrokerij in Spakenburg
Te weinig structurele aandacht voor
cultuurhistorie.
Adviesrapport opgesteld en toegezonden
aan waterschappen.
Beschermingsactiviteiten
Emmeloord
• Poldertoren (verbouwing water-
toren).
Controle monumentenvergunning.
Ens
• Verbouwing woonhuis.
Controle monumentenvergunning.
Lelystad
• Bouwplannen oudste kern
Lelystad’.
Aantasting van het voormalig
Werkeiland.
Overleg derden en bezwaar bij
Gemeente over te grote en te hoge
bebouwing.
Flevoland
Nagele, deze kerk vormt een onderdeel van het
stedenbouwkundig ontwerp van het dorp
Het werkeiland in Lelystad kort na ingebruikname
Nagele
• Overleg met Gemeente om
Nagele tot beschermd dorpsgezicht
te maken.
urk
• Adviezen twee bouwplannen
in beschermd dorpsgezicht. Deze
adviezen zijn opgevolgd.
• Overleg windmolenplannen die
dorpsgezicht aantasten.
Landelijk gebied Noordoostpolder
• Belverderegebied.
Bezwaar windmolenplannen
Scholtensloot Gemeente
Steenwijkerland.
Jaarverslag 2008 Heemschut 1

Noord-Holland
Beschermingsactiviteiten
NooRD-HoLLAND,
NooRD & MIDDEN
Alkmaar
• Doelenveld.
Maakt in oorsprong deel uit van
het voormalig museum e.a.
Een inrichtingsplan met een aantal
ontwikkelingsvarianten is gericht
op een passende bebouwing en
gebruik van de ruimte.
Commissie volgt de plannen nauwlettend.
Bovenkarspel
• Voormalig Postkantoor (1915).
Bedreiging: leegstand. Wordt
momenteel ‘antikraak’ bewoond.
Op initiatief van de Historische
Vereniging c.q. ‘Stichting tot
behoud’ wordt gewerkt aan een
passende vorm van hergebruik.
Hoorn
• Engelbewaarderskerk.
Dreigende sloop. Heemschut pleit
voor een passende bestemming van
de ruimte en oprichting van een
onafhankelijke stichting die creatief
is en belanghebbenden rond de
tafel te krijgt.
Midden-Beemster
• Nieuwbouw bij kerk.
Ondersteuning particulier initiatief.
Vanuit de plaatselijke gemeenschap
is actie ondernomen tegen
het voornemen van de hervormde
gemeente, een gemeenschapsruimte
te realiseren nabij de
hervormde kerk aldaar. Ondanks
het negatieve advies van de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg
is door het gemeentebestuur van
Middenbeemster een bouwvergunning
afgegeven. Deze goedkeuring
is echter voor beroep ontvankelijk.
Heemschut ondersteunt deze actie.
Noord Scharwoude
• Voormalige conservenfabriek
(w.o. zuurkool).
Is inmiddels grotendeels gesloopt.
Het achterliggende terrein is voor
woningbouw benut. Na jarenlang
gesteggel zal dan nu toch het
voorgebouw (dat momenteel zwaar
wordt gestut) worden geïntegreerd
in een nieuwbouwplan. Dit
op initiatief van een plaatselijke
18 Heemschut Jaarverslag 2008
bouwondernemer.
Heemschut pleit in deze voor een
restauratie van de voorgevel. Deze
aanpak is te verkiezen boven sloop
en nieuwbouw.
Purmerend
• Plannen tot handhaving/herinrichting
Koemarkt.
De plannen hebben geresulteerd
in enkele varianten. Het gemeentebestuur
heeft een referendum/
raadpleging uitgeschreven op basis
waarvan een keuze is gemaakt.
Heemschut kan zich vinden in deze
ontwikkeling en steunt hierbij het
initiatief tot het (deels) zichtbaar
maken van de funderingen van het
voormalige klooster, die bij recent
archeologisch onderzoek zijn
ontdekt.
Schagen
• Gemeentelijk monument, voormalig
stadhuis Markt 18.
Jarenlang heeft Heemschut het
ontwikkelingsproces gevolgd,
omdat steeds weer sloop dreigde.
Naar het zich laat aanzien heeft
deze actie succes. Het gemeentebestuur
heeft een plan ontwikkeld
waarbij het hoofdgebouw aan de
Grote Markt wordt gehandhaafd
en de rest als locatie voor een
nieuwbouwplan wordt benut. Doel
van dit alles is de realisatie van een
cultuurcentrum annex bibliotheek.
GEBIEDSGERICHtE PRoJECtEN
Afsluitdijk
Samen met provinciale commissie
Friesland wordt gezocht naar een
aanpak/oordeelsvisie ter ontwikkeling
en/of milieutechnisch benutten
hiervan.
Purmerend
• Verlichting A7.
Gezamenlijk met de Stichting
Landelijk Schoon (voortgekomen
uit het Westfries Genootschap)
is protest aangetekend tegen
de onverhoedse plaatsing van
grootschalige lichtmasten langs
de A7. Gesprekken daartoe hebben
echter niet geleid tot verplaatsing
of beter nog verwijdering ervan.
Het nog gave open landschap ter
plaatse is hiermee ernstig geschaad.
Provinciale waterstaat heeft
beloofd in voorkomende gevallen
dit vooroverleg aan te gaan.
Noord-Holland noord
• Landschap, verrommeling.
In toenemende mate is de commissie
actief op het terrein van
de algehele verrommeling van het
landschap. Een ongebreidelde uitleg
van industrieterreinen is hierin een
bekend voorbeeld. Een georganiseerde
excursie per bus was voor
velen een eye-opener.
NooRD-HoLLAND
KENNEMERLAND e.o.
Bloemendaal
• Houten loods in dorpskern,
Dirk Bakkerlaan, gemeentelijk
monument.
Sloopdreiging. Overleg gevoerd met
gebruiker en alle correspondentie
doorgenomen. Zienswijze aan College
van B&W gezonden.
Resultaat: er komt toch een nieuw
gebouw zij het in historiserende
vorm met herinneringen aan de
bestaande loods.
Haarlem
• Masterplan Spoorzone,
Gouden bocht, VVV kantoor,
bestemmingsplan.
Volgen van de ontwikkelingen
overleg met projectgroep.
• Provinciehuis.
Tegenhouden sloop Zwiersvleugel
volgen van de verbouwing.
• Vergierdeweg 452 Boerderij Noord
Akendam.
Status rijksmonument aangevraagd.
Met succes aangedrongen bij eigenaar
Recreatieschap op behoud.
• Voormalige Pastorie, Rijksstraatweg
361.
Beschermde status aangevraagd.
• Herziening monumentenlijst.
Aandringen bij Gemeentebestuur op
herziening en aanvulling.
Heemstede
• Rijksmonument de Hartekamp,
flats en woningbouw op landgoed.
Zienswijze bij Gemeente bestuur,
Overleg wethouder, volgen procedure.
• School, Crayenestersingel 37.
Zienswijze bij Gemeentebestuur,
ondersteuning stichting, volgen
procedure.
Zandvoort
A M S t E R D A M
D I E M E N
N E D E R H o R S t
D E N B E R G
• Oude postkantoor, Poststraat 11.
Overleg en ondersteuning met
bewondersvereniging, tegenhouden
sloop, aanvraag status gemeentelijk
monument.
• Watertoren, gemeentelijk monument
.
Plannen voor afbraak bestrijden ,
mede ondertekenen van emailactie.
GEBIEDSGERICHtE PRoJECtEN
Haarlem
• Scheepmakers kwartier.
Overleg met projectgroep
Gemeente en inspraakgroep Vijn
over bestemmingsplan.
• Spaarne Buiten.
Overleg met Gemeente bestuur
over bebouwingshoogte en stedenbouwkundige
kwaliteit.

