MEDEDELING Verboden werkzaamheden voor jongeren op het werk

eferentienr. : M-VVKSO-2013-009
datum : 2013-03-12
gewijzigd : 2013-07-04
contact : Jaak Palmans, jaak.palmans@vsko.be, 02 507 06 42
Verboden werkzaamheden voor jongeren op het werk
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs
Guimardstraat 1, 1040 Brussel
MEDEDELING
Jonge werknemers lopen meer risico op de werkvloer dan ervaren collega’s. Verscheidene factoren – impulsieve
dadendrang, gebrek aan ervaring, zich onvoldoende bewust zijn van risico's, een onvoltooide lichamelijke en geestelijke
ontwikkeling – dragen daartoe bij. De wet legt daarom aan de werkgever die jongeren (een vorm van) arbeid laat
verrichten, bijkomende verplichtingen op. Deze regelgeving houdt onder meer het verbod in om deze jongeren bepaalde
vormen van arbeid te laten verrichten.
Alhoewel de wettelijke bepalingen met betrekking tot jongeren op het werk reeds meer dan tien jaar van toepassing
zijn 1) , achten we het wenselijk er nogmaals de aandacht op te vestigen. In het bijzonder gaan we in op agentia,
werkzaamheden, procédés en arbeidsplaatsen waaraan leerlingen op school 2) of tijdens hun stage 3) niet blootgesteld
mogen worden.
1 Op welke leerlingen zijn deze verbodsbepalingen van toepassing?
De verbodsbepalingen zijn van toepassing op leerlingen die op school of op stage een vorm van arbeid verrichten:
• Leerlingen op school. Leerlingen die een studierichting volgen waarvan het opleidingsprogramma voorziet in
een vorm van arbeid die in de onderwijsinstelling wordt verricht, worden gelijkgesteld met werknemers 4) . In de
praktijk geldt dit voor leerlingen die in het kader van praktijkvakken (PV), kunstvakken (KV), beroepsgerichte
vorming (BGV) of integratie TV-PV op school een vorm van arbeid verrichten. Het schoolbestuur treedt op als
(gelijkgestelde) werkgever voor deze gelijkgestelde werknemers. Dit geldt zowel voor de minderjarige als voor
de meerderjarige leerlingen.
• Leerlingen op stage. Ook leerlingen die in een bedrijf of een instelling stage lopen, worden gelijkgesteld met
werknemers 5) . Concreet gaat het dan om leerlingen die in het kader van een leerprogramma georganiseerd door
een onderwijsinstelling, daadwerkelijk arbeid verrichten bij een werkgever, in gelijkaardige omstandigheden als
1) Koninklijk besluit van 3 mei 1999 betreffende de bescherming van de jongeren op het werk, Belgisch Staatsblad, 3 juni 1999,
hierna KB Jongeren op het werk genoemd.
http://www.werk.belgie.be/WorkArea/DownloadAsset.aspx?id=2784.
2) KB Jongeren op het werk, art. 2, 5°.
3) Koninklijk besluit van 21 september 2004 betreffende de bescherming van stagiairs, Belgisch Staatsblad, 4 oktober 2004 (hier-
na KB Stagiairs genoemd), art. 3, tweede lid.
http://www.werk.belgie.be/WorkArea/DownloadAsset.aspx?id=2106.
4) Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, Belgisch Staatsblad, 18
september 1996 (hierna wet welzijn genoemd), art. 2, § 1, tweede lid, 1°, e).
http://www.werk.belgie.be/WorkArea/DownloadAsset.aspx?id=1896.
5) Wet welzijn, art. 2, § 1, tweede lid, 1°, d).

2
2013-03-12 – M-VVKSO-2013-009
de werknemers in dienst van die werkgever, en dit met het oog op het opdoen van beroepservaring 6) . Ook dit
geldt zowel voor de minderjarige als voor de meerderjarige leerlingen.
Aangezien de minister van onderwijs vormen van werkplekleren waarbij er interferentie is met werknemers van het
bedrijf of de instelling waar de werkplek ingericht wordt, als stage wenst te beschouwen 7) , gelden deze verbodsbepalingen
ook voor deze werkpleklerende leerlingen, ongeacht hun leeftijd.
