Leren Niet te Weten - Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

The medium is the message!?
het publiek, terwijl de zaal geacht wordt te luisteren. Zalen zoals deze, dames en heren,
zijn mooi en weerbarstig tegelijk. Het zijn omgevingen die niet uitnodigen om naar een
balans te zoeken tussen de energie die ik in het hier en nu geef en de energie die jullie vanuit
jullie posities kunnen geven. Het zijn omgevingen die de ontmoeting zo lastig maken
en ons uitnodigen ons ware gezicht achter het masker van de expert te verbergen 4 . Juist
dit verbergen, is een patroon waaraan ook ik mij vaak gedachteloos schuldig heb gemaakt.
Want deze vorm van overdracht van Weten is wat hoort en wat men verwacht. Het is een
orde, een ongeschreven spelregel die – zoals ik in deze rede beweer – hoort bij een bepaalde
interpretatie van Weten 5 . De rollen zijn bepaald: er zijn mensen die weten (ik dus) en
mensen die (nog) niet weten (jullie). Dit Weten is ook verbonden met het oordeel. Ik hoor
op deze plek mijn Weten te laten zien en jullie mogen oordelen 6 , expliciet, gewoon door in
de massa te verdwijnen, of door in uw eigen gedachten te verdwalen 7 .
Het is een lastige opgave om deze fuik te ontlopen. Misschien is het ook niet altijd nodig
om dat na te streven. Een goed verhaal is nooit weggegooid, zeker niet als ik denk aan die
enkele boeiende lessen, wanneer we in de zaal wel werden meegenomen door de heldere
verhaallijn en spannende woorden van de verteller. Ook zulke ervaringen maakt een zaal
zoals deze mogelijk. En toch blijft er iets in mij knagen. Het had te maken met het daadwerkelijk
invulling geven aan het principe ‘medium is message’ 8 .
Nu ben ik lector voor Innovatie van Leren in Organisaties – ik heb het ambt net aanvaard,
jullie zijn getuigen – en het is de bedoeling ‘vernieuwende perspectieven’ in te nemen ten
opzichte van leren. Vanuit een vernieuwend perspectief op een intreerede zaten we nu
wellicht in een groot café met gezellige tafeltjes in kleine groepen een dialoog te voeren
over bijvoorbeeld ‘onze eigen verhalen over momenten van leren 9 ,’ ik zou dan proberen
de leerzame ontmoeting centraal te stellen. Maar daar heb ik niet voor gekozen, want tegelijkertijd
is er veel schoonheid in tradities. Bovendien dienen wij altijd rekening te houden
met de bestaande condities, en dat geldt hier maar ook daarbuiten in organisaties. Het is
vrij gemakkelijk een workshop over spiritualiteit te houden op een congres voor personal
coaches, maar het wordt lastiger dat te doen in een leerprogramma voor aannemers in de
bouwwereld. En toch ligt juist daar de uitdaging!
Schoppen tegen de orde creëert zelden een duurzame ruimte voor vernieuwing. Ja, toegegeven,
vaak geeft het wel even lucht, maar later duiken de oorspronkelijke krachten
gewoon weer op en liefst op een onverwachte manier. Schoppen tegen de orde is niets
anders dan een product van de orde zelf en dus inherent ordeversterkend 10 . Maar wat
werkt dan wel?
Daar waar het lijkt alsof er bijna geen ruimte is voor ‘anders leren’, begint er bij mij iets te
kriebelen. Daar wordt mijn nieuwsgierigheid wakker. Het kleine stapje terug naar het hier
en nu van deze zaal maakte u misschien ook nieuwsgierig naar ‘anders leren in organisaties’.
Vernieuwing en zeker het toepassen van vernieuwing is niet iets wat alleen daarbuiten in
de toekomst plaats vindt, het is een zaak van het hier en nu. Het heeft met mij te maken
10