Afsluitdijk, monument
Nederhorst den Berg
• NERA complex.
Ondersteuning pogingen tot
behoud. Behoud lijkt zeker.
Toezegging gemeentebestuur. Nu
onderzoek naar nieuwe mogelijkheden
voor gebruik van het NERA
complex.
Diemen
• Interieur smederij.
Pleidooi voor status. Artikel in
Heemschut, april 2008.
Weesp
• Sloop- en nieuwbouwplannen
voor oude stadsschool, Waagplein.
Ondersteuning aanvraag status
gemeentelijk monument vanwege
cultuurhistorische betekenis. Vergelijkbaar
met de school Noordse
Bosje in Hilversum, recent aangewezen
als gemeentelijk monument.
Aanvraag niet gehonoreerd,sloopen
bouwvergunning verleend.
Hilversum
• Plan Villa Industria: sloopdreiging
administratiegebouw op voormalig
terrein gasfabriek.
Samen met Alb. Perk , gemeente en
ontwikkelaar zoeken naar mogelijk-
heden tot inpassing in nieuwbouw-
plan. Alternatieve oplossingen
aangedragen.
• Zuiderkerk
Sloopdreiging. Ondersteuning van
de pogingen tot behoud en herbestemming
van de kerk. Pleidooi
voor behoud stedenbouwkundige
kwaliteiten in eventueel nieuwbouwplan.
• Clemenskerk.
Rijksmonument door ernstige
verwaarlozing en beleid bisdom
bedreigd.
Punt van aandacht in samenhang
met andere bedreigde RK kerken
in N-H.
• Hoogbouwbeleid (ontbreken van)
Ondersteuning pleidooi voor
samenhangende visie op hoogbouw
in Hilversum.
Huizen/Naarden
• Bakstenen brug toegeschreven
aan K.P.C. De Bazel.
Door zwaar vrachtverkeer ernstig
Diemen,
Smederij
Afsluitdijk
beschadigd, sloopdreiging.
Aanvraag gemeentelijke monumentenstatus
bij gemeente Huizen
(brug op grondgebied gemeente
Huizen). Positief advies monumentencie.
Herstel in oude staat bepleit bij
gemeente Naarden (onderhoudsplicht).
Laren
• Sloop en nieuwbouwplan Rosa
Spierhuis.
Pleidooi voor behoud van de
unieke, door Mien Ruys ontworpen
tuin en de relatie huis-tuin. Inmiddels
gemeentelijke monumentenstatus
aangevraagd voor huis en
tuin.
uithoorn
• PENgebouwtje, architect van
Loghem.
Aanvraag gemeentelijke monumentenstatus.
Gemeente plaatst niet
zonder toestemming van eigenaar.
Nog geen beslissing.
• Sloopdreiging R.K. kerk ”De
Schans” (gemeentelijk monument).
Nederhorst den Berg, plaquette in de gevel
van het NERA-gebouw
Punt van aandacht in samenhang
met andere bedreigde RK kerken
in N-H.
Loosdrecht
• Voormalige boerderij Nieuw
Loosdrechtsedijk.
Aanvraag gemeentelijke monumentenstatus.
Aanvraag gehonoreerd;
door procedurefout gemeente toch
sloopvergunning.
Naarden
• ‘Visser’gronden.
Samen met lokale groepen bezwaar
tegen aanleg rugbyvelden met
bijbehorende kantine, parkeerplaatsen
en lichtmasten in de
vrije schootsvelden van de vesting
richting Naardermeer. Plan door de
gemeente ingetrokken.
Jaarverslag 2008 Heemschut 1

Amsterdam
Succes: voormalige Centrale Bibliotheek
Prinsengracht
In de zomer van 2008 werd de commissie opgeschrikt door een verbouwingsplan
voor de voormalige Centrale Bibliotheek aan de Prinsengracht,
in 1977 gerealiseerd naar een ontwerp van architect R.F.L. Nord. Het pand
is een karakteristiek, gaaf voorbeeld van inpassingsarchitectuur in de
Amsterdamse grachtengordel. De wijze waarop het gebouw zich voegt in
zijn omgeving, vooral door de geslaagde neutralisering van de massaliteit
van het complex, verraadt de hand van een bekwaam architect. De gevel is
geen brede, gesloten wand, maar is geleed in vier afzonderlijke gevelvelden
met verschillende hoogtes, die door terugliggende verticale glasstroken van
elkaar gescheiden worden. Door deze compositie ontstaat het beeld van
een ensemble van individuele panden.
Desondanks is het pand niet bijzonder geliefd. De eigenaar, die de oude
bibliotheek een hotelbestemming zal geven, wilde de bestaande gevels dan
ook slopen en vervangen door slecht geproportioneerde, neoclassicistische
gevels. Ook de commissie was niet unaniem in haar waardering van het
pand, maar een meerderheid vond een actie gepast. Veiligheidshalve werd
besloten geen zienswijze in te dienen maar een aanvraag voor een gemeentelijke
monumentenstatus te doen. Deze actie bleek bijzonder effectief.
De plannen werden ingetrokken en in overleg met de gemeente kwam een
nieuw plan tot stand.
Bij de presentatie van de nieuwe plannen in februari bleek tenslotte dat
niet alleen de voorgevel, maar ook de beide binnenplaatsgevels integraal
behouden blijven en opgeknapt zullen worden. Slechts de entree zal
aangepakt worden. Op de aanvraag is formeel nog steeds niet beslist, maar
gezien deze ontwikkelingen lijkt een positief besluit slechts een kwestie van
tijd.
David Mulder
Beschermingsactiviteiten
Woonhuizen:
• Schoolstraat.
Sloopdreiging
Actie: adhesiebetuiging.
• Amstelveenseweg 268.
Dreigende sloop van de voormalige
stationswoning van het Haarlemmermeerstation
Actie: brief naar het Stadsdeel
Amsterdam Oud-Zuid.
• Jacob Marisplein 20.
Ingrijpende verbouwing
Actie: rijksmonumentenaanvraag.
• Tugelaweg e.o.
Dreigende sloop van twee woonblokken
Actie: brieven naar het stadsdeel en
de woningcorporatie, overleg.
20 Heemschut Jaarverslag 2008
Kerken:
• Pius-X kerk, Jacob Geelstraat 44.
Dreigende sloop
Actie: inspraak, overleg, beroep bij
de rechtbank. Resultaat: sloop.
• Bethelkerk , Plejadenplein 42-44.
Dreigende sluiting
Actie: gemeentelijke monumentenaanvraag.
• St. Salvatorkerk, Savelsbos 1.
Dreigende sluiting
Actie: gemeentelijke monumentenaanvraag.
• Weerenkapel, Het Breed 2.
Dreigende sluiting
Actie: gemeentelijke monumentenaanvraag.
A M S t E R D A M
Divers:
• Stadionplein.
herinrichting en gedeeltelijke
bebouwing van het plein
Actie: inspraak, zienswijzen.
• Voormalige Centrale Bibliotheek,
Prinsengracht 587.
Ingrijpende verbouwing met sloop
van de bestaande gevels
Actie: gemeentelijke monumentenaanvraag.
• Binnengasthuisterrein.
Dreigende sloop voormalige Tweede
Chirurgische Kliniek en aantasting
voormalig Zusterhuis
Actie: zienswijze.
Speciale actie:
• Opstellen van concept-monumentenlijstenWederopbouwerfgoed
in de stadsdelen Slotervaart,
Osdorp en Geuzenveld-Slotermeer.

Amsterdam, de Weerenkapel aan Het Breed
Voormalige Centrale Bibliotheek Prinsengracht
De Pius X-kerk tijdens de sloop
Jaarverslag 2008 Heemschut 21