2 Voorafgaande risicoanalyse en preventiemaatregelen
In zijn hoedanigheid van werkgever moet het schoolbestuur voor zijn leerlingen en de stagegever voor zijn stagiairs
een analyse uitvoeren van de risico's waaraan deze bij hun arbeid blootgesteld zullen worden. Deze analyse heeft tot
doel alle risico's voor de veiligheid, de lichamelijke en geestelijke gezondheid of de ontwikkeling van de betrokken
leerlingen te beoordelen. Deze analyse vindt plaats voordat de leerlingen met hun arbeid beginnen. Bovendien moet
zij ten minste eens per jaar worden hernieuwd of gewijzigd, evenals bij elke belangrijke wijziging van de werkpost.
Deze analyse moet het mogelijk maken vast te stellen aan welke agentia de leerlingen op school of op stage blootgesteld
kunnen worden, bij welke procédés en werkzaamheden ze betrokken kunnen worden, en op welke plaatsen
ze aanwezig kunnen zijn.
Om elke activiteit te identificeren die een specifiek risico kan inhouden, moet het schoolbestuur of de stagegever
daarom de volgende aspecten onderzoeken:
• de uitrusting en de inrichting van de arbeidsplaats en de werkpost;
• de aard, de intensiteit en de duur van de blootstelling aan chemische, fysische en biologische agentia;
• de ordening, de keuze en het gebruik van agentia en arbeidsmiddelen, met name van machines, apparatuur en
toestellen, en de bediening daarvan;
• de organisatie van de arbeid, dat wil zeggen de regeling van de arbeidsmethoden en de arbeidsprocédés, en de
wisselwerking daartussen;
• het niveau van de opleiding en van de voorlichting van de betrokken leerlingen of stagiairs.
Het schoolbestuur of de stagegever dient vervolgens alle nodige preventiemaatregelen te treffen voor de bescherming
van de leerlingen of de stagiairs tegen elk risico dat hun veiligheid, lichamelijke of geestelijke gezondheid, of
ontwikkeling kan schaden.
3 Welke arbeid is verboden?
3.1 Algemene verbodsbepalingen
Het is verboden leerlingen op school of op stage arbeid te laten verrichten die als gevaarlijk wordt beschouwd, bijvoorbeeld:
• arbeid die deze leerlingen, objectief gezien, lichamelijk of psychisch niet aankunnen;
• arbeid waardoor deze leerlingen blootgesteld worden aan giftige of carcinogene stoffen, stoffen die erfelijke
genetische veranderingen veroorzaken, stoffen die tijdens de zwangerschap schadelijke gevolgen hebben voor
de foetus of die voor de mens anderszins schadelijke chronische werking hebben;
6) KB Stagiairs, art. 2, 1°.
7) Werkplekleren – Regelgeving voltijds gewoon secundair onderwijs.
http://www.ond.vlaanderen.be/werkplekleren/regelgeving/so.htm.

• arbeid die deze leerlingen blootstelt aan ioniserende straling 8) ;
3
2013-03-12 – M-VVKSO-2013-009
• arbeid die risico’s voor ongevallen inhoudt waarvan vermoed kan worden dat leerlingen, doordat ze nog niet
veel inzicht hebben in veiligheid of onervaren of onvoldoende opgeleid zijn, deze meestal niet beseffen of kunnen
voorkomen;
• arbeid die deze leerlingen blootstelt aan extreme koude of hitte, of aan lawaai of trillingen.
3.2 De specifieke verbodsbepalingen van bijlagen A, B en C
Het verbod om leerlingen op school of op stage arbeid te laten verrichten die als gevaarlijk wordt beschouwd, is in
elk geval van toepassing op de volgende specifieke situaties:
• arbeid die deze leerlingen blootstelt aan de chemische, fysische en biologische agentia die opgesomd worden in
bijlage A bij deze mededeling (met uitzondering van punt 3e van deze bijlage);
• arbeid die deze leerlingen blootstelt aan de chemische agentia die opgesomd worden in punt 3e van bijlage A,
maar waarbij het niet mogelijk is om door analyse vast te stellen of de grenswaarden die voor deze agentia
voorgeschreven zijn, voortdurend worden nageleefd (voor meer toelichting zie verder, punt 3.3);
• arbeid waarbij deze leerlingen procédés of werkzaamheden verrichten die opgesomd zijn in bijlage B bij deze
mededeling;
• arbeid waardoor deze leerlingen aanwezig zijn op plaatsen opgesomd in bijlage C bij deze mededeling.
