Academische Meesterwerken deel 1 - TIER

De Roos van Leary
De Roos van Leary is een model om de relatie tussen leraren en hun leerlingen in
kaart te brengen. Zo kan een leraar op verschillende manieren aan een leerling
vragen om het raam open te doen, en elke manier staat voor een verschillende
relatievorm met de leerling. Leerlingen die de vraag beantwoorden met “Moet ik
dat echt doen?” kunnen daarmee aangeven dat zij zich onder druk gezet voelen,
terwijl de leraar op het inhoudsaspect alleen vraagt om een ja of een nee. In
het model van de Roos van Leary zal juist het relatieaspect tussen de leraar en
leerling in beeld gebracht worden. Op deze wijze kan het `gedrag’ van de leraar
door de leerling anders geïnterpreteerd worden dan door de leraar beoogd werd.
Om de leraar-leerling relatie te kunnen meten gebruiken we de Roos van Leary.
De Roos van Leary is een veelvuldig gebruikt en onderzocht instrument in het
onderwijs. Het model van de Roos van Leary kent twee dimensies. Macht (Boven-
Onder) en Nabijheid (Tegen-Samen). Zie de visuele weergave hiervan in figuur 1
hieronder. In de vragenlijsten zijn alleen de relevante sectoren van de Roos van
Leary gemeten. De sectoren BS (Boven-Samen), SB (Samen-Boven), OT (Onder-
Tegen) en TO (Tegen-Onder) zijn sectoren die de leraar-leerling relatie positief of
negatief beïnvloeden.
Figuur 1 De Roos van Leary
In de vragenlijsten zijn alleen de relevante sectoren van de Roos van Leary
gemeten. De sectoren BS (Boven-Samen), SB (Samen-Boven), OT (Onder-Tegen) en
TO (Tegen-Onder) zijn sectoren die de leraar-leerling relatie positief of negatief
beïnvloeden. De sectoren BS en SB zijn bevorderlijk voor de leraar-leerling relatie
en de sectoren OT en TO zijn niet bevorderlijk voor de leraar-leerling relatie. De
andere sectoren hebben een ambivalente invloed op de leraar-leerling relatie. In
de volgende alinea volgt een uitgebreide verantwoording van deze keuze.
Van Petegem, Aelterman, Keer en Rosseel (2008) en Den Brok, Levy en
Brekelmans (2005) stellen dat Samen-Boven en Boven-Samen de meest
geprefereerde relatie is als het gaat om het welbevinden van de leerling en de
studieresultaten. Zij beargumenteren dit omdat leidend gedrag van de docent
(Boven-Samen), en actief helpend gedrag van de docent (Samen-Boven) te
prefereren zijn boven de andere relaties die gemeten worden in de Roos van
Leary. Figuur 1 laat zien dat Samen-Boven en Boven-Samen staat voor een door de
leerling positief ervaren vorm van Macht en Nabijheid, terwijl de tegenhanger
Onder-Tegen en Tegen-Onder betekent dat een onzekere of ontevreden leraar
minder effectief is als het gaat om het welbevinden en de studieresultaten van
de leerling.
Toch kunnen de sectoren Boven-Tegen, Tegen-Boven, Samen-Onder en Onder-
Samen niet enkel en alleen als positief of negatief gezien worden. De strenge
docent (Boven-Tegen) zal misschien niet populair zijn, maar kan wel door zijn
sterke regie goede leerresultaten afdwingen. Al zullen sommige leerlingen
afhaken, omdat deze leerlingen de strengheid van de docent niet kunnen
loskoppelen van het beoogde doel. Een docent die ruimte geeft (Onder- Samen)
kan bewerkstelligen dat leerlingen zich vrij voelen om veel vragen te stellen en
daardoor de stof beter gaan begrijpen. Het is echter ook mogelijk dat de ruimte
die gegeven verandert in een chaos. Den Brok (2009) concludeert, bijvoorbeeld,
dat als docenten meer als Boven worden ervaren door de leerlingen, de
studieresultaten hoger zijn. Als de docenten meer als Samen worden ervaren
dan is de motivatie vaak hoger. Het laat zien dat Boven zelfs gecombineerd met
Tegen wel degelijk tot goede studieresultaten kan leiden.
Resultaten van de gemiddelde scores van de docenten
De tabel hieronder toont de gemiddelde scores, en tussen haakjes de
standaarddeviaties, van de voor- en nameting voor de vier sectoren van de Roos
van Leary van de perceptie van de leerlingen.
38 39