Zuid-Holland
Heemschut PC-lid Hans Vermeer spreekt minister Plasterk
tijdens zijn bezoek aan Vreewijk
Rotterdam, Tuindorp Vreewijk
Het tuindorp Vreewijk, in 1916 ontworpen door Berlage (stedenbouwkundig
plan) en Granpré-Molière (woningbouw en tuinaanleg), wordt al enkele
jaren bedreigd met sloop. Bewoners uit het tuindorp hebben een Actiecomité
tegen Sloop opgericht. Heemschut Zuid-Holland ondersteunt het
Actiecomité door de deelgemeente Feijenoord en de gemeenteraad van
Rotterdam te overtuigen van de hoge bouw- en cultuurhistorische waarde
van het tuindorp. In juni 2008 heeft de minister van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschappen, dr. R. Plasterk, een bezoek gebracht aan het tuindorp om
zich ter plaatse op de hoogte te laten brengen. Daarbij heeft de minister
Beschermingsactiviteiten
Delft
• Tweemolentjeskade Delftse Hout,
gemaal.
Sloopdreiging.
Bij het Hoogheemraadschap en
B&W aangedrongen op behoud.
Den Haag
• Voorontwerp bestemmingsplan
Bezuidenhout/Haagse Bos.
Bedreiging Bezuidenhoutseweg 98,
oude stadsboerderij/melkhouderij
Zienswijze ingediend.
• Edith Stein College, Louis Coupe-
rusplein, schoolgebouw.
Sloop en vervangende nieuwbouw.
Bezwaren tegen nieuwbouwplan
toegelicht in vergadering
welstandscommissie.
• Lange Voorhout 103, Ameri-
kaanse ambassade.
Sloopdreiging na vertrek ambas-
sade. Verzoek tot plaatsing op
gemeentelijke monumentenlijst
ingediend.
Dordrecht
• Wolwevershaven 4, woonhuis.
Sloop t.b.v. nieuwbouw.
Bezwaren tegen ontwerp voorgevel
(aansluiting met monumentale
22 Heemschut Jaarverslag 2008
panden). besproken met gemeente.
Hazerwoude-Rijndijk
• Rijndijk 106-108, Scheepjeskerk
met pastorie.
Sloopdreiging.
Verzoek tot plaatsing op gemeente-
lijke monumentenlijst ingediend.
Katwijk
• Wassenaarseweg, barakken van
voormalig Vliegveld Valkenburg.
Sloopdreiging.
Verzoek tot plaatsing op gemeente-
lijke monumentenlijst ingediend.
Leiderdorp
• Ontwerpbestemmingsplan
Bospoort.
Bedreiging Groene Hart en biotoop
Munnikkenmolen.
Zienswijze ingediend.
Lisse
• Heerenweg 253, Openbare lagere
school.
Gehele of gedeeltelijke sloop.
Verzoek tot plaatsing op gemeente-
lijke monumentenlijst ingediend.
• Heerenweg 14, villa Wildlust.
Sloop.
Verzoek tot plaatsing op gemeentelijke
monumentenlijst ingediend.
toegezegd zich hard te willen maken voor het aanwijzen van Vreewijk als
beschermd stadsgezicht.
Bij dit bezoek heeft Heemschut Zuid-Holland bij de minister aandacht
gevraagd voor de versterking van de betrokkenheid van gemeentelijke
monumentencommissies bij de beoordeling van bouwplannen in
beschermde dorps- en stadsgezichten. En daarnaast is er bij de minister op
aangedrongen de woningbouwcorporaties die cultuurhistorisch waardevolle
woonwijken beheren, meer aan te spreken op hun maatschappelijke
verantwoordelijkheid voor een zorgvuldig beheer van dit culturele erfgoed.
Beide aspecten zijn in een brief aan de minister nogmaals onder zijn aandacht
gebracht en nader toegelicht.
In reactie daarop heeft de minister van OCW geantwoord invulling te
gaan geven aan de deskundigheid en de onafhankelijkheid van welstand/
monumentencommissies in het wetsvoorstel Adviesbevoegdheden. Met
betrekking tot de beheersverantwoordelijkheid van woningbouwcorporaties
is verwezen naar het rapport ‘Krachtwijken met karakter’ waarin
wordt aanbevolen terughoudend om te gaan met sloop in aandachtswijken.
Overigens is ook de minister van Wonen, Werken en Integratie van mening
dat geprobeerd moet worden waardevolle stedenbouwkundige kwaliteiten
waar mogelijk te behouden. Een kopie van de brief van de minister van
OCW is gezonden aan de wethouder Wonen en Ruimtelijke Ordening van
Rotterdam, het stadsdeel Feijenoord, en aan de woningbouwcorporatie die
Vreewijk beheert.
Monster
• Gereformeerde kerk, Burgemeester
Kampschoërstraat 25.
Sloopdreiging.
Bezwaar tegen afwijzing van verzoek
voor aanwijzing als gemeentelijk
monument toegelicht op
hoorzitting.
Pijnacker
• Oude stationsgebouw.
Sloopdreiging.
Verzoek tot plaatsing op gemeentelijke
monumentenlijst ingediend.
Poortugaal
• Kerkstraat 25, monumentale 17e
eeuwse boerderij.
Verval door verwaarlozing.
Mogelijkheden voor behoud
besproken met gemeente.
ouddorp
• Hazersweg 25, boerderij
Welgelegen.
Sloopdreiging.
Verzoek tot plaatsing op gemeentelijke
monumentenlijst ingediend.
Puttershoek
• Molendijk, gemaal ’T Hooft van
Benthuizen.
Sloopdreiging.
Aangedrongen op behoud/herstel
en integratie in woningbouwplan.
Ridderkerk
• Benedenrijweg 461, landhuis Het
Huys Ten Donck.
Bebouwing aangrenzende open terreinen
met grootschalige en hoge
woongebouwen.
Advies bewoners over toepassing
van bestemmingsplanprocedures.
Rotterdam
• Ontwerpbestemmingsplan Kern
en Plassen.
Bebouwing landtongen en cultuurhistorisch
waardevol landschap.
Zienswijze ingediend.
• Old Dutch, Rochussenstraat 20,
restaurant.
Sloopdreiging of verplaatsing t.b.v.
bouw flatgebouw.
Verzoek tot plaatsing op gemeentelijke
monumentenlijst ingediend.
• Coolsingel, warenhuis
De Bijenkorf.
Bouwen van een torengebouw
tegen voorbeschermd rijksmonument.
Zienswijze tegen ontwerpbesluit
voor het verlenen van een

monumentenvergunning ingediend.
Stellendam
• Plaatweg 3, landbouwschuur.
Sloopdreiging.
Verzoek tot plaatsing op gemeen-
telijke monumentenlijst ingediend
(weer ingetrokken).
Stolwijk
• Beijerscheweg, electronet.
Vervanging bovengronds electronet
op houten palen door ondergronds
net. Besproken met netbeheerder
Stedin.
Voorschoten
• Leidseweg, Bondsgebouw bij
Laurentiuskerk.
Sloopdreiging.
Verzoek tot behoud voorgevel
ingediend.
Warmond
• Ontwerpbestemmingsplan Kom
Warmond 2008.
Bedreiging beschermd dorpsgezicht
op 4 locaties.
Zienswijze ingediend.
Wassenaar
• Ter Weerlaan/Burmanlaan,
D E N H A A G
ensemble Wethouder Huibregtse-
P I J N A C K E R
school/Sint Jozefkerk met tussen-
R o t t E R D A M
gelegen parken.
Wijziging van gebruik en achteruit-
gang door functieverandering.
Verzoek tot plaatsing op gemeente-
lijke monumentenlijst ingediend.
Zoeterwoude
• Omtzigt-terrein Oude Rijn
Sloop panden Hoge Rijndijk 129-
131-149-151-155.
Verzoek voor plaatsing op gemeen-
telijke monumentenlijst ingediend.
Station van Pijnacker
Bijenkorf Rotterdam
Restaurant old Dutch Rotterdam.
Jaarverslag 2008 Heemschut 2

Zeeland
Succes in Middelburg:
Westelijke Oude Havendijk en Park Molenwater
De beschermde dijk maakte deel uit van het 57 meter-brede Oude Haven-
kanaal, vanaf 1535 de levensader van de Middelburgse economie. Vanuit
Middelburg ondernamen de Zeeuwse Kamers van de VOC en de WIC evenals
de Middelburgse Commerciekamer hun reizen op de Oost en de West. Na
verzanding begin negentiende eeuw wordt de licht glooiende bedding in
gebruik genomen als agrarisch gebied.
Het bestemmingsplan van 2003 voorziet in een nieuwe woonwijk en
een golfterrein. Het golfterrein doet dienst als groene bufferzone en als
geluidsscherm tegen het verkeerslawaai, afkomstig van rijksweg A58 en de
toekomstige rijksweg N57.
Om de golfclub een sportieve uitdaging te geven stemt de gemeente er mee
in om het dijklichaam op meerdere plaatsen te doorbreken. Heemschut staat
aan de wieg bij de oprichting van een werkgroep, gevormd door een aantal
organisaties, die hiertegen in het geweer komen. Na de bezwaren gehoord
te hebben stelt de gemeente een onafhankelijke landschapsdeskundige aan.
In samenspraak wordt een plan ontwikkeld dat zo goed mogelijk recht doet
aan de historische dijkstructuur. In de nabije toekomst wordt ter verster-
king van het karakter van de dijk een dubbele bomenrij aangeplant. De
exploitant stemt onder voorwaarden in met openbare toegankelijkheid van
het terrein.
Daarmee is uiteindelijk de schending van het cultuurhistorisch landschaps-
element voorkomen.
De gemeente zegt toe belanghebbenden in toekomstige kwesties voortaan
in een vroegtijdig stadium te zullen informeren en te betrekken in een voor-
overlegsituatie, wat uiteindelijk ook in haar voordeel uitvalt.
Deze strategie wordt enkele maanden later gevolgd als Heemschut zijn
visie geeft op de inrichting van het Park Molenwater. Het park bevindt
zich binnen de oude vestingwerken en herinnert aan de begin veertiende-
eeuwse Spuikom van Middelburg. Na demping in de negentiende eeuw
wordt de vrijgekomen ruimte aanvankelijk in gebruik genomen als exerci-
tieterrein om uiteindelijk te worden ingericht tot stadspark. In 1954 opent
Miniatuur Walcheren haar poorten voor het publiek. De met Madurodam
vergelijkbare attractie is zodanig gelegen dat zij Park Molenwater als het
ware in tweeën splitst.
Het vertrek daarvan naar elders in 2008 wordt door het gemeentebestuur
aangegrepen om de kavel te bestemmen voor de bouw van het nieuwe
stadstheater. Heemschut en de Stichting Vrienden van Middelburg spreken
zich uit tegen de voorgestelde centrale ligging, omdat men anders de kans
laat liggen de tweedeling van het park op te heffen. Uiteindelijk wordt door
de gemeenteraad bij amendement beslist om het theater niet midden in het
park te laten verrijzen maar aan de rand. Daardoor kan het Molenwater
uitgroeien tot een volwaardig stadspark.
Ed de Graaf
2 Heemschut Jaarverslag 2008
trafohuisje in Groede
Vlasfabriek in Eede
Beschermingsactiviteiten
Gemeente tholen: St. Maartensdijk
• Monumentale wandschildering
P. Alma en raam L. Horn in
Markiezaatscollege.
Beiden worden herplaatst in nieuw-
bouw van gemeenschapscentrum
Haestinge.
Hulst
• Voormalige zoutziederij.
Nieuwe bestemming als wooncomplex
met behoud van buitengevels.
Veere
• Landschapsvisie Veere.
Betrokkenheid bij streekhouders
bijeenkomsten.
Middelburg
• Verkoop voetgangersbrug aan
spoormuseum Goes.