3.3 Concrete omschrijving van de verbodsbepaling met betrekking tot sommige chemische agentia
(bijlage A, punt 3e)
Bij blootstelling van leerlingen op school of op stage aan chemische agentia die opgesomd worden in punt 3e van
bijlage A, moet het arbeidsproces zodanig ontworpen zijn dat de grenswaarde gedurende een lange periode niet
wordt overschreden.
Dit is het geval zodra één van de volgende voorwaarden is vervuld:
• het arbeidsproces is als dusdanig erkend door de bevoegde minister van werk;
• door voortdurende automatische meting, die gekoppeld is aan een alarmsysteem en bijbehorende maatregelen,
is gewaarborgd dat de grenswaarden niet worden overschreden;
• uit de meting blijkt dat de concentraties niet hoger liggen dan een vierde van de 8-uur-grenswaarde, terwijl terzelfder
tijd de kortetijdswaarden worden nageleefd.
3.4 Interpretatie van de verbodsbepaling met betrekking tot gevaarlijke machines
(bijlage B, punt 16)
In bijlage B worden onder punt 16 een aantal veelgebruikte machines zoals cirkelzagen, vandiktebanken, frezen, …
vermeld. In principe moeten dergelijke machines als gevaarlijk beschouwd worden en vallen ze dus onder de verbodsbepaling.
Indien echter deze machines vast voorzien zijn van afdoende beschermingsinrichtingen die onafhankelijk
werken van de bediener, vallen ze niet onder de verbodsbepaling. Uiteraard is het zeer belangrijk dat de bedoelde
beschermingsinrichtingen op correcte wijze geïnstalleerd zijn en blijven. Onder meer de toezichthoudende
leraar heeft hier een belangrijke taak.
Uiteraard kan de school steeds overwegen om, zelfs indien afdoende beschermingsmiddelen geïnstalleerd zijn, bij
het gebruik van deze machines de vier voorwaarden van hoofdstuk 4 na te leven – ook al is dat niet wettelijk verplicht.
8) Bijvoorbeeld röntgenstraling, bestralingstherapieën, radioactieve medicijnen, doorstralen van voedsel, industriële kwaliteitsme-
ting (bijvoorbeeld meten van dikte van folie), …

4
2013-03-12 – M-VVKSO-2013-009
4 Welke afwijkingen op dit verbod zijn van toepassing in het kader van een beroepsopleiding?
Een afwijking van de specifieke verbodsbepalingen van bijlagen A, B en C is mogelijk voor leerlingen op school of op
stage, wanneer de volgende vier voorwaarden cumulatief vervuld zijn.
4.1 Eerste voorwaarde: de leerlingen vallen niet meer onder het verbod op kinderarbeid
Overeenkomstig de Arbeidswet is het verboden kinderen buiten het kader van hun opvoeding of vorming arbeid of
werkzaamheden te laten uitvoeren 9) . Dit verbod op kinderarbeid eindigt zodra de minderjarige ofwel 16 jaar is, ofwel
15 jaar is én de eerste graad van het secundair onderwijs voltooid heeft.
Binnen het kader van hun opvoeding of vorming mogen kinderen dus wel arbeid of werkzaamheden uitvoeren. Maar
ook hier staat een beperking op. Meer bepaald stelt de Arbeidswet 10) : “Het is in ieder geval verboden kinderen enige
werkzaamheid te doen of laten uitvoeren die een nadelige invloed kan hebben op de ontwikkeling van het kind op
pedagogisch, intellectueel of sociaal vlak, zijn fysieke, psychische of morele integriteit in gevaar brengt of die schadelijk
is voor enig aspect van zijn welzijn."
Hieruit volgt dat uitsluitend leerlingen die
• ofwel de leeftijd van 16 jaar bereikt hebben,
• ofwel de leeftijd van 15 jaar bereikt hebben én de eerste graad van het secundair onderwijs voltooid hebben,
blootgesteld mogen worden aan de agentia, de werkzaamheden, de procédés en de arbeidsplaatsen die opgesomd
zijn in de Bijlagen A, B en C.
4.2 Tweede voorwaarde: de arbeid is onontbeerlijk voor de beroepsopleiding
Deze voorwaarde houdt in dat de arbeid, de betrokkenheid of de aanwezigheid van de leerlingen of de stagiairs onontbeerlijk
is voor hun beroepsopleiding.