G R o E D E
E E D E
M I D D E L B u R G
Havendijk/kanaal, Middelburg
Bezwaar en voorstel alternatieve
plaats.
• Westelijke Oude Havendijk.
Gedeeltelijke reconstructie
• Park Molenwater.
Inrichting en nieuwbouw schouwburg.
• Nieuwbouw in buitengebied (de
Cleene hoogte) in beschermd landschap.
Behoud bomenbuurt ‘Griffioen’.
Sluis
• La Pommerai ‘het Hoompje’.
Projectontwikkelaar heeft een
nieuw plan met restauratie ingediend
met daarbij bouw appartementencomplex
op terrein.
Gemeente Sluis: Aardenburg
• St. Baaf.
In Aardenburg is een verbouwing
van het interieur van de St. Baaf tot
multifunctioneel centrum voorzien,
gevolgd door verkoop van museum
en voormalig raadhuis. Sloop zal
dan waarschijnlijk zijn. Heemschut
heeft zich achter de bevolking van
Aardenburg geschaard en heeft
zich uitgesproken voor verplaatsing
van museum naar voormalig
gemeentehuis en verkoop van het
museumpand aan Hendrick de
Keyser.
Gemeente terneuzen: Koewacht
• Restanten van vlasindustrie.
Behoud onderdelen fabriek St.
Griffioen woonblokken, Middelburg (oude situatie)
Griffioen woonblokken, Middelburg
Andries te gebruiken voor completering
vlasfabriek Bruggemans, die
beschermd zal worden. Mogelijke
ontwikkeling tot museum en
bezoekerscentrum.
Gemeenten Sluis en Hulst
• Trafohuisjes Groede en Clinge.
Bescherming en herbestemming
willen wij bereiken van deze
huisjes, in bezit van Delta, die ze af
wil stoten.
Vlissingen
• Voormalig hotel Britannia.
Nadat de minister negatief
heeft beschikt over opname van
Britannia op de rijksmonumentenlijst,
zetten wij ons nu in voor
het behoud van de tachtig meter
mozaïeken.
• Reconstructie Van Dishoeckhuis.
Volgens de gemeente zal geen
reconstructie van het Van
Dishoeckhuis plaats vinden. Een
vergelijkbaar gebouw zal worden
ingepast in de historische omgeving
van de Houtkade. Er is volgens
de architect wel een reconstructie
van het totale volume voorzien,
zowel in de breedte, de hoogte als
de diepte.
Jaarverslag 2008 Heemschut 2

Noord-Brabant
Boxmeer: hotel De Boomgaard
Het hotel dateert uit 1902 en ligt bij een oud kloostercomplex. Het
betreft een rijksmonument. Het pand is door de familie verkocht en de
toekomstige bestemming is nog onduidelijk. Wel bestaan er toekomst-
plannen van een projectontwikkelaar om het geheel te gaan verbouwen
en er woningen te vestigen. Door de gemeente is medegedeeld dat de
voorgevel zou gehandhaafd moet worden. Er is nog geen nieuw plan
ingediend. De commissie volgt de ontwikkelingen nauwlettend.
Gemert: Kasteel
In 2007 werd bekend dat het kasteel van Gemert, een rijksmonument,
in de verkoop zou gaan. De huidige bewoners, paters die in aantal sterk
teruglopen terwijl de gemiddelde ouderdom stijgt, willen de opstallen
aan een beleggingsmaatschappij verkopen en veel van de bijbehorende
gronden aan de gemeente Gemert.
Eind 2007 is een schetsplan bij het planoverleg Monumentenhuis
Brabant (waar ook de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed zitting in heeft)
aan de orde geweest en daar had men in principe geen bezwaar; wel veel
vragen en opmerkingen over de invulling van het plan.
De gemeentelijke monumentencommissie en de plaatselijke heemkun-
dekring zetten ook veel vraagtekens bij de invulling van het plan en het
volbouwen van de gronden behorende bij het kasteel. In januari 2008
wordt bekend dat de projectontwikkelaar zich om onbekende redenen
heeft teruggetrokken. De commissie keeg inzicht in een nieuwe planont-
wikkeling. Medio november 2008 is een derde architect met een derde
plan bezig. Heemschut sprak met de Rijksdienst en het uiteindelijke plan
zal een combinatie van eerdere plannen worden. Welstand heeft nog
opmerkingen op de huidige plannen gemaakt. De gemeente heeft inmid-
dels het kasteel aangekocht. Eind 2008 wordt bekend dat de Rijksdienst
akkoord gaat met de plannen, die ook voor Heemschut acceptabel zijn.
Er wordt een zorgvuldige procedure gevolgd, zodat geen verdere acties
ondernomen hoeven te worden. Heemschut blijft de verdere planont-
wikkeling volgen.
Oudenbosch: Sint Louis / Markt 68
Begin 2008 bestaan er voor het voormalige klooster Sint Louis en het
voorliggende pand Markt 68 verbouwingsplannen. De genoemde panden
zijn allebei rijksmonumenten. Onze PC wordt op de hoogte gebracht en
gaat op onderzoek uit. Bij het planoverleg Monumentenhuis Brabant
zijn de plannen aan de orde geweest en daar had men in principe geen
bezwaar; met betrekking tot het pand Markt 68 wil de RACM dit pand
overeind houden en er is geen sprake van afbraak van de straatwand.
Toch komt eind maart het bericht dat een sloopvergunning is verleend
en er een nieuwe straatwand zal komen op basis van het beeldkwali-
teitplan. Dit moet gezien worden in relatie met de verbetering van het
achterliggende gebied, met name het voormalige klooster Sint Louis.
Eind november is de commissie van mening dat de huidige verbou-
wingsplannen van het voormalige klooster Sint Louis er goed uitzien. De
gemeente koppelt steeds terug met de plaatselijke heemkundekring en
via hen wordt de commissie op de hoogte gehouden.
2 Heemschut Jaarverslag 2008
‘ S - H E R t o G E N B o S C H
G E M E R t
W E L L
G E y S t E R E N
M A A S t R I C H t
De Gemeente Gemert-Bakel heeft een monumentenvergunning
verleend voor de bouw van een appartementencomplex
in de ommuurde tuin tegenover
het kasteel Gemert. Stichting Schoorswinkel en
omgeving en veel inwoners verzetten zich tegen deze
plannen en streven naar behoud van de cultuurhistorische
waarden van kasteel & omgeving.

Limburg
Kasteel Well
De Rosmolen in landgoed Geysteren
Beschermingsactiviteiten
Gemeente Leudal: Baexem
• Herbestemming of sloop klooster
klooster Mariabosch, Lindenlaan
Baexem.
Bedreiging: de sloop van het
centrale kloosterdeel, in 1874 van-
wege de Kulturkampf door Duitse
Jezuïeten gebouwd
Actie: overleg dorpsraad, gemeente
en projectontwikkelaar.
Gemeente Leudal
• Dorpsuitbreiding Grathem
Uitbreidingsplan voor 50
woningen in oud cultuurlandschap
Bedreiging: aantasting waarden
van twee nabijgelegen kasteel-
complexen
Actie: overleg dorpsraad, bezwaar
voorontwerp bestemmingsplan.
Baexem
• Schetsplan nieuwe Rijksweg 280
Roermond/Weert
Bedreiging: aantasting waarden
kleinschalig landschap met vier
kasteelcomplexen
Actie: overleg dorpsraad en info–
avond Rijkswaterstaat. Procedure
misschien 2009.
Gemeente Gulpen/Wittem:
• Droogdal bij Partij
Gevoerde acties
Net als in 2007 is er dit jaar veel aandacht geweest voor het gebouw de
Pendile in Eys (zie ook Heemschut Actief in het decembernummer 2007). De
dreigende sloop heeft vele gemoederen bezig gehouden en ook de nodige
publiciteit opgeleverd, zowel op de radio als in de pers. Ondanks de nodige
druk heeft de minister in de nazomer van 2008 het verzoek tot aanwij-
zing als beschermd monument afgewezen. Het is inmiddels stil geworden
rondom de Pendile. Er zouden bewegingen zijn om óf de gevel te sparen óf
een kopie van de gevel te bouwen als onderdeel van een overigens modern
gebouw. Een (klein) succesje is derhalve nog mogelijk.
Ook het klooster Mariabosch is veelvuldig besproken geweest. De ontwik-
kelingen rondom dit beeldbepalende complex in Baexem worden door
Heemschut op de voet gevolgd. Tenminste het architectonisch meest waar-
devolle deel inclusief de bijbehorende tuinen zou behouden moeten blijven.
De sfeer en openheid hebben aanvankelijk te wensen over gelaten. Intussen
lijkt de inspraak méér kansen te krijgen. Eind december 2008 was het nog
niet duidelijk of een succesvolle afronding van het project haalbaar is.
Daarnaast nam de commissie met genoegen kennis van de Landschapsvisie
Zuid Limburg, een provinciaal belvédèreproject en van het eerste bestem-
mingsplan in Maastricht waar de cultuurhistorie door middel van aanleg-
vergunningen wordt beschermd.
Alle Limburgse gemeenten die nog niet beschikten over een monumenten-
verordening of een gemeentelijke monumentenlijst, werden aangeschreven.
Plan voor een nieuw sportvelden-
complex
Bedreiging: aantasting onge-
schonden droogdal
Actie: overleg gemeente / proce-
dure in 2009.
Maastricht
• Jekerstraat
Bedreiging door sloop monumen-
tale bebouwing in binnenterreinen
binnen beschermd stadsgezicht
Actie: schriftelijk verzoek aan
gemeente om deze terreinen te
inventariseren.
Antwoord: verwezen naar bezwa-
renprocedure bestemmingsplannen.
Meerssen
• Klooster naast basiliek
Bedreiging: sloop van het klooster
De Proosdij
Klooster dateert uit 1930, kloos-
terpark is rijksmonument, waarna
grootschalige nieuwbouw
Actie: overleg omwonenden en
gemeente. Gemeenteraad besloot
tot sloop.
Jaarverslag 2008 Heemschut 2

Publieksevenementen
Landelijk thema 2008:
Behoud en herbestemming
van Religieus Erfgoed
Naast aandacht voor het landelijke thema
in 2008 vormde een van de belangrijkste
evenementen in 2008 de heropening van het
gerestaureerde Badpaviljoen Domburg .
Stadsarchief De Bazel in Amsterdam De kerk van Cuypers, Roermond
Badpaviljoen Domburg
Amsterdam
vrijdag 18 januari
zaterdag 19 januari
Stadsarchief: Gebouw de Bazel
‘Van een gesloten Bank naar een open Archief’
Bezoek en rondleiding door gebouw van K.P.C.
de Bazel, voormalig hoofdkantoor ABN/AMRO,
thans stadsarchief Amsterdam. Op 2 februari
1911 zat K.P.C. de Bazel de oprichtingsvergade-
ring van de Bond Heemschut voor.
Aantal deelnemers: 123
28 Heemschut Jaarverslag 2008
Roermond
Stad van Pierre Cuypers: ‘Schepper naast God’
zaterdag 26 januari
Thema 2008: Religieus Erfgoed
Ontvangst Onze Lieve Vrouwe Munsterkerk
Lezing: Dr. A.J.C. van Leeuwen: ‘Gij hebt u maar te
vertoonen’: Pierre Cuypers Architect.
Op 26 januari is aan Wies van Leeuwen de Heem-
schut erespeld uitgereikt vanwege zijn inzet voor
waardering en behoud van het 19e en 20e eeuwse
religieus erfgoed.
Begeleide Cuypers wandeling met diverse
bezoeken: o.a. woonhuis en Teekenschool
Afsluiting in het Stadhuis van Roermond, aange-
boden door het gemeentebestuur.
Aantal deelnemers: 122
Domburg: Badpaviljoen
vrijdag 20 juni
zaterdag 21 juni
Op 11 juni werd het Badpaviljoen officieel her-
opend door minister-president J.P. Balkenende.
Op 20 en 21 juni was voor de Heemschut-
deelnemers een programma samengesteld met
toelichting op de restauratie en uitbreiding
van het Badpaviljoen door de architect Egbert
Hoogenberk van het Bureau Harmonische Archi-
tectuur (20 juni) en architect en pc-lid Evert de
Iongh (21 juni). Albert Meijer, hoofd collecties
van het Zeeuws Archief ging in op Domburg als
badplaats ten tijde van Dr. Mezger. Na de lunch
hield Francisca van Vloten de lezing ‘De Schit-
tering van het licht, Domburg als kunstenaarsko-
lonie’. Aansluitend de begeleide dorpswandeling
met een bezoek aan het Marie Tak van Poortvliet
museum.
Muzikaal optreden van Maarten Stalpers en
Huibert-Jan Vader.
Aantal deelnemers: 160

Excursie Gouda Excursie Harderwijk Voormalige buurtbewoners ontmoeten
elkaar tijdens open Monumentendag in
het Korenmetershuis
Gouda: Goudse Glorie
vrijdag 25 juli
zaterdag 26 juli
In samenwerking met de Stichting Binnenhaven-
museum Turfsingel, Paul Rietjens, was er tijdens
de Havendagen een gevarieerd programma. De
in de historie belangrijke waterstad bood tevens
onderdak aan de vele boten van de Landelijle
Vereniging voor Behoud van het Historische
Bedrijfsvaartuigen (LVBHB). In de voormalige
garenspinnerij - een herbestemd industrieelerf-
goed - verzorgde Sjaak Keyzer een inleiding over
de bewogen geschiedenis van de doorvaart en de
sluizen, werd een collectie stereofoto’s uit 1900
van de beroepsvaart gepresenteerd en tijdens de
lunch kon een tentoonstelling van oude prenten
uit het streekarchief van Gouda worden bekeken.
Onderleiding van gidsen werd er door de stad
gewandeld, met als einde een rondleiding door
de Sint Janskerk. In de tuin van het museum het
Catharina Gasthuis werden beide dagen met
totaal 105 deelnemers afgesloten.
Harderwijk
‘Veelkleurig Harderwijk’
zaterdag 22 november
In het kader van het religieus erfgoed werd in
deze excursie aandacht gevraagd voor de 14e
eeuwse Grote Kerk, met Bätz orgel, en de 16e
eeuwse muurschilderingen.
Programma: Welkomstwoord wethouder H.J.
Schipper, lezing door Niek de Jong, voorzitter
van de historische vereniging Herderewich en
concert van organist Jaap Zwart. Afsluiting:
begeleide wandeling met bezoek aan de Vang-
hentoren. Dit monument ontving in 1986 bij het
75 jarig bestaan van Heemschut de Heemschut
restauratie prijs.
De heren H. Molenaar en H. Roozeboom onder-
namen op voorbeeldige wijze de restauratie
van de 14e eeuwse, voormalige zeepoort naast
het Blokhuis ook bekend onder de naam het
Soephuis.
Aantal deelnemers: 110
Open Monumentendag
zaterdag 13 september
Voor het eerst sinds een aantal jaren deed
Heemschut weer mee aan de Open Monumen-
tendag in Amsterdam. Het unieke Korenmeters-
huis, zetel van de vereniging, is eigendom van
de gemeente en wordt sinds de jaren ’60 door
de vereniging als kantoor gehuurd. Een paar
honderd mensen bezochten het gildepandje,
waar een fototentoonstelling over de historie
van het pand en de buurt was te zien. Ook gaven
personeel en vrijwilligers van de commissie
Amsterdam voorlichting over het werk van
Heemschut.
Aantal bezoekers: 245
Jaarverslag 2008 Heemschut 2