Het VVKSO is van mening dat deze voorwaarde enkel vervuld kan zijn in één van de volgende omstandigheden:
• het realiseren van leerplandoelstellingen en leerinhouden die volgens het goedgekeurde leerplan van deze studierichting
11) verplicht te realiseren zijn voor de betrokken leerlingen;
• het werken met infrastructuur, materiële of didactische uitrusting die deel uitmaakt van de minimale materiële
vereisten zoals opgelegd door het goedgekeurde leerplan van deze studierichting.
Leerplandoelstellingen of leerinhouden die als facultatieve uitbreiding op de basis kunnen worden gerealiseerd, worden
niet beschouwd als onontbeerlijk voor de studierichting. Zij komen dus niet in aanmerking voor een afwijking op
de verbodsbepalingen van bijlage A, B of C.
Het werken met arbeidsmiddelen of machines die geen deel uitmaken van de minimale materiële vereisten, komt
evenmin in aanmerking voor een afwijking op de verbodsbepalingen.
4.3 Derde voorwaarde: de vereiste preventiemaatregelen zijn in voege
Deze voorwaarde houdt in dat het schoolbestuur of de stagegever zich ervan vergewist heeft dat de wettelijk vereiste
preventiemaatregelen in voege zijn en gecontroleerd worden door een lid van zijn hiërarchische lijn.
9) Arbeidswet van 16 maart 1971, Belgisch Staatsblad, 30 maart 1971, art. 7.1.1.
http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn=1971031602&table_name=wet.
10) Ibidem, art. 7.1.2.
11) Voor het buitengewoon onderwijs gaat het om het realiseren van goedgekeurde opleidingsprofielen van een opleiding.

Deze preventiemaatregelen hebben inzonderheid betrekking op 12) :
5
2013-03-12 – M-VVKSO-2013-009
• de organisatie van de school, het bedrijf of de instelling, met inbegrip van de gebruikte werk- en productiemethoden;
• de inrichting van de arbeidsplaats;
• de conceptie en aanpassing van de werkpost;
• de keuze en het gebruik van arbeidsmiddelen en van chemische stoffen of preparaten;
• de bescherming tegen de risico’s voortvloeiende uit chemische, biologische en fysische agentia;
• de keuze en het gebruik van collectieve 13) en persoonlijke beschermingsmiddelen en van werkkledij;
• de toepassing van een aangepaste veiligheids- en gezondheidssignalering;
• het gezondheidstoezicht, met inbegrip van de medische onderzoeken;
• psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, waaronder inzonderheid geweld, pesterijen en ongewenst
seksueel gedrag op het werk;
• de bekwaamheid, de vorming en de informatie van alle werknemers, met inbegrip van aangepaste instructies;
• de coördinatie op de arbeidsplaats;
• de noodprocedures, met inbegrip van de maatregelen in geval van situaties van ernstig en onmiddellijk gevaar
en met betrekking tot de eerste hulp, de brandbestrijding en de evacuatie van de werknemers.
4.4 Vierde voorwaarde: de arbeid gebeurt in het bijzijn van een ervaren werknemer
Deze voorwaarde houdt in dat het schoolbestuur of de stagegever erop toeziet dat de leerling of de stagiair zijn arbeid
enkel verricht in het bijzijn van een ervaren werknemer, en dat de leerling of de stagiair op de voormelde plaatsen
enkel aanwezig is in het bijzijn van een ervaren werknemer.
De praktijkleraar van de school en de stagementor van het stagebedrijf komen in aanmerking voor de rol van ervaren
werknemer, respectievelijk voor de leerlingen op school of op stage.
In principe komt een leraar-stagiair niet in aanmerking voor de rol van ervaren werknemer, omdat hij doorgaans niet
voldoende vertrouwd is met de werkomgeving en de arbeidsmiddelen van de school. In dat geval dient hij te worden
bijgestaan door de praktijkleraar, die dan de rol van ervaren werknemer op zich neemt.
Bijlagen (formaat)
• M-VVKSO-2013-009-B01 (pdf)
• M-VVKSO-2013-009-B02 (pdf)
• M-VVKSO-2013-009-B03 (pdf)
12) Koninklijk besluit van 27 maart 1998 betreffende het beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun
werk, Belgisch Staatsblad, 31 maart 1998, art. 9.
13) Zie ook punt 3.4.