Publieksevenementen
Excursies en evenementen
georganiseerd door de
provinciale commissies
Den Haag: Amerikaanse Ambassade
0 Heemschut Jaarverslag 2008
Zuid Holland
Debat Amerikaanse Ambassade
26 maart
In ’n artikel, geplaatst in de nieuwsbrief van de
RACM, werd de Amerikaanse ambassade in Den
Haag, die is ontworpen door de beroemde archi-
tect Marcel Breuer, beschreven als ‘het gebouw
waar niemand van houdt’. Gesteld werd dat
het gebouw ongeliefd is bij het Haagse publiek,
ongewenst is bij het gemeentebestuur en slechts
wordt gewaardeerd door architecten. Omdat
het door de Amerikaanse ambassade zal worden
verlaten, werd opgeroepen een open debat te
houden over de toekomst van het gebouw.
Deze oproep is door Heemschut Zuid-Holland,
samen met de BNA kring Haaglanden opgepakt.
Op 26 maart werd in de Koninklijke Academie
van Beeldende Kunsten de bijeenkomst ‘Aan
tafel met Marcel Breuer’ georganiseerd. Daarop
vooruitlopend heeft Heemschut in februari aan
B&W voorgesteld het gebouw aan te wijzen als
gemeentelijk monument.
Tijdens de debatbijeenkomst is eerst een
uitvoerig bouwhistorisch onderzoek van de
locatie en het gebouw gepresenteerd. Daaruit
kwam naar voren dat het gebouw niet alleen
een bijzonder voorbeeld is van de wederopbouw
architectuur in Den Haag. Maar ook vormt het
onderdeel van het na-oorlogse bouwprogramma
van de Verenigde Staten in Europa. Daarvoor
werd bewust gekozen voor een moderne bouw-
stijl volgens de uitgangspunten van het Nieuwe
Bouwen, de stijl die toen in opgang kwam.
Overigens bleek tot veler verbazing dat B&W
al verschillende ontwerpen had laten maken
voor mogelijke bebouwing op de locatie van
de Amerikaanse ambassade. Die veroorzaakten
vooral consternatie onder de deelnemers en ook
weerzin door de neoclassicistische architectuur.
Tijdens het debat ging de verantwoordelijke
wethouder nader in op de ontwerpen. Opge-
merkt werd dat deze gemaakt waren in het kader
van een onderzoek naar de toekomst van het
bestaande gebouw en de mogelijke vervanging
daarvan.
De deelnemers aan het debat lieten er geen
enkele twijfel over bestaan dat sloop van het
gebouw uitgesloten moest worden. Daarvoor
is de bouw- en cultuurhistorische waarde veel
te groot, niet alleen voor Den Haag maar ook
internationaal. De wethouder heeft dit signaal
kennelijk ter harte genomen. Enkele maanden na
de debatbijeenkomst heeft deze tenminste aan
de landelijke pers laten weten dat de gemeente
het gebouw wil behouden en er een museum in
wil gaan vestigen.
Noord-Holland
Busexcursie naar de kop van Noord-Holland
19 april 2008
Heemschut Noord-Holland stelt verrommeling in
de kop van Noord-Holland aan de kaak.
Een thema dat in het hele land speelt, is door de
Commissie Noord-Holland regionaal uitgewerkt:
verrommeling. Op zaterdag 19 april reisde een
gezelschap per touringcar langs en door West-
Friesland om de ergste voorbeelden te zien. Maar
ook een paar hoogstandjes van landschappelijk
schoon werden aangedaan, zoals de polders
Schermer, Beemster en de Etersheimer Braak.
Zelfs hier wordt de druk van de verstedelijking
opgevoerd. ‘We moeten toch ergens wonen’ con-
stateerde inleider en gids stedenbouwkundige
Roel Leenders. Hij pleit er voor bij het uitbreiden
van woonkernen – naar de modekleur van dit
moment ’witte schimmel’ genoemd – als linten
langs de oude polderstructuren te bouwen. Met
behoud van zichtlijnen, zodat het ’landschap
gelezen kan worden’.
Na zijn inleiding in het theatercafé van de
Alkmaarse schouwburg De Vest ging het per bus
de provincie in. Met afgrijzen werd even later
het open land ten zuiden van Berkhout bekeken,
waar een – in de ogen van sommige onderzoe-
kers – overbodig 70 hectaren groot bedrijven-
terrein is geprojecteerd. Plus de ’bedrijfsdozen’
van verlichtings-, deuren- en kasbouwbedrijven
en een bank die in het ’kassenconcentratiege-

ied’ in Het Grootslag – tussen Medemblik en
Enkhuizen – de komst van glazen warenhuizen
vast aankondigen. Een voordeel is dat de twee
torenflats van Waterpark Medemblik te midden
van dit nieuwe glas straks het open land niet
meer zullen domineren. ‘Het is vaak maar van
welke kant je het bekijkt’, aldus Leenders.
Onderweg wees hij op niet in het landschap pas-
sende droomvilla’s, op rafelranden en de West-
Frisiaweg die wordt uitgebouwd tot vierbaans
autosnelweg tussen Alkmaar en Zwolle, op de
lange rijen windturbines met een ashoogte van
120 meter, hoogspannings- en telecommasten.
Joop van Diepen, meereizend kenner van
boerderijen, presenteerde in een West-Friese
dichtregel zijn oplossing: Waarom zetten we
geen vlierbomen als overgordijnen om de bedrij-
venterreinen.
Limburg
Excursie Maasduinen
31 mei 2008
De excursie De Maasduinen – Monumenten
en landschap begon met een bezoek aan het
Belvedere project Geysteren, waar de bewo-
ningsgeschiedenis nog goed afleesbaar is aan
de huidige inrichting. Zeer bijzonder is het
ensemble van kasteelruïne, kerkhof en pastorie.
Het project beoogt historische structuren en
elementen nog beter zichtbaar gemaakt worden
en dat de cultuurhistorische identiteit van het
gebied versterkt wordt.
De rondleiding werd verzorgd door baron Weichs
de Wenne, eigenaar van dit gebied.
Voorts stonden een bezoek aan het Franz Pfan-
nerhuis in Klein Vink en een kort bezoek aan het
exterieur van kasteel Well op het programma.
De Sint Petrus’ Banden Kerk in Venray, ook wel
Grote Kerk genaamd, was het laatste doel van
de excursie. Aan deze excursie namen ruim 60
personen deel.
Amsterdam
excursie Cuypers
4 juni
Onder het motto ‘Cuypers in Amsterdam
– Wonen en Kerken’ werd een excursie geor-
ganiseerd naar het Centraal Station, de nog
bestaande kerken van Cuypers (Posthoornkerk,
Dominicuskerk en Vondelkerk) en de Vondelpark-
buurt.
Gelderland
excursie Land van Maas en Waal
16 augustus
Deze excursie in het Land van Maas en Waal
voerde de deelnemers naar de kastelen in
Hernen, Batenburg en Appeltern.
Friesland
excursie religieus erfgoed
6 september
De excursie in het kader van ‘religieus erfgoed’
in Noord Friesland was een groot succes. Aan de
excursie namen 44 personen deel, die deels ook
van buiten Friesland kwamen.
Flevoland
excursie waterbeheer
7 september
Onder de titel ‘Waterbeheer vroeger en nu’
werden de deelnemers aan deze excursie ont-
vangen door het Waterschap Zuiderzeeland in
Lelystad. De Dijkgraaf van het waterschap hield
een inleiding over het rapport van de Deltacom-
missie dat in 2008 werd gepresenteerd. Daarna
werd de excursie per bus voortgezet naar het
Gemaal Wortman, de Balgstuw bij Ramspol, de
Kadoelerbrug en het Waterloopbos, met de daar
aanwezige waterloopkundige modellen.
Groningen
Rondleidingen Open Monumentendag
13 september
Samen met bewoners van het Blauwe Dorp
heeft de commissie Groningen rondleidingen
georganiseerd in het Blauwe Dorp, een tuindorp
gebouwd rond 1920, nu een deel van de Oos-
terparkwijk. Hier werden 122 randwoningen van
het Blauwe Dorp door sloop bedreigd. Na een
monumentenaanvraag door Heemschut kregen
de woningen in juni 2007 de status van gemeen-
telijk monument.
Drenthe
excursie Veenhuizen
4 oktober
De bestemming van de excursie was een bezoek
aan de landerijen en gebouwen van de Maat-
schappij van Weldadigheid in Frederiksoord
(Veenhuizen). Meer dan 60 personen namen deel
aan deze excursie.
Groningen
excursie De toekomst
1 november
Strokartonfabriek De Toekomst (gemeente
Scheemda) wordt binnenkort gerestaureerd
dankzij een bedrag van 4 miljoen dat minister
Plasterk beschikbaar stelde. Kor Holstein, de
architect die de Toekomst gaat restaureren, en
zijn medewerker leidden de deelnemers rond.
Daarnaast werden in Sappermeer de St. Wil-
librorduskerk, de werf Wolthuis, de voormalige
Rijks HBS en de koepelkerk bezocht. In laatste
genoemde kerk werd verteld over de plannen om
er een cultureel centrum in te vestigen.
Aantal deelnemers: 50.
Jaarverslag 2008 Heemschut 1

kleuren
erschil
rtels, kallei en tadelaktbepleistering UNILIT
kalkverven CORICAL
silicaatverven CORISILK en KEIM
ngen MARMOLUX, CORISTIL en DECORLUX
tucco venetiano PLASTELUX en VENESTUK
Arte Constructo bvba
Molenberglei 18 - B-2627 Schelle - Belgium
Tel. +32 (0)3 880.73.73 - Fax +32 (0)3 880.73.70
www.arteconstructo.be - info@arteconstructo.be
Tijdschrift en website
De nieuwe website van Heemschut Digitale nieuwsbrief Erfgoedstem
Heemschut
B E S C H E R M T C U L T U U R M O N U M E N T E N
Thema: interieur
Waterhoogte bedreigt erfgoed Erfgoedexcursies in 2009 Industria in Heemschut
Zes keer per jaar krijgen de leden van de vereni-
ging het tijdschrift Heemschut. In 2008 werd de
samenwerking tussen de Federatie Industrieel
Erfgoed (FIEN) en Heemschut voortgezet. In het
april, augustus en decembernummer verscheen
het acht pagina’s tellende kleurenkatern, dat
inhoudelijk wordt verzorgd door FIEN. Het
februarinummer stond in het teken van het
religieus erfgoed. Het februarinummer besteedde
aandacht aan de waarde van ons erfgoed. In juni
stond de waterkant centraal, en in augustus het
groene erfgoed. Het decembernummer had als
thema het interieur. Met het juninummer werd
de special verzonden van de combinatie Zeeuws
Tidjschrift/Heemschut over het gerestaureerde
badpaviljoen in Domburg.
Website
In 2008 is gewerkt aan vernieuwing van de
website www.heemschut.nl. Het proces om te
komen tot een nieuwe site omvatte de opzet van
de site (de zogenaamde boomstructuur); vorm-
geving, fotografie en bouw. Het traject werd
2 Heemschut Jaarverslag 2008
Jaargang 85 | December 2008
24-11-2008 10:23:36
Enkele nummers uit de jaargang 2008 van Heemschut
intensief begeleid vanuit het landelijk bureau,
en is mogelijk gemaakt op basis van een bijdrage
van de RACM in het kader van de laatste zoge-
naamde Pot-Oud-subsidie. In oktober was de site
gebouwd en vormgegeven, waarna de invulling
met gegevens kon starten.
Erfgoedstem nieuw gezamenlijk initiatief
De wereld rond monumenten en monumenten-
zorg is erg versnipperd. Een van de doelstel-
lingen van de nieuwe koers van de vereniging
is te zoeken naar nieuwe vormen van samen-
werking. In december kon een bijzonder nieuw
initiatief worden gelanceerd: de gratis digitale
nieuwsbrief de Erfgoedstem.
Voor het eerst wordt regelmatig heel veel uit-
eenlopend nieuws over waardevolle gebouwen
en landschappen gebundeld. Nieuws uit heel
Nederland, van allerlei partijen over allerlei
ontwikkelingen op erfgoedgebied. Ook video’s
en TV-onderwerpen zijn via de nieuwsbrief te
bekijken. Het kan gaan om de ontdekking van
een uniek plafond, maar ook om extra subsidie
of plannen om een cultuurlandschap beter te
beschermen.
Onder de initiatiefnemers om te komen tot een
gezamenlijke agenda zijn de gemeente ’s-Her-
togenbosch, projectbureau Belvedere, Project-
bureau Nieuwe Hollandse Waterlinie en Bureau
Buiten. Uiteindelijk brachten Projectbureau
Belvedere, Het Nationaal Restauratiefonds,
BOEi en Heemschut geld bijeen om te kunnen
starten met de Erfgoedstem. De Stichting
Erfgoedlab is formeel de opdrachtnemer. Een
abonnement is geheel gratis. Aanmelden kan
via www.erfgoedstem.nl/abonneer.

Rekening van baten en lasten 2008
Exploitatieoverzicht over 2008 Werkelijk Werkelijk Begroot Werkelijk
Baten
2008 tov begroot 2008 2007
_________ __________ _______ ________
1. Vereniging:
Contributies en donaties
Giften en legaten
243.999 99,5% 245.200 241.362
(incl. vrijval Egalisatierekening) 77.403 154,8% 50.000 58.775
Advertenties 48.791 88,7% 55.000 55.240
Projectsubsidies 48.676 60,8% 80.000 0
Overige
2. Beschermingsactiviteiten:
16.110 153,4% 10.500 11.482
Rijkssubsidie – instellingssubsidie 0 0,0% 0 0
Rijkssubsidie – projectsubsidie 0 0,0% 0 0
Provinciale subsidies
3. Publieksactiviteiten:
10.491 0,0% 0 10.010
Rijkssubsidie – instellingssubsidie 0 0,0% 0 0
Rijkssubsidie – projectsubsidie 0 0,0% 0 0
Sponsoring/gemeentelijke bijdragen 0 0,0% 2.500 800
Entree gelden
4. Projecten:
20.389 101,9% 20.000 19.963
Rijkssubsidie – projectsubsidie 0 0,0% 0 53.358
Opbrengst aktie wederopbouw 3.644 0,0% 0 3.706
_______ _______ _______ _______
Totaal baten: 465.859 100,6% 463.200 454.696
Lasten
1. Vereniging:
Personeel 144.088 115,8% 124.465 133.654
Bondsbureau 56.129 96,1% 58.400 48.041
Tijdschrift 113.027 99,7% 113.400 131.848
Ledenadministratie 4.820 65,7% 7.340 6.812
Publiciteit 12.892 99,2% 13.000 11.691
Bestuur 8.017 151,3% 5.300 4.123
2. Beschermingsactiviteiten 158.802 103,9% 152.775 152.438
3. Publieksactiviteiten (incl. ledenactiviteiten) 82.737 96,2% 85.975 77.151
4. Public Relations 22.175 86,0% 25.775 21.376
5. Projecten 48.676 0,0% 80.000 57.064
_______ _______ _______ _______
totaal lasten 651.363 97,7% 666.430 644.198
Per saldo -185.504 -203.230 -189.502
Bijdrage St. Heemschut Hulpfonds 167.500 170.000 170.000
_______ _______ _______
Exploitatieresultaat -18.004 -33.230 -19.502
===== ====== ======
Voorstel resultaatbestemming
Reserve publieksactiviteiten -3.951 0 4.746
Resultaat boekjaar -14.053 -33.230 -24.248
_______ _______ _______
-18.004 -33.230 -19.502
===== ====== ======
Jaarverslag 2008 Heemschut

Organisatie
Samenstelling algemeen bestuur
(*) mr. H.J.E. Bruins Slot, voorzitter
(*) mr. M.L.M. van Ravels, secretaris
(*) mw. A. van den Berg, penningmeester
dr. Ph.M. Bosscher
A.A.E.M. Gijsbers
drs. W. Heijbroek
mr. E.S. Hoogendijk
P.R. Nijhof
mr. J.C. van Oordt
drs. W.J. Plomp
T.F.M. Rongen
ing. W. Schagen
R.H.J. Staal
(*) drs. C. Verhaar
(*) ing. L. de Visser
jhr. G.G. Witsen Elias
drs. W. Wolters
(*) tevens lid van het dagelijks bestuur
Samenstelling van het college van technisch
adviseurs
ing. L. de Visser, voorzitter
drs. J.P.J. van der Haagen, plv. voorzitter
ir. P.P. Bosch, Groningen
ir. K. Holstein, Groningen
S. Wieringa, Friesland
ir. M.H. Mauritz, Drenthe
ing. L. de Graaf, Drenthe
ir. E.R. Huigen, Overijssel
G.J. te Winkel, Overijssel
J.H. Reijnen, Gelderland
ing. J.G.C. Scharten, Gelderland
ing. R.J. Veelders, Gelderland
ir. P. van Dun, Utrecht
ing. G.P.D. van Vliet, Utrecht
ing. J. Bergshoeff, Flevoland
ir. P.M. Capelle, Noord-Holland
H. Dirkx, Noord-Holland
ing. W. Schagen, Noord-Holland
ir. P.C. Lankamp, Amsterdam
ir. E. de Iongh, Zuid-Holland
G.K. Vos, Zuid-Holland
H.J.J. Oome, Noord-Brabant
B.J.M. Tonies, Noord-Brabant
G.B.F. van der Vliet, Noord-Brabant
H.L.M. Dircks, Limburg
ing. Chr. Versteeg, Limburg
F. Focke, Limburg
Heemschut Jaarverslag 2008
Samenstelling van de staf van het landelijk
bureau
Directie:
drs. K. Loeff, algemeen directeur
drs. J.P.J. van der Haagen, directeur bescherming
Medewerkers:
mw. D. Blok-Hartman, administratief medewerk-
ster
mw. A.A.M. van Kampen, directie-assistent
mw. J. Klein Nijenhuis-Stoker, financieel admini-
stratief medewerkster
mw. G.G. Schilte-Ludwig, coördinator publieks-
evenementen
L. van Kilsdonk, huismeester
P.G. Arp, freelance eindredacteur
E. van der Dussen, freelance coördinator PR-
medewerkers
E. Kuiper, projectmedewerker digitalisering
mw. W.V. de Vries, projectmedewerker website
Samenstelling provinciale commissies
Per 31 december 2008
Amsterdam
ing. L.J. Eelman, voorzitter
ir. P.C. Lankamp, vice-voorzitter / technisch
adviseur
trudie de Vries, Eus Kuiper en Angelique van Kampen
drs. D. Mulder, secretaris
N. Vervat, penningmeester
mw. G.L. Oen, PR-adviseur
E. Buursink
mr. E.S. Hoogendijk
drs. J. Kamerling
mr. E. Dienaar, buitengewoon lid en adviseur
Drenthe
R.H.J. Staal, voorzitter
dr. ir. H.J.M. van Rooij, secretaris
W.F.R. Feenstra, penningmeester
ing. L. de Graaf, technisch adviseur
ir. M. Mauritz, technisch adviseur ruimte
H. Berg, adviseur landschap
drs. P.F. Le Gras, PR-adviseur
mw. J.A Cock-Hiddinga, excursies
B.J. Hanskamp
drs. H. Ladrak
Flevoland
P.R. Nijhof, voorzitter
mr. S.C. Trip, secretaris
H.M.A. van Lierop, penningmeester
J. Bergshoeff, technisch adviseur
R. Bakelaar, planologisch adviseur
D. Lentink, planologisch adviseur
E.G. Boshuijzen, PR-adviseur
W. Baarsen
mw. drs. W.H.J. van der Most
mw. drs. M.A.S. van Sprang-Kamstra
Friesland
jhr. G.G. Witsen Elias, voorzitter
Th. F. Zomerschoe, secretaris / penningmeester
ing. S.E. Wieringa, technisch adviseur

mw. M. Eskens, PR-adviseur
mw. drs. A. Arends
H. Hettema
dr. R.P van Hulten
P. Prins
R. Saarloos
drs. G.J. Timmer
ir. R. Wielinga
Gelderland
drs. W.W. Wolters, voorzitter
A.A.E.M. Gijsbers, vice-voorzitter
mw. drs. M. Jetten, secretaris
ing. J.G.Chr. Scharten, penningmeester/technisch
adviseur RO
J.H. Reijnen, technisch adviseur
ing. R.J. Veelders, technisch adviseur
mw. drs. M.E. Koning, PR-adviseur
ing. S. van Hoorn
R. Lureman
M. Niemeijer
ir. A. H. Swaagstra
mw. drs. G.J. Dorhout (aspirant lid)
mr. C.A. Raas (aspirant lid)
drs. H. Roodenburg (aspirant lid)
Groningen
mr. H. F. Wolgen, voorzitter
dr. Ph. M. Bosscher, vice-voorzitter
mw. drs. M. J. A. Vooijs, secretaris ad interim en
PR-adviseur
drs. M. Hillenga, penningmeester
ir. P. P. Bosch, technisch adviseur
ir. K. Holstein, technisch adviseur
mr. T. Knoop
mw. M.J.A. van den Burg
drs. H.R. Caderius van Veen
G.J. Hendriks
H. Leffers
J. Louwes
mw. L. Wendker
R.M.Th. Wobbes
Limburg
T.F.M. Rongen, voorzitter
ir. F.Q.J.L. Hoebens, vice-voorzitter
J.H.G.E. Neessen, secretaris
E.J.H.C. van Lamoen, penningmeester
ing. A.J. Bokhorst, PR-adviseur
ing. Chr. Versteeg, technisch adviseur
H.L.M. Dircks, technisch adviseur
F. Focke, technisch adviseur
drs. A.M.P.P. Janssen
drs. J.M.T. Janssen-Daniëls
ing. L.J.S. Vos
Noord-Brabant
ing. L. de Visser, voorzitter
mr. P.P.W. Eijssen, vice-voorzitter
ir. H.N.G.M. Boot, secretaris
H.J.J. Oome, technisch adviseur
B.M.J. Tonies, technisch adviseur
ing. G.B.F. van der Vliet, technisch adviseur
J.H. Keunen, PR-Adviseur
J. Beekmans
W.F. Jansen wzn.
ing. H.J.P. van de Weem
ir. J.W.G. Witmer
mw. M. Huberts-Voorhagen
ing. F.Th. van Gessel
R. van de Heijde
mw. G. van der Flier
mw. ir. J. Toebast
Noord-Holland
drs. F.J.A. IJsselmuiden, voorzitter
mw. A.I.Th. Mars, secretaris
H.M.B. van der Velden, penningmeester
ing. W. Schagen, vice-voorzitter, technisch advi-
seur Noord & Midden Noord-Holland
ir. P.M. Capelle, technisch adviseur Kennemerland
e.o.
H. Dirkx, technisch adviseur ‘t Gooi, Amstelveen
e.o.
mw. drs. M.J.B. Kavelaars, gebiedsgericht
adviseur
mw. drs. A.M. ten Cate
P.A.J. Schat, PR-adviseur
overijssel
drs. W.J. Plomp, voorzitter
mw. A. Sloot-Habers, secretaris
G. Witteveen, penningmeester
B.J.M. Duimel, penningmeester/ vice-voorzitter
ir. E.R. Huijgen, technisch adviseur
G.J. te Winkel, technisch adviseur
H.J. Nieuwenhuis, PR-adviseur
ir. G.Th.M. de Lange
mr. J. Langeler
prof. dr. N.P. Mol
M.N.M. Overbeek
drs. H. Smit
drs. G.A. Westerink
utrecht
drs. C. Verhaar, voorzitter
ing. H.F. Kuiper, secretaris, vice-voorzitter
dr. C.T.J. Wreesmann, penningmeester
ing. P.G.D. van Vliet, technisch adviseur objecten
ir. P. van Dun, technisch adviseur planologie
mw. M.M.M. de Wit, PR-adviseur
drs. G.H. Abrahamse
ir. H. Dekker
J.H. van Doorn
ing. G.H. de Kock
mw. T. van Merwijk
mw. M. Zahle
mw. dr. C.L. van Groningen, Het Utrechts
Landschap, vaste gast
Zeeland
drs. W. Heijbroek, voorzitter / PR-adviseur
drs. F. Godthelp, vice-voorzitter
F.J. Goossen, penningmeester
ing. R.F. Schurmann, technisch adviseur
mw. J.A. Pleijte, secretaris
J.H.L. Gerrits
ing. E. de Graaf
L.M. van der Gouwe
mw. W. van Muiswinkel-Fokkema
J. Verhaagen
drs. D.H.P. Koren, adviseur
ir. E. de Iongh, adviseur
Zuid-Holland
mr. J.C. van Oordt , voorzitter
mw. A.W. Tromp, vice-voorzitter
ir. R.K. Onel, secretaris
L.W. Dubbelaar, secretaris objecten
mr. P.K. Neukirchen, penningmeester
ir. E. de Iongh, technisch adviseur
G.K. Vos, technisch adviseur
E.F. van der Dussen, PR-adviseur
prof. dr. J. Pool
mr. M.R.M.M. Scheidius
mr. A. Snethlage
mw. drs. G.C. Stoop
Samenstelling van de tijdschriftredactie
P.G. Arp, eindredacteur
dr. Ph.M. Bosscher, redacteur
drs. E. le Gras, redacteur
mw. drs. B.W. Linskens-van de Poel, redacteur
N. Vervat, redacteur
mw. drs. A.M. ten Cate, redactieadviezen
Klankbordgroep tijdschrift
drs. W. Wolters
R.E. Lureman
E. van Arkel
Jaarverslag 2008 Heemschut

Bond Heemschut Nieuwezijds Kolk 28 1012 PV Amsterdam T 020 622 52 92 F 020 624 05 71 info@heemschut.nl www.heemschut